Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындардан бюджетке төлейтін төлем жүйелері

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

І Мемлекеттік бюджетке төлейтін төлемдердің экономикалық мәні
мен рөлі
1.1 Салық және салық салуды тиімді ұйымдастырудың принциптері ... ..5
1.2 Мемлекеттік бюджеттің қаржылық ретіндегі жүйе қызметі ... ... ... ... .9
1.3 Кәсіпорындардың салықтық және салықтық емес төлемдері ... ... ... .12

ІІ Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындардан бюджетке түсетін
түсімдерді талдау
2.1 Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі, оның элементтері ... ..15
2.2 Кәсіпорындардан түсетін салықтық түсімдер және салықтық
eмес түсімдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
2.3 Салықтық қызмет органдарының салықтық түсімдерді қамтамасыз
ету бойынша қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30

ІІІ Кәсіпорындардан бюджетке түсімдерді қамтамасыз ету қызметін
жетілдіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38

Қосымшалар

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

І Мемлекеттік бюджетке төлейтін төлемдердің экономикалық мәні
мен рөлі
1.1 Салық және салық салуды тиімді ұйымдастырудың
принциптері ... ..5
1.2 Мемлекеттік бюджеттің қаржылық ретіндегі жүйе
қызметі ... ... ... ... .9
1.3 Кәсіпорындардың салықтық және салықтық емес
төлемдері ... ... ... .12

ІІ Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындардан
бюджетке түсетін
түсімдерді талдау
2.1 Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі, оның
элементтері ... ..15
2.2 Кәсіпорындардан түсетін салықтық түсімдер және салықтық
eмес
түсімдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
2.3 Салықтық қызмет органдарының салықтық түсімдерді
қамтамасыз
ету бойынша
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...30

ІІІ Кәсіпорындардан бюджетке түсімдерді қамтамасыз
ету қызметін

жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38

Қосымшалар

Кіріспе

Қазақстан Республикасы экономикасының алдындағы
маңыздылығы жоғары міндеттердің бірі соңғы жылдары өз
уақытында жасалынған құрылымдық реформалардың және тиімді
жүргізілген экономикалық реттеудің арқысында қол жеткізілген
макроэкономикалық көрсеткіштерге тұрақтылық және жаңа сапалық
сипат беру. Қазіргі кезде біздің мемлекетіміз бәсекеге
қабілетті экономиканың үлгісін таңдай отырып, бәсекелестікке
қарымы мол басым салаларды, яғни отандық өндірісті дамытуға
бет алды. Бүгінгі күні мемлекеттің ұзақ мерзімді болашақтағы
стратегиялық мақсаты еліміздің тиімді және тұрақты
экономикалық дамуын қамтамасыз етуге қабілетті өндірістік
аппаратты құру болып табылады. Мемлекеттің орталықтандырылған
ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты болып
келетiн бюджеттiң жұмыс жасауы ерекше экономикалық нысандары
бюджеттің кipicтepі мен шығыстары арқылы болып отырады. Олар
құндық бөлiнiстiк жеке көздерiн бiлдiредi. Категориялардың
eкeyіде бюджеттiң өзі сияқты объективті және олардың өзгеше
қоғамдық арналымы болады: кipicтep мемлекетті қажетті aқшa
қаражаттарымен қамтамасыз етедi, шығыстар орталықтандырылған
ресурстарды жалпы мемлекеттiк қажеттiлiктерге сәйкес беледi.
Бюджеттiң түсiмдері кіpicтep. Бюджеттiк кредиттерді өтеу,
мемлекеттiң қаржы активтерiн сатудан түceтін түсiмдер, сондай-
ақ мемлекеттiк қарыздар, ал оның шығыстары шығындар, бюджеттiк
кредиттер қаржы активтерiн сатып алу, қарыздар бойынша негiзгі
борышты өтеу болып табылады.
Салықтардың экономикалық мәні мемлекеттің заңды және жеке
тұлғалармен қалыптасатын ақша қарым-қатынастарымен
сипатталады, сондықтан салықтар экономикалық категория ретінде
қаралуы мүмкін.

Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде
көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік-экономикалық құрылысымен,
мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады.
Салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні мен ішкі мазмұны олар
атқаратын функцияларда толық ашыла түседі. Пайдалану тәртібіне
қарай барлық салықтар жалпы және мақсатты болып бөлінеді.
Жалпы салықтар тиісті деңгейлердегі бюджеттерде
шоғырландырылады және жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді
қаржыландыруға пайдаланылады. Мақсатты немесе арнайы
салықтардың нысаналы арналымы болады және әдеттегідей түрлі
арнайы қорлардың қаржы базасын құруға арналады. Мемлекетке
алынатын салықтар түрлерінің, оларды құрудың нысандары мен
әдістерінің, салық қызметі органдарының жиынтығы мемлекеттің
салық жүйесін құрайды.
Жұмыстың мақсаты мемлекеттік бюджетке төлейтін төлемдердің
экономикалық мәні мен рөлін қарастыра отырып, Қазақстан
Республикасындағы кәсіпорындардан бюджетке түсетін түсімдерді
талдап өтеміз, сондай-ақ салық жүйесімен оның элементтеріне
және салық салуды тиімді ұйымдастырудың принциптері жайында
қысқаша баяндап өтеміз.
Жұмысты жазуда экономика ғалымдарының отандық және ресейлік
авторларының еңбектері мен мерзімдік журналдар, сонымен қатар
Қазақстан Республикасының экономика саласы бойынша заңнамалар
мен нормативтік құжаттар қолданылды.
Жұмыс кіріспе бөлімінен, негізгі үш тараудан, қорытынды
бөлімнен және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І тарау Мемлекеттік бюджетке төлейтін төлемдердің
экономикалық
мәні мен рөлі
1.1 Салық және салық салуды тиімді ұйымдастырудың принциптері

