Қазақстандағы тарихи өлкетану оқушыларды патриотизмге тәрбиелеудің құралы ретінде

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Павлодар педагогикалық университеті

Р. Б. Оштан

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Қазақстандағы тарихи өлкетану оқушыларды патриотизмге тәрбиелеудің құралы ретінде

Білім беру бағдарламасы:

5В013000-Тарих-дінтану

Павлодар 2022

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Павлодар педагогикалық университеті

Гуманитарлық ғылымдар жоғары мектебі

«Қорғауға рұқсат берілді»

ББ жетекшісі (Б. Н. Абдрахманов)

5В013000-Тарих-дінтану білім беру бағдарламасы бойынша

«Қазақстандағы тарихи өлкетану оқушыларды патриотизмге тәрбиелеудің құралы ретінде» тақырыбы бойынша

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Орындады Оштан Р. Б.

Ғылыми жетекші

(т. ғ. к., доцент) Сабданбекова З. А.

Нормобақылаушы Айдаркенова К. Б.

Павлодар 2022

Мазмұны

Кіріспе

Кіріспе: 1

5: Тарих пәні сабақтарында өлкетану материалдарын қолданудың негіздері

Кіріспе: 1. 1

5: Пәндік дағдыларды қалыптастыруда тарихи өлкетану әдістемесін қолданыс аясы

Кіріспе: 1. 2

5: Тарих пәнінде оқушылардың өлкетану құзіреттілігі негіздері

Кіріспе: 2

5: Қазақстандағы тарихи өлкетану оқушыларды патриотизмге тәрбиелеудің құралы ретінде

Кіріспе: 2. 1

5: Тарихи өллкетану сабағында оқушыларды тарихи орындармен таныстыру тәжірбиелік жұмыстар

Кіріспе: 2. 2

5: Тәжірбиелік жұмысты талдау

Кіріспе: 2. 3

5: Өлкетану мұражайын ұйымдастыру жұмыстарның тарих сабағында тиімділігі

Кіріспе: 2. 4

5: Өлкетану материалдары арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие берудің мазмұны, формалары мен әдістері

Кіріспе: 2. 5

5: Білімді ұрпақ - ұлт болашағы

Кіріспе: Қортынды

5: 59

Кіріспе: Пайдаланылған дереккөздер тізімі

5: 61

Кіріспе: Қосымша

5: 63

Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі . Туған өлкені жан-жақты зерделеп, жіті зерттеп білу өлкетану ғылымының басты міндеттері болып саналады. Тәуелсіз Қазақстан тарихын білу әуелі туып-өскен өлкенің тарихын білуден басталады. Өзінің тегін, кіндік қаны тамған өлкенің тарихын білмеген адам өз халқының тарихын білуге ұмтылмайтыны хақ. Ал, мұндай адам ұлтжанды ел азаматы, тәуелсіз мемлекетіміздің шынайы патриоты атанып, ата-баба мұра еткен жерін қорғай алмайтыны анық. Конституциямыздың 1 бабында «Республика қызметінің түбегейлі принциптері: қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық; қазақстандық патриотизм» делінген. Қазіргі таңдағы патриоттық тəрбиенің қоғамдық мəнінің артуы, заңдылықтарының өзгеруі қазіргі кездегі білім беру жүйесіндегі ұлттық тұлғаны қалыптастыруға деген əлеуметтік сұраныспен тығыз байланысты. Мектеп оқушыларына арналған тарихи құндылықтар негізінде патриоттық тəрбие берудің əдіснамалық негіздерін анықтауда тұлғаға бағдарлану, аксиологиялық, іс-əрекеттік тұғыры басшылыққа алынды.

Қоғамдық құрылыстарға сай тарихи дəлелдерге негіз болатын патриоттық тəрбиеге бағытталған ережелер, бағдарламалар жəне тұжырымдамалар зерделеніп, Қазақстандық педагогика ғылымында патриоттық тəрбиенің зерттелу жəйінің терең талдануы оның даму кезеңдерінің белгіленуіне жəне оларға сипаттама берілуіне негіз болды. Өлкетану бойынша зерттеу жұмысы оқушыларды сабақтан, мектептен тыс, қоршаған шындық әлеміне шығарады, олардың көкжиегін, қызығушылықтарын кеңейтеді, байқағыштықты дамытады, өмірге ойлауға үйретеді.

