Педагогиканың əдіснамасы

Кіріспе

Ғылым дамуының басты шарты-жаңа деректермен үздіксіз толығып бару. Ал деректердің жинақталуы мен олардың түсініктемесі ғылыми негізделген зерттеу əдістеріне тəуелді келеді. əдістер, өз кезегінде, ғылым аймағында əдіснама атауын алған теориялық принциптердің бірлікті тобымен міндетті байланыста болады.
Қазіргі заман ғылымында əдіснама деп ғылыми-танымдық іс-əрекеттердің түзілу принциптері, формалары мен тəсілдері жөніндегі білімді айтамыз. Ғылым əдіснамасы зерттеу жүйесіндегі құрылымдық бірліктердің –нысаны, талдау пəні, зерттеу міндеттері, зерттеу құралдар тобы т.б. сипаттамасын береді. Сонымен бірге зерттеу міндеттерінің шешімін табу процесіндегі əрекеттер бірізділігін белгілейді. Осыдан, педагогика əдіснамасын педагогикалық таным жəне болмысты қайта жасаудың теориялық ережелер топтамасы ретінде қарастырған жөн.
Əрқандай əдіснама қалыпты көрсетпе-нұсқау жəне реттестіру қызметтерін атқарады. Дегенмен, əдіснамалық білім екі күйде іске асырылуы мүмкін: дескриптивтік не прескриптивтік.
Дескриптивтік əдіснама – ғылыми білімдердің құрылымы мен ғылыми таным заңдылықтары жөніндегі білім ретінде зерттеу процесіне бағыт-бағдар береді, ал прескриптивтік əдіснама –зерттеу іс-əрекеттерін реттеп барудың жол жобасын белгілеп, көрсетеді. Дəстүрлі əдіснамалық талдауда ғылыми іс-əрекеттерді жүзеге асыру тиімділігімен танылған ұсыныстары жəне ережелеріне байланысты құрастыру міндеттері басымдау болса, ал дескриптивті талдауда ғылыми таным процесінде іске асырылған зерттеу əрекеттерін қайталап баяндау, түсіндіру қызметтері атқарылады.
Əдіснамалық білімдер тобы төрт деңгейлі келеді (Э.Г. Юдин):

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Педагогиканың əдіснамасы

1. Педагогика əдіснамасы жөнінде түсінік
2. Педагогиканың философиялық негіздемесі
3. Педагогиканың жалпы ғылымдық əдіснамасы
4. Педагогикалық зерттеулердің əдіснамалық принциптері