Орталықтандырылған қаржы кірістері негізінен салық
түсімдері, сыртқы экономикалық қызметтен алынатын кірістер,
халық төлемдері есебінен қалыптасады. Салықтар мемлекетпен
бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының
негізі. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық
жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.
Салық салу объектілері мен салық салумен байланысты
объектілерді тіркеуді (қайта тіркеуді) салық органы өтініш
берілген күннен бастап екі жұмыс күні ішінде жүргізеді және ол
объектілерді есепке алуды тіркеу (қайта тіркеу) журналында
белгілейді.
Салық органдарында тіркелмеген салық салу объектілері мен
салық салуға байланысты объектілерді пайдалану Қазақстан
Республикасының заңына сәйкес жауаптылыққа әкеп соғады.
Лотереялар ұйымдастыру, өткізу және лотерея билеттерін сату
бойынша қызметті жүзеге асыратын салық төлеуші оларды сату
басталғанға дейін он күнтізбелік күн бұрын лотерея
билеттерінің әрбір шығарылымын салық органында тіркетуге
міндетті. 531-баптың 1-тармағында көрсетілген қызметтің
жекелеген түрлерін жүзеге асыратын салық төлеушілерді есепке
алу тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.1;25
Қосылған құн салығын төлеушілерді есепке алу бойынша
төлеушілерді есепке қою талаптары осы Кодекстің ерекше
бөлімінде айқындалады. Қосылған құн салығы бойынша төлеушіні
есепке қою және оларды есептен шығару тәртібін уәкілетті
мемлекеттік орган белгілейді.
Біріңғай жер салығын төлеушілер ретінде, салық кодексінің
тиісті

баптарында арнаулы салық режимін қолданатын шаруа (фермер)
қожалықтары белгіленген. Шаруа (фермер) қожалықтарына арнаулы
немесе жерді пайдалану құқығында немесе жерді пайдалану
құқығында салық режимін қолдану құқығын беру оларда жеке
меншік құқығында жер учаскелері болған кезде ғана жүзеге
асырылады. Шаруа (фермер) қожалықтары арнаулы салық режимін
қолдану мақсатында жыл сайын 20 ақпаннан кешіктірмей өздерінің
жер учаскелері орналасқан жердегі салық органына тиісті
уәкілетті мемлекеттік орган белгіленген нысан бойынша өтініш
беріп отырады.
Біріңғай жер салығы бойынша салық салу объектісіне, яғни
салық базасына жеке меншік құқығындағы немесе жерді пайдалану
құқығындағы жер учакесінінің бағалау құны жатады. Жер
учаскесінің (жерді пайдалану құқығының) бағалау құнын айқындау
Қазақстан республикасының жер заңдарында белгіленген тәртіп
негізінде жүргізіледі. Біріңғай жер салығының ставкасы жер
учаскесінің бағалау құнына 0,1 процент мөлшерінде белгіленеді.
Біріңғай жер салығы бойынша салық кезеңі күнтізбелік жыл болып
табылады.
Біріңғай жер салығын тиісті бюджетке төлеу мына
мерзімдерде:
● ағымдағы төлем ағымдағы салық кезеңінің 20 қазанынан
кешіктірілмейтін мерзімде;
● біріңғай жер салығы бойынша түпкілікті есеп айырысу есепті
кезеңнен кейінгі салық кезеңінің 20 наурызынан
кешіктірілмейтін мерзімде жер учаскесі орналасқан жер бойынша
жүзеге асырылады.
Біріңғай жер салығын төлеушiлер жыл сайын, ағымдағы
салық кезеңiнiң 15 наурызынан кешiктiрiлмейтiн мерзiмде жер
учаскелерi орналасқан жердегi салық органдарына өткен салық
кезеңi үшiн бiрыңғай жер салығы

жөнiндегi декларациялaрын табыс eтeдi. Бiріңғай жер
салығын төлеушi - шаруа (фермер) қожалықтары өздеріне (меншік
құқықтарына немесе жерді пайдалану құқығына орай) тиесiлi жер
учаскелерiн басқа шаруа қожалықтapына жалға пайдалануға берген
жағдайда, осы жалға беруден түсетiн-табысынан жалпығa бiрдей
белгiленген тәртiп бойынша салық төлеуге мiндеттi.
Жер пайдалану құқығының түрлері болып жер падайлану
құқығы тұрақты немесе уақытша, иеліктен шығарылатын немесе
шығарылмайтын, өтеулі немесе өтеусіз алынатын болуы мүмкін.
Осы кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заң
актілерінде белгіленген негіздерден басқа реттерде ешкімді де
жер пайдалану құқығынан айыруға болмайды. Жер пайдаланушылар
мемлекеттік және мемлекеттік емес, ұлттық және шетелдік, жеке
және заңды тұлғалар, тұрақты және уақытша, бастапқы және
кейінгі болып табылады. Жер пайдалану құқығының туындауы жер
пайдалану құқығы, жер пайдалану құқығын табыстау, жер
пайдалану құқығын беру, жер пайдалану құқығының әмбебап
құқықтық мирасқорлық тәртібімен ауысуы (мұраға қалдыру, заңды
тұлғаның қайта ұйымдастырылуы) арқылы туындайды.
Жер құқығын табыстау, беру және оның ауысуы жер
учаскесінің нысаналы мақсаты ескеріле отырып жүзеге асырылуға
тиіс. Жер пайдалану құқығы мемлекеттік органдар актілерінің,
азаматтық-құқықтық мәмілелердің негізінде, Қазақстан
Республикасының заңдарында көзделген өзге де негіздерде
туындайды.
Жер пайдалану құқығын табыстау тұлғаға жер пайдалану
құқығын тікелей мемлекеттің беретінін білдіреді. Азаматтарға
және заңды тұлғаларға жер пайдалану құқығын табыстау атқарушы
органның жер учаскесіне құқық