Туған өлкенің ескерткіштерімен, жазбаша және материалдық көздермен тікелей байланыста бола отырып, оқушылар өздерінің тарихи және мәдени құндылығын түсінеді.

Ғылыми жаңалығы . Еліміздегі мектептерде өлкетану пәнін оқыту жастарды патриотизмге тәрбиелейді. «Туған жер» жобасы шеңберінде қазақстандықтар туған өлкесі туралы барлық мағлұматты мектеп партасынан оқып өсетін болды. Сондықтан бұл пәнге толықтыра отырып оқушының қызығушылығын арттыру мақсатында жаңа білім беру ресурстарын пайдаланып туризм, экскурция музей жұмыстарымен байланыстыра зерттелді [1] .

Зерттеудің мақсаты : оқу - танымдық құзіреттілікті қалыптастыруға бағыттап, тарих сабағында патриотизмге тәрбиелеу болып табылады. «Қазақстандық патриотизм» принципі қолданыстағы заңдардың ішіндегі ең жоғары пәрменді күші бар Ата Заңымыздың 1 бабында бекер қарастырылмаған.

Белгіленген мақсатқа сәйкес зерттеудің келесі міндеттерә қойылған:

1. Тарих сабағында білім беруді дамытудың заманауи тенденцияларын талдау және тарихи өлкетанудың мән-мағынасын ашу

2. Тарих пәнін оқыту процесі кезінде оқушыларды потриотизмге тәрбилеудің негізгі алғышарттарын анықтау

3. Қазақстан тарихы пәнін мектеп практикасында оқыту кезінде тарихи өлкетану және патриотизмге тәрбиелеудің педагогикалық шарттарын анықтау

Тарихи өлкетану жалпы өлкетанудың бір саласы ретінде өзіндік тарихи бір пән болып табылады. Ол сондықтан екі ерекшелікке:

1) тарихи оқиғаларды жекешелей қарайды.

2) өзіндік жеке сала болып табылады.

Сондықтан бұл тарихи өлкетану саласындағы әртүрлі бағыттар бойынша бөлінеді. Танушылық, қайтақараушылық, коммуникативтік.

Тарихи өлкетану ерекше қанағаттандыраалатын қоғамдық ой пікірді қалыптастыра алатын сала болып табылады.

Жергілікті материялдар негізінде тарихи өлкетанудың тәрбиелік маңызы бар. Басты тәрбиелік дерекретінде және оның механизмі ретінде жергілікті дәстүр болып табылады. Яғни ол әртүрлі себептер мен зерттеулерінің қызығушылығын туғызады. Өлкенің тарихы бұл күрделі өлкетанушылық жұмысты талап етеді. Жұмыстың көптілігімен уақыт кезінде де күрделі болып келеді. Өлкетанудың зерттеу негізі жергілікті жердің тарихы болып табылады.

Зерттеу нысаны :Тарих пәні сабақтарында өлкетану материалдарын қолданудың негіздері

Зерттеу пәні : тарихи өлкетану сабақтарында оқушыларды патриотизмге тәрбиелеу.

Жұмыстың зерттелу деңгейі . Өлкетанудың негізгі анықтамасы. Әр елдің өзіндік жеке тарихы болып табылады. А. С. Карковтың берген ғылыми анықтамасы бойынша «өлкетану бұл бірнеше ғылымның кешенді жиынтығы, әр түрлі әдістері мазмұнына қарамастан, барлық жиынтығы өлкенің тарихын жан жақты қарастыруға болады». Жергілікті зерттеушілер мен өлкетанушылар, Қазақстанның ірі қалаларында ашылған мұражайлар мен Орыс географиялық қоғамының төңірегіне біріге бастады. Осындай маңызды мәліметтер революциядан бұрынғы қалалар тарихы, қазақ-орыс қарым-қатынастарына арналған мәселелер Н. В. Алексеенко, М. ААсанов, В. Я. Басин, М. Бижанов, В. Галиева, Д-И. Дулатова, Ж. К. Касымбаев, А. М. Қимасов, АА. Горячев еңбектерінде дәлелденді[2. 15б] .

