Микроклимат. Ластану
1. Үй-жайлардың микроклиматы. Микроклимат түрлері. Оны қалыптастыратын факторлар.
Микроклимат -- шектелген территорияның климаттықерекшелігін сипатгайды. Мысалы, белгілі бір қаланыңмикроклимата, курортгың микроклимата немесе бөлменіңмикроклимата. Жайлы микроклиматта адам жылуды жақсысезінеді, орталық жүйке жүйесі оптималды жүмыс істейді, дене еңбегі мен оймен жүмыс істеу қабілеті жоғары болады. Ауа райының қолайсыздығы адамның денесінің қызуыннемесе салқындауын, яғни адамның ағзасында эр түрліжедел жэне созылмалы аурулар тудырады.
Кәсіби микроклиматқа қойылатын гигиеналық талаптар
Салыстырмалы ылғалдылық;
Ауа жылдамдығы;
Жылу сәулесінің қарқындылығы.
Ауа температурасы адамның әл-ауқаты мен еңбекөнімділігіне үлкен әсер етеді.
Өнеркәсіптік үй-жайларда жоғары температура, басқапараметрлерді сақтай отырып, жұмысшының тез шаршауына, дененің қызып кетуіне және көп терлеудітудырады. Бұл назардың төмендеуіне, летаргияға әкеледіжәне апаттың себебі болуы мүмкін.
Бөлмелердегі ауа температурасы олардың биіктігінің әрметрі үшін 1-2 ° C немесе одан да көп көтеріліп, жоғарғыжағында 40-50 ° C жететінін есте ұстаған жөн. Мұнышеберханада бөлменің жоғарғы бөлігінде жұмыс жасайтынплатформалар болған кезде ескеру керек, мысалы, үлкенжабдықтар мен станоктарға қызмет көрсету үшін, сондай-ақкабинадан жоғарыдан басқарылатын крандар болған кезде.
Төмен температура дененің жергілікті және жалпысалқындауын тудыруы мүмкін және бірқатар суық тиюгеәкелуі мүмкін - тонзиллит, жоғарғы тыныс жолдарыныңкатаральды ауруы.
Ауаның ылғалдылығы.Су буы әрдайым ауада белгілі бірмөлшерде болады, оны ылғалдандырады. Ылғалды бағалаукезінде келесі ұғымдар қабылданды.
Максималды ылғалдылық (шық нүктесі) - белгілі біртемпературада ауада болатын ылғалдың ең көп мөлшері.
Абсолютті ылғалдылық дегеніміз - ауадағы белгілі біртемпературадағы ылғалдылықтың нақты мөлшері.
Салыстырмалы ылғалдылық дегеніміз - температураныңбелгілі бір жағдайындағы абсолютті ылғалдылықтың% еңжоғарғы ылғалдылыққа қатынасы. Салыстырмалыылғалдылық санитарлық нормалардың индикаторы ретіндеқабылданады.
Шамадан тыс ылғалдың шығу көздері су буланатынөндірістік қондырғылар болуы мүмкін (ванналар, кіржуғыш машиналар және т.б.). Ылғалдың ерекше қарқындышығуы суды қыздырғанда немесе механикалықараластырғанда пайда болады. Ылғалды босатудың тағы біркөзі - жұмысшы денесі. Шығарылатын ылғалдылықмөлшері жасалатын жұмыстың сипатына және бөлмедегітемператураға байланысты болады.
Оңтайлы - салыстырмалы ылғалдылық 60-40%.
Су буымен қаныққан ауада теріні және өкпенің бетіненылғалдың булануы қиын, бұл жағдайды нашарлатып, адамның жұмысын төмендетеді.
Өндірістік бөлмедегі температура 26 ° C және одан жоғары, орташа және ауыр жұмыс, тердің булануы дененің жылуберуінде маңызды рөл атқарады. Бұл тердің булануы, өйткені денеден тек ағатын тер теріні жеңілдетпейді, жылуды кетірмейді.
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 20% дейінтөмендегенде, адам жоғарғы тыныс жолдарының шырыштықабығының құрғауынан жағымсыз сезімге ие болады.
Санитарлық нормалар өндірістік үй-жайлардағы ауаныңрұқсат етілген салыстырмалы ылғалдылығына оныңтемпературасы мен жылдамдығына байланысты.
Жұмыс орындарындағы ауа жылдамдығы өндірістік үй-жайларда қолайлы еңбек жағдайларын жасау үшін үлкенмаңызы бар.
Айта кету керек, адам ағзасы ауа ағынын шамамен 0,15 м с жылдамдықпен сезіне бастайды. Сонымен қатар, егер бұлауа ағындарының температурасы 36 ° C-қа жетсе, адамағзасы сергітетін әсерді сезінеді, ал 40 ° C-тан жоғарытемпературада олар күйзеліске түседі.
Жылу сәулеленуіжылытылатын беттерден өндірістік үй-жайларда қолайсыз микроклиматтық жағдайлар жасаумаңызды рөл атқарады.
Сәулелі жылудың үлкен қаупі - балқытылған металл немесежоғары температураға дейін қызған металл. Жылу берілісконвекция, жылу өткізгіштігі және сәулелену арқылы жүруімүмкін. Жылу беру: конвекция кезінде - қозғалатын орта арқылы (ауа, бу немесе сұйықтық ағыны); жылуөткізгіштікпен - қатты заттардағы жылу беру; ауаны тікелейқыздырмайтын, бірақ қатты денелер жұтқан кезде, қарқынды инфрақызыл сәулелер шығарған кезде сәулелікэнергия жылуға айналады. Қыздырылған қатты заттар жылукөздеріне айналады және бөлмедегі ауаны конвекция арқылы қыздырады.
Сәулелі жылудың әсері терінің сәулеленетін аймағындаболатын өзгерістермен шектелмейді - бүкіл денесәулеленуге реакция жасайды. Биохимиялық өзгерістерағзада жүреді, жүрек-тамыр және жүйке жүйелеріндебұзылулар болады. Инфрақызыл сәулелерге ұзақ әсереткенде, көздің катарактациясы пайда болады (линзаныңбұлдырауы).
2. Бөлме ішіндегі ауаның биологиялық ластануы. Ластаушы заттардың таралу көздері мен жолдары, эпидемиологиялық қауіптілігі.
Қазіргі кезде бөлме ішінде күннен-күнге химиялық жәнебиологиялық ластаушы заттардың жаңа көздері пайдаболуда, онымен бір уақытта шудан қорғану, жылужоғалтуын азайту мақсатында бөлмелердіңгерметикалылығын арттыру беталысы өсуде. Бұлар бөлмедеауа алмасуының күрт төмендеуіне және аудағы ластаушызаттардың концентрациясының жоғарылауына әкеп соғады. Осыған байланысты, шешуді қажет ететін, бөлмедегі ауасапасының нашарлау мәселесі барған сайын маңыздыболып отыр .
Тұрғын үй мен қоғамдық ғимараттардың бөлмелеріндегі ауаортасын ластайтын маңызды көздерінің бірі адамдардыңтыныс алуынан шыққан ауа болып табылады. Оныңқұрамында, атмосфералық ауамен салыстырғанда, оттегініңмөлшері аз, көмірқышқыл газы 100 есе көп, ол су буыменқаныққан, дене температурасына дейін қызған жәнеионсызданған. Бұдан басқа, оның құрамында адамағзасының зат алмасу үрдісінде пайда болатын ұшқышөнімдері - антропотоксиндер болады. Олардың құрамына30-дан аса газ түріндегі өмір сүру үрдісінің өнімдері (иісгазы, аммиак, ацетон, көмірсутектер, күкірсутек, альдегидтер, органикалық қышқылдар, диэтиламин, метиацетат, крезол, фенол. т.б.) кіреді. Бұлардан басқа, бөлмелердің ауасына тағы терінің бетіндегі, киімдегі, бөлмешаңындағы органикалық заттардың ыдырауы кезінде пайдаболатын 400-ге жуық ұшқыш заттар түседі.
Жабық бөлмелердің ауасы үнемі биологиялықластануға ұшырайды. Ластаушы көзі негізінен, науқасадамдардың, бациллотасымалдаушылардың тынысжолдарының кілегейлі қабықтары, үй жануарлары, құстар(көгершіндер, тотықұстар) болып табылады. Олартүшкіргенде, жөтелгенде, сөйлескенде ауаға құрамындамикроорганизмдер бар сұйықтықтың өте майда тамшыларыбөлінеді. Олардың ауа құрамында сақталу мерзімітамшылардың өлшеміне байланысты. Ірі тамшылыаэрозольдер (100 мкм ден артық) салмағының ауырлығынақарай еден мен заттарға тез қонады. Құрамында өлшеміорташа (20-100 мкм) және майда (1-2 мкм) тамшылары бар аэрозольдер ауада ұзақ уақыт болып, заттарға едәуір баяуқонады. Олардың қонуы, тамшылардың кебуі мен олардыңөлшемдірінің кішірейуі нәтижесінде баяулайды. Тамшыларкепкен жағдайда ұзақ уақыт ауада сақталып, ауа ағыныменбірге басқа бөлмелерге де таралатын бактериялық шаңтүзеді. Еденге, төсек орынға, киімдер мен басқа да үйзаттарына қонып, адамдар қозғалғанда, жүргенде, төсексалғанда, үй тазалағанда өздерінің қауіптілігін сақтайотырып, қайтадан ауаға көтеріледі. Айта кету керек, шаңдаоның өзінің тіршілігін барлық микробтар емес, тек айырықша, тұрақтылығымен ерекшеленетін жекеқоздырғыштар: туберкулез микобактериялары, спора түзушібактериялар, микроскопиялық саңырауқұлақтар жәнебасқалар сақтап қалады.
Үйдің ауасында, әр түрлі жұқпалы аурулардыңқоздырғыштарынан басқа, әр түрлі микроскопиялықсаңырауқұлақтар мен мүктердің споралары, қарапайымдылардың цисталары және матрацтарда, кілемдерде, жұмсақ жиһаздарда, төсек жабдығындатіршілікететін үй кенелері болады. 1 г шаңда 500 дейін кенелерболуы мүмкін. Кенелердің айқын сенсибилизациялаушыәсері бар. Бронх демікпесімен ауыратын науқастардыңкөпшілігінде кенелермен ластанған ауамен тыныс алғандааллергиялық реакциялар байқалады. Азық-түлікөнімдерімен қоректенетін үй кенелері (ұн, ірімшік) адамныңтыныс жолына шаңмен бірге түскенде, тыныс мүшелеріндеакаридоз туғызуы мүмкін. Зең және басқа да саңырауқұлақтардың спораларымен ластанған ауаментыныс алу да қауіпті болып табылады. Қоршаған ортадакеңінен таралған зең саңырауқұлақтары негізінен өкпеніңзақымдануымен; кейде гематогенді жолмен де таралуыменсипатталатын аспергилезді тудырады. Тотықұстар жәнебасқа сәндік құстар ауыр зоонозды инфекцияның - орнитоздың көзі болып табылады. Тотықұс иелерінде, кейінпневмосклероз дамуына әкеп соғатын, аллергиялықальвеолит пайда болуы мүмкін.
3. Желдету, желдету түрлері және олардықолдану.
Өндірістік желдету
Ауаны кондиционирлеу, желдету және жылыту арқылы, бөлме ауасына қажетті қасиеттер беріледі.Желдету жүйесі бөлмеден лас ауаны әкетіп және таза ауаны бөлмеге әкеледі. Өндірістегісауықтыру шараларының жүйесінде желдету басты орындардың бірі болады. Өнеркәсіптік санитарияжәне техникалық қауіпсіздік шараларына жұмсалатын барлық құралдардың 30 - 40%-на жуығы әртүрлі желдету қондырғыларын орнатуға жұмсалады. Желдету жүйесінің үрмелі ауаны жылыту, ылғалдау, тазалау, суыту және құрғату құралдары бар. Атмосфераға тасталынатын желдету және технологиялық тастандылармен байланысты, желдету жүйесі қоршаған ортаны ластаудан қорғауда маңызды рөлге ие. Тастандыларды тазалау және тарату бойынша дұрыс шешім қабылдау, шаруашылықтық, гигиеналық және экологиялық маңызды болады.
Желдету түрлерінің жіктелуі:
➢ Әсер ету принципі бойынша
➢ Қозғалту күшінің сипаты бойынша
➢ Ауа алмасуының тұрақтылығы, толықтылығы
және ұйымдастырылуы бойынша
I . Әсер ету принципі бойынша
1.Сормалы (ауаны шығару)
а) жергілікті
б)жалпы
2.Үрмелі (ауаны әкелу)
а) жергілікті -ауа душы, оазистер, перделер
б) жалпы-таралған немеcе жинақы үрлеу
3.Үрмелі - сормалы (ауаны әкелу және әкету)
II. Қозғалту күшінің сипаты бойынша
1.Табиғи - температуралық ауысым, жел
2. Жасанды -ауа қозғалысын механикалық шақыру.
III. Ауа алмасуының тұрақтылығы,
толықтылығы және ұйымдастырылуы бойынша:
1.Ұйымдастырылған қамтитын желдету және толықалмасуды қамтитын желдету
а) үрмелі-сормалы механикалық
б) аэрация - табиғи үрмелі-сормалы
2.Ұйымдастырылған, бірақ жиірек ауа алмасуынқамтитын желдету рециркуляция деп аталады,бөлмеден әкеткен ауаны сыртқа әкелетін ауамен
араластырып қайта енгізіп механикалық желдету.
3. Толық, ұйымдастырылған тұрақты ауа алмасуынқамтитын желдету - ол кондиционирлеу депаталады Оған: әкелетін және әкететін ауаныөңдеумен (жылыту, ылғалдау, шаңнан тазалау),ықшам климат параметрлерімен ауа тазалығынсақтаумен бірге жүретін механикалық желдету.
4. Ұйымдастырылмаған толық немесе жартылайауа көлемін қамтитын желдету түрлері.
а)инфильтрация - есік,терезелердің тығызжабылмаған жерінен, қабырға арқылы сыртқыауаның бөлмеге енуі арқылы табиғи ауа алмасуы
б)өзіндік желдету-терезе, фрамуга, есік арқылы ауа алмасуы
4. Судың физиологиялық және гигиеналық маңызы. Ауыз су сапасының
гигиеналық критерийлері.
Су денеміздің көп бөлігін алады.Су адам ағзасында үлкен рөл атқарады: ағзадағы барлық физикалық-химиялық процесс судың қатысуымен жүреді, су барлық зат алмасу, тотығу, гидролиз процестеріне қатысады. Су ағзаға керек қоректік заттарды тасымалдап, ағзаға керек еместерін ағзадан шығаруға қатысады.