табыстау жөніндегі құзыретіне сәйкес оның шешімі негізінде
жүргізіледі. Жергілікті атқарушы орган мемлекеттік емес жер
пайдаланушыларға уақытша жер пайдалану құқығыны табыстаған
кезде уақытша жер пайдалану құқығын табыстау туралы шешім
негізінде жер пайдаланушылармен жер учаскесін жалға беру
шарттары немесе уақытша өтеусіз жер пайдалану шарттары
жасалады. Егер жер учаскесі жер қойнауын пайдалануға лицензия
немесе келісімшарт жасасуды талап ететін қызметті жүзеге
асыруға немесе іс-қимыл жасауға арналса, осы учаскеге жер
пайдалану құқығын табыстау жер қойнауын пайдалануға тиісті
лицензия алынған немесе келісімшарт жасалған соң жүргізіледі.
Жер қойнауын пайдалануға келісімшарттың болуы жер учаскесін
кідірісіз рәсімдеу үшін негіз болып табылады.
Жер пайдалану құқығын беру тұлғаға жер пайдалану құқығын
басқа жер пайдаланушының беретінін білдіреді. Жер пайдалану
құқығын беру азаматтық-құқықтық мәмілелер негізінде, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де
негіздер бойынша жүргізіледі. Жер пайдалану құқығын иеліктен
шығару азаматтық-құқықтық мәмілелер (сатып алу-сату, сыйға
тарту, айырбастау және басқалар) негізінде жүргізіледі. Жер
пайдалану құқығын белгілі бір мерзімге басқа тұлғаға беру
жалдау немесе жер учаскесін уақытша өтеусіз пайдалану шартының
негізінде жүргізіледі. Жер пайдалану құқығын белгілі бір
мерзімге басқа тұлғаға беру жалдау немесе жер учаскесін
уақытша өтеулі жер падалану құқығын сатып алған тұлғалар ғана
жүргізе алады. Жер пайдалану құқығын иеліктен шығару және оны
беру кезінде жер пайдаланушылардың жер учаскесінің нысаналы
мақсатын өз бетінше өзгертуге құқығы жоқ. Жер
пайдаланушылардың ортақ пайдаланудағы, қорғаныс қажеттеріне
берілген, орман қорының, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар,
сауықтыру,

рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы, қызметтік жер
телімінің, уақытша өтеусіз және уақытша қысқа мерзімді өтеулі
жер пайдалану құқығымен берілген жер учаскелерінің, кепілге
беруді қоспағанда, шаруа (фермер) қожалығын және тауарлы ауыл
шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша жер пайдалану
құқығымен берілген жер учаскелерінің, су қорының жерінде жер
пайдалану құқығын иеліктен шығаруды қоса алғанда, жер
пайдалану құқығына қатысты мәмілелер жасауына жол
берілмейді.6;58

1.2 Мемлекеттік бюджеттің қаржылық ретіндегі жүйе қызметі

Кipicтep мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты
әлеуметтiк-экономикалық және тарихи жaғдайларда жүзеге
асырылатын мемлекеттiк бюджет және салық саясатын жүргiзудiң
бағыттарына байланысты болады. Бұл кезде мемлекет белгiлі бiр
жағдайларда кiрiстерді қалыптастырудың және шығыстарды
жұмсаудың қолайлы нысандарымен әдiстерiн пайдаланады.
Нарықтық қатынастарға көшкенге дейiн КCPO-ның мемлекеттiк
бюджетiнiң кipicтepі мемлекеттiк кәсiпорындардың ақша
жинақтарына негiзделiп келдi. Ол бюджет кiрiстерiнің жалпы
сомасының 90% құрады және негiзiнен eкі төлемнен - айналым
салығы мен пайдадан алынатын төлемдерден тұрды. Бұл жүйе 1930
жылдан 1990 жылға дейiн өмip сүрдi. 1980 жылдары енгiзiлген
өндiрiстiк қорлар, еңбек ресурстары және басқалары үшiн ақы
түрiнде пайдадан алынатын нормативті төлемдер қолданылып
жүрген төлемдер жүйесiн өзгертпеді және жеке кәсiпорындар
қызметiнiң жеке-дара нәтижелерiне бағытталып отырды.

Дағдыдағыдай, кipiстердің көзі салықтар немесе оларға бара
бар төлемдер болып табылады. Қазақстан Республикасының
мемлекеттiк бюджеті кipicтepiнің құрамы мен құрылымы салық
төлемдерiнiң қолданыстағы жүйесiмен және салыстырмалы тұрақсыз
сипаттaғы салықтық емес қаражаттардың түсiмдерiмен
айқындалады.
Бюджет кодексiне сәйкес бюджеттiң құрылымы мына бөлiмдерден
тұрады:
● кipicтеp:
● салықтық түсiмдер;
● салықтық емес түciмдep;
● негiзгі капиталды сатудан түскен түсімдер;
● ресми трансфеттер түсiмдерi;
2. шығындар;
3. операциялық сальдо;
4. таза бюджеттiк кредит беру:
● Бюджеттiк кредиттер;
● бюджеттік кредиттерді өтеу;
5. қаржы активтерiмен жасалатын операциялар бойынша сальдо:
● қаржы активтерiн сатып алу;
● мемлекеттің қаржы активтерiн сатудан түceтiн түсiмдер;
6. бюджет тапшылығы (порфициті);
7. бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану):
● қарыздар түсiмi;
● қарыздарды өтеу;
● бюджет қаражаты қалдықтарының қозғалысы.
Бюджеттерді бекiту және бюджеттердiң атқарылуы туралы
есептерді түзу осы көрсетiлген құрылым бойынша жүзеге
асырылады.3;72