Қалалар тарихы мен ондаған статистикалық комитеттерді тарих және мәдениет мамандары зерттеді, бірінші ғылыми қоғамдар құрылып ғалымдар мен әуесқой өлкетанушыларды біріктірген қалалар революциядан бұрынғы өлкетану орталықтары болды. Бұл мәселенің тарихнамасы жеткіліксіз немесе шағын үзінді ретінде зерттелген. Мәселенің жекелеген аспектілермен мына ғалымдар айналысты: Ерофеева, Масанов Е, Есеналина Ж, Сабырханов, Кононов, Лунин Б. В, Ахметова, Қасымова ж. т. б., әрі ғылыми-зерттеу институттары мен мекемелердің еңбектері[3] .

Жұмыстың теориялық маңыздылығы -берілген тақырып бойынша қолда бар материалдарды жүйелеу және талдау.

Практикалық маңыздылық . Мектеп практикасында тарих сабағын өткізу үшін барлық тарихи-ғылыми материалдарды кеңінен қолдануға болады. Тарихи өлкетану тарауы бойынша құрастырылған сабақтардың жоспарларын ағымдағы оқу үрдісін ұйымдастыру, осы тақырыптар бойынша сабақтарға қатыспай қалған, үлгерімі төмен оқушылармен жұмыс жасау, қайталау және бекіту, бақылауларға дайындалу барысында қосымша дидактикалық материалдар ретінде кеңінен қолдануға болады.

Жұмыстың құрылымы. Кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Тарих пәні сабақтарында өлкетану материалдарын қолданудың негіздері

1. 1 Пәндік дағдыларды қалыптастыруда тарихи өлкетану әдістемесінің мәні.

Республикасында тарихи сана қалыптасуыны тұжырымдамасында» айтылған: «Тарихи ағарту және тәрбиелеу жастарды өз халқының рухани әлеміне баулуға, оның мәдениетінің, тарихының тамырларын үйрету, халық поэзиясы, музыкасын, бейнелеу өнерін түсінуге ықпал ету. Осы мақсаттарға орай өлкетану жұмысын жаңғырту, тарих, мәдениет және табиғат ескерткіштерін қорғауды күшейту керек».

Қазіргі уақыттың үлгісінің бірі - ұлттык; және жалпы адамзаттық терең туыстық сезімі арқылы өтіп жатқан, өзін-өзі анықтау мен ұлттық жаңғыру процестері. Ұлттық тарихты бізге білу қажет, себебі онда жаңа қоғам құрылысшыларының, қасиетті күш-куаты жинақталған. Патриотизм, бабалар ісіне деген мақтаныш әр адамда болуы керек.

Өлкетанудың көрнекті өкілдерінің ойларының творчестволық мұрасын зерттеу, отандық мектептің өзгешілігін анықтау, осы мәселелермен айналысу қазіргі күндері өте қажет. Тарих ғылымы бос сөздерден біртіндеп айырлып келе жатқан кезде, тарихи шындықты орнату ұмыт қалған есімдерді қайтару қажет.

Өлкетану әлеуметтік-мәдени тәжірибенің көптеген саласында маңызды орын алады. Тарихи-мәдени мұраны сақтау мен зерттеуде, мемлекеттік архив, мұражай қорларын жинақтауда, халықтың тарихи сезімін қалыптастыруда тарихшылар мұражай мен архив кызметтері көп жағдайда соған байланысты болады.

Маңызды мәселе бірақ, әлі күнге дейін қазақстандық өлкетану әдебиеттерінде көрініс таппаған, отандық мұражайтану және өлкетану ойларын зерттеу тарихи мәселелері болып табылады. Оның үстіне көрнекті ғалымдар Қазақстанды зерттеуге қосқан үлесін талдау қажеттілігі, баяғыдан бері пісіп-жетілді.