1. Педагогика əдіснамасы жөнінде түсінік

Ғылым дамуының басты шарты-жаңа деректермен үздіксіз толығып бару. Ал
деректердің жинақталуы мен олардың түсініктемесі ғылыми негізделген зерттеу
əдістеріне тəуелді келеді. əдістер, өз кезегінде, ғылым аймағында əдіснама
атауын алған теориялық принциптердің бірлікті тобымен міндетті байланыста
болады.
Қазіргі заман ғылымында əдіснама деп ғылыми-танымдық іс-əрекеттердің
түзілу принциптері, формалары мен тəсілдері жөніндегі білімді айтамыз.
Ғылым əдіснамасы зерттеу жүйесіндегі құрылымдық бірліктердің –нысаны,
талдау пəні, зерттеу міндеттері, зерттеу құралдар тобы т.б. сипаттамасын
береді. Сонымен бірге зерттеу міндеттерінің шешімін табу процесіндегі
əрекеттер бірізділігін белгілейді. Осыдан, педагогика əдіснамасын
педагогикалық таным жəне болмысты қайта жасаудың теориялық ережелер
топтамасы ретінде қарастырған жөн.
Əрқандай əдіснама қалыпты көрсетпе-нұсқау жəне реттестіру қызметтерін
атқарады. Дегенмен, əдіснамалық білім екі күйде іске асырылуы мүмкін:
дескриптивтік не прескриптивтік.
Дескриптивтік əдіснама – ғылыми білімдердің құрылымы мен ғылыми таным
заңдылықтары жөніндегі білім ретінде зерттеу процесіне бағыт-бағдар береді,
ал прескриптивтік əдіснама –зерттеу іс-əрекеттерін реттеп барудың жол
жобасын белгілеп, көрсетеді. Дəстүрлі əдіснамалық талдауда ғылыми іс-
əрекеттерді жүзеге асыру тиімділігімен танылған ұсыныстары жəне ережелеріне
байланысты құрастыру міндеттері басымдау болса, ал дескриптивті талдауда
ғылыми таным процесінде іске асырылған зерттеу əрекеттерін қайталап
баяндау, түсіндіру қызметтері атқарылады.
Əдіснамалық білімдер тобы төрт деңгейлі келеді (Э.Г. Юдин):
философиялық, жалпы білімдік, нақты ғылымдық жəне технологиялық.
Əдіснаманың ең жоғары философиялық деңгейі танымның жалпы принциптері мен
бүкіл ғылымның категориялар құрылымын негіздейді. Осыдан философиялық
білімдердің барша жүйесі əдіснамалық қызмет атқарады. Екінші – жалпы
ғылымдық –əдіснама деңгейінде ғылымдардың баршасында не көпшілігінде
қолданылуы мүмкін теориялық тұжырымдарды белгілейді. Үшінші деңгей – нақты
ғылым əдіснамасы қандай да нақты ғылыми пəн аймағында қолданылатын зерттеу
əдістері мен принциптерінің жиынтығын құрайды. Нақты ғылым əдіснамасы
белгілі саладағы ғылыми тануға тəн болған проблемаларды, сондай-ақ
жоғарылау келген əдіснамалық деңгейлерге байланысты алға тартылатын
мəселелерді де қамтиды, мысалы: педагогикалық зерттеулердегі жүйелестіру
мен жобалау (моделдеу) проблемалары. Төртінші деңгей – технологиялық
əдіснама –зерттеу əдістері мен техникасын белгілеп, деректі эмпирикалық
материалдарды жинақтап, алғашқы өңдеуден өткізіп, кейін оларды ғылыми
білімдер өрісіне қосу қызметтерінен хабар береді. Бұл деңгейдегі
əдіснамалық білім нақты көрсетпе-нұсқау сипатына ие. Əдіснаманың барша
деңгейлері күрделі жүйеде бірігіп, өзара сабақтастықпен байланысты келеді.
Ал əрқандай əдіснамалық деп танылған білімнің мазмұндық негізі философиялық
деңгейден іздестіріледі, себебі таным процесі мен болмысты қайта жасау
əрекеттерінің дүниетаным, көзқарас бағдары осы философиямен айқындалады.

