Кешенді қосылыстар. Тотығу-тотықсыздану реакциялары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
.

СӨЖ

Тақырып: 1. Кешенді қосылыстар
2. Тотығу-тотықсыздану реакциялары

Орындаған: Аутен Әсел Үсенқызы
Тексерген: Азимбаева Гулбайра Ералиевна

Алматы, 2021
Жоспар
І.Кіріспе
1.1. Кешенді қосылыстар.
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Кешенді қосылыстардың жіктелуі
2.2. Кешенді қосылыстардың изомерлері, аталуы, қолданылуы
2.3. Тотығу-тотықсыздану реакциялары
2.4. Тотығу-тотықсыздану реакцияларының төрт типі
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Д.И.Менделеев пен В.А Каблуковтың ерітінділер жайындағы теориясы бойынша иондар сулы ерітіндіде гидратталған күйде жүреді. Егер натрий хлориді ерітіндісін қарастырсақ, онда Na+ ионын судағы ерітіндіде 6 моль су қоршап жүре алады. [Na(H2O)6]+, Cu2+ ионы аммиактағы ерітіндісінде 4 моль аммиак қоршайды - [Cu(NH3)4]2+ болады. Мұндай күрделі бейорганикалық қосылыстардың құрамы мен құрылысын валенттіліктің классикалық теориясы арқылы түсіндіруге келмейді. Бұл қосылыстарға былай анықтама беруге болады:
Бейтарап молекулаларды не иондарды қосып алып, кристалл тор түйіндерінде және ерітіндіде де жүре алатын иондарды кешенді деп, ал құрамында осындай иондары бар қосылыстарды кешенді қосылыстар деп атайды.
Кешенді қосылыстар құрылысы және қасиеттерін 1893 жылы швейцария ғалымы, Нобель сыйлығының лауреаты А. Вернер ұсынған координациялық теория түсіндіреді.
Бұл теорияның негізгі қағидалары төмендегідей:
кешенді қосылыстарда бір ион не атом орталықтан орын алады, оны кешен түзушідеп атайды;
ә) орталық ион (атом) айналасында қарама-қарсы зарядты ион не полярлы молекулалар орналасады, оларды лигандтар деп атайды. "Лиганд" деген сөз латынның "ligo" - байланысқан деген мағына береді;
б)орталық ион (атом) лигандтармен бірге кешенді қосылыстың ішкі координациялық сферасын құрады, оны квадрат жақшаға алып жазады;
в) кешен түзішумен байланысқан бөлшектердің жалпы санын координациялық сан деп атайды, оның сан мәні көп жағдайда 2, 4, 6, 8, болады;
г) орталық ионнан едәуір қашықтықта орналасқан иондар кешенді қосылыстың сыртқы сферасын құрады;
д) орталық ионның (атом) өзінің айналасындағы бөлшектерімен байланыс беріктілігі әртүрлі болады.
А.Вернердің координациялық теориясын орыс ғалымдары Л.А.Чугаев, И.Л.Черняев, А.А.Гринберг т.б. ғалымдар толықтырды.
Кешенді қосылыстардың құрылысын төмендегідей сызбанұсқамен көрсетуге болады:
[NH4]Cl [Cu(NH3)4]SO4

N-3 - комплекс түзуші Сu2+ - комплекс түзуші
[NH4]+ - ішкі сфера NH3 - лиганд
Cl- - сыртқы сфера [Cu(NH3)4]2+ - ішкі сфера
Координациялық сан - 4 SO42- - сыртқы сфера
координациялық саны - 4
Кешен түзуші бола алатындар:
Оң зарядты иондар (көбінде қосымша топша металдарының иондары).

Теріс зарядты иондар:

Бейтарап атомдар:

Лиганд бола алатындар:
теріс тотығу дәрежесін көрсететін иондар: Cl-, OH-, CN-, NO3-, Br-
полярлы молекулалар: H2O, NH3, CO, NO, N2H4, μ != 0
полярсыз, бірақ оңай поляризацияланатын молекулалар:
H2N - CH2 - CH2 - NH2 (этилендиамин)
Координациялық сан мәндері 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 12 болуы мүмкін, көптеген қосылыстарда бұл сан 2, 4, 6-ға тең, негізінен кешен түзуші зарядына екі еселі болып келеді.
Кешен түзуші жанынан лигандтардың алатын орнының санына байланысты оларды бір дентантты: J-, Cl-, OH-, NH3-, т.т. және көп дентантты: SO42-, CO32-, PO43- деп бөледі.