Қалыпты жағдайда адам ағзасында ішкі ортаның осмотикалық қысымының тұрақтылығы сақталады, ол ағзаға су мен тұздардың түсуімен және шығарылуымен анықталады.
Қоршаған ортаның қалыпты температурасында және ылғалдылығында ересек адамның тәуліктік су балансы 2,2 - 2,8 л-ді құрайды. Адам ағзасы тәулігіне 1,5 л-ге жуық суды кіші дәрет арқылы, 400-600 мл тері қабаты, 350-400 мл тыныс алу кезінде, 100-150 мл нәжіс арқылы шығарады. Жоғалтқан судың орнын адам тәулігіне 1,5 л-ін сұйық ішумен (шай, кофе, сусындар және т.б.), 600-900 мл-ін тамақ тағамдарымен толықтырады, ағзадағы тотығу процестерінің әсерінен 300-400 мл су пайда болады.
Қоршаған орта температурасы көтерілген кезде және ауыр дене жұмысы кезінде ағзаның суды жоғалтуы артады. Мысалы, ыстық климат жағдайында, дене еңбегін атқарған кезде адамның суға деген сұранысы 5 л және одан да көбірек болуы мүмкін.
Ағзаға су жеткіліксіз мөлшерде түскенде адам шөлдейді және оған физиологиялық реакция береді, яғни су ішеді. Осылай ағзада су балансы және электролиттік тепе-теңдік тұрақты деңгейде болады. Егер ағза жоғалтқан судың орнын толтырып тұрмаса, ағзаның өмірлік маңызды мүшелердің жұмысы бұзылуы мүмкін.
Адамға су тек ішу үшін ғана емес, оның көп мөлшері санитарлық және шаруашылык-тұрмыстық мақсатта да қажет, яғни жеке бас гигиенасын сақтау үшін, кір жуу, үй-жайын таза ұстау үшін қажет. Су қоғамдық орындарды таза ұстау (мектептер, балабақшалар және т.б.), емдеу-сауықтыру орындарында жуып-тазалау жұмыстарын жүргізу үшін өте кажет.
Қазіргі кездегі қалаларға су орталықтандырылған канализация орнату үшін, орталықтандырылған жылыландыру жүйесін орнату, жасыл өсімдіктерді суару, көшелерді жуу үшін және көпшілікті сауықтыратын орындарда (жүзу бассейндері және т.б.) қажет.
Өндірістік мекемелер өзінің өндірістік қажетіне өте көп мөлшерде су жұмсайды.
Судың бір адамға қажет мөлшері дегеніміз - адамның суға физиологиялық сұранысын толық қамтамасыз ететін және гигиеналық, шаруашьшык-тұрмыстық, өңдірістік мақсатқа қажет су мөлшері.
Судың сапасының үлкен гигиеналық маңызы бар. Судың сапасы оның органолептикалық қасиетімен, химиялық кұрамымен, эпидемиологиялык және радиациялық қауіпсіздігімен анықталады.
Судың органолептикалық қасиеті мөлдірлігімен, дәмімен және иісімен сипатталады. Судың химиялық (минералдық) құрамы 85%-ға дейін кальций, магний, натрий катиондарынан, гидрокарбонат, хлорид, сульфат аниондарынан тұрады. Қалған бөлігі аммоний, калий, нитрат, нитрит, фосфат аниондарынан және микроэлементтердер (фтор, йод, цинк және т.б.) тұрады.
Химиялық құрамы бойынша табиғи сулар арасында айырмашылыктар болады. Минералды тұздардың көп концентрациясы суға жағымсыз дәм береді, асқазан-ішек жолдарының қызметіне теріс әсер етеді, ол суларды тұрмыста және өндірісте колдану мүмкін емес. Кейбір тұздар адамның ағзасына улы әсер етуі де мүмкін.
Ішуге қолданылатын су ашық су көздеріне өндірістік мекемелердің тазартылмаған қалдық сулары жіберілсе судың құрамында химиялық заттардың: сынап, мышьяк, қорғасын, хромның улы концентрациясы пайда болады.
Су көптеген жұқпалы ауру қоздырғыштарының көбеюіне және таралуына жақсы орта болып саналады. Адамдар арасында жұқпалы аурулар туындамас үшін, оларды сапалы судың жеткілікті мөлшерімен үздіксіз қамтамасыз ету керек.
Елдімекендерді сумен қамту екі түрлі жолмен іске асады: орталықтандылырған және орталықтандырылмаған немесе оны жергілікті сумен қамту деп те атайды. Орталықтандырылған сумен қамту кезінде құбыр арқылы су бүкіл елді мекенге немесе бір бөлігіне беріледі.
Судың сапасына қойылатын талаптар. Қазіргі кезде қолданылып жүрген санитарлық норма мен ережесіне Орталықтандырылған сумен қамту кезіндегі судың сапасына қойылатын талаптар сай ауыз су ретінде қолданылатын су эпидемиялогиялық және радиауиоиды жағынан қауіпсіз, химиялық құрамы жағынан зиянды емес және органолептикалық қасиеті жақсы болу керек.
Ауыз су ретінде қолданылатын судың сапасының стандартта көрсетілген нормативтерге сай екенін суға химиялық-бактернологиялық зерттеу жүргізіп анықтайды.
5. Жұқпалы аурулардың таралуындағы судың маңызы.
Су арқылы таралатын жұқпалы аурулардың бірнеше тобы бар:
1. бактериялық сипаттағы ішек инфекциялары (тырысқақ, іш сүзегі, дизентерия)
2. вирустық аурулар (вирусты гепатит А, Е)
3. бактериялық зоонозды инфекциялар (бруцеллез, сібір жарасы, лептоспироз, туляремия)
4. протозоидты инвазиялар (лямблиоз, амебиаз) 5. құрт инвазиялары
Су - бұл микроорганизмдер дамитын орта, гельминттердің аралық иелері тіршілік етеді, олар арқылы микроорганизмнің таралуы жүреді немесе инфекциялық қоздырғыштың басқа ортаға (топыраққа, ауаға) қоныс аударуы кейіннен жүзеге асады. ауа тамшылары (легионелла желдету жүйелері арқылы таралады), нәжіс - ауызша (ламблия, А гепатиті вирусы), тамақтану жолы (гельминттер, гепатит А, Е - ластанған суды тұтыну арқылы), топырақ арқылы - геогельминттер.
Судың ластануы микроорганизмнің вируленттілік дәрежесіне әсер етуі мүмкін (патогендік қасиеттерді көрсету қабілеті)
Мұндай аурулардың пайда болуына: климаттық жағдайлар (ыстық климат), суды тазарту технологиясының бұзылуы және су көзінен су алу, ұйымдастырылмаған су тұтыну (тұтынушыға су жеткізу қамтамасыз етілмеген), судың жеткіліксіз мөлшері әсер етеді (емес қанағаттанарлық санитарлық жағдайды қамтамасыз етуге жеткілікті), аралық иелердің болуы (гельминттер үшін), нәжістің ластану дәрежесі.
Бастапқы фактор - бұл жер үсті суларының немесе таяз, бастапқыда судың сапасы нашар, сондай-ақ суды нашар тазарту, әсіресе су тасқыны кезеңінде, сондай-ақ тұрақты суы бар немесе жылулық ластануы бар көздер - суды ағызу.
6. Судың химиялық құрамымен байланысты инфекциялық емес аурулар
Судың химиялық құрамымен байланысты инфекциялық емес аурулар 3-ке жіктеледі:
1)Кейбір минералды заттардың болмауы(эпидемиялық зоб, кариес);
2) Улы заттармен улану,
Уыттылыққа әсер ететін факторлар;
3) Кейбір минералдардың артық болуы:
::Эпидемиялық флюороз;
::Жүрек-қан тамырлары аурулары: гипертензия, инфаркт миокардо, инсульт, атеросклероз, басқа кардиопатиялар.
Әлемде 2 млрд. адамдар ластанған суды қолданумен байланысты созылмалы аурулардан зардап шегеді.
БҰҰ сарапшыларының айтуы бойынша қоршаған ортаға енетін химиялық қосылыстардың 80% -ы ерте ме, кеш пе су көздеріне түседі. Жыл сайын әлемде 420 текше метрден астам су ағызылады.
Ауыз суды тұтынумен байланысты денсаулықтың нашарлауы инфекциялық және инфекциялық емес болуы мүмкін. Инфекциялық агенттерден судың ауысуы халықтың денсаулығына үлкен және ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін. Ең алдымен, ішек инфекцияларының қоздырғыштарын: тырысқақ, іш сүзегі, паратифтік безгек, дизентерия арқылы суда таралу қаупін ескеру қажет. Өткен ғасырдағы су эпидемиясы мыңдаған адамның өмірін қиды.
Судың химиялық құрамы халықтың денсаулығына үлкен қауіп төндіреді. Табиғатта су ешқашан химиялық таза қосылыстар түрінде болмайды. Әмбебап еріткіштің қасиеттеріне ие бола отырып, ол үнемі әртүрлі элементтер мен қосылыстарды алып жүреді, олардың арақатынасы су түзілу шарттарымен, су жыныстарының құрамымен анықталады.
Дені сау адамдарға судың зияны химиялық құрамының ерекшеліктерімен байланысты. Ауыз судың құрамындағы химиялық қоспалар әр түрлі интенсивті факторлар болып табылады, бұл аурудың жиілеуіне ықпал етеді, бұл халық арасында кең таралған.
7. Суды тазарту схемасы. Судың сапасын жақсарту әдістері.
Ауыз судың сапасы-адамзат тарихында өткірмәселе. Мәселенің мәні табиғи көздерде де, орталық сумен жабдықтау құбырларында да бірдеймөлдір. Бұл зиянды заттардың, зияндымикроорганизмдердің болмауы дегенді білдірмейді.
Ауыз судың сапасын жақсарту әдістері
Суды жақсартудың негізгі әдістеріне ағарту немесетүссіздену (механикалық суспензияны алыптастау), дезинфекция жатады. Әдістер әртүрліқолданылады. Таңдау көздің сапасына байланысты, суды SanPiN 2.1.4.1074-01, басқа да салалықстандарттардың талаптарына сәйкес алу үшін неістеу керек.
Суды жақсарту әдістерін қолданыңыз:
Физикалық-магниттік, электромагниттік, ультрадыбыстық өңдеу немесе иондаушысәулелену;
Химиялық-комплексті қалыптастыру, тотығу, бейтараптандыру, жауын-шашын;
Биологиялық-биофильтрлер, тотықтырғышарналар, аэротенктер, биологиялық тоғандарнемесе сүзу алаңдары;
Физикалық-химиялық - майсыздандыру, ион алмастыру, кері осмос, сорбция, флотация, электродиализ.
Бірінші нұсқа қарапайым өңдеу әдістеріне қатысты. Бұл әмбебап, бірақ биологиялық заттарға тиімсіз. Бұл су сапасын жақсартудың заманауи әдістерініңекінші санатына жатады. Химиялық өңдеудіңарқасында су организм үшін қауіпсіз болады, тек өзіне тән иісі мен дәмі бар қоспалар қалады.
Биологиялық қасиеттер әдістері органикалыққосылыстарды бейтараптандыруға бағытталған. Мұндай шаралар ағынды суларға (тұрмыстық, өнеркәсіптік) қатысты. Физика-химиялық өңдеудіңкешенді тәсілі механикалық суспензиялардан, хлор дезинфекторы мен микроорганизмдердіңқалдықтары сияқты ерітілген қосылыстардантазартуға мүмкіндік береді.
8) Cуды залалсыздандыру -- су құрамындағы ауру жұқтыратын бактерияларды жою тәсілдері. Суды залалсыздандырудың мынадай негізгі төрт әдісібар: термиялық (қыздыру), өте күшті тотықтыру, физикалық (ультрадыбыстық, радиоактивтісөулелендіру және т.б.) және олигодинамияәдістері. Суды зарарсыздандырудың көп тарағантүрі -- хлорлау.
Cуды тазартудың негізгі әдістері:
-түссіздендіру
-мөлдірлендіру
-залалсыздандыру
Суды залалсыздандырудың мынадай негізгі төртәдісі бар:термиялық,(қыздыру), өте күштітотықтыру, физикалық(ультрадыбыстық, радиоактивті сөулелендіру және т.б.) жәнеолигодинамия әдістері. Суды зарарсыздандырудыңкөп тараған түрі -- хлорлау. 1)Мөлдірлендірудегеніміз су құрамындағы өлшемді заттарды жою.
2)Түссіздендіру дегеніміз су құрамындағы табиғигоминді заттардан тазарту.
3)Залалсыздандыру дегеніміз-судың вируленттімикроорганизмдер бактериялар мен вирустардыгельминттердің жұмыртқаларын жәнеқарапайымдыларды жою.
Жер беті су көздерінің құрамында ауру тудырғышбактериялар болады. Тұндыру және сүзунәтижесінде судан 95% дейін бактерияларжойылады. Қалған бактерияларды жою үшін судызалалсыздандырады. Суды залалсыздандырудыңкелесі тәсілдері бар:
- термиялық;
- күшті тотықтырғыштарды қолдану;
- олигодинамия (асыл метал иондарының әсері);
- физикалық (ультрадыбыстар, радиоактивті
сәулелер, ультракүлгін сәулелер көмегімен).
Жылулық тәсіл. Суды 12-20 мин бойында қайнатуұрық пайда болдырмайтын ұсақ ағзаларды өлтіреді. Ұрықтарды жою үшін суды қысыммен 120° дейінқыздыруды қолданады немесе тағы да қайнағанғадейін ысытуды қолданады - оны 15 мин бойықайнатып, 35° дейін салқындатып, осытемпературада 2 сағат ұрықтардың өсуі үшінұстайды және тағы да қайнағанға дейін ысытудықолданады.
Суды тотықтырғыштармен залалсыздандыру. Әсіресе кең тараған осы топтың тәсілдері. Тотықтырғыштар ретінде хлор, хлордың қостотығы, озон, бром, йод, хлорлы және хлорлылауқышқылдардың тұздары, калий перманганаты, сутек перекисі, натрий және кальций гипохлоритықолданылады. Тәжірибеде бәрінен жиі хлор, озон, натрий және кальций гипохлориты қолданылады, бұл олардың құнының салыстырмалы жоғары болмауымен түсіндіріледі.