Өлкетану зерттеулеріндегі оқушылардың өзін-өзі көрсету формаларының бірі-сабақтарда және сабақтан тыс уақытта заманауи ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану. Жеке тұлғаға бағытталған оқыту принципі арқылы жүзеге асырылады:

Сабақтың әртүрлі формалары:

- сабақ-конференция;

- сабақ-ойын

- сабақ-экскурсия;

- семинар сабақ;

- сабақ-сот;

- бейнесабақ және т. б. (1-сурет. Практикалық жұмыс)

Білімді тестілік тексеру: оқушыларды емтиханға дайындау, Ағымдағы және қорытынды білімді тексеру материалдарын әзірлеу.

Тарих және әлеуметтік ғылымдар бойынша әр түрлі тақырыптарға эссе жазуға, кейіннен ауызша қорғауға үйрету.

Мультимедиялық оқыту құралдарын қолдану:

- виртуалды мұражайларға, электронды энциклопедияларға бару;

- зерттеу жұмыстарының компьютерлік презентацияларын дайындаудағы бірлескен жобалау қызметі.

Өлкетану жұмысының деңгейлері;

Мектептегі өлкетану туралы сөз болғанда, оқушылардың танымдық өлкетану жұмыстарының деңгейлерін ажырату керек. Шартты түрде үш деңгей туралы айтуға болады (Нақты мектеп тәжірибесінде олар, әрине, бір-бірімен тығыз, органикалық байланысты, оқушылардың танымдық іс-әрекетінің бірыңғай өрісін құрайды) .

Тарих және әлеуметтік ғылымдар бойынша әр түрлі тақырыптарға эссе жазуға, кейіннен ауызша қорғауға үйрету.

Мультимедиялық оқыту құралдарын қолдану:

- виртуалды мұражайларға, электронды энциклопедияларға бару;

- зерттеу жұмыстарының компьютерлік презентацияларын дайындаудағы бірлескен жобалау қызметі.

Өлкетану жұмысының деңгейлері;

Бұндай іс атқарылмаса кейбір маңызды мәселелерді анықтау, ғылыми зерттеулердін, болашақ бағыттарын белгілеу және қазіргі өлкетану саласында өңдеу жұмысын жүргізу мүмкін емес.

Қадір-қасиеттік деп шарты атауға болады, ол отандық өлкетану ойын шынайы басымдылыққа жеткізу қажеттілігі мен өлкетану ісінің теориясының тарихы мен өркендеуіндегі көзге көрінбейтін билік кұруылуына байланысты.

Мәселенің өңделуі. Тарихи өлкетанудың пайда болуы революциядан бұрын болды. Жергілікті зерттеушілер мен өлкетанушылар, Қазақстанның ірі қалаларында ашылған мұражайлар мен Орыс географиялық қоғамының төңірегіне біріге бастады. Осындай маңызды мәліметтер революциядан бұрынғы қалалар тарихы, қазақ-орыс қарым-қатынастарына арналған мәселелер Н. В. Алексеенко, М. ААсанов, В. Я. Басин, М. Бижанов, В. Галиева, Д-И. Дулатова, Ж. К. Касымбаев, А. М. Қимасов, АА. Горячев еңбектерінде дәлелденді.

Өлкетану жұмыстарының негізгі мазмұны. Зерттеудің әдістері мен принциптері

Өлкетанудың негізгі анықтамасы. Әр елдің өзіндік жеке тарихы болып табылады. А. С. Карковтың берген ғылыми анықтамасы бойынша «өлкетану бұл бірнеше ғылымның кешенді жиынтығы, әр түрлі әдістері мазмұнына қарамастан, барлық жиынтығы өлкенің тарихын жан жақты қарастыруға болады».

1) тарихи оқиғаларды жекешелей қарайды.

2) өзіндік жеке сала болып табылады.

Тарихи өлкетану ерекше қанағаттандыраалатын қоғамдық ой пікірді қалыптастыра алатын сала болып табылады.

Оқушыларды туған өлке тарихының дәстүрлеріне өлкетану зерттеулері, мұғалім мен оқушының шығармашылық және ынтымақтастық арқылы табысты оқытуды қамтамасыз ету.

