Алаш қозғалысының тарихи маңызы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

обычный бланк

Эссе

Тақырыбы : Алаш қозғалысының тарихи маңызы

Орындаған: Кутымова Әсел.

Тексерген: Болтаева С. Ж.

Алаш идеясы қазақтың мемлекеттік, елдің ұлттық идеясы болатын. Бүкіл қазақ даласын азаттық идеясына жұмылдырған бұл ұлы қозғалыстың тарихы мен тағылымы уақыт өткен сайын айқындалып келеді. Отаршылдыққа қарсы ұлт-азаттық көтерілістердің жалаң қылышпен зеңбіректің аузына қарсы шабатын басшыларының күресі қазақ даласында енді өзгеше тəсілдермен өз жалғасын тапты. Жан-жақты білім алған, саяси күрестің тəсілдері мен қалыптасқан жағдайды шынайы бағалауды меңгерген демократияшыл қазақ зиялыларының бұл тобы, ағартушылардың алғашқы буыны сияқты, туған халқының көзін ашып, ұлттық рухын оятып, біліммен қаруландырып, бірте-бірте тəуелсіз ел болуға жеткізудің қиын да болса, ең сенімді жолын саналықпен таңдап алды. Саяси тəуелсіздікке қол жеткізу рухани еркіндікті орнатудан, сауаттанудан, күшті саяси күштерді ұйымдастырудан басталатындығын зиялылар анық түсінді.

«Алаш» партиясының және «Алаш-Орда» партиясының қызметі ерекше

кеңестік және қазақ тарихнамасында даулы түрде қамтылды. 1920 жылдардың басында бұл әлі де мүмкін болды салыстырмалы түрде объективті зерттеу. Сонымен, А. Байтұрсынов «Алаш» қоғамдық-саяси қозғалысының пайда болғанына тоқталды. [1] Қазақ халқын топтастыруға қабілетті күш, Ресейдің шеттерін шарпыған анархияның алдын алды 1917 жылғы қазан оқиғасынан кейін. Сонымен бірге, С. Сейфуллин қозғалысты марксистік позициядан сынады. 1920 жылдары әдебиет пен баспасөзде «Алаштың» қазақ халқының тарихындағы орны туралы қызу пікірталас болды. «Алашты» жаңа үкімет мойындады. 1921 жылы өткен бірінші Қазақстан партия конференциясында В. А. Радус-Зенкович (сол кезде Қырғыз Халық Комиссарлар Кеңесінің төрағасы (Казак) АССР) Бөкейхановты сипаттады «Өңірдің үздік білгірі», «энциклопедист», «беделді» маман, жаңа қуат бере алатын «үлкен көмек», бірақ «тікелей бақылау және басшылықпен». 1920 жылдардың басында бұрынғы Алаш қайраткерлері өздерінің білімі мен тәжірибесін пайдалана отырып, жас республиканың қалыптасуына үлес қосты. Сонымен, А. А. Ермеков Қырғыз өлкесінің өкілдігін басқарды. [3]

Алаш зиялыларының ұлы көсемі Əлихан Бөкейхан XX ғ. басындағы осындай Еуропадағы халықаралық жағдайға үнемі көңіл аударып отырған. Әлихан қазақ тарихындағы тұңғыш саяси ұйым Алаш партиясын ұйымдастыруға кіріседі. Артынша, 1917 ж. желтоқсанында бүкіл қазақтардың құрылтайында Алаш аутономиясы жарияланып, Ә. Бөкейханов сол алғашқы Қазақ республикасының тұңғыш төрағасы (президенті) болып сайланады. Жаңадан құрылған партия қазақ атауының синонимі "Алаш" деген атқа ие болды. Оның құрамына қазақтың ғылыми және шығармашылық зиялыларыныңбелгілі өкілдері - М. Тынышбаев М. Жұмабаев, Ш. Құдайбердиев, Ғ. Қарашев, С. Торайғыров, Х. Ғаббасов, Ә. Ермеков, Ж. Досмұхамедов, М. Дулатовтағы басқалар кіреді. [4]

«Алаш» партиясының жетекшілерін көбінесе ұлтшыл деп атаған, мұнымен толық келісу қиын, терминнің қазіргі түсінігін ескере отырып. Тарихшы П. Роттиер, бұл кілтті дәлелдей отырып сол кезеңдегі қазақ зиялыларының қыры болды «қазақ» ұлттық болмысының концептуализациясы, бұл жағынан олардың орыстың прогресшіл интеллигенциясына ергендігіне назар аударды, тарихи дамудың сызықтылығын тану ретінде тарихты қарауға әкелген халықтар «Қазақ халқының түп-тамыры мен оның қалай екенін түсіндіру тәсілі болашақтағы даму». «Алаштың» негізін салушылар патриот бола отырып, тырыстыазамат соғысының шындығына бейімделе отырып, қазақ халқының мүддесін жүзеге асыру саясатын әзірлеу. «Алаш» идеологиясы көп жағынан қазіргі демократиялық федерализм, идеологиясына жақын заңның басымдығымен қазақ халқының мүддесі мен саяси плюрализм.

Алаш қозғалысы тек қана тарих болып қалмауы қажет. Алаш қозғалысы өкілдері Қазақстанның ұлттық бостандығы үшін саяси күрес жүргізуді мақсат етіп, көршілес мұсылман елдерімен бірігуді жақтады. Алаш қозғалысының көптеген өкілдері қуғын-сүргінге ұшырады. [3] ХХ-ғасырдың басында Алашорда қайраткерлері таңдап алған және қазақтардың өлкелік съездерінде бекітілген саяси бағдарлар өзгеріссіз қалып, Қазақ автономиясын құруға, құрылтай жиналысын шақыруға, олардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға бағытталды.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. 100-летие движения «Алаш» не должно оставаться

просто историей// tengri news. 2017. 02. 01. Эл. ресурс

https://tengrinews. kz/kazakhstan_news/tasmagambetov-100-

letie-dvijeniya-alash-doljno-ostavatsya-311310/

2. Galick David Responding to the Dual Threat to Kazakhness: The Rise of Alash Orda and its Uniquely Kazakh Path//

The Journal of Russian and Asian Studies. 2014. 29 March.

3. Аманжолова Д. Партия Алаш. Истоки национальной демократии// Эксперт-онлайн http://expert. ru/kazakhstan/2011/21/

stoki-natsionalnoj-demokratii/

4. https://melimde. com/matematika--fizika-fakuletetini-1-kurs-studenti-abdiganieva-mu. html?page=2

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.