Әсіресе кең тараған тәсіл - суды хлорлау. Хлорлауүшін сұйық хлор немесе хлорлы әк қолданылады. Суға сұйық хлорды енгізген кезде хлорлы және тұзқышқылдары пайда болады. Cl2+H2O=HOCl+HClОдан ары пайда болған хлорлы қышқылдыңдиссоциациясы (ыдырауы) жүреді.
8. Залаласыздандыру, түсінігі, әдістері, суды залалсыздандыру көрсеткіштері.
Суды зарарсыздандыру-жұқпалы ауруларды тудыратын микроорганизмдер мен вирустарды жою шаралары.
Микроорганизмдерге әсер ету әдісіне сәйкес суды зарарсыздандыру әдістері:
⎯ термиялық (қайнау);
⎯ олигодинамикалық (асыл металл иондарымен өңдеу);
⎯ физикалық (ультракүлгін сәулелермен, ультрадыбыспен және т. б. зарарсыздандыру);
⎯ химиялық (тотықтырғыштармен өңдеу: хлор және оның қосылыстары, озон, калий перманганаты және т. б.)
Қайнату әдісі
Қайнау-бұл тек тұрмыстық зарарсыздандыру әдісі, бірақ ол бактериялардың немесе олардың спораларының өліміне толық кепілдік бермейді. Сонымен қатар, қайнаған кезде суда еріген газдар (оттегі, көмірқышқыл газы) алынып тасталады, бұл оның дәмін төмендетеді.
Қайнаған кезде судың ішінара жұмсартылуы жүреді, өйткені еритін гидрокарбонат тұздарынан ерімейтін карбонатқа айналатын кальций мен магний тұздарының бір бөлігі тұнбаға түседі.
Суды күміспен зарарсыздандыру
Құрамында 0,05 - 0,2 мг дм3 күміс бар суды өңдеу 30 - 60 минут ішінде санитарлық нормаларға қол жеткізуге мүмкіндік береді. Күмісті суда еріту үшін судың дамыған металл бетімен байланысу, күміс тұздарын еріту немесе металл күмісті электролиттік еріту әдістері қолданылады. Ең көп таралған-күмісті анодты ерітуге негізделген соңғы әдіс.
Алайда, күміс, басқа ауыр металдар сияқты, денеде жиналып, ауру тудыруы мүмкін (аргироз - күміспен улану). Сонымен қатар, күмістің бактерицидтік әрекеті бактерияларға жеткілікті үлкен концентрацияны қажет етеді және рұқсат етілген мөлшерде (шамамен 50 мкгл) ол тек бактериостатикалық әсер етуі мүмкін, яғни.бактериялардың өсуін оларды өлтірмей тоқтатады. Бактериялардың кейбір түрлері күміске мүлдем сезімтал емес.
Барлық осы қасиеттер күмісті қолдануды шектейді. Бұл ұзақ мерзімді сақтау үшін бастапқы таза суды сақтау үшін ғана орынды болуы мүмкін .
Ультракүлгін сәулелермен суды зарарсыздандыру
Бұл әдіс белгілі бір толқын ұзындығы бар ультракүлгін сәулеленудің бактериялардың ферменттік жүйелеріне зиянды әсер ету қабілетіне негізделген. Ультракүлгін сәулелер тек вегетативті емес, сонымен қатар бактериялардың споралық формаларын жояды және судың органолептикалық қасиеттерін өзгертпейді. Ультракүлгін сәулелену кезінде улы өнімдер пайда болмайтындықтан, дозаның жоғарғы шегі жоқ екенін атап өткен жөн. Ультракүлгін сәулелену дозасын арттыру арқылы әрдайым дезинфекцияның қажетті деңгейіне қол жеткізуге болады. Сәулелену көзі ретінде кварц құмынан жасалған сынап шамдары қолданылады.
Бұл әдіс күрделі жабдықты қажет етпейді және оны жеке үйлердегі су тазарту үй кешендерінде оңай қолдануға болады.
Ұзақ уақыт пайдалану кезінде УК-зарарсыздандыру қондырғылары жұмысының тиімділігін төмендететін фактор шамдардың кварц қаптарының органикалық және минералды құрам шөгінділерімен ластануы болып табылады. Ірі қондырғылар Тамақ қышқылдарын қоса отырып, суды орнату арқылы айналдыру жолымен жууды жүзеге асыратын Автоматты тазарту жүйесімен жабдықталады. Басқа жағдайларда механикалық тазалау қолданылады.
Әдістің негізгі кемшілігі-әсердің толық болмауы .
Ультрадыбыстық суды өңдеу
Суды ультрадыбыспен дезинфекциялау оның кавитация деп аталатын қабілетіне негізделген - қысымның үлкен айырмашылығын тудыратын қуыстардың пайда болуы, бұл жасуша мембранасының бұзылуына және бактериялық жасушаның өліміне әкеледі. Әр түрлі жиіліктегі ультрадыбыстың бактерицидтік әсері өте маңызды және дыбыстық тербелістердің қарқындылығына байланысты.
Қазіргі уақытта бұл әдіс суды тазарту жүйелерінде жеткілікті қолдануды таппады, дегенмен медицинада ультрадыбыстық жуу деп аталатын құралдар мен т. б. дезинфекциялау үшін кеңінен қолданылады.
Озондау
Суды озондау озонның суда ыдырайтын қасиетіне негізделген, микробтық жасушалардың ферменттік жүйелерін бұзатын және суға жағымсыз иіс беретін кейбір қосылыстарды тотықтыратын атомдық оттегі пайда болады (мысалы, гумин негіздері). Суды зарарсыздандыру үшін қажетті озонның мөлшері судың ластану дәрежесіне байланысты және 8-15 мин байланыста болған кезде 1-6 мгдм3 құрайды; қалдық озонның мөлшері 0,3 - 0,5 мгдм3 аспауы керек, өйткені жоғары доза суға ерекше иіс береді және су құбырларының коррозиясын тудырады. су озонаторыалайда, озон молекуласы тұрақсыз, сондықтан оның қалдық мөлшері суда тез ыдырайды. Гигиеналық тұрғыдан суды озондау-ауыз суды зарарсыздандырудың ең жақсы тәсілдерінің бірі. Суды зарарсыздандырудың жоғары деңгейімен оның ең жақсы органолептикалық сипаттамаларын және тазартылған суда өте улы және канцерогенді өнімдердің болмауын қамтамасыз етеді.
Алайда, электр энергиясының үлкен шығыны, күрделі жабдықты пайдалану және жоғары білікті техникалық қызмет көрсету қажеттілігіне байланысты озондау ауыз суды залалсыздандыру үшін тек орталықтандырылған сумен қамтамасыз етуде қолданылады.
Суды озондау әдісі техникалық жағынан күрделі және ең қымбат. Технологиялық процесс ауаны тазартудың, оны салқындату мен кептірудің, озонды синтездеудің, озон-ауа қоспасын өңделетін сумен араластырудың, қалдық озон-ауа қоспасын бұрудың және жоюдың, оны атмосфераға шығарудың дәйекті кезеңдерін қамтиды. Мұның бәрі қосымша қосалқы жабдықты (озонаторлар, компрессорлар, ауаны құрғату қондырғылары, Тоңазытқыш қондырғылар және т.б.), көлемді құрылыс-монтаж жұмыстарын қажет етеді.
Озон улы. Өндірістік үй-жайлардың ауасындағы осы газдың шекті рұқсат етілген құрамы 0,1 г м3. Сонымен қатар, озон-ауа қоспасының жарылу қаупі бар.
Хлорлау
Суды зарарсыздандырудың ең көп таралған әдісі хлорлау әдісі болды және солай болып қала береді. Бұл жоғары тиімділікке, қолданылатын технологиялық жабдықтың қарапайымдылығына, қолданылатын реагенттің - сұйық немесе хлор газының арзандығына және техникалық қызмет көрсетудің салыстырмалы қарапайымдылығына байланысты.
Хлорлау әдісінің өте маңызды және құнды сапасы оның салдары болып табылады. Егер хлор мөлшері тазарту құрылыстары өткеннен кейін суда 0,3 - 0,5 мгл қалдық хлор болуы үшін кейбір есептік артығымен алынса, онда суда микроорганизмдердің қайталама өсуі болмайды.
Хлор оны тасымалдау, сақтау және пайдалану кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі арнайы шараларды; төтенше авариялық жағдайларда апатты салдарлардың алдын алу жөніндегі шараларды сақтауды талап ететін күшті әсер ететін уытты зат болып табылады. Сондықтан хлордың оң қасиеттерін біріктіретін және оның кемшіліктері жоқ реагенттерді үнемі іздеу жүргізіледі.
Хлор диоксидін қолдану ұсынылады, ол бірқатар артықшылықтарға ие, мысалы: жоғары бактерицидтік және дезодорантты әсер, өңдеу өнімдерінде органохлорлы қосылыстардың болмауы, судың органолептикалық қасиеттерін жақсарту, сұйық хлорды тасымалдау қажеттілігінің болмауы. Алайда, хлор диоксиді өте күрделі технология бойынша жергілікті жерде шығарылуы керек. Оны қолдану салыстырмалы түрде төмен өнімділікті орнату перспективасына ие
Суды зарарсыздандыру үшін құрамында хлор бар реагенттерді (хлорлы әк, натрий және кальций гипохлориттерін) қолдану қызмет көрсетуде қауіпті емес және күрделі технологиялық шешімдерді талап етпейді. Алайда, бұл жағдайда қолданылатын реагенттік Экономика үлкен көлемді, бұл көп мөлшерде препараттарды сақтау қажеттілігімен байланысты (хлорды қолданғаннан 3-5 есе көп). Тасымалдар көлемі де осынша есеге ұлғаяды. Сақтау кезінде реактивтер ішінара ыдырайды, хлор мөлшері азаяды. Сору-сыртқа тарату желдеткіші жүйесін орнату және қызмет көрсетуші персонал үшін қауіпсіздік шараларын сақтау қажеттілігі қалып отыр. Құрамында хлор бар реагенттердің ерітінділері коррозиялық белсенді және тот баспайтын материалдардан немесе коррозияға қарсы жабыны бар жабдықтар мен құбырларды қажет етеді.
9.Су объектілерін қорғау шаралары.
Су объектілерін қорғау-су объектілерін сақтауға және қалпына келтіруге бағытталған іс-шаралар жүйесі. Су объектілерінің меншік иелері су объектілерін қорғау, олардың ластануын, қоқыстануын және сарқылуын болғызбау жөніндегі іс-шараларды, сондай-ақ аталған құбылыстардың зардаптарын жою жөніндегі шараларды жүзеге асыруға міндетті.
Су объектілерін қорғау: оларды пайдаланудың кез келген түрін жүзеге асыратын барлық су пайдаланушыларға су объектілерін қорғау жөнінде жалпы талаптар қою; шаруашылық қызметтің жекелеген түрлеріне арнайы талаптар қою; жаңа техника мен экологиялық, эпидемиологиялық қауіпсіз технологияларды енгізе отырып, су қорғау іс-шараларын жетілдіру және қолдану; су қорғау аймақтарын, су объектілерінің қорғау белдеулерін, ауыз сумен жабдықтау көздерінің санитарлық қорғау аймақтарын белгілеу жолымен жүзеге асырылады; су объектілерін пайдалану мен қорғауды бақылаудың мемлекеттік және басқа да нысандарын жүргізу; су объектілерін қорғау жөніндегі талаптарды орындамағаны үшін жауапкершілік шараларын қолдану.
Орталық және облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органдары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес су объектілерін сақтау, олардың ластануын, қоқыстануын және сарқылуын болғызбау жөніндегі, сондай-ақ көрсетілген құбылыстардың зардаптарын жою жөніндегі орнықты даму принципімен үйлесімді шараларды қабылдайды.
Су объектілерін ластанудан қорғау мақсатында тыйым салынады:
- су объектілерінің су ағызу алаңында улы химикаттарды, тыңайтқыштарды қолдану. Су бұру алаңы мен су объектілерін санитариялық қорғау аймағы бойынша дезинфекциялық, дезинсекциялық және дератизациялық іс-шаралар халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша жүргізіледі;
- радиоактивті және уытты заттарды су объектілеріне төгуге және көмуге;
- тазарту құрылыстары жоқ және тиімді тазарту нормативтеріне сәйкес қамтамасыз етілмеген Өнеркәсіптік, тағамдық объектілердің сарқынды суларын су объектілеріне ағызып жіберу;
- су объектілерінде радиоактивті және уытты заттардың бөлінуімен қатар жүретін ядролық және өзге де технологиялар түрлері пайдаланылатын жарылыс жұмыстарын жүргізу.
Су объектілерін қоқыстанудан қорғау.
Су объектілерінің қоқыстануы деп оларға қатты, өндірістік, тұрмыстық және басқа қалдықтардың, сондай-ақ қалқыма бөлшектердің түсуі танылады, соның нәтижесінде су объектісінің гидрологиялық жай-күйі нашарлайды және су пайдалану қиындайды.
Су объектілерін сарқылудан қорғау.
Су объектілерінің сарқылуы деп ағынның, жер үсті сулары қорының ең аз рұқсат етілген деңгейінің азаюы және жер асты сулары қорының қысқаруы танылады.
Су объектілері мен су шаруашылығы құрылыстарының су қорғау аймақтары мен белдеулері.
Су объектілері мен су шаруашылығы құрылыстарын санитариялық-гигиеналық және экологиялық талаптарға сәйкес күйде ұстау үшін, жер үсті суларының ластануын, қоқыстануын және сарқылуын болдырмау, сондай-ақ жануарлар мен өсімдіктер дүниесін сақтау үшін ерекше пайдалану шарттары бар су қорғау аймақтары мен белдеулері белгіленеді.
Санитарлық қорғау аймақтары.
Ауыз сумен жабдықтау, емдік, курорттық және халықтың өзге де сауықтыру мұқтаждары үшін пайдаланылатын Суларды қорғау мақсатында облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органдары санитариялық қорғау аймақтарын белгілейді.
10. Ауруханаларды жоспарлау, салу және пайдаланудың негізгі принциптері.