Ag(NH3)2Cl [Co(NH3)4CO3]
Координациялық сан кешен түзуші ионның
а) зарядына:

ә) лиганд зарядына:

б) орталық ион мен лиганд радиустарының арақатынасына тәуелді.
Негізгі бөлім
Кешенді қосылыстардың жіктелуі
1)Электр өткізгіштігіне байланысты
а) электролиттер: K4[Fe(CN)6], NH4Cl, т.б.
ә) электролит еместер: [PtCl4(NH3)2]o
2) Кешенді ионның зарядына байланысты.
а) катионды кешенді қосылыстар: [Zn(NH3)4]Cl2
ә) анионды кешенді қосылыстар: K3[FeF6], K3[Al(OH)6]
б) бейтарап кешенді қосылыстар: [Pt(NH3)2Cl2]o, [Fe(CO)5]o
в) бикешенді қосылыстар екі кешенді ионның бірігуінен түзіледі:

г) көп ядролы кешенді қосылыстар: [(NH3)5Cr - O - Cr(NH3)5]Cl4
3) Функционалдық белгілеріне байланысты.
а) қышқылдар H[BF4], H2[SO4]
ә) негіздер: [Cu(NH3)4](OH)2
б) тұздар: К3[FeF6]
4) Лиганд табиғатына байланысты
а) акво кешенді қосылыстар (L - H2O)
ә) ацидокешенді қосылыстар (L - қышқыл қалдықтары)
б) гидроксокешенді қосылыстар (L - OH-)
в) аммиакаттар (L - NH3)
г) карбонилдер (L - CO)
ғ) полигалидтер (L - )
5) Ішкі кешенді қосылыстар (хелаттар)
Мұндай кешенді қосылыстарда лиганд кешен түзушімен екі түрлі механизммен байланыс (алмасу және донорлы-акцепторлы) түзу арқылы топтасады.
H2C - NH2 H2N - CH2
Cu
C - - O O - - C
O O
Мыс (ІІ) гликоляты
Ішкі кешенді қосылыстың алынуы және қасиеттерін зерттеуде көп еңбек еткен ғалым - Л.А.Чугаев.
6)Түзілу тәсіліне байланысты
а) қосылу арқылы:
Al(OH)3 + NaOH -- Na[Al(OH)4]
NH3 + HCl -- [NH4]Cl
ә) арасына кіру арқылы:
AgCl + 2NH3 -- [Ag(NH3)2]Cl
CuSO4 + 4NH3 -- [Cu(NH3)4]SO4
Кешенді қосылыстардың изомерлері, аталуы, қолданылу
Бейорганикалық қосылыстардың ішіндегі күрделі қосылыс болуына байланысты органикалық қосылыстардағы сияқты да әр түрлі изомерлер береді.
Кеңістік изомерия
Сольваттық (гидраттық) изомерия
Иондық изомерия
Координациялық изомерия
Оптикалық изомерия
1.Кеңістік изомерия лигандтар әр түрлі кешенді қосылыстарда лигандтардың кеңістікте орналасуына байланысты болады.
[Pt(NH3)2Cl4]Pt
Pt
Pt
Pt
Cl
Cl
NH3
NH3
Cl
Cl

Cl
Cl
NH3
NH3
Cl
Cl
Cl
Cl
NH3
NH3
Cl
Cl

Cl
Cl
NH3
NH3
Cl
Cl
цис-изомер (қызыл сары) транс-изомер (сары)
2.Сольваттық (гидраттық) изомерия кезінде су молекуласының ішкі және сыртқы сфераға таралып орналасуына байланысты.
[Cr(H2O)6]Cl3[Cr(H2O)5Cl]Cl2· H2O [Cr(H2O)4Cl2]Cl· 2H2O
күлгін түсті ашық жасыл түсті жасыл түсті
3.Иондық изомерия кешенді қосылыс құрамында иондардың орналасуына тәуелді болады.

4.Координациялық изомерия бикешенді қосылыстарда байқалады:
[Co(NH3)6][Cr(CN)6], [Cr(NH3)2][Co(CN)6]
5.Оптикалық изомерия органикалық заттар үшін белгілі болған (Л.Пастер), ал кешенді қосылыстардың изомерлі қосылыстарының алғашқы өкілін 1907 жылы А.Вернер зертеулерінен белгілі болды, олар жарықтың поляризациялану жазықтығын әр түрлі бұрады.
Кешенді қосылыстарды атау үшін алдымен катионды ілік септігінде атап, анионды тәуелділік жалғауына жалғап атайды.
Катионды кешенді қосылысты атау үшін кешен түзушінің аты ілік жалғауымен аталып, жақша ішінде валенттілігі рим цифрымен көрсетіледі, теріс зарядты лиганд саны грек санымен аталып, соңына о жалғауын жалғайды, ең соңынан электрбейтарап лиганд саны және аты аталады (егер лиганд - Н2О болса, - акво, NH3 - болса, - аммин делінеді), сыртқы сферадағы анион аты тәуелділік жалғауын жалғау арқылы аталады.
Мысалы: [Cu(NH3)4]SO4 - мыстың (ІІ) тетрааммин сульфаты
[Pt(NH3)3Cl]Cl - платинаның (ІІ) хлоротриаммин хлориді.
Анионды кешенді қосылысты атау үшін сыртқы сферадағы катион аты ілік септігінің жалғауымен аталып, соңынан лиганд аты жоғарыдағы көрсетілген ретпен аталады. Кешен түзушінің латынша атына -ат жалғауы жалғанып, валенттілігі рим цифрымен жақша ішінде көрсетіліп, тәуелділік - ы, і жалғаулары қосылады.
Мысалы: K4[Fe(CN)6] - калийдің гексацианоферраты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.