Технологияның міндеттері:

- оқушылардың өз ойын білдіруге жағдай жасау;

- оқушылар мен педагогтардың ғылыми-зерттеу қызметін жетілдіру ;

- білім беру сапасын арттыру, оқушыларды емтиханға дайындау факторы ретінде тарих сабақтарында білім беру процесіне жаңа технологияларды енгізу;

- азаматтық жауапкершілікті, мінез-құлық пен қарым-қатынастағы төзімділікті, еңбек нарығында оқушылардың әлеуметтік бейімделуін қалыптастыру;

- бейіналды және бейіндік оқыту міндеттерін жүзеге асыру.

Осы мәселелерді шешу үшін біз келесі құралдарды қолданамыз:

- оқу қызметін ұйымдастырудың әртүрлі нысандары мен әдістері;

- әр оқушының қызығушылық атмосферасын құру;

- оқушыларды қателесуден қорықпай өз ойларын еркін айтуға ынталандыру;

- сабақ барысында оқушыға оқу мазмұнының түрі мен формасын таңдауға мүмкіндік беретін дидактикалық материалды қолдану;

- нәтижеге қол жеткізу процесі бойынша қызметті бағалау;

- оқушының өз жұмыс тәсілін табуға деген ұмтылысын ынталандыру;

- әр оқушыға бастама, Тәуелсіздік алуға мүмкіндік беретін педагогикалық жағдайларды жасау.

Мен тарихи сананы қалыптастыруды келесі ұғымдарға негіздеймін

- уақыт сезімі және оның қозғалысы;

- тарихтың, өз халқының рулық сезімі;

- құбылыстарды бүгінгі күн тұрғысынан бағалау және бүгінгі күннің тарихтың бір бөлігі ретінде сезіну.

Өлкетану ел тарихын туған өлке туралы көзге көрінетін, нақты көрініс деңгейіне жақындатуға, әр адамның тарихтың объектісі және субъектісі екенін көрсетуге, біздің, туған жеріміздің, тіліміздің, халық дәстүрлерінің, салт-дәстүрлерінің бастауына құрмет көрсетуге мүмкіндік береді. Сондықтан орта мектеп бағдарламасына өлкетану материалдарын енгізу оқушыларды тарихи процеске баулиды, таным және ойлау әдістемесі мектебі, тарих және мәдениет тәрбиесі мектебі, экологиялық білім беру мектебі болып табылады.

Әсіресе, еліміз бен қоғам бетбұрыс үстінде тұрған, көптеген стереотиптер мен тұжырымдамалар бұзылған, өңірлердің рөлі күрт артып келе жатқан қазіргі уақытта өлкетану білімінің рөлі мен маңызы артып келеді. Мұндай жағдайда мектептегі білім беруді ізгілендіру міндеті, яғни білімді ғылымнан әлемнің тұтас көрінісіне айналдыру барған сайын артып келеді. Өлкетану адам-азаматты қалыптастыруға, Отанға деген сүйіспеншілікті тәрбиелеуге ықпал етеді, бұл қоғам мен мектеп дамуының қазіргі кезеңіндегі гуманитарлық білім беру мақсаттарының бірі болып табылады.

Жұмыс барысында Мен үшін тарих пәнінің мұғалімі ретінде оқушылардың өлкетану материалдарын оқуға деген ынтасын қалыптастыру міндеті бірінші орынға шықты. Балалардағы мотивтердің дамуы бала бұрын туындаған қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін бірдеңе болған кезде белсенді қызметпен тығыз байланысты. Бала оқушы болған кезде оның мотивациясын дамыту оқытудың мағынасын анықтайды.

Тарих сабақтарында және сабақтан тыс уақытта үлкен жасөспірімдерге арналған өлкетану жұмыстары табысты тұлғаны қалыптастыру құралдарының бірі ретінде зерттеу тақырыбы осылай қалыптасты. Зерттеу нысаны-оқушылардың қала тарихын зерттеуге деген ынтасының қалыптасуын зерттеу. Зерттеу пәні: туған өлке тарихын зерттеу бойынша тұрақты уәжді қалыптастыруға ықпал ететін оқушылардың іс-әрекетінің мазмұны.