Медициналық мекеме биік жерде, оңтүстікке қарайтын жұмсақ беткейлерде болуы керек. Топырақ ауа және ылғал өткізгіш болуы керек, жер асты сулары төмен (жер бетіне 1,5 м жақын емес). Топырақ таза болуы керек. Аурухананы бұрын үйінділер, ассенизация алаңдары, зираттар үшін пайдаланылған учаскелерде, сондай-ақ топырақтың органикалық, химиялық немесе басқа да сипаттағы ластануы бар учаскелерде орналастыруға тыйым салынады. Топырақ санитарлық-химиялық, микробиологиялық, паразитологиялық көрсеткіштер, радиологиялық факторлар бойынша гигиеналық талаптарға сәйкес болуы тиіс. Атмосфералық ауадағы зиянды заттардың құрамы, электромагниттік сәулелену, шу, діріл, инфрадыбыс деңгейі гигиеналық нормативтерден аспауы тиіс. Жасыл кеңістіктің болуы міндетті.
Учаске темір жолдардан, әуежайлардан, жүрдек автомагистральдардан және адамдар көп жиналатын орын болып табылатын объектілерден (спорт сарайлары, театрлар және т.б.) қашық болуға тиіс. Учаске өнеркәсіптік кәсіпорындардан жел жағынан 50-1000 м қашықтықта орналасуы тиіс.
Емдеу ұйымдарын тұрғын аймаққа орналастыру кезінде палаталық корпустар қабаттарына қарай тұрғын ғимараттардан 30-50 м жақын емес орналасуы қажет. Психиатриялық, жұқпалы аурулар стационарларын 100 м-ден жақын емес орналастыру қажет, аталған бейіндегі 1000 және одан да көп төсектік стационарларды қала маңы аймағында орналастырған жөн. Учаскеде функционалдық байланысы жоқ басқа ұйымдардың ғимараттары орналаспауы тиіс. Учаскі тікбұрышты болуы керек. Учаскенің ауданы ауруханадағы төсектер санымен анықталады. Тығыз салынған қалалық құрылыс жағдайларында, сондай - ақ құрамында қалпына келтіру емі мен күтімінің палаталық бөлімшелері жоқ стационарларда жасыл желектер үлесін және бақ-саябақ аймағының көлемін қысқарту есебінен учаске алаңын нормаланатыннан 15% шегінде азайтуға жол беріледі. Емдеу корпустарын құрылыстың қызыл сызығынан 30 м қашықтықта орналастырған жөн. Учаскенің периметрі бойынша биіктігі жоғары ағаштар мен бірқатар бұталарды екі қатарлы отырғызудан ені кемінде 15 м жасыл екпелер жолағы болған жөн. Аумақ абаттандырылуы, көгалдандырылуы, қоршалуы тиіс.
Аурухана құрылысы жүйесі
⎯ орталықтандырылған,
⎯ орталықтандырылмаған,
⎯ аралас.
Орталықтандырылған
Барлық бөлімшелердің бір ғимаратта орналасуын қарастырады.
Артықшылықтары
⎯ экономикалық тұрғыдан тиімдірек,
⎯ қызметкерлер мен науқастардың көлік жолдары қысқарады,
⎯ дәрігерлер, медициналық жабдықтар ұтымды пайдаланылады,
⎯ заманауи емдеу әдістері мен диагностикалық құралдар тиімді қолданылады.
Кемшіліктері
⎯ ғимарат ішінде инфекцияның таралу қаупі,
⎯ дәліздерді, баспалдақтарды, Көлік құралдарын қатты пайдалану салдарынан айтарлықтай жүктеме,
⎯ пациенттердің бау-бақша аймағында болуының қиындығы.
Орталықтандырылмаған (павильондық) жүйе емдеу бөлімшелерін, диагностикалық кабинеттер мен зертханаларды жеке корпустарға орналастыруды көздейді.
Бөлімшелерді оқшаулаудың артықшылықтары,
⎯ инфекцияның таралу жолдарын қысқарту,
⎯ оңтайлы санитарлық-эпидемиялық режимді құру мүмкіндігі,
⎯ оңтайлы емдеу-қорғау режимін құру мүмкіндігі,
⎯ табиғи факторларды емдік мақсатта пайдалану.
Кемшіліктері
⎯ қымбат Құрылыс және пайдалану,
⎯ қызметкерлер мен науқастардың көлік жолдарын ұлғайту,
⎯ учаскенің ауданын ұлғайту.
Аралас жүйе
Аралас құрылыс жүйесі кезінде қатаң оқшаулауды және ерекше санитариялық-эпидемияға қарсы режимді сақтауды талап етпейтін негізгі бөлімшелер бас корпуста орналастырылады. Мұнда емдеу-диагностикалық кабинеттер де бар. Қатаң оқшаулауды және ерекше санитариялық-эпидемияға қарсы режимді сақтауды талап ететін бөлімшелер жеке корпустарда орналастырылады.
11. Аурухананың жұқпалы аурулар бөлімініңорналасуы мен санитарлық режимініңгигиеналық ерекшеліктері. Бокстар, жартылайбокстар.
Жұқпалы аурулар ауруханаларының орналасуы мен орналасуы пациенттердің, медициналық персоналдың, келушілердің ауруханадан тыс инфекциясын және ауруханадан тыс жерлерде инфекцияның таралуын азайтуы керек. Сонымен, жұқпалы аурулар ауруханалары үшін елді мекеннің шетінде орналасқан жөн, бұл инфекциялардың халық арасында таралуын азайтады. Егер жұқпалы аурулар бөлімі жалпы аурухананың құрамына кіретін болса, онда оны басқа ғимараттан кемінде 30 м қашықтықта, учаскенің тереңдігінде жеке ғимаратқа орналастырады және қоршалады. Инфекциялық аймаққа филиалға жеке кіру ұйымдастырылған. Инфекциялық аурухананың немесе бөлімнің аумағында таза және лас аймақтар оқшауланған, бір-бірінен жасыл желектер жолағымен оқшауланған.
Жұқпалы аурулар ауруханалары мен жұқпалы аурулар палаталарының ерекшелігі - қабылдау бөлімі мен палаталық бөлімдердің өзіндік архитектуралық-жоспарлау шешімі. Жұқпалы аурулар ауруханаларының қабылдау бөлімі, жалпы ауруханалардан айырмашылығы, қабылдау және бақылау жәшіктерінің типіне сәйкес салынған. Қабылдау және бақылау қораптары үй-жайлар кешені (кіреберіс, камера, ваннасы бар санитарлық бөлім, шлюз), оның екі кірісі бар: сыртқы және ішкі (10.3-сурет). Сыртқы кіреберіс арқылы, оның 2 есігі және олардың арасында тамбур бар, науқас қорапқа көшеден тікелей кіреді. Медициналық персонал палата дәлізінен қорапқа әуе бұғазы арқылы кіреді - бұл шағын бөлме, онда олар арнайы киім ауыстырады, жуады және қолды дезинфекциялау. Әуе құлпасында науқасқа тамақ беру үшін терезе, сондай-ақ қол жуғыш және халаттарға арналған ілгіш бар. Осындай жоспарлау шараларымен қораптағы пациенттерді бөлімдегі науқастардан максималды оқшаулауға қол жеткізіледі. Жоғарыда сипатталған толық жәшік оны алғаш ұсынған Санкт-Петербург инженері Е.Ф.Мельцердің есімімен Мельцер қорабы деп те аталады.
Қабылдау бөлімі бірнеше оқшауланған қабылдау және тексеру қораптарынан тұрады, бақылау қораптарының саны инфекциялар санына сәйкес келуі керек. Дәрігерге қаралғаннан кейін науқас тиісті бөлімге сыртқы кіреберіс арқылы жіберіледі. Әр пациенттен кейін қораптар дезинфекцияланады және бактерицидтік сәулелендіргіштермен дезинфекцияланады. Қабылдау бөлімінде қабылдау және қарау жәшіктерінен басқа, анықталмаған диагнозы немесе аралас инфекциясы бар науқастар орналастырылатын диагностикалық жәшіктер ұйымдастырылады. Егер пациентке ерекше қауіпті инфекция диагнозы қойылса, онда ол толық сауығып кеткенше қабылдау және тексеру қорабында қалады.
Жұқпалы аурулар ауруханаларындағы бөлімшелер жәшіктерден, жартылай жәшіктерден, жәшіктерден және қарапайым палаталардан тұрады. Қораптар галерея арқылы сыртқы кіреберіспен 1-ші қабатта немесе екіншісінде орналасқан. Қораптар ауданы 22 м2 бір айлаққа және 27 м2 алаңы бар 2 айлаққа арналған. Олар науқастарды орналастырады түсініксіз диагноз, аралас инфекция, ауа-тамшылы инфекция, өте жұқпалы (қызылша, шешек және т.б.). Жарты жәшіктерде толық жәшіктер сияқты бөлмелер жиынтығы бар, бірақ тек бір кіреберіс - палата дәлізінен әуе құлпы арқылы, яғни науқастар жартылай жәшікке кірген кезде және дәліздегі ауаны ластауға болады. есіктер ашылды. Сондықтан жартылай жәшіктерден тұратын бөлімде тек бірдей жұқпалы аурулармен ауыратын науқастар болуы мүмкін. Жәшіктер мен жартылай жәшіктерден тұратын жұқпалы аурулар бөлімінде науқастарға арналған жалпы бөлмелер (асхана, ойын бөлмелері, жуынатын бөлмелер) орналастырылмаған.
Қорапты палаталар әдетте балалар бөлімдерінде қолданылады, биіктігі 2-2,5 м-ге дейінгі кереуеттер арасында бөлімдер ұйымдастырады және палатаның кіреберісіне шлюз орнатылады. Ішек инфекциясы, жұқпалы гепатитпен ауыратын науқастарды қарапайым палаталарға орналастыруға болады.
Бөлімдердің ішкі орналасуы (емдеу бөлмелерін, санитарлық қадағалау бөлмелерін, кіру және шығу жолдарын орналастыру) таза ағындарды (шығарылған науқастарды, медициналық қызметкерлерді және ластарды) бөлуді қамтамасыз етуі керек (жұқпалы науқастарды, жұқтырған заттарды қабылдау және күту Осы ағындардың әрқайсысы үшін бөлек кіреберістер, баспалдақтар, лифттер болуы керек.Дәліздердің орналасуының маңызы аз емес. Ғимараттарды, тіпті бокстағы кеңселерде де пайдалануға болмайды, өйткені екеуінде де орналасқан үй-жайларды өзара жұқтыру дәліздің бүйірлері. Осыған байланысты жұқпалы аурулар бөлімінде бір рационалды ғимарат ең тиімді болып табылады.
Жоспарлау шаралары камералардың терезелерінің дұрыс бағдарлануын қамтиды. Жұқпалы аурулар кезінде күн сәулесінің бактерицидтік әсері өте маңызды екені сөзсіз, бірақ терезелер бүйіріне қарай бағытталса, максималды инсоляция бере отырып, бөлме қызады, бұл дене қызуы көтерілген науқасқа кері әсер етеді және сонымен қатар микрофлораның көбеюіне ықпал етеді. Сондықтан неғұрлым қолайлы - бұл терезелердің оңтүстікке, шығысқа немесе оңтүстік-шығысқа бағытталуы.
Санитарлық және эпидемияға қарсы шаралар инфекция көзін анықтауға және оқшаулауға, стационар ортасының ластануын болдырмауға және қоздырғыштың таралу механизмін бұзуға бағытталған. Ауруханаларда ауруханаішілік инфекцияларға тұрақты инфекциялық бақылау жүйесі ұйымдастырылған, оның міндеттеріне инфекцияның көзін анықтау және оқшаулау, инфекция жағдайларын эпидемиологиялық тергеу, инфекцияның себептері мен механизмдерін түсіндіру, қоздырғышты анықтау және қажетсіну кіреді шаралар. Бактерия тасымалдаушыларымен күрес мәселелерін шешу ерекше қиын. Медициналық персоналдың тасымалдауын анықтау үшін үнемі медициналық тексеруден өткізіліп, қажет болған жағдайда санитарлық тазалық жұмыстары жүргізіледі. Алайда, санитарлық тазалаудан кейін де адамдардың аурухана жағдайында үнемі болуына байланысты патогендермен қайта ластану мүмкін. Науқастарда тасымалдау кез-келген клиникалық көріністер болмаған кезде болуы мүмкін анамнезді жинау кезінде ұсынылған, содан кейін қажетті сараптама жасалады. Әйтпесе, мұндай науқастар инфекцияның жасырын көзі болып қала береді.
Маңызды санитарлық және эпидемияға қарсы шаралар қатарына аурухана ішілік ортаның ластануын және қоздырғыштың таралу механизмінің жарылуын болдырмау жатады. Бұл мәселені шешуде үй-жайлардың, жабдықтардың, жиһаздардың, медициналық және басқа да тауарлы-материалдық құндылықтардың максималды тазалығын сақтаудың маңызы зор. Аурухана бөлімінің барлық бөлмелерін ылғалды тазарту, оның ішінде еден жуу, жиһаздарды, жабдықтарды, терезе төсеніштері мен есіктерін сүрту, жуғыш және дезинфекциялау құралдарын қолдана отырып, күн сайын, күніне кемінде 2 рет, ал қажет болған жағдайда жиірек жүргізіледі. Жұқтыруы мүмкін беттерді (тұтқалар, едендер, кереуеттер және т.б.) хлорамин немесе басқа дезинфекциялау ерітіндісіне малынған шүберекпен тазалайды. Әр тазалаудан кейін және ағымдағы жұмыс кезінде операциялық бөлмелерде, киіну бөлмелерінде, босану бөлмелерінде, жан сақтау бөлімінде, жаңа туған нәрестелерде, емдеу бөлмелерінде, жұқпалы жәшіктер ультра күлгін сәулелендіргіштермен 30 минут бойы дезинфекциялануы керек. Терезелерді жуу керек ішкі жағынан айына кемінде 1 рет және кірлеген кезде, ал сыртынан - 4-6 айда кем дегенде 1 рет. Асханалар мен асханалар әр тамақтанудан кейін тазартылады. Ыдыс-аяқтар мен тамақ қалдықтары, басқа бөлімдерге қарағанда, жұқпалы аурулар бөлімінде алдымен дезинфекцияланады, содан кейін ыстық сумен жуып, кептіреді. Әр түрлі жұқпалы ауруларды залалсыздандыру құралдары мен әдістері тиісті нұсқаулармен белгіленеді.
Үнемі аптасына кемінде 1 рет, ал секрециялармен ластанған жағдайда іш киімдер мен төсек жапқыштарын ауыстыру қажет. Акушерлік ауруханаларда (перзентханада және жаңа туған нәрестелерге арналған асептикалық режимі бар бөлмелерде) стерильді іш киімді пайдалану керек. Инфекциялық, бақылаушы және іріңді хирургиялық бөлімшелердің зығыр матасы жуар алдында дезинфекцияланады.