2. Педагогиканың философиялық негіздемесі

Қазіргі кезеңде адам зерттеулеріне байланысты əрқилы ғылымдар
əдіснамасы сипатында көптеген философиялық бағыт-бағдарлар, теориялық
көзқарастар бір қатар жасауда. Солардың ішінен бүгінгі педагогикада өз
орнын тапқан келесі философиялық білімдерді ажыратуға болады:
экзистенциализм, прагматизм, неотизм, неопозитивизм, диалектикалық
материализм ж.т.б.
Экзистенциализм немесе адамның тіршілік, болмыс толғаныстары
философиясы. Бұл бағытты дəріптеуші көрнекті өкілдер: Н.А. Бердяев, Л.И.
Шестов (Ресей), М. Хайдеттер, Г. Ясперс (Германия), Ж. Сатр, А. Камю
(Франция), Э. Брейзах, П. Тиллих (АҚШ) т.б. Экзистенциализмнің негізгі
ұғымы- тіршілік – өз меніне шомған жекеленген адам болмысы.
Экзистенциалистер түсінігінде шынайы дүниенің мəні оның субъектті сипатта
болуына тəуелді. Олар тікелей объектив білімдер мен объектив шындықты
мойындамайды. Сырттай дүние əр адамның ішкі мені тарапынан қалай
қабылданса, солай танылуы тиіс.
Экзистенциалистер қазіргі қоғамның жеке адамды күйреуге соқтыратын,
оның өзіндік ерекшелігін жойып, қауымнан аласталуына жəне т.б.себепші
келеңсіздіктерін алға тартады. Мұндай қиыншылықтан құтылудың жолын олар əр
адамның өзін-өзі кемелдендіру əрекетімен байланыстырады. Осыдан, мектептің
мақсаты, экзистенциалистердің пікірінше, оқушыларды өзін-өзі қалыптастыруға
үйретіп, өз менін жасауға қажет тəрбие, білім беру.
Шынайы білімдерге қарсы тұруымен аталған бағыт теоретиктері мектеп
бағдарламалары мен оқулықтарына қарсылық білдіреді. Білім құндылығы мен
қажеттілігі əр нақты тұлға үшін өзіндік маңызға ие болуынан мұғалімнің
міндеті оқу, тəрбие материалын игеруде оқушыға толық еркіндік беріп, оның
ынта-ықыласы мен қызығуларына жол ашу. Заттар мен құбылыстар мəнін ұғыну
оқушы еркінде. Ал ұғу процесі санаға негізделмей, бала сезімдері, арманы
мен сеніміне орай іске асырылады. Экзистенциализм жекелеп оқытудың
философиялық негіздемесі ретінде танылып отыр.
Неотомизм – орта ғасырлық діни философ Фома Аквинскийден бастауын
алған əдіснамалық бағыт. Бұл ағымның ерекшелігі – сана объективтігін
мойындайды. Бірақ мұның астарында сыр бар: сана неотомистер үшін діни
догмаларды дəлелдеу мен шіркеудің адамдарға болған ықпалын күшейте түсу
құралы ретінде ғана қажет.
Ғылыми білімдердің адамдар өміріне жан-жақты, берік енуін мойындаудан,
неотомистер ортағасырлық Ф.Аквинский идеяларын осы заман жағдайлары мен
талаптарына сəйкестендіре қолдануға мəжбүр болып отыр. Алайда олар
танымында дүние екі талай: заттасқан жəне рухани. Заттасқан болмыс- ең
төмен деңгейлі, өлі, мақсаты мен мəні жоқ дүние – оны зерттейтін ғылым.
Эмпирикалық деректерді жинауға бағдарланған ғылым дүние мəнін ашуда
қауқарсыз, себебі ол мəн Алланың қолында. Сондықтанда анайы шындық,
неотомистердің пікірінше, Жаратқан ақылымен ғана танылады, оның аяны
арқасында ғана пенде санасына қонады.
Адам – екі тарапты, қосарланып жүретін заттасқан жəне рухани дүниеден
тұрады. Соңғысы жоғары құндылық ретінде танылып, тұлғаның адамгершілік
сипатын көрсетеді. Бұл адамға мəңгі өмір берген Алла тартуы.
Неотомистер мектептің шектен тыс ақыл-ойға тəуелділігін
(рационалдығын) сынап, оны баланың санаға дейін тума берілген астарын
қалайтын табиғи мүмкіндіктерін (сүйіспеншілік, бақыт, еркіндік пен өмір
мəнінің негізі) жадтан шығарғандығымен айыптайды. Сондықтан барша оқу жəне
тəрбие жүйесі баладағы Алладан дарыған санаға дейінгі ұмтылысты дамытуға
бағытталуы қажет.
XIX-XX ғ.ғ. тоғысында химия, биология жəне т.б. жаратылыстану
ғылымдарының өрістей дамуымен философия сахнасында жаңа – позитивистік
бағыт пайда болды. Бұл бағыт өкілдері табиғаттану пəндері мен оларда
қолданылатын əдістерді əсіре дəріптеп, сандық зерттелген дəйектерді ғана
дұрыс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.