30-39 жас аралығындағы (VI топ – ауыр дене еңбегінің жұмыскері) ер адамның күнделікті тамақтану рационы

Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім Министрлігі

АЛМАТЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

«Тамақтану өнімдерінің технологиясы» кафедрасы

«Тамақтану физиологиясы» пәні бойынша жеке тапсырма

Тақырып: 30-39 жас аралығындағы (VI топ - ауыр дене еңбегінің жұмыскері) ер адамның күнделікті тамақтану рационы

Орындаған: Жакупова А. Б.

ТОП 17-12

Тексерген: Буламбаева А.

Алматы 2018

Мазмұны

1. Кіріспе . . . 3-5

2. Негізгі бөлім

а) VI топ еңбек үлесімен айналысатын адамның тамақтану

ерекшелігі . . . 6-10

b) VI топ ауыр дене еңбегімен айналысатын 30-39 жастағы

ер адамның тамақтану рационы . . . 10-15

3. Қорытынды . . . 15-17

4. Пайдаланған әдебиеттер . . . 18

Кіріспе

Қоғамдық тамақтану халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған салалардың бірі болып табылады. Қазіргі заманғы нарықтық экономиканың әлеуметтік бағыты, адамның лайықты өмірі мен дамуын қамтамасыз ететін жағдайлар жасауға бағдарлану осы қызмет көрсету саласына сапалы өзгерістер енгізу қажеттілігін барынша өткір көрсетіп отырады. Осы сала қызметінің нәтижелері көп функционалды, кешенді сипатқа ие, халықтың бос уақытын ұлғайтады, оны үй шаруашылығын жүргізу жөніндегі еңбекті көп қажет ететін жұмыстардан босатады, ақшалай кірістерді ұтымды пайдалануға ықпал етеді. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыруда маңызды рөл атқарады және ұлттық экономика инфрақұрылымы жүйесінде адамдардың дайын тағамға қажеттілігін қанағаттандырудың қоғамдық-ұйымдастырылған нысаны ретінде қарастырылады.

Жүргізілген зерттеу барысында, жыл сайын 18 млн. доллар ҚР тұрғынын мейрамханаларға жұмсайтыны анықталды (Euromonitor мәліметтері, 2009 жыл), бұл украиндық және американдық елдерге қарағанда шығыны ондаған, тіпті жүздеген есе аз. Қазақстан Республикасында 2004 жылдан 2015 жылға дейінгі кезеңде тамақ өнімдері мен сусындарды (қоғамдық тамақтандыру) ұсыну жөніндегі қызметтер нарығының жалпы көлемінің өзгеруі оң үлесін көрсетеді. Қоғамдық тамақтану нарығын зерттеу кейбір жылдары көлемнің өсімі 40-45% - ға дейін құрағанын, ал 2011 жылдан бастап 6-20% деңгейінде бекітілгенін көрсетеді. Қазақстанда ресми түрде 2017 жылдың қараша айында қонақ үй (ЭҚЖЖ коды 55101 "мейрамханалары бар қонақ үйлер қызметін ұсыну") және мейрамхана бизнесімен (ЭҚЖЖ коды 56100 "мейрамханалар және тамақ өнімдерін жеткізу бойынша қызметтер") ресми түрде 2976 ұйым айналысады. Бір ұйымда бірнеше түрлі қоғамдық тамақтану орындары немесе желі болуы мүмкін. Тағы 130 компания тамақты тапсырысқа жеткізумен айналысады (ЭҚЖЖ коды 56210 "тамақты тапсырысқа жеткізу") . Осылайша, қоғамдық тамақтануды ұйымдастырумен айналысатын заңды тұлғалардың жалпы саны - 3106 ұйымды құрайды. Оның ішінде ірі 15 (9 мейрамхана және 6 қонақ үй) және орта 49 (30 қонақ үй және 19 мейрамхана) . Қалғандары-шағын кәсіпо рындар. Қазақстандықтар қоғамдық тамақтану орындарына жиі барады. Респонденттердің 65% - дан астамы ҚТО-на аптасына 1 рет және одан да көп барады. Ал 20% - дан астамы қоғамдық тамақтану орындарына 1-ден 3 есеге дейін барады. 10% - дан кем ҚТО-на бармайды және тек үйде ғана тамақтанады.

Денсаулық, салауатты өмір салты, тамақтану проблемалары -қай халықтың болсын, ұлттың болсын басты назарға алған мәселесі. Бұл салада әлемдік деңгейде БҰҰ-ның Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы айналысады (ВОЗ) .

Адам ағзасында үнемі жасушалар ыдырайды, олардың орнына жаңа келеді. Адам жасушаларға арналған құрылыс материалдарын тағам компоненттерінен алады: Тамақ өнімдерінің құрамына кіретін химиялық заттар. Олар ағзаның тіршілік әрекетін реттеу үшін қажетті биологиялық белсенді заттарды алудың негізгі көзі болып табылады. Тіршілік әрекеті дегеніміз-ағзаның өсуі мен дамуы, денсаулық, жұмысқа