Дәретхана табақтары, дәретхана, жуынатын бөлмелер, қол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Микроклимат -- шектелген территорияның климаттықерекшелігін сипатгайды. Мысалы, белгілі бір қаланыңмикроклимата, курортгың микроклимата немесе бөлменіңмикроклимата. Жайлы микроклиматта адам жылуды жақсысезінеді, орталық жүйке жүйесі оптималды жүмыс істейді, дене еңбегі мен оймен жүмыс істеу қабілеті жоғары болады. Ауа райының қолайсыздығы адамның денесінің қызуыннемесе салқындауын, яғни адамның ағзасында эр түрліжедел жэне созылмалы аурулар тудырады.
Кәсіби микроклиматқа қойылатын гигиеналық талаптар
Салыстырмалы ылғалдылық;
Ауа жылдамдығы;
Жылу сәулесінің қарқындылығы.
Ауа температурасы адамның әл-ауқаты мен еңбекөнімділігіне үлкен әсер етеді.
Өнеркәсіптік үй-жайларда жоғары температура, басқапараметрлерді сақтай отырып, жұмысшының тез шаршауына, дененің қызып кетуіне және көп терлеудітудырады. Бұл назардың төмендеуіне, летаргияға әкеледіжәне апаттың себебі болуы мүмкін.
Бөлмелердегі ауа температурасы олардың биіктігінің әрметрі үшін 1-2 ° C немесе одан да көп көтеріліп, жоғарғыжағында 40-50 ° C жететінін есте ұстаған жөн. Мұнышеберханада бөлменің жоғарғы бөлігінде жұмыс жасайтынплатформалар болған кезде ескеру керек, мысалы, үлкенжабдықтар мен станоктарға қызмет көрсету үшін, сондай-ақкабинадан жоғарыдан басқарылатын крандар болған кезде.
Төмен температура дененің жергілікті және жалпысалқындауын тудыруы мүмкін және бірқатар суық тиюгеәкелуі мүмкін - тонзиллит, жоғарғы тыныс жолдарыныңкатаральды ауруы.
Ауаның ылғалдылығы.Су буы әрдайым ауада белгілі бірмөлшерде болады, оны ылғалдандырады. Ылғалды бағалаукезінде келесі ұғымдар қабылданды.
Максималды ылғалдылық (шық нүктесі) - белгілі біртемпературада ауада болатын ылғалдың ең көп мөлшері.
Абсолютті ылғалдылық дегеніміз - ауадағы белгілі біртемпературадағы ылғалдылықтың нақты мөлшері.
Салыстырмалы ылғалдылық дегеніміз - температураныңбелгілі бір жағдайындағы абсолютті ылғалдылықтың% еңжоғарғы ылғалдылыққа қатынасы. Салыстырмалыылғалдылық санитарлық нормалардың индикаторы ретіндеқабылданады.
Шамадан тыс ылғалдың шығу көздері су буланатынөндірістік қондырғылар болуы мүмкін (ванналар, кіржуғыш машиналар және т.б.). Ылғалдың ерекше қарқындышығуы суды қыздырғанда немесе механикалықараластырғанда пайда болады. Ылғалды босатудың тағы біркөзі - жұмысшы денесі. Шығарылатын ылғалдылықмөлшері жасалатын жұмыстың сипатына және бөлмедегітемператураға байланысты болады.
Оңтайлы - салыстырмалы ылғалдылық 60-40%.
Су буымен қаныққан ауада теріні және өкпенің бетіненылғалдың булануы қиын, бұл жағдайды нашарлатып, адамның жұмысын төмендетеді.
Өндірістік бөлмедегі температура 26 ° C және одан жоғары, орташа және ауыр жұмыс, тердің булануы дененің жылуберуінде маңызды рөл атқарады. Бұл тердің булануы, өйткені денеден тек ағатын тер теріні жеңілдетпейді, жылуды кетірмейді.
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 20% дейінтөмендегенде, адам жоғарғы тыныс жолдарының шырыштықабығының құрғауынан жағымсыз сезімге ие болады.
Санитарлық нормалар өндірістік үй-жайлардағы ауаныңрұқсат етілген салыстырмалы ылғалдылығына оныңтемпературасы мен жылдамдығына байланысты.
Жұмыс орындарындағы ауа жылдамдығы өндірістік үй-жайларда қолайлы еңбек жағдайларын жасау үшін үлкенмаңызы бар.
Айта кету керек, адам ағзасы ауа ағынын шамамен 0,15 м с жылдамдықпен сезіне бастайды. Сонымен қатар, егер бұлауа ағындарының температурасы 36 ° C-қа жетсе, адамағзасы сергітетін әсерді сезінеді, ал 40 ° C-тан жоғарытемпературада олар күйзеліске түседі.
Жылу сәулеленуіжылытылатын беттерден өндірістік үй-жайларда қолайсыз микроклиматтық жағдайлар жасаумаңызды рөл атқарады.
Сәулелі жылудың үлкен қаупі - балқытылған металл немесежоғары температураға дейін қызған металл. Жылу берілісконвекция, жылу өткізгіштігі және сәулелену арқылы жүруімүмкін. Жылу беру: конвекция кезінде - қозғалатын орта арқылы (ауа, бу немесе сұйықтық ағыны); жылуөткізгіштікпен - қатты заттардағы жылу беру; ауаны тікелейқыздырмайтын, бірақ қатты денелер жұтқан кезде, қарқынды инфрақызыл сәулелер шығарған кезде сәулелікэнергия жылуға айналады. Қыздырылған қатты заттар жылукөздеріне айналады және бөлмедегі ауаны конвекция арқылы қыздырады.
Сәулелі жылудың әсері терінің сәулеленетін аймағындаболатын өзгерістермен шектелмейді - бүкіл денесәулеленуге реакция жасайды. Биохимиялық өзгерістерағзада жүреді, жүрек-тамыр және жүйке жүйелеріндебұзылулар болады. Инфрақызыл сәулелерге ұзақ әсереткенде, көздің катарактациясы пайда болады (линзаныңбұлдырауы).
2. Бөлме ішіндегі ауаның биологиялық ластануы. Ластаушы заттардың таралу көздері мен жолдары, эпидемиологиялық қауіптілігі.
Қазіргі кезде бөлме ішінде күннен-күнге химиялық жәнебиологиялық ластаушы заттардың жаңа көздері пайдаболуда, онымен бір уақытта шудан қорғану, жылужоғалтуын азайту мақсатында бөлмелердіңгерметикалылығын арттыру беталысы өсуде. Бұлар бөлмедеауа алмасуының күрт төмендеуіне және аудағы ластаушызаттардың концентрациясының жоғарылауына әкеп соғады. Осыған байланысты, шешуді қажет ететін, бөлмедегі ауасапасының нашарлау мәселесі барған сайын маңыздыболып отыр .
Тұрғын үй мен қоғамдық ғимараттардың бөлмелеріндегі ауаортасын ластайтын маңызды көздерінің бірі адамдардыңтыныс алуынан шыққан ауа болып табылады. Оныңқұрамында, атмосфералық ауамен салыстырғанда, оттегініңмөлшері аз, көмірқышқыл газы 100 есе көп, ол су буыменқаныққан, дене температурасына дейін қызған жәнеионсызданған. Бұдан басқа, оның құрамында адамағзасының зат алмасу үрдісінде пайда болатын ұшқышөнімдері - антропотоксиндер болады. Олардың құрамына30-дан аса газ түріндегі өмір сүру үрдісінің өнімдері (иісгазы, аммиак, ацетон, көмірсутектер, күкірсутек, альдегидтер, органикалық қышқылдар, диэтиламин, метиацетат, крезол, фенол. т.б.) кіреді. Бұлардан басқа, бөлмелердің ауасына тағы терінің бетіндегі, киімдегі, бөлмешаңындағы органикалық заттардың ыдырауы кезінде пайдаболатын 400-ге жуық ұшқыш заттар түседі.
Жабық бөлмелердің ауасы үнемі биологиялықластануға ұшырайды. Ластаушы көзі негізінен, науқасадамдардың, бациллотасымалдаушылардың тынысжолдарының кілегейлі қабықтары, үй жануарлары, құстар(көгершіндер, тотықұстар) болып табылады. Олартүшкіргенде, жөтелгенде, сөйлескенде ауаға құрамындамикроорганизмдер бар сұйықтықтың өте майда тамшыларыбөлінеді. Олардың ауа құрамында сақталу мерзімітамшылардың өлшеміне байланысты. Ірі тамшылыаэрозольдер (100 мкм ден артық) салмағының ауырлығынақарай еден мен заттарға тез қонады. Құрамында өлшеміорташа (20-100 мкм) және майда (1-2 мкм) тамшылары бар аэрозольдер ауада ұзақ уақыт болып, заттарға едәуір баяуқонады. Олардың қонуы, тамшылардың кебуі мен олардыңөлшемдірінің кішірейуі нәтижесінде баяулайды. Тамшыларкепкен жағдайда ұзақ уақыт ауада сақталып, ауа ағыныменбірге басқа бөлмелерге де таралатын бактериялық шаңтүзеді. Еденге, төсек орынға, киімдер мен басқа да үйзаттарына қонып, адамдар қозғалғанда, жүргенде, төсексалғанда, үй тазалағанда өздерінің қауіптілігін сақтайотырып, қайтадан ауаға көтеріледі. Айта кету керек, шаңдаоның өзінің тіршілігін барлық микробтар емес, тек айырықша, тұрақтылығымен ерекшеленетін жекеқоздырғыштар: туберкулез микобактериялары, спора түзушібактериялар, микроскопиялық саңырауқұлақтар жәнебасқалар сақтап қалады.
Үйдің ауасында, әр түрлі жұқпалы аурулардыңқоздырғыштарынан басқа, әр түрлі микроскопиялықсаңырауқұлақтар мен мүктердің споралары, қарапайымдылардың цисталары және матрацтарда, кілемдерде, жұмсақ жиһаздарда, төсек жабдығындатіршілікететін үй кенелері болады. 1 г шаңда 500 дейін кенелерболуы мүмкін. Кенелердің айқын сенсибилизациялаушыәсері бар. Бронх демікпесімен ауыратын науқастардыңкөпшілігінде кенелермен ластанған ауамен тыныс алғандааллергиялық реакциялар байқалады. Азық-түлікөнімдерімен қоректенетін үй кенелері (ұн, ірімшік) адамныңтыныс жолына шаңмен бірге түскенде, тыныс мүшелеріндеакаридоз туғызуы мүмкін. Зең және басқа да саңырауқұлақтардың спораларымен ластанған ауаментыныс алу да қауіпті болып табылады. Қоршаған ортадакеңінен таралған зең саңырауқұлақтары негізінен өкпеніңзақымдануымен; кейде гематогенді жолмен де таралуыменсипатталатын аспергилезді тудырады. Тотықұстар жәнебасқа сәндік құстар ауыр зоонозды инфекцияның - орнитоздың көзі болып табылады. Тотықұс иелерінде, кейінпневмосклероз дамуына әкеп соғатын, аллергиялықальвеолит пайда болуы мүмкін.
3. Желдету, желдету түрлері және олардықолдану.
Өндірістік желдету
Ауаны кондиционирлеу, желдету және жылыту арқылы, бөлме ауасына қажетті қасиеттер беріледі.Желдету жүйесі бөлмеден лас ауаны әкетіп және таза ауаны бөлмеге әкеледі. Өндірістегісауықтыру шараларының жүйесінде желдету басты орындардың бірі болады. Өнеркәсіптік санитарияжәне техникалық қауіпсіздік шараларына жұмсалатын барлық құралдардың 30 - 40%-на жуығы әртүрлі желдету қондырғыларын орнатуға жұмсалады. Желдету жүйесінің үрмелі ауаны жылыту, ылғалдау, тазалау, суыту және құрғату құралдары бар. Атмосфераға тасталынатын желдету және технологиялық тастандылармен байланысты, желдету жүйесі қоршаған ортаны ластаудан қорғауда маңызды рөлге ие. Тастандыларды тазалау және тарату бойынша дұрыс шешім қабылдау, шаруашылықтық, гигиеналық және экологиялық маңызды болады.
Желдету түрлерінің жіктелуі:
➢ Әсер ету принципі бойынша
➢ Қозғалту күшінің сипаты бойынша
➢ Ауа алмасуының тұрақтылығы, толықтылығы
және ұйымдастырылуы бойынша
I . Әсер ету принципі бойынша
1.Сормалы (ауаны шығару)
а) жергілікті
б)жалпы
2.Үрмелі (ауаны әкелу)
а) жергілікті -ауа душы, оазистер, перделер
б) жалпы-таралған немеcе жинақы үрлеу
3.Үрмелі - сормалы (ауаны әкелу және әкету)
II. Қозғалту күшінің сипаты бойынша
1.Табиғи - температуралық ауысым, жел
2. Жасанды -ауа қозғалысын механикалық шақыру.
III. Ауа алмасуының тұрақтылығы,
толықтылығы және ұйымдастырылуы бойынша:
1.Ұйымдастырылған қамтитын желдету және толықалмасуды қамтитын желдету
а) үрмелі-сормалы механикалық
б) аэрация - табиғи үрмелі-сормалы
2.Ұйымдастырылған, бірақ жиірек ауа алмасуынқамтитын желдету рециркуляция деп аталады,бөлмеден әкеткен ауаны сыртқа әкелетін ауамен
араластырып қайта енгізіп механикалық желдету.
3. Толық, ұйымдастырылған тұрақты ауа алмасуынқамтитын желдету - ол кондиционирлеу депаталады Оған: әкелетін және әкететін ауаныөңдеумен (жылыту, ылғалдау, шаңнан тазалау),ықшам климат параметрлерімен ауа тазалығынсақтаумен бірге жүретін механикалық желдету.
4. Ұйымдастырылмаған толық немесе жартылайауа көлемін қамтитын желдету түрлері.
а)инфильтрация - есік,терезелердің тығызжабылмаған жерінен, қабырға арқылы сыртқыауаның бөлмеге енуі арқылы табиғи ауа алмасуы
б)өзіндік желдету-терезе, фрамуга, есік арқылы ауа алмасуы
4. Судың физиологиялық және гигиеналық маңызы. Ауыз су сапасының
гигиеналық критерийлері.
Су денеміздің көп бөлігін алады.Су адам ағзасында үлкен рөл атқарады: ағзадағы барлық физикалық-химиялық процесс судың қатысуымен жүреді, су барлық зат алмасу, тотығу, гидролиз процестеріне қатысады. Су ағзаға керек қоректік заттарды тасымалдап, ағзаға керек еместерін ағзадан шығаруға қатысады.