Оқу мотивтерін қалыптастыратын іс-әрекет ретінде оқыту-бұл күрделі процесс, ол міндетті түрде егжей-тегжейлі немесе бүктелген түрде оқу тапсырмасын қабылдауға дайындық, оған бағдарлау, оқу іс-әрекетінің буыны, оқу материалын түрлендіру, бақылау буыны, оның жұмысын бағалау. Бұл элементтер жеке тұлғаның құрамдас бөлігі ретінде қызмет етеді, бірлесіп орындалады және мұғалімнің басшылығымен саналы. Оқу мотивтерінің түрлері зерттелді. Көбінесе олар танымдық мотивтер, әртүрлі әлеуметтік мотивтер туралы айтады. Бірінші топқа оқушылардың жаңа білімді игеруге бағытталуынан тұратын кең танымдық мотивтер, білім алу тәсілдерін игеруге бағытталған оқу-танымдық мотивтер, білім алу тәсілдерін дербес жетілдіруге бағытталған Өзін-өзі тәрбиелеу мотивтері кіреді. Екінші топқа Отанға, қоғамға пайдалы болу, білім алу қажеттілігін түсіну және жауапкершілік сезімі бойынша білім алуға деген ұмтылыстан тұратын кең әлеуметтік мотивтер, сондай-ақ белгілі бір позицияны, басқалармен қарым-қатынаста орын алу, мақұлдау алу ниетінен тұратын әлеуметтік (позициялық) мотивтер кіреді. Бұған әлеуметтік ынтымақтастықтың мотивтері кіреді: қарым-қатынас, ынтымақтастық. Мотивтер мен басқа мотивтердің үйлесуі оқушының жеке басының дамуына қажетті шарт болып табылады.

Өлкетану материалдарын зерттеу жұмыстары сабақтар, факультатив "Өлкетану", оқушылардың сабақтан тыс жұмыстары арқылы жүргізілді.

Отан тарихы бойынша бағдарламалық материалды оқып-үйрену барысында зерттеу және рефераттық жұмыстар арқылы оқушылардың туған өлкесінің тарихы бойынша білімдерін тереңдетуге тырысты. Жұмыстардың тақырыптары сан алуан болды, туған өлкенің тарихын зерделеу бойынша түрлі кезеңдерді қамтыды.

Іс - әрекеттің мазмұнын талдау оқушылардың жеке тақырыбы қозғалған кезде тұрақты қызығушылығы бар және тарих (отбасының шежіресі, Қала тарихы, Отбасы тарихы және мектеп тарихы, Мектеп тарихы мұғалімдердің, ата-аналардың, түлектердің, алғашқы құрылысшылардың көзімен) көрінеді деп қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Сіздің үйіңіздің орналасқан жеріне байланысты және қызығушылықты қалыптастырудың бағыты болды, бұл оқушыларға болашақта байыпты зерттеу жұмыстарымен айналысуға мүмкіндік берді. Сондықтан жеке мотив сыртқы мотивтің негізіне айналды.

Тарих сабағында өлкетану материалын пайдалана отырып, ол оқушылардың ойлау белсенділігін жандандыратынын, сабақ әдістемесін түрлендіруге мүмкіндік беретінін, тарихты оқытуға нақтылық пен сенімділікті енгізетінін, оқушылардың патриоттық тәрбиесіне қатысатынын байқадым.

Өлкетану жұмысы оқушыларға жергілікті халықпен әртүрлі байланыс орнатуға көмектеседі, олардың қоғамдық пайдалы қызметке қатысуын ынталандырады. Жергілікті материалда жерлестердің маңызды тарихи оқиғаларға қатысуы ашылады, біздің мемлекетіміздің дамуындағы, оның қуатын нығайтудағы аймақтың экономикалық, экономикалық және мәдени маңызы көрсетіледі, бұл жастарға патриоттық тәрбие беруге ықпал етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.