ҚР ЖӘНЕ ҚХР АРАСЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫ ЖОБАЛАР АЯСЫНДА САУДА-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ДАМУ БОЛАШАҒЫ МЕН ЖАҒДАЙЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ИГАМБЕКОВА А.А.
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ
Халықаралық қатынастар факультеті
2-курс магистранты

ҚР ЖӘНЕ ҚХР АРАСЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫ ЖОБАЛАР АЯСЫНДА САУДА-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ДАМУ БОЛАШАҒЫ МЕН ЖАҒДАЙЫ

Аннотация
В данной статье анализируются перспективы сотрудничества двух стран в рамках экономических проектов между Казахстаном и Китаем, в том числе проекта Один пояс - один путь и экономического сотрудничества.
Ключевые слова: Казахстан, Китай, интеграция, один пояс и один путь, экономическое сотрудничество

Annonation
This article analyzes the prospects for cooperation between the two countries in the framework of economic projects between Kazakhstan and China, including the One Belt - One Road project and economic cooperation.
Key words: Kazakhstan, China, integration, one belt and one road, economic cooperation

Кіріспе
Түрлі динамикамен қарқын алған екіжақты экономикалық, саяси қатынастардың орын алғандығына толық 30 жыл болды. Осы орайда екі мемлекет арасындағы ынтымақтастықтың даму перспективкасын бағалау аясында Қытайдың Бір белдеу - бір жол бастамасын жүзеге асыру кезеңінде екіжақты байланыстың даму қарқынын сараптау өзекті болып отыр. Алғашында Ұлы жібек жолының экономикалық белдеуі деп қалыптастан аталмыш бастама 2013 жылы 7 қыркүйекте ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин Халықтар арасындағы достықты дамыта отырып, жарқын болашақ құру деген атпен орын алған еді. Сол жылдың 3 қазанында Си Цзиньпин Индонезия халықтар өкілі Кеңесінде ХХІ ғасырдың Теңіз ЖІбек жолын құру туралы ұсынды. Екі бастама кейін Бір белдеу - бір жол концепциясы аясында біріктірілді. Ол келесідей саласарды қамтиды: саяси жақындасу, инфрақұрылымдық байланыстар, еркін сауда-саттық, капитал айырбасы, халықтардың жақындасуы. Демек оның басты мақсаты - экономикалық жақындасу.

Теориялық негізі
Қытай мен Қазақстан қарым-қатынастары қазіргі таңда отандық ғалымдар тарапынан зерттеліп келе жатыр. 2011 жылы М. Омарованың Орталық Азия мен Қытай арасындағы байланыстар (1992-2010) атты монография жарық көрді. Монографияда Орталық Азия республикаларының тəуелсіздік алғаннан кейінгі Қытай Халық Республикасымен байланыстары қарастырылған. Тараптар арасындағы саяси, қауіпсіздік, сауда-экономикалық, мəдени салалардағы ынтымақтастықтың дамуына талдау жасалынған [1].
Қазақстан мен Қытай арасындағы байланыстар белгілі саяси қайраткер, дипломат Қ. Сұлтановтың да зерттеу еңбектерінің негізін құрайды. Ол өзінің зерттеулерінде Қазақстан мен Қытай арасындағы екіжақты байланыстың қалыптасуы мен дамуын, Қазақстан мен Қытайда жүргізілген экономикалық реформаларға баға бере отырып, олардың болашағы жөнінде сөз қозғайды.
Қытай мен Орталық Азия мемлекеттері арасындағы қарым-қатынас зерттеуші К. Сыроежкиннің еңбектерінде талданған. Оның еңбектері аталмыш мемлекеттер арасындағы сауда-экономикалық, саяси бай-ланыстармен қатар екіжақты жəне көпжақты ынтымақтастықтың басқа да мəселелерін қарастырады. Сонымен қатар автордың ғылыми мақалаларында тарихи шолу жасау арқылы Қытай мен Қазақстанның шекара мəселесінің шешілу процесі кеңінен талқыланған. Ол Қазақстан мен Қытай арасындағы трансшекаралық өзендер мəселесіне талдау жасайды. Осы орайда зерттеуші К. Сыроежкиннің Қазақстанның Қытаймен дипломатиялық байланыстар орнағалы бергі өзара ынтымақтастығын зерделей келе, жиырма жылға жуық уақытты қамти отырып, үлкен сараптамалық қорытынды жасаған, 2010 жылы шыққанКазахстан-Китай: от приграничной торговли к стратегическому партнерству атты 3 кітаптан тұратын монографиясын атау керек. Алғашқы кітабында автор Қазақстан мен Қытай арасындағы ынтымақтастықтың алғашқы қадамдарын саралай келе, шекара мəселесіне, трансшекаралық өзендер мəселесіне, Қытайдағы қазақтар мəселесіне тоқталып, тараптар арасындағы ірі экономикалық жобалар турасында талдау жасайды. Екінші кітабында ғалым Қытайдың Орталық Азиядағы саясатын стратегиялық серіктестік аясында қарастыра отырып, Қазақстандағы Қытай факторына, тараптар байланыстарындағы түйткіл мəселелерге тоқталады. Ал үшінші кітап Қазақстан мен Қытай арасында қол қойылған түрлі келісімшарттарды, бірлескен декларацияларды, министрліктер арасындағы меморандумдарды, тағы басқа көптеген ресми қағаздарды қамтыған құжатнама іспеттес [2].

Пікірталасталдау
Қытай - Қазақстанның ірі сыртқы сауда серіктесі болып табылады. 2019 жылдың қорытындысы бойынша Қытай ҚР-ның басқа елдермен жалпы сыртқы саудасының үлес салмағының 19,2% - ын иеленді. Өз кезегінде, Қытайдың басқа елдермен жалпы сыртқы саудасының үлес салмағындағы Қазақстанның үлесі 0,31% - ды құрады, осылайша Қытайдың ТМД елдерінен сауда серіктестерінің қатарынан ҚР екінші орынды алып отыр.
Сонымен қатар, 2020 жылдың басынан бері жалғасып келе жатқан COVID-19 пандемиясының Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда-экономикалық және инвестициялық ынтымақтастыққа теріс әсер еткенін атап өту керек. ҚР-ның ҚХР-ға экспортының төмендеу себебі Қытайдың түсті және қара металдарға сұранысының төмендеуі болды.
Бұл ретте ҚР импортының құлдырауының басқа себептері ретінде қазақстандықтардың сатып алу қабілетінің әлсіреуін, ҚХР өнімдерінің құнының артуын, теңгенің девальвациясын және соның салдарынан ҚХР экспортының өзіндік құнының артуын, ЕАЭО-ның ҚР-ҚХР сауда айналымына әсерін атап өтуге болады.
Осыған байланысты келесі мәселелерге назар аудару керек:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Экспорттың шикізаттық бағыты. Қытайға шығарылатын қазақстандық экспорттың жоғары деңгейі негізінен шикізат қорларын жіберу есебіне байланысты болып табылады. ҚР ҚМ МКК-нің статистикалық деректері бойынша 2019 жылы Қазақстаннан Қытайға экспорттың 86,5% - ын шикізат тауарлары (50,6% - ы - минералды өнімдер, 35,9% - ы - металдар және олардан жасалған бұйымдар) құрады. Бұдан бөлек, ҚР экспортының жалпы көлемінің үлес салмағының 7,8% - ын химиялық өнім құрайды. Осылайша, көрсетілген үш тауар түріне қазақстандық экспорттың 94,3% - ы Қытайға тиесілі. 2020 жылғы қаңтар-маусымда бұл көрсеткіш 95,8% - ға дейін ұлғайды.
Сонымен қатар, ҚР-дан Жануарлар мен өсімдік тектес өнімдер, дайын азық-түлік тауарлары (+55,6%), құрылыс материалдары (+78,2%), Машиналар мен жабдықтар, көлік құралдары, аспаптар мен аппараттар (+10,7%), Ағаш, ағаш өнімдері және целлюлоза-қағаз өнімдері (+160%) тауар топтары экспортының артқаны байқалды.
Алайда, барлық қазақстандық экспорт көлеміндегі осы тауарлардың жиынтық үлес салмағы бұрынғысынша елеусіз - бар болғаны 4,7%-ды құрайды, бұл қазақстандық жеткізілімдердің жалпы өсуіне әсер етпейді [3].
Сонымен қоса Қытайдан импорт көлемнің үлкен үлесін алатын мынадай дәстүрлі тауар топтары: тоқыма материалдары мен бұйымдары, аяқ киім, бас киімдер, қолшатырлар..., машиналар, жабдықтар, механизмдер..., қымбат емес металдар және олардан жасалған бұйымдар, жер үсті көлігі құралдары, ұшу аппараттары, пластмассалар және олардан жасалған бұйымдар; каучук, резеңке және олардан жасалған бұйымдар, өңделмеген терілер, иленген былғары, табиғи тері және олардан жасалған бұйымдар, сондай-ақ әртүрлі өнеркәсіптік тауарлар импортталады.
Жағдайды талдау қазіргі уақытта қазақстандық экономикада қолайсыз тенденциялар басым деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Бұл қазақстандық экспорт құрылымындағы шикізаттың үлкен үлесі және Қытайдан импорт құрылымындағы азық-түлік және тұтыну тауарлары үлесінің пропорционалды өсуі. Осының нәтижесінде, бүгінгі таңда Қытай өндірісінің жеңіл, машина жасау және тамақ өнеркәсібі өнімдері отандық қана емес, басқа да шетелдік өндірушілердің тауарларын қазақстандық нарықтан ығыстыруда. Соңғы жылдары қытайлық ауыл шаруашылығы өнімдерінің қазақстандық тауарлармен бәсекелестігінің күшеюі байқалады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Қазақстан мен Қытай кеден қызметтерінің статистикалық деректеріндегі айырмашылықтар (2019 жылдың қорытындысы бойынша және 2020 жылғы қаңтар-маусымда Статистика деректерінің айырмашылығы 7,6 млрд. долл. және 2 млрд. долл. сәйкесінше, ҚХР деректерін ұлғайту бағытында) [4]. Бұл айырмашылықтар кеден бекеттеріндегі тауарларды есепке алу әдісінің айырмашылығына байланысты туындайды. Мұндай деректер деректердегі сәйкессіздік көрсеткіштерін төмендету әлі мүмкін емес деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. ҚР-дан ҚХР-ға капиталды әкету мәселесі. Бүгінгі таңда капиталды экспорттау бірнеше арналар арқылы жүзеге асырылады:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
а) сауда-сатып алу қызметімен байланысты коммерциялық. Қазіргі уақытта ҚР мен ҚХР-дан валютаны коммерциялық желі бойынша әкетудің тұрақты тенденциясы бар. Осы экспорттауға ықпал ететін үш санатты бөліп көрсету керек:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қазақстандық нарықты кең тұтыну тауарларымен қамтамасыз ететін кәсіпкерлер;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан аумағында кейіннен пайдалану үшін техника мен жабдық сатып алатын кәсіпкерлер;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жеке коммерциялық сатып алуды жүзеге асыратын ҚР азаматтары.
б) туризм желісі бойынша капиталды әкету. Соңғы бірнеше жылда коммерциялық компаниялармен қатар Қытайдың туристік және сауықтыру ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.