Қалыпты жағдайда адам ағзасында ішкі ортаның осмотикалық қысымының тұрақтылығы сақталады, ол ағзаға су мен тұздардың түсуімен және шығарылуымен анықталады.
Қоршаған ортаның қалыпты температурасында және ылғалдылығында ересек адамның тәуліктік су балансы 2,2 - 2,8 л-ді құрайды. Адам ағзасы тәулігіне 1,5 л-ге жуық суды кіші дәрет арқылы, 400-600 мл тері қабаты, 350-400 мл тыныс алу кезінде, 100-150 мл нәжіс арқылы шығарады. Жоғалтқан судың орнын адам тәулігіне 1,5 л-ін сұйық ішумен (шай, кофе, сусындар және т.б.), 600-900 мл-ін тамақ тағамдарымен толықтырады, ағзадағы тотығу процестерінің әсерінен 300-400 мл су пайда болады.
Қоршаған орта температурасы көтерілген кезде және ауыр дене жұмысы кезінде ағзаның суды жоғалтуы артады. Мысалы, ыстық климат жағдайында, дене еңбегін атқарған кезде адамның суға деген сұранысы 5 л және одан да көбірек болуы мүмкін.
Ағзаға су жеткіліксіз мөлшерде түскенде адам шөлдейді және оған физиологиялық реакция береді, яғни су ішеді. Осылай ағзада су балансы және электролиттік тепе-теңдік тұрақты деңгейде болады. Егер ағза жоғалтқан судың орнын толтырып тұрмаса, ағзаның өмірлік маңызды мүшелердің жұмысы бұзылуы мүмкін.
Адамға су тек ішу үшін ғана емес, оның көп мөлшері санитарлық және шаруашылык-тұрмыстық мақсатта да қажет, яғни жеке бас гигиенасын сақтау үшін, кір жуу, үй-жайын таза ұстау үшін қажет. Су қоғамдық орындарды таза ұстау (мектептер, балабақшалар және т.б.), емдеу-сауықтыру орындарында жуып-тазалау жұмыстарын жүргізу үшін өте кажет.
Қазіргі кездегі қалаларға су орталықтандырылған канализация орнату үшін, орталықтандырылған жылыландыру жүйесін орнату, жасыл өсімдіктерді суару, көшелерді жуу үшін және көпшілікті сауықтыратын орындарда (жүзу бассейндері және т.б.) қажет.
Өндірістік мекемелер өзінің өндірістік қажетіне өте көп мөлшерде су жұмсайды.
Судың бір адамға қажет мөлшері дегеніміз - адамның суға физиологиялық сұранысын толық қамтамасыз ететін және гигиеналық, шаруашьшык-тұрмыстық, өңдірістік мақсатқа қажет су мөлшері.
Судың сапасының үлкен гигиеналық маңызы бар. Судың сапасы оның органолептикалық қасиетімен, химиялық кұрамымен, эпидемиологиялык және радиациялық қауіпсіздігімен анықталады.
Судың органолептикалық қасиеті мөлдірлігімен, дәмімен және иісімен сипатталады. Судың химиялық (минералдық) құрамы 85%-ға дейін кальций, магний, натрий катиондарынан, гидрокарбонат, хлорид, сульфат аниондарынан тұрады. Қалған бөлігі аммоний, калий, нитрат, нитрит, фосфат аниондарынан және микроэлементтердер (фтор, йод, цинк және т.б.) тұрады.
Химиялық құрамы бойынша табиғи сулар арасында айырмашылыктар болады. Минералды тұздардың көп концентрациясы суға жағымсыз дәм береді, асқазан-ішек жолдарының қызметіне теріс әсер етеді, ол суларды тұрмыста және өндірісте колдану мүмкін емес. Кейбір тұздар адамның ағзасына улы әсер етуі де мүмкін.
Ішуге қолданылатын су ашық су көздеріне өндірістік мекемелердің тазартылмаған қалдық сулары жіберілсе судың құрамында химиялық заттардың: сынап, мышьяк, қорғасын, хромның улы концентрациясы пайда болады.
Су көптеген жұқпалы ауру қоздырғыштарының көбеюіне және таралуына жақсы орта болып саналады. Адамдар арасында жұқпалы аурулар туындамас үшін, оларды сапалы судың жеткілікті мөлшерімен үздіксіз қамтамасыз ету керек.
Елдімекендерді сумен қамту екі түрлі жолмен іске асады: орталықтандылырған және орталықтандырылмаған немесе оны жергілікті сумен қамту деп те атайды. Орталықтандырылған сумен қамту кезінде құбыр арқылы су бүкіл елді мекенге немесе бір бөлігіне беріледі.
Судың сапасына қойылатын талаптар. Қазіргі кезде қолданылып жүрген санитарлық норма мен ережесіне Орталықтандырылған сумен қамту кезіндегі судың сапасына қойылатын талаптар сай ауыз су ретінде қолданылатын су эпидемиялогиялық және радиауиоиды жағынан қауіпсіз, химиялық құрамы жағынан зиянды емес және органолептикалық қасиеті жақсы болу керек.
Ауыз су ретінде қолданылатын судың сапасының стандартта көрсетілген нормативтерге сай екенін суға химиялық-бактернологиялық зерттеу жүргізіп анықтайды.
5. Жұқпалы аурулардың таралуындағы судың маңызы.
Су арқылы таралатын жұқпалы аурулардың бірнеше тобы бар:
1. бактериялық сипаттағы ішек инфекциялары (тырысқақ, іш сүзегі, дизентерия)
2. вирустық аурулар (вирусты гепатит А, Е)
3. бактериялық зоонозды инфекциялар (бруцеллез, сібір жарасы, лептоспироз, туляремия)
4. протозоидты инвазиялар (лямблиоз, амебиаз) 5. құрт инвазиялары
Су - бұл микроорганизмдер дамитын орта, гельминттердің аралық иелері тіршілік етеді, олар арқылы микроорганизмнің таралуы жүреді немесе инфекциялық қоздырғыштың басқа ортаға (топыраққа, ауаға) қоныс аударуы кейіннен жүзеге асады. ауа тамшылары (легионелла желдету жүйелері арқылы таралады), нәжіс - ауызша (ламблия, А гепатиті вирусы), тамақтану жолы (гельминттер, гепатит А, Е - ластанған суды тұтыну арқылы), топырақ арқылы - геогельминттер.
Судың ластануы микроорганизмнің вируленттілік дәрежесіне әсер етуі мүмкін (патогендік қасиеттерді көрсету қабілеті)
Мұндай аурулардың пайда болуына: климаттық жағдайлар (ыстық климат), суды тазарту технологиясының бұзылуы және су көзінен су алу, ұйымдастырылмаған су тұтыну (тұтынушыға су жеткізу қамтамасыз етілмеген), судың жеткіліксіз мөлшері әсер етеді (емес қанағаттанарлық санитарлық жағдайды қамтамасыз етуге жеткілікті), аралық иелердің болуы (гельминттер үшін), нәжістің ластану дәрежесі.
Бастапқы фактор - бұл жер үсті суларының немесе таяз, бастапқыда судың сапасы нашар, сондай-ақ суды нашар тазарту, әсіресе су тасқыны кезеңінде, сондай-ақ тұрақты суы бар немесе жылулық ластануы бар көздер - суды ағызу.
6. Судың химиялық құрамымен байланысты инфекциялық емес аурулар
Судың химиялық құрамымен байланысты инфекциялық емес аурулар 3-ке жіктеледі:
1)Кейбір минералды заттардың болмауы(эпидемиялық зоб, кариес);
2) Улы заттармен улану,
Уыттылыққа әсер ететін факторлар;
3) Кейбір минералдардың артық болуы:
::Эпидемиялық флюороз;
::Жүрек-қан тамырлары аурулары: гипертензия, инфаркт миокардо, инсульт, атеросклероз, басқа кардиопатиялар.
Әлемде 2 млрд. адамдар ластанған суды қолданумен байланысты созылмалы аурулардан зардап шегеді.
БҰҰ сарапшыларының айтуы бойынша қоршаған ортаға енетін химиялық қосылыстардың 80% -ы ерте ме, кеш пе су көздеріне түседі. Жыл сайын әлемде 420 текше метрден астам су ағызылады.
Ауыз суды тұтынумен байланысты денсаулықтың нашарлауы инфекциялық және инфекциялық емес болуы мүмкін. Инфекциялық агенттерден судың ауысуы халықтың денсаулығына үлкен және ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін. Ең алдымен, ішек инфекцияларының қоздырғыштарын: тырысқақ, іш сүзегі, паратифтік безгек, дизентерия арқылы суда таралу қаупін ескеру қажет. Өткен ғасырдағы су эпидемиясы мыңдаған адамның өмірін қиды.
Судың химиялық құрамы халықтың денсаулығына үлкен қауіп төндіреді. Табиғатта су ешқашан химиялық таза қосылыстар түрінде болмайды. Әмбебап еріткіштің қасиеттеріне ие бола отырып, ол үнемі әртүрлі элементтер мен қосылыстарды алып жүреді, олардың арақатынасы су түзілу шарттарымен, су жыныстарының құрамымен анықталады.
Дені сау адамдарға судың зияны химиялық құрамының ерекшеліктерімен байланысты. Ауыз судың құрамындағы химиялық қоспалар әр түрлі интенсивті факторлар болып табылады, бұл аурудың жиілеуіне ықпал етеді, бұл халық арасында кең таралған.
7. Суды тазарту схемасы. Судың сапасын жақсарту әдістері.
Ауыз судың сапасы-адамзат тарихында өткірмәселе. Мәселенің мәні табиғи көздерде де, орталық сумен жабдықтау құбырларында да бірдеймөлдір. Бұл зиянды заттардың, зияндымикроорганизмдердің болмауы дегенді білдірмейді.
Ауыз судың сапасын жақсарту әдістері
Суды жақсартудың негізгі әдістеріне ағарту немесетүссіздену (механикалық суспензияны алыптастау), дезинфекция жатады. Әдістер әртүрліқолданылады. Таңдау көздің сапасына байланысты, суды SanPiN 2.1.4.1074-01, басқа да салалықстандарттардың талаптарына сәйкес алу үшін неістеу керек.
Суды жақсарту әдістерін қолданыңыз:
Физикалық-магниттік, электромагниттік, ультрадыбыстық өңдеу немесе иондаушысәулелену;
Химиялық-комплексті қалыптастыру, тотығу, бейтараптандыру, жауын-шашын;
Биологиялық-биофильтрлер, тотықтырғышарналар, аэротенктер, биологиялық тоғандарнемесе сүзу алаңдары;
Физикалық-химиялық - майсыздандыру, ион алмастыру, кері осмос, сорбция, флотация, электродиализ.
Бірінші нұсқа қарапайым өңдеу әдістеріне қатысты. Бұл әмбебап, бірақ биологиялық заттарға тиімсіз. Бұл су сапасын жақсартудың заманауи әдістерініңекінші санатына жатады. Химиялық өңдеудіңарқасында су организм үшін қауіпсіз болады, тек өзіне тән иісі мен дәмі бар қоспалар қалады.
Биологиялық қасиеттер әдістері органикалыққосылыстарды бейтараптандыруға бағытталған. Мұндай шаралар ағынды суларға (тұрмыстық, өнеркәсіптік) қатысты. Физика-химиялық өңдеудіңкешенді тәсілі механикалық суспензиялардан, хлор дезинфекторы мен микроорганизмдердіңқалдықтары сияқты ерітілген қосылыстардантазартуға мүмкіндік береді.
8) Cуды залалсыздандыру -- су құрамындағы ауру жұқтыратын бактерияларды жою тәсілдері. Суды залалсыздандырудың мынадай негізгі төрт әдісібар: термиялық (қыздыру), өте күшті тотықтыру, физикалық (ультрадыбыстық, радиоактивтісөулелендіру және т.б.) және олигодинамияәдістері. Суды зарарсыздандырудың көп тарағантүрі -- хлорлау.
Cуды тазартудың негізгі әдістері:
-түссіздендіру
-мөлдірлендіру
-залалсыздандыру
Суды залалсыздандырудың мынадай негізгі төртәдісі бар:термиялық,(қыздыру), өте күштітотықтыру, физикалық(ультрадыбыстық, радиоактивті сөулелендіру және т.б.) жәнеолигодинамия әдістері. Суды зарарсыздандырудыңкөп тараған түрі -- хлорлау. 1)Мөлдірлендірудегеніміз су құрамындағы өлшемді заттарды жою.
2)Түссіздендіру дегеніміз су құрамындағы табиғигоминді заттардан тазарту.
3)Залалсыздандыру дегеніміз-судың вируленттімикроорганизмдер бактериялар мен вирустардыгельминттердің жұмыртқаларын жәнеқарапайымдыларды жою.
Жер беті су көздерінің құрамында ауру тудырғышбактериялар болады. Тұндыру және сүзунәтижесінде судан 95% дейін бактерияларжойылады. Қалған бактерияларды жою үшін судызалалсыздандырады. Суды залалсыздандырудыңкелесі тәсілдері бар:
- термиялық;
- күшті тотықтырғыштарды қолдану;
- олигодинамия (асыл метал иондарының әсері);
- физикалық (ультрадыбыстар, радиоактивті
сәулелер, ультракүлгін сәулелер көмегімен).
Жылулық тәсіл. Суды 12-20 мин бойында қайнатуұрық пайда болдырмайтын ұсақ ағзаларды өлтіреді. Ұрықтарды жою үшін суды қысыммен 120° дейінқыздыруды қолданады немесе тағы да қайнағанғадейін ысытуды қолданады - оны 15 мин бойықайнатып, 35° дейін салқындатып, осытемпературада 2 сағат ұрықтардың өсуі үшінұстайды және тағы да қайнағанға дейін ысытудықолданады.
Суды тотықтырғыштармен залалсыздандыру. Әсіресе кең тараған осы топтың тәсілдері. Тотықтырғыштар ретінде хлор, хлордың қостотығы, озон, бром, йод, хлорлы және хлорлылауқышқылдардың тұздары, калий перманганаты, сутек перекисі, натрий және кальций гипохлоритықолданылады. Тәжірибеде бәрінен жиі хлор, озон, натрий және кальций гипохлориты қолданылады, бұл олардың құнының салыстырмалы жоғары болмауымен түсіндіріледі.