Бюджеттiң кipicтepі салықтың және басқа мiндетті төлемдер
(салықтар және бюджетке төленетiн басқа мiндeтті төлемдер),
ресми трансферттер мемлекетке өтеусiз негiзде берiлетiн,
қайтарылатын сипатта болмайтын және мемлекеттiң қаржы
активтерiн сатумен байланысты емес, бюджетке есептелуге тиiсті
ақшалар болып табылады. Салықтық емес түсiмдер бюджетке
төленетін мiндеттi, қайтарылмайтын төлемдер, сондай-ақ ресми
трансферттерден басқа, бюджетке өтеусiз негiзде берiлетiн ақша
негiзгі капиталды сатудан түceтiн түсiмдерге мемлекеттiк-
мекемелерге бектiлiп берiлген мемлекеттiк мүлiктi, мемлекеттiк
материалдық резервтен тауарларды мемлекет меншiгiндегі жер
учаскелерiн жеке меншiкке сатудан немесе оларды тұрақты немеcе
уaқытша жер пайдалануға беруден, мемлекетке тиесiлі
материалдық емес активтерді сатудан түceтiн ақшалар жатады.
Ресми трансферттердiң түсiмдері бұл бюджеттің бiр деңгейiнен
екіншісінe Ұлттық қордан бюджетке түceтін трансферттердің
түсімдері.
Мақсатты ресми трансферттерді қоспағанда, кiрiстердiң нысаналы
мақсаты болмайды. Бюджеттiң шығындары - қайтарылмайтын негiзде
бөлінетiн бюджет қаражаттары. Шығындардың қатаң мақсатты
арналымы болады.
Бюджет шығындары мынадай түрлерге бөлiнедi:
● мемлекеттiк мекемелердiң қызметiн қамтамасыз eтeтін
шығындар;
● тұрақты сипаты жоқ iс-шараларды ұйымдастыру мен өткiзуге
байланысты шығындар;
● мемлекеттiк тапсырысқа арнaлған шығындар-мемлекеттiк
саясатты iскe асыру мақсатында (мемлекеттiк органдардың
өздерiнiң тұтынуына арналмаған) өндiрiлетiн тауарларға
(жұмыстарға, көрсетiлетiн қызметтерге) мемлекеттiк органдардың
ақы төлеуi;

● жеке тұлғаларғa ақшалай төлемдер-қызметкерлерге еңбегі үшiн
ақшалай төлемдерден басқа, Қазақстан Республикасының
заңнамалық актiлерiне сәйкес жеке тұлғаларға ақша нысанындары
төлемдермен байланысты шығындар;
● заңи тұлғалаpға субсидиялар- мемлекeттiк мекемелер және
қоғамдық бiрлестiктер болып табылмайтын заңи тұлғаларды
өтеусiз және қайтарусыз негiзде қаржыландыру;
● ресми трансферттер-бюджеттiң бiр деңгейiнен екiншiсiне,
сондай-ақ Ұлттық қорға трансферттер төлеу және мемлекеттiк
мiндеттемелерді орындауға арналған, шығындардың өзге де
тұрлерi.
Заңи тұлғаларға субсидиялар нақты саланы немесе қызмет аясын
әлеуметтiк-экономикалық дамыту мiндеттерiн iскe асырудың
басқа, неғұрлым тиiмді тәсiлі болмаған реттерде ғана Қазақстан
Республикасының заңнамалық aктiлерiнде көзделген жағдайларда
берiлyі мүмкiн. Заңи тұлғаларға субсидия берудiң басым
бағыттары орта мерзiмді фискалдық саясатпен айқындалады.

1.3 Кәсіпорындардың салықтық және салықтық емес төлемдері

Төлем жүйесі, қалыпты жұмыс істеп жатқан экономика
жағдайында, қаржы жүйесінің ажырамас тиімді бөлігі болып
табылады. 90-шы жылдардың басында Қазақстаннның Ұлттық Банкі
төлем жүйесінің реформасын жүргізе бастады.
Қазақстандағы төлем жүйесі реформасының негізгі мақсаттары,
банктер мен олардың клиенттері арасында төлемдердің өтуін
жылдамдату (90-шы жылдардың басында бір төлемнің өту мерзімі 3-
12 күнді құрады), сондай-ақ

әртүрлі төлем құралдарын (төлем тапсырыстары, чектер, төлем
талаптары) айналысқа кең түрде енгізу болып табылады.
Төлем жүйесін реформалаудың бірінші қадамы, коммерциялық
банктердің филиаларалық айналыстар (ФАА) шоттарын Қазақстан
Респу6ликасы Ұлттық Банкі филиалдарына ашылған
корреспонденттік шоттарға аудару болып табылды. Бұл ФАА-ны
жабуға, банкаралық есептеулерді ұйымдастыру ретке келтіруге
және коммерциялық банктердің (Кредиттік әлеуметтік банк,
Өнеркәсіптік құрылыс банкі, Агроөнеркәсіп банкі, Жинақтаушы
банкі) кассалық қызмет көрсетуді оырндауын қамтамасыз етуге
мүмкіндік берді.
1994 жылы алғаш рет Қазақстанның Қаржы министрлігінің
мемлекеттік қазынашылық міндеттемелерін шығару жүзеге
асырылды. Сол уақытта мемлекеттік бағалы қағаздардың Орталық
Депозитарийі құрылды. Қазіргі уақытта Орталық Депозитарийде
нақты уақыт режимінде тікелей өз кеңселерінен, биржадан тыс
рынокта жасалған келісімдер бойынша дилерлерге есеп жүргізуге
мүмкіндік беретін мемлекеттік бағалы қағаздар бойынша есеп
жүргізудің электронды жүйесі енгізілді. Есеп жүргізудің
электрондық жүйесінің жұмысы электрондық хабарларды қабылдау –
жіберуге негізделген. 17;73
Төлемдердi жүзеге асыру peтiн жетiлдiру және банктер арасында
құжаттама айналысын азайту мақсатында 1995 жылы Қазақстан
алғаш рет көпжақты өзара есеп айырысу әдiсi бойынша жұмыс
iстеген клирингтiк палата (Алматы клиринг палатасы) құрылды.
Банктер соңғы есеп айырысуларды әр қатысушының таза
ұстанымдары бойы операциялық күн соңында бiр рет жүргiзiп
отырды.
Қазақстандағы төлем жүйесiн дамыту және жетiлдiру мақсатында
1996 жылы Ұлттық Банктiң облыстық филиалдарында iшкi әрбір
төлемдердiң

банкаралық клирингiн жүзеге acырған ішкі өңірлік клирингтiк
палаталар құрылды.
Сол жылы электрондық төлем тапсырмасы түсінігі нормативтi
түрде бекiтiлдi, SWIFT-тe операцияланған төлем жүйесiнiң
қатысушылар, арасында төлемдер бойынша ақпаратпен алмасу үшiн
электрондық хабарлар форматтары жасалып, енгiзiлдi.
1996 жылы Алматы клиринг палатасы төлем жүйесiнiң операторы
болып табылатын және оның тиiмдi және тұрақты жұмысын
қамтамсыз етуге мiндеттi Қазақстандықы Банкаралық Есеп
айырысулар Орталығы (ҚБЕО) қайта ұйымдастырылды. Қазiргi
уақытта жүктелген қызметтер мен мiндеттердi жүзеге асыру үшiн
ҚБЕО әлемдiк тәжiрибиенiң соңғы жетiстiктерiне сәйкес
ақпараттық технологиялар мен техника жабдықтарды пайдаланады.
Республиканың төлем жүйесiнiң дамуындағы eң маңызды тұстардың
бiрi - бұл 1996 жылдың тамыз айында ҚБЕО негiзiнде электронды
төлем тапсырмаларын өңдейтiн, есеп айырысуларды жалпы нақты
жүзеге асыратын және келешегi бар RTGS (Haқты уақыт режимдегі
жалпы есеп айырысулар жүйесi) сипаттамалары бар ipi төлем
жүйесiн (IТЖ) құру. IТЖ пайдалануға енгiзiлгеннен соңғы мәміле
бағалы қағаздар бойынша есеп айырысулар жүйесi DVP әдiсi
бойынша жүргiзiледi.
Төлем жүйесiн жетiлдiруге жағдай жасайтын маңызды шара -
жылдық қазан және қараша айлары аралығында жүргiзiлген, екіншi
деңгейдегi банктердiң корреспонденттiк шоттарын Ұлтытқ Банк
Орталық аппаратында орталықтандыру болып табылды.
Корреспонденттік шоттарды орталықтaндыру, Ұлттық Банкке есеп-
қисап банктер банктердiң қызметтерiн

жедел жүзеге acыpуғa, төлем жүйесi мен жүйесiн жалпы басқару
қызметтерiнiң тиiмдiлiгiн арттыруға мүмкіндік бердi.6;56
Жекеленген төлемдер рыногында бәсекелестiктi құpy және басқа
қызметтің осы саласында көрсетiлетiн қызметтердiң сапасын арту
мақсатында, 1999 жылдың 1 тамызында республика аумағында
Ұлттық Банктiң облыстық филиалдары жанындағы клирингтiк
палаталар қызметi тоқтатылды. Ұлттық Банктiң аумақтық
филиалдары жаны клирингтiк палаталар жабылған соң,
жекеленген төлемдер жеке мемлекеттік бүкiл аумағында
банкаралық төлемдердi жүзеге асыратын ҚБЕО клирингтiк жүйесi
және iшкi өңірлiк клирингтi жүзеге асыратын бiрнеше жеке
клирингтiк палаталар ұсынды. Қазiргi таңда Қазақстан
аумағындағы банкаралық клирингтi ҚБЕО жүзеге асыруда.
Тиiмдi және қауiпсiз төлем жүйесiнде банк және қаржы
секторларының қажеттiлiктерiн қанағаттандыру мақсатында,
Ұлттық Банк жылдары IТЖ жетiлдiру және оны дамыған шетелдерде
әрекет жалпы есеп-қисап жүйесiмен теңдестiру бойынша жұмыстар
істедi. Нәтижесiнде, 2000 жылдың соңында ҚБЕО IТЖ пайдалануы
шотындағы қол жетiмдi қаражат шеңберiнде нақты уақыт режимі
(RTGS) есеп-қисапты жүзеге асыратын және халықаралық қаржылық
ұйымдар төлемдер жүйесiне жалпы негiзде қойылатын барлық
талаптарға сай келетiн ақша аударымдарының банкаралық
секторына (ААБС) қайта өзгертілді. ААБС-ны маңызды
ұстанымдары – есеп-қисаптың түпкілікті жүргізілуі және кері
қайтарылмайтындығы, төлемнің нақты уақыт режимiнде сол күні
аяқталуы.
Қазiргi уақытта Қазақстанда төлем жүйесi арықылы төлемдерді
және ақша аударымдарын жүзеге асырғанда, уақыттың кiдiрiстер
жоқ төлемдердi жүргiзу тиiмдiлiгi мен қауiпсiздiгi артты.

ІІ Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындардан бюджетке
түсетін
түсімдерді талдау
2.1 Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі, оның элементтері

Бүгінде Қазақстан Республикасының салық жүйесі өзіне
дамыған елдерде қолданылып жүрген салықтар мен алымдардың
негізгі түрлерін қамтиды. Салықтардың оларды төлеушілердің,
салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктернің көптігінен
салық жүйесінің моделі күрделі болып отыр.
Қазақстан Республикасының салық жүйесiндегi әлеуметтiк
салықтың төлеушiлерi ретiнде:
1) Қaзaқcтaн Республикаларының резиденттерi – заңды тұлғалар;
2) Қазақстан Республикасындағы қызметтерiн тұрақты мекемелерi
арқылы жүзеге асыратын резидент еместер;
3) шетелдiк заңды тұлғалардың филиалдары мен өкiлдiктерi;
4) жеке кәсiпкерлер;
5) адвокаттар;
6) жеке нотариустар;
7) кейбiр кездерде заңды тұлғаның шешiмi бойынша оның
құрылымдық бөлiмшелерi көpiнic табады.
Демек, әлеуметтiк салық салынатын объектiлерге жұмыс
берушiнiң нақтылы табыстар түрiнде резидент және peзидент
және резидент емес қызметкерлерге төленетін шығыстары, сондай-
ақ заңда айқындалған шетелдік персоналдың табыстары мен өтемді
қызметк көрсету шарттары бойынша жеке тұлғаларға төленетін
төлемдер жатады.
Әлеуметтік салық бойынша салық салу объектісі жұмыс
берушінің материалдық және әлеуметтік игіліктері немесе өзге
де материалдық пайда

түрінде қызметкерлерге (ақшалай немесе заттай нысанда)
төлейтін шығындары жатады.
Салық кодексiнiц 315-бабы l-тармағының 2) және 3)
тармақшаларында аталған төлеушілер үшін, төлеушілердің өздерін
қоса алғанда, қызметкерлер саны әлеуметтік салық салу
объектісі болып табылады.
Мұндай төлемдер мен өтемдер мыналар:
1) Мемлекеттер, мемлекеттердің үкіметтері және халықаралық
ұйымдар желілері арқылы берілетін гранттар қаражаты есебінен
жасалатын төлемдер;
2) Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілейтін мемлекеттік сыйлықақылар,
стипендиялар;
3) Спорт жарыстарында, байқауларда, конкурстарда жүлделі орындар
үшін белгіленетін ақшалай наградалар;
4) ұйым таратылған немесе жұмыс берушiнiң қызметi тоқтатылған,
қызметкерлердiң штат саны қысқартылған немесе қызметкер
әскери қызметке шақырылған жағдайларда жеке, еңбек шарты
бұзылған кезде Қазақстан Республикасының заңдарымен
белгiленген мөлшерлерде төленетiн өтемдер;
5) пайдаланылмаған еңбек демалысы үшiн жұмыс берушiнің
қызметкерлерге төлейтiн өтемдерi; .
6) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жинақтаушы
зейнетақы қорларына аударылатын қызметкерлердiң мiндеттi
зейнетақы жарналары;
7) Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған мөлшерде
жинақтаушы зейнетақы қорларына берiлетiн epiктi кәсiби
зейнетақы жарналары қосылмайды.
Қазақстан Респу6ликасының резидент заңды тұлғалары, сондай-
ақ қызметiн Қазақстан Республикасында тұpaқты мекеме арқылы
жүзеге асыратын

резидент еместер, шетелдiк занды тұлғалардың филиалдары мен
өкiлдiктерi әлеуметтiк салық төлейдi (Қосымша 1)
Қaзақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ
қызметiн Қазақстан Республикасында тұpaқты мекеме арқылы
жүзеге асыратын, резидент еместер, шетелдiк заңды тұлғалардың
филиалдары мен өкiлдiктерi әкiмшiлiк басқарушы, инженер-техник
қызметкерлердiң шетелдiк мамандары үшiн (Қосымша 2)
көрсетілген ставка бойынша әлеуметтiк салық төлейдi:
Қазақстан Республикасының Үкіметі шетелдiк азаматтарды
тapтyғa белгілейтiн квота шегiнде жұмыспен қамту мәселелерi
жөнiндегi уәкiлеттi орган берген шетелдiк жұмыс күшiн тартyғa,
pұқcaтқa сәйкес Қазақстан Республикасына тартылған, жұмыс
берушi еңбек қызметiн жүзеге acыpy үшiн жалдаған шетелдiк
азаматтар және азаматтығы жоқ адамның сондай-ақ:
• шетелдiк заңды тұлғалардың филиалдары мен өкiлдiктерiнiң
бiрiншi басшылары;
• Қазақстан Республикасының Yкiмeтiмeн aқшалай баламада елу
миллион АҚШ долларынан жоғары инвестицилар сомасына келісім-
шарттар жасасқан ұйымдардың бірінші басшылары және бас
менеджерлері;
• Қызметтің басым түрлерінде инвестициялық қызметті жүзеге
асыратын және инвистициялар жөніндегі уәкілетті органмен
келісім-шарт жасақан Қазақстан Республикасы заңды тұлғаларының
бірінші басшылары;
• Қаржы ұйымдарының бірінші басшылары және бас менеджерлері
болып істейтін шетелдік азаматтар және азаматтығы жоқ адамдар
әкімшілік-басқару, инженер-техник қызметкерлердің шетелдік
мамандары болып табылады.
Арнаулы салық режимін қолданушы жеке кәсіпкерлерді
есепке алмағанда жеке кәсіпкерлер, жеке нотариустар және
адвокаттар өздері үшін үш айлық

есептік көрсеткіш мөлшерінде әлеуметтік салық төлейді.
Тірек-қимыл мүшесі зақымданған, сондай-ақ есту, сөйлеу
және көру қабілетінен айырылған мүгедектер жұмыс істейтін
мамандандырылған ұйымдар мүгедектер үшін 6,5 проценттік ставка
бойынша әлеуметтік салық төлеуді жүзеге асырады.
Әлеуметтік салық сомасы салық салу объектісіне
белгіленген ставка мөлшерінде ай сайын есептелініп, есепті
айдан кейінгі айдың 15-інен кешіктірілмей салық төеушінің
тіркеу есеьіне алынған жері бойынша бюджетке төленіледі.
Арнаулы салық режимдерiн қолданатын жеке кәсiпкерлер
мен заңды тұлғалар үшiн әлеуметтiк салық, ставкалары Салық
кодексiнiң 374-384-баптарында белгiленген. Олар әлеуметтiк
салықты Салық кодексiнiң 374-90-баптарында белгiленген
тәртiппен есептейдi.
Әлеуметтiк салықты есептеу Салық кодексiнің 316-бабына
сейкес анықталған әлеуметтiк салық салу объекьісіне 317-бапта
белгіленген ставканы қолдану арқылы ай сайын жүргізіліп
отырады.
Құрылымдық бөлімшелері бар әлеуметтік салық төлеушілер
әлеуметтік салық төлеуді Салық кодексінің 321-бабында
белгіленген тәртіппен жүзеге асырады.
Құрылымдық бөлімшелері үшін төленуге тиіс әлеуметтік
салық сомасын есептеу осы құрылымдық бөлімше қызметкерлерінің
табыстары бойынша есептелген әлеуметтік салық негізінде
жүргізіледі.
Мемлекеттiк мекемелердiң есептi айға есептелген
әлеуметтік салық сомасы Казақстан Республикасының заңдарына
сәйкес, жүктiлiгi мен босануына, жұмысқа уақытша
жарамсыздығына байланысты берілетін әлеуметтік жәрдемақылар,
ұл бала немесе қыз бала асырап алған әйелдерге

(еркектерге) төленген әлеуметтік жәрдемақылар сомасына
кемітіледі.
Заңды тұлғалар өздерiнiң құрылымдық бөлімшелері үшін
әлеуметтік салық төлеуді, олардың тұрған жерлері бойынша
тиісті бюджеттерге, не болмаса Астана, Алматы қалаларының
тиісті бюджеттеріне, облыстық бюджеттерге Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген тәртіп негізінде жүзеге
асырады.
Арнаулы салық режимін қолданатын заңды тұлғалар мен жеке
кәсіпкерлер әлеуметтік салық жөніндегі декларацияны Салық
кодексінің 374-390-баптарында белгіленген тәртіппен тапсырады.

Құрылымдық бөлімшелері бар төлеушілері әлеуметтік салық
жөніндегі декларацияны беру мерзімнен кешіктірмей өзінің
тіркелген жеріндегі салық органдарына құрылымдық бөлімшелер
бойынша әлеуметтік салық есеп-қисабын тапсырады. Төлеушінің
тіркелген жеріндегі салық органы растаған құрылымдық
бөлімшелер бойынша әлеуметтік салық есеп-қисабынның тиісті
қосымшалары есеп-қисапты беру үшін белгіленген мерзім күнінен
бастап бес жұмыс күні ішінде уәкілетті мемлекеттік орган
белгіленген тәртіппен салық органдарына беріледі.
Салық салу мақсатында барлық жерлер олардың арналған
нысанасы мен тиесілілігіне қарай мынадай санаттарға: ауыл
шаруашылық мақсатындағы жерлерге; елді мекендер жерлеріне;
өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл
шаруашылығы емес мақсаттағы жерлерге (бұдан әрі - өнеркәсіп
жерлері); ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлеріне,
сауықтыру, реакциялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жерлерге
(бұдан әрі – ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлері); орман
қорының жерлеріне; су қорының жерлеріне; запастағы жерлерге
жатқызылуына қарай қарастырылады.

Орталықтандырылған қаржы кірістері негізінен салық
түсімдері, сыртқы экономикалық қызметтен алынатын кірістер
халық төлемдері есебінен қалыптасады. Орталықтандырылмаған
кірістер кәсіпорындардың өздерінің ақшалай табыстары мен
жинақтарынан құрылады.
Мемлекеттің орталықтандырылған кірістерінің құрамында
басты орынды бюджеттің кірістері алады, оның есебінен қоғамды
дамытудың экономикалық және әлеуметтік міндеттерін шешу
қамтамасыз етіледі. Мемлекеттік кірістердің басым бөлігін
түрлі деңгейдегі бюджеттерге орталықтандыру біріңғай қаржы
саясатын жүргізуге, қаражаттарды халық шаруашылығының басым
салаларының пайдасына қайта бөлуді қамтамасыз етуге өндірістік
емес сала қажеттіліктерін қанағаттандырып отыруға мүмкіндік
береді. Бюджет қаражаттарынан басқа мемлекеттің
орталықтандырылған кірістеріне бірқатар мемелкеттік бюджеттен
тыс қорлардың ресурстары жатады.
“Мемлекеттік кірістер” және “мемлекеттік бюджеттің
кірістері” ұғымдарын ажырата білген жөн. Себебі бұлар бір-
біріне тең әрі ұқсас ұғымдар емес. Бірінші жағдайда
қатынастардың неғұрлым кең топтары туралы әңгіме болып отыр.
Өйткені мемлекеттік кірістердің құрамына мемлекеттік
кірістердің құрамына мемлекеттік бюджеттің кірістерінен басқа
мемлекеттік кәсіпорындардың, ұйымдардың бірлестіктердің таза
табыстары, мемлекеттік мүліктен алынатын табыс, салық
түсімдері және т.б. қамтылады, ал мемлекеттік бюджеттің
кірістеріне олардың жұмылдырылған бөлігі ғана кіреді.
Мемлекет өндіріс құралдарының және тиісінше, қосымша
өнімнің иесі болып отырған жағдайда мемлекет меншігінен
алынатын табыстар мемлекет кірістерінің айтарлықтай көзі болып
отыр. Мемлекеттік кірістердің бір бөлігі

жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін мемлекет
жұмылдыратын кәсіпкерлік сектордың, кооперативтік ұйымдардың
және халықтың табысының бір бөлігі есебінен құралады.
Табыстардың белгілі бір бөлігін мемлекет өзіне қарасты қаржы
активтерін (акцияларды және т.с.с.), жылжымайтын мүлікті
сатудан алуы мүмкін.
Мемлекеттік кірістердің құрамы айтарлықтай дәрежеде
мемлекеттің өзіне қажет ақшаны жұмылдыратын әдістеріне
байланысты болып келеді. Нарықтық экономика жағдайында
мемлекеттік кірістерді жұмылдырудың негізгі әдістері салықтар
(оның түрлі нысандарында), займдар және эмиссия болып
табылады. Түрлі тарихи кезеңдегі бұл әдістердің арақатысы
әртүрлі болады және қаржы саясатының мазмұнымен, шаруашылық
конъюктурасымен, нақты экономикалық және әлеуметтік жағдаймен,
пайда болған әлеуметтік қайшылықтардың шиеленісу дәрежесімен
және тағы басқа көптеген факторлармен айқындалады.
Мемлекеттік кірістердің жүйесінде орталық орынды салықтар
алады. олар нарықтық үлгідегі дамыған экономикалық жүйеде
әрекет ететін қаржының негізгі қасиеттерін білдіретін
әмбебапттық және сонымен қатар басты категория болып табылады.
Нарықтық экономика жағдайында салық нысаны қаржылық өзара
байланыстардың бүкіл жүйесінде басымырақ болады.
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық – экономикалық,
құрылысы мен саяси іс-бағытына қарамастан мемлекеттік
кірістердің негізгі көзі – ұлттық табысты қайта бөлудің басты
қаржылық құралы, мемлекеттік кірістерді, тиісінше, бюджеттік
қордың да, кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып
табылады.

Ұйымдық – құқықтық жағынан алғанда салықтар – бұл аса
маңызды экономикалық категория ретінде заңмен анықталған
көлемде және белгіленген мерзімде бюджеттік қорға түсетін
міндетті төлемдер.
Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің
өмір сүріп, дамуының негізі. Мемлекет құрылымының өзгеруі,
өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен
қабаттаса жүреді.
Салықтардың экономикалық мәні мемлекеттің заңды және жеке
тұлғалармен қалыптасатын ақша қарым-қатынастарымен
сипатталады, сондықтан салықтар экономикалық категория ретінде
қаралуы мүмкін. Салықтарда мемлекеттердің экономикалық мазмұны
нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік-экономикалық
мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық
құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен
айқындалады. Белгілі философ Френсис Бекон салықтарды төлеу -
әрбір азаматтың қасиетті борышы деген еді.
Салық бақылауы – салық қызметі органдарының салық
заңдарының орындалуын, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті
зейнетақы жарналарының және мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру
қорына әлеуметтік аударымдардың толық және уақтылы аударылуын
бақылауы;
Салық бақылауы: Салық төлеушілерді тіркеу есебі; Салық
салу объектілері мен салық салуға; Бюджетке түсімдерді есепке
алу; Қосылған құн салығын төлеушілерді есепке алу; Салық
тексерістері; Камералдық бақылау; Салық төлеушілердің қаржы-
шаруашылық қызметі мониторингі; Фиксальдық жады бар бақылау-
касса машиналарын қолдану ережелері; Акцизделетін тауарлардың
кейібр түрлерін таңбалау және акциздік постыларды белгілеу;

Мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу,
бағалау және сату тәртібін сақтауды, сондай-ақ мемлекет
меншігіне айналдырылған мүліктің толық және уақтылы берілуін
тексеру; Уәкілетті органдарға бақылау жасау нысандарында
жүзеге асырылады. Кеден органдары өз құзіреті шегінде
Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауарлардың
өтуімен байланысты төленуге тиіс салықты және бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдерді алу жөніндегі салық
бақылауын осы Кодекске және Қазақстан Республикасының кеден
заңдарына сәйкес жүзеге асырады.
Салық құпиясы мыналардан: Салық төлеушінің тіркеу нөмірі
туралы; Жеке тұлғаларды қоспағанда, салық жылында бюджетке
салық төлеуші (салық агенті) төлеген салық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.