Әсіресе кең тараған тәсіл - суды хлорлау. Хлорлауүшін сұйық хлор немесе хлорлы әк қолданылады. Суға сұйық хлорды енгізген кезде хлорлы және тұзқышқылдары пайда болады. Cl2+H2O=HOCl+HClОдан ары пайда болған хлорлы қышқылдыңдиссоциациясы (ыдырауы) жүреді.
8. Залаласыздандыру, түсінігі, әдістері, суды залалсыздандыру көрсеткіштері.
Суды зарарсыздандыру-жұқпалы ауруларды тудыратын микроорганизмдер мен вирустарды жою шаралары.
Микроорганизмдерге әсер ету әдісіне сәйкес суды зарарсыздандыру әдістері:
⎯ термиялық (қайнау);
⎯ олигодинамикалық (асыл металл иондарымен өңдеу);
⎯ физикалық (ультракүлгін сәулелермен, ультрадыбыспен және т. б. зарарсыздандыру);
⎯ химиялық (тотықтырғыштармен өңдеу: хлор және оның қосылыстары, озон, калий перманганаты және т. б.)
Қайнату әдісі
Қайнау-бұл тек тұрмыстық зарарсыздандыру әдісі, бірақ ол бактериялардың немесе олардың спораларының өліміне толық кепілдік бермейді. Сонымен қатар, қайнаған кезде суда еріген газдар (оттегі, көмірқышқыл газы) алынып тасталады, бұл оның дәмін төмендетеді.
Қайнаған кезде судың ішінара жұмсартылуы жүреді, өйткені еритін гидрокарбонат тұздарынан ерімейтін карбонатқа айналатын кальций мен магний тұздарының бір бөлігі тұнбаға түседі.
Суды күміспен зарарсыздандыру
Құрамында 0,05 - 0,2 мг дм3 күміс бар суды өңдеу 30 - 60 минут ішінде санитарлық нормаларға қол жеткізуге мүмкіндік береді. Күмісті суда еріту үшін судың дамыған металл бетімен байланысу, күміс тұздарын еріту немесе металл күмісті электролиттік еріту әдістері қолданылады. Ең көп таралған-күмісті анодты ерітуге негізделген соңғы әдіс.
Алайда, күміс, басқа ауыр металдар сияқты, денеде жиналып, ауру тудыруы мүмкін (аргироз - күміспен улану). Сонымен қатар, күмістің бактерицидтік әрекеті бактерияларға жеткілікті үлкен концентрацияны қажет етеді және рұқсат етілген мөлшерде (шамамен 50 мкгл) ол тек бактериостатикалық әсер етуі мүмкін, яғни.бактериялардың өсуін оларды өлтірмей тоқтатады. Бактериялардың кейбір түрлері күміске мүлдем сезімтал емес.
Барлық осы қасиеттер күмісті қолдануды шектейді. Бұл ұзақ мерзімді сақтау үшін бастапқы таза суды сақтау үшін ғана орынды болуы мүмкін .
Ультракүлгін сәулелермен суды зарарсыздандыру
Бұл әдіс белгілі бір толқын ұзындығы бар ультракүлгін сәулеленудің бактериялардың ферменттік жүйелеріне зиянды әсер ету қабілетіне негізделген. Ультракүлгін сәулелер тек вегетативті емес, сонымен қатар бактериялардың споралық формаларын жояды және судың органолептикалық қасиеттерін өзгертпейді. Ультракүлгін сәулелену кезінде улы өнімдер пайда болмайтындықтан, дозаның жоғарғы шегі жоқ екенін атап өткен жөн. Ультракүлгін сәулелену дозасын арттыру арқылы әрдайым дезинфекцияның қажетті деңгейіне қол жеткізуге болады. Сәулелену көзі ретінде кварц құмынан жасалған сынап шамдары қолданылады.
Бұл әдіс күрделі жабдықты қажет етпейді және оны жеке үйлердегі су тазарту үй кешендерінде оңай қолдануға болады.
Ұзақ уақыт пайдалану кезінде УК-зарарсыздандыру қондырғылары жұмысының тиімділігін төмендететін фактор шамдардың кварц қаптарының органикалық және минералды құрам шөгінділерімен ластануы болып табылады. Ірі қондырғылар Тамақ қышқылдарын қоса отырып, суды орнату арқылы айналдыру жолымен жууды жүзеге асыратын Автоматты тазарту жүйесімен жабдықталады. Басқа жағдайларда механикалық тазалау қолданылады.
Әдістің негізгі кемшілігі-әсердің толық болмауы .
Ультрадыбыстық суды өңдеу
Суды ультрадыбыспен дезинфекциялау оның кавитация деп аталатын қабілетіне негізделген - қысымның үлкен айырмашылығын тудыратын қуыстардың пайда болуы, бұл жасуша мембранасының бұзылуына және бактериялық жасушаның өліміне әкеледі. Әр түрлі жиіліктегі ультрадыбыстың бактерицидтік әсері өте маңызды және дыбыстық тербелістердің қарқындылығына байланысты.
Қазіргі уақытта бұл әдіс суды тазарту жүйелерінде жеткілікті қолдануды таппады, дегенмен медицинада ультрадыбыстық жуу деп аталатын құралдар мен т. б. дезинфекциялау үшін кеңінен қолданылады.
Озондау
Суды озондау озонның суда ыдырайтын қасиетіне негізделген, микробтық жасушалардың ферменттік жүйелерін бұзатын және суға жағымсыз иіс беретін кейбір қосылыстарды тотықтыратын атомдық оттегі пайда болады (мысалы, гумин негіздері). Суды зарарсыздандыру үшін қажетті озонның мөлшері судың ластану дәрежесіне байланысты және 8-15 мин байланыста болған кезде 1-6 мгдм3 құрайды; қалдық озонның мөлшері 0,3 - 0,5 мгдм3 аспауы керек, өйткені жоғары доза суға ерекше иіс береді және су құбырларының коррозиясын тудырады. су озонаторыалайда, озон молекуласы тұрақсыз, сондықтан оның қалдық мөлшері суда тез ыдырайды. Гигиеналық тұрғыдан суды озондау-ауыз суды зарарсыздандырудың ең жақсы тәсілдерінің бірі. Суды зарарсыздандырудың жоғары деңгейімен оның ең жақсы органолептикалық сипаттамаларын және тазартылған суда өте улы және канцерогенді өнімдердің болмауын қамтамасыз етеді.
Алайда, электр энергиясының үлкен шығыны, күрделі жабдықты пайдалану және жоғары білікті техникалық қызмет көрсету қажеттілігіне байланысты озондау ауыз суды залалсыздандыру үшін тек орталықтандырылған сумен қамтамасыз етуде қолданылады.
Суды озондау әдісі техникалық жағынан күрделі және ең қымбат. Технологиялық процесс ауаны тазартудың, оны салқындату мен кептірудің, озонды синтездеудің, озон-ауа қоспасын өңделетін сумен араластырудың, қалдық озон-ауа қоспасын бұрудың және жоюдың, оны атмосфераға шығарудың дәйекті кезеңдерін қамтиды. Мұның бәрі қосымша қосалқы жабдықты (озонаторлар, компрессорлар, ауаны құрғату қондырғылары, Тоңазытқыш қондырғылар және т.б.), көлемді құрылыс-монтаж жұмыстарын қажет етеді.
Озон улы. Өндірістік үй-жайлардың ауасындағы осы газдың шекті рұқсат етілген құрамы 0,1 г м3. Сонымен қатар, озон-ауа қоспасының жарылу қаупі бар.
Хлорлау
Суды зарарсыздандырудың ең көп таралған әдісі хлорлау әдісі болды және солай болып қала береді. Бұл жоғары тиімділікке, қолданылатын технологиялық жабдықтың қарапайымдылығына, қолданылатын реагенттің - сұйық немесе хлор газының арзандығына және техникалық қызмет көрсетудің салыстырмалы қарапайымдылығына байланысты.
Хлорлау әдісінің өте маңызды және құнды сапасы оның салдары болып табылады. Егер хлор мөлшері тазарту құрылыстары өткеннен кейін суда 0,3 - 0,5 мгл қалдық хлор болуы үшін кейбір есептік артығымен алынса, онда суда микроорганизмдердің қайталама өсуі болмайды.
Хлор оны тасымалдау, сақтау және пайдалану кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі арнайы шараларды; төтенше авариялық жағдайларда апатты салдарлардың алдын алу жөніндегі шараларды сақтауды талап ететін күшті әсер ететін уытты зат болып табылады. Сондықтан хлордың оң қасиеттерін біріктіретін және оның кемшіліктері жоқ реагенттерді үнемі іздеу жүргізіледі.
Хлор диоксидін қолдану ұсынылады, ол бірқатар артықшылықтарға ие, мысалы: жоғары бактерицидтік және дезодорантты әсер, өңдеу өнімдерінде органохлорлы қосылыстардың болмауы, судың органолептикалық қасиеттерін жақсарту, сұйық хлорды тасымалдау қажеттілігінің болмауы. Алайда, хлор диоксиді өте күрделі технология бойынша жергілікті жерде шығарылуы керек. Оны қолдану салыстырмалы түрде төмен өнімділікті орнату перспективасына ие
Суды зарарсыздандыру үшін құрамында хлор бар реагенттерді (хлорлы әк, натрий және кальций гипохлориттерін) қолдану қызмет көрсетуде қауіпті емес және күрделі технологиялық шешімдерді талап етпейді. Алайда, бұл жағдайда қолданылатын реагенттік Экономика үлкен көлемді, бұл көп мөлшерде препараттарды сақтау қажеттілігімен байланысты (хлорды қолданғаннан 3-5 есе көп). Тасымалдар көлемі де осынша есеге ұлғаяды. Сақтау кезінде реактивтер ішінара ыдырайды, хлор мөлшері азаяды. Сору-сыртқа тарату желдеткіші жүйесін орнату және қызмет көрсетуші персонал үшін қауіпсіздік шараларын сақтау қажеттілігі қалып отыр. Құрамында хлор бар реагенттердің ерітінділері коррозиялық белсенді және тот баспайтын материалдардан немесе коррозияға қарсы жабыны бар жабдықтар мен құбырларды қажет етеді.
9.Су объектілерін қорғау шаралары.
Су объектілерін қорғау-су объектілерін сақтауға және қалпына келтіруге бағытталған іс-шаралар жүйесі. Су объектілерінің меншік иелері су объектілерін қорғау, олардың ластануын, қоқыстануын және сарқылуын болғызбау жөніндегі іс-шараларды, сондай-ақ аталған құбылыстардың зардаптарын жою жөніндегі шараларды жүзеге асыруға міндетті.
Су объектілерін қорғау: оларды пайдаланудың кез келген түрін жүзеге асыратын барлық су пайдаланушыларға су объектілерін қорғау жөнінде жалпы талаптар қою; шаруашылық қызметтің жекелеген түрлеріне арнайы талаптар қою; жаңа техника мен экологиялық, эпидемиологиялық қауіпсіз технологияларды енгізе отырып, су қорғау іс-шараларын жетілдіру және қолдану; су қорғау аймақтарын, су объектілерінің қорғау белдеулерін, ауыз сумен жабдықтау көздерінің санитарлық қорғау аймақтарын белгілеу жолымен жүзеге асырылады; су объектілерін пайдалану мен қорғауды бақылаудың мемлекеттік және басқа да нысандарын жүргізу; су объектілерін қорғау жөніндегі талаптарды орындамағаны үшін жауапкершілік шараларын қолдану.
Орталық және облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органдары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес су объектілерін сақтау, олардың ластануын, қоқыстануын және сарқылуын болғызбау жөніндегі, сондай-ақ көрсетілген құбылыстардың зардаптарын жою жөніндегі орнықты даму принципімен үйлесімді шараларды қабылдайды.
Су объектілерін ластанудан қорғау мақсатында тыйым салынады:
- су объектілерінің су ағызу алаңында улы химикаттарды, тыңайтқыштарды қолдану. Су бұру алаңы мен су объектілерін санитариялық қорғау аймағы бойынша дезинфекциялық, дезинсекциялық және дератизациялық іс-шаралар халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша жүргізіледі;
- радиоактивті және уытты заттарды су объектілеріне төгуге және көмуге;
- тазарту құрылыстары жоқ және тиімді тазарту нормативтеріне сәйкес қамтамасыз етілмеген Өнеркәсіптік, тағамдық объектілердің сарқынды суларын су объектілеріне ағызып жіберу;
- су объектілерінде радиоактивті және уытты заттардың бөлінуімен қатар жүретін ядролық және өзге де технологиялар түрлері пайдаланылатын жарылыс жұмыстарын жүргізу.
Су объектілерін қоқыстанудан қорғау.
Су объектілерінің қоқыстануы деп оларға қатты, өндірістік, тұрмыстық және басқа қалдықтардың, сондай-ақ қалқыма бөлшектердің түсуі танылады, соның нәтижесінде су объектісінің гидрологиялық жай-күйі нашарлайды және су пайдалану қиындайды.
Су объектілерін сарқылудан қорғау.
Су объектілерінің сарқылуы деп ағынның, жер үсті сулары қорының ең аз рұқсат етілген деңгейінің азаюы және жер асты сулары қорының қысқаруы танылады.
Су объектілері мен су шаруашылығы құрылыстарының су қорғау аймақтары мен белдеулері.
Су объектілері мен су шаруашылығы құрылыстарын санитариялық-гигиеналық және экологиялық талаптарға сәйкес күйде ұстау үшін, жер үсті суларының ластануын, қоқыстануын және сарқылуын болдырмау, сондай-ақ жануарлар мен өсімдіктер дүниесін сақтау үшін ерекше пайдалану шарттары бар су қорғау аймақтары мен белдеулері белгіленеді.
Санитарлық қорғау аймақтары.
Ауыз сумен жабдықтау, емдік, курорттық және халықтың өзге де сауықтыру мұқтаждары үшін пайдаланылатын Суларды қорғау мақсатында облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органдары санитариялық қорғау аймақтарын белгілейді.
10. Ауруханаларды жоспарлау, салу және пайдаланудың негізгі принциптері.
Медициналық мекеме биік жерде, оңтүстікке қарайтын жұмсақ беткейлерде болуы керек. Топырақ ауа және ылғал өткізгіш болуы керек, жер асты сулары төмен (жер бетіне 1,5 м жақын емес). Топырақ таза болуы керек. Аурухананы бұрын үйінділер, ассенизация алаңдары, зираттар үшін пайдаланылған учаскелерде, сондай-ақ топырақтың органикалық, химиялық немесе басқа да сипаттағы ластануы бар учаскелерде орналастыруға тыйым салынады. Топырақ санитарлық-химиялық, микробиологиялық, паразитологиялық көрсеткіштер, радиологиялық факторлар бойынша гигиеналық талаптарға сәйкес болуы тиіс. Атмосфералық ауадағы зиянды заттардың құрамы, электромагниттік сәулелену, шу, діріл, инфрадыбыс деңгейі гигиеналық нормативтерден аспауы тиіс. Жасыл кеңістіктің болуы міндетті.
Учаске темір жолдардан, әуежайлардан, жүрдек автомагистральдардан және адамдар көп жиналатын орын болып табылатын объектілерден (спорт сарайлары, театрлар және т.б.) қашық болуға тиіс. Учаске өнеркәсіптік кәсіпорындардан жел жағынан 50-1000 м қашықтықта орналасуы тиіс.
Емдеу ұйымдарын тұрғын аймаққа орналастыру кезінде палаталық корпустар қабаттарына қарай тұрғын ғимараттардан 30-50 м жақын емес орналасуы қажет. Психиатриялық, жұқпалы аурулар стационарларын 100 м-ден жақын емес орналастыру қажет, аталған бейіндегі 1000 және одан да көп төсектік стационарларды қала маңы аймағында орналастырған жөн. Учаскеде функционалдық байланысы жоқ басқа ұйымдардың ғимараттары орналаспауы тиіс. Учаскі тікбұрышты болуы керек. Учаскенің ауданы ауруханадағы төсектер санымен анықталады. Тығыз салынған қалалық құрылыс жағдайларында, сондай - ақ құрамында қалпына келтіру емі мен күтімінің палаталық бөлімшелері жоқ стационарларда жасыл желектер үлесін және бақ-саябақ аймағының көлемін қысқарту есебінен учаске алаңын нормаланатыннан 15% шегінде азайтуға жол беріледі. Емдеу корпустарын құрылыстың қызыл сызығынан 30 м қашықтықта орналастырған жөн. Учаскенің периметрі бойынша биіктігі жоғары ағаштар мен бірқатар бұталарды екі қатарлы отырғызудан ені кемінде 15 м жасыл екпелер жолағы болған жөн. Аумақ абаттандырылуы, көгалдандырылуы, қоршалуы тиіс.
Аурухана құрылысы жүйесі
⎯ орталықтандырылған,
⎯ орталықтандырылмаған,
⎯ аралас.
Орталықтандырылған
Барлық бөлімшелердің бір ғимаратта орналасуын қарастырады.
Артықшылықтары
⎯ экономикалық тұрғыдан тиімдірек,
⎯ қызметкерлер мен науқастардың көлік жолдары қысқарады,
⎯ дәрігерлер, медициналық жабдықтар ұтымды пайдаланылады,
⎯ заманауи емдеу әдістері мен диагностикалық құралдар тиімді қолданылады.
Кемшіліктері
⎯ ғимарат ішінде инфекцияның таралу қаупі,
⎯ дәліздерді, баспалдақтарды, Көлік құралдарын қатты пайдалану салдарынан айтарлықтай жүктеме,
⎯ пациенттердің бау-бақша аймағында болуының қиындығы.
Орталықтандырылмаған (павильондық) жүйе емдеу бөлімшелерін, диагностикалық кабинеттер мен зертханаларды жеке корпустарға орналастыруды көздейді.
Бөлімшелерді оқшаулаудың артықшылықтары,
⎯ инфекцияның таралу жолдарын қысқарту,
⎯ оңтайлы санитарлық-эпидемиялық режимді құру мүмкіндігі,
⎯ оңтайлы емдеу-қорғау режимін құру мүмкіндігі,
⎯ табиғи факторларды емдік мақсатта пайдалану.
Кемшіліктері
⎯ қымбат Құрылыс және пайдалану,
⎯ қызметкерлер мен науқастардың көлік жолдарын ұлғайту,
⎯ учаскенің ауданын ұлғайту.
Аралас жүйе
Аралас құрылыс жүйесі кезінде қатаң оқшаулауды және ерекше санитариялық-эпидемияға қарсы режимді сақтауды талап етпейтін негізгі бөлімшелер бас корпуста орналастырылады. Мұнда емдеу-диагностикалық кабинеттер де бар. Қатаң оқшаулауды және ерекше санитариялық-эпидемияға қарсы режимді сақтауды талап ететін бөлімшелер жеке корпустарда орналастырылады.
11. Аурухананың жұқпалы аурулар бөлімініңорналасуы мен санитарлық режимініңгигиеналық ерекшеліктері. Бокстар, жартылайбокстар.
Жұқпалы аурулар ауруханаларының орналасуы мен орналасуы пациенттердің, медициналық персоналдың, келушілердің ауруханадан тыс инфекциясын және ауруханадан тыс жерлерде инфекцияның таралуын азайтуы керек. Сонымен, жұқпалы аурулар ауруханалары үшін елді мекеннің шетінде орналасқан жөн, бұл инфекциялардың халық арасында таралуын азайтады. Егер жұқпалы аурулар бөлімі жалпы аурухананың құрамына кіретін болса, онда оны басқа ғимараттан кемінде 30 м қашықтықта, учаскенің тереңдігінде жеке ғимаратқа орналастырады және қоршалады. Инфекциялық аймаққа филиалға жеке кіру ұйымдастырылған. Инфекциялық аурухананың немесе бөлімнің аумағында таза және лас аймақтар оқшауланған, бір-бірінен жасыл желектер жолағымен оқшауланған.
Жұқпалы аурулар ауруханалары мен жұқпалы аурулар палаталарының ерекшелігі - қабылдау бөлімі мен палаталық бөлімдердің өзіндік архитектуралық-жоспарлау шешімі. Жұқпалы аурулар ауруханаларының қабылдау бөлімі, жалпы ауруханалардан айырмашылығы, қабылдау және бақылау жәшіктерінің типіне сәйкес салынған. Қабылдау және бақылау қораптары үй-жайлар кешені (кіреберіс, камера, ваннасы бар санитарлық бөлім, шлюз), оның екі кірісі бар: сыртқы және ішкі (10.3-сурет). Сыртқы кіреберіс арқылы, оның 2 есігі және олардың арасында тамбур бар, науқас қорапқа көшеден тікелей кіреді. Медициналық персонал палата дәлізінен қорапқа әуе бұғазы арқылы кіреді - бұл шағын бөлме, онда олар арнайы киім ауыстырады, жуады және қолды дезинфекциялау. Әуе құлпасында науқасқа тамақ беру үшін терезе, сондай-ақ қол жуғыш және халаттарға арналған ілгіш бар. Осындай жоспарлау шараларымен қораптағы пациенттерді бөлімдегі науқастардан максималды оқшаулауға қол жеткізіледі. Жоғарыда сипатталған толық жәшік оны алғаш ұсынған Санкт-Петербург инженері Е.Ф.Мельцердің есімімен Мельцер қорабы деп те аталады.
Қабылдау бөлімі бірнеше оқшауланған қабылдау және тексеру қораптарынан тұрады, бақылау қораптарының саны инфекциялар санына сәйкес келуі керек. Дәрігерге қаралғаннан кейін науқас тиісті бөлімге сыртқы кіреберіс арқылы жіберіледі. Әр пациенттен кейін қораптар дезинфекцияланады және бактерицидтік сәулелендіргіштермен дезинфекцияланады. Қабылдау бөлімінде қабылдау және қарау жәшіктерінен басқа, анықталмаған диагнозы немесе аралас инфекциясы бар науқастар орналастырылатын диагностикалық жәшіктер ұйымдастырылады. Егер пациентке ерекше қауіпті инфекция диагнозы қойылса, онда ол толық сауығып кеткенше қабылдау және тексеру қорабында қалады.
Жұқпалы аурулар ауруханаларындағы бөлімшелер жәшіктерден, жартылай жәшіктерден, жәшіктерден және қарапайым палаталардан тұрады. Қораптар галерея арқылы сыртқы кіреберіспен 1-ші қабатта немесе екіншісінде орналасқан. Қораптар ауданы 22 м2 бір айлаққа және 27 м2 алаңы бар 2 айлаққа арналған. Олар науқастарды орналастырады түсініксіз диагноз, аралас инфекция, ауа-тамшылы инфекция, өте жұқпалы (қызылша, шешек және т.б.). Жарты жәшіктерде толық жәшіктер сияқты бөлмелер жиынтығы бар, бірақ тек бір кіреберіс - палата дәлізінен әуе құлпы арқылы, яғни науқастар жартылай жәшікке кірген кезде және дәліздегі ауаны ластауға болады. есіктер ашылды. Сондықтан жартылай жәшіктерден тұратын бөлімде тек бірдей жұқпалы аурулармен ауыратын науқастар болуы мүмкін. Жәшіктер мен жартылай жәшіктерден тұратын жұқпалы аурулар бөлімінде науқастарға арналған жалпы бөлмелер (асхана, ойын бөлмелері, жуынатын бөлмелер) орналастырылмаған.
Қорапты палаталар әдетте балалар бөлімдерінде қолданылады, биіктігі 2-2,5 м-ге дейінгі кереуеттер арасында бөлімдер ұйымдастырады және палатаның кіреберісіне шлюз орнатылады. Ішек инфекциясы, жұқпалы гепатитпен ауыратын науқастарды қарапайым палаталарға орналастыруға болады.
Бөлімдердің ішкі орналасуы (емдеу бөлмелерін, санитарлық қадағалау бөлмелерін, кіру және шығу жолдарын орналастыру) таза ағындарды (шығарылған науқастарды, медициналық қызметкерлерді және ластарды) бөлуді қамтамасыз етуі керек (жұқпалы науқастарды, жұқтырған заттарды қабылдау және күту Осы ағындардың әрқайсысы үшін бөлек кіреберістер, баспалдақтар, лифттер болуы керек.Дәліздердің орналасуының маңызы аз емес. Ғимараттарды, тіпті бокстағы кеңселерде де пайдалануға болмайды, өйткені екеуінде де орналасқан үй-жайларды өзара жұқтыру дәліздің бүйірлері. Осыған байланысты жұқпалы аурулар бөлімінде бір рационалды ғимарат ең тиімді болып табылады.
Жоспарлау шаралары камералардың терезелерінің дұрыс бағдарлануын қамтиды. Жұқпалы аурулар кезінде күн сәулесінің бактерицидтік әсері өте маңызды екені сөзсіз, бірақ терезелер бүйіріне қарай бағытталса, максималды инсоляция бере отырып, бөлме қызады, бұл дене қызуы көтерілген науқасқа кері әсер етеді және сонымен қатар микрофлораның көбеюіне ықпал етеді. Сондықтан неғұрлым қолайлы - бұл терезелердің оңтүстікке, шығысқа немесе оңтүстік-шығысқа бағытталуы.
Санитарлық және эпидемияға қарсы шаралар инфекция көзін анықтауға және оқшаулауға, стационар ортасының ластануын болдырмауға және қоздырғыштың таралу механизмін бұзуға бағытталған. Ауруханаларда ауруханаішілік инфекцияларға тұрақты инфекциялық бақылау жүйесі ұйымдастырылған, оның міндеттеріне инфекцияның көзін анықтау және оқшаулау, инфекция жағдайларын эпидемиологиялық тергеу, инфекцияның себептері мен механизмдерін түсіндіру, қоздырғышты анықтау және қажетсіну кіреді шаралар. Бактерия тасымалдаушыларымен күрес мәселелерін шешу ерекше қиын. Медициналық персоналдың тасымалдауын анықтау үшін үнемі медициналық тексеруден өткізіліп, қажет болған жағдайда санитарлық тазалық жұмыстары жүргізіледі. Алайда, санитарлық тазалаудан кейін де адамдардың аурухана жағдайында үнемі болуына байланысты патогендермен қайта ластану мүмкін. Науқастарда тасымалдау кез-келген клиникалық көріністер болмаған кезде болуы мүмкін анамнезді жинау кезінде ұсынылған, содан кейін қажетті сараптама жасалады. Әйтпесе, мұндай науқастар инфекцияның жасырын көзі болып қала береді.
Маңызды санитарлық және эпидемияға қарсы шаралар қатарына аурухана ішілік ортаның ластануын және қоздырғыштың таралу механизмінің жарылуын болдырмау жатады. Бұл мәселені шешуде үй-жайлардың, жабдықтардың, жиһаздардың, медициналық және басқа да тауарлы-материалдық құндылықтардың максималды тазалығын сақтаудың маңызы зор. Аурухана бөлімінің барлық бөлмелерін ылғалды тазарту, оның ішінде еден жуу, жиһаздарды, жабдықтарды, терезе төсеніштері мен есіктерін сүрту, жуғыш және дезинфекциялау құралдарын қолдана отырып, күн сайын, күніне кемінде 2 рет, ал қажет болған жағдайда жиірек жүргізіледі. Жұқтыруы мүмкін беттерді (тұтқалар, едендер, кереуеттер және т.б.) хлорамин немесе басқа дезинфекциялау ерітіндісіне малынған шүберекпен тазалайды. Әр тазалаудан кейін және ағымдағы жұмыс кезінде операциялық бөлмелерде, киіну бөлмелерінде, босану бөлмелерінде, жан сақтау бөлімінде, жаңа туған нәрестелерде, емдеу бөлмелерінде, жұқпалы жәшіктер ультра күлгін сәулелендіргіштермен 30 минут бойы дезинфекциялануы керек. Терезелерді жуу керек ішкі жағынан айына кемінде 1 рет және кірлеген кезде, ал сыртынан - 4-6 айда кем дегенде 1 рет. Асханалар мен асханалар әр тамақтанудан кейін тазартылады. Ыдыс-аяқтар мен тамақ қалдықтары, басқа бөлімдерге қарағанда, жұқпалы аурулар бөлімінде алдымен дезинфекцияланады, содан кейін ыстық сумен жуып, кептіреді. Әр түрлі жұқпалы ауруларды залалсыздандыру құралдары мен әдістері тиісті нұсқаулармен белгіленеді.
Үнемі аптасына кемінде 1 рет, ал секрециялармен ластанған жағдайда іш киімдер мен төсек жапқыштарын ауыстыру қажет. Акушерлік ауруханаларда (перзентханада және жаңа туған нәрестелерге арналған асептикалық режимі бар бөлмелерде) стерильді іш киімді пайдалану керек. Инфекциялық, бақылаушы және іріңді хирургиялық бөлімшелердің зығыр матасы жуар алдында дезинфекцияланады.
Дәретхана табақтары, дәретхана, жуынатын бөлмелер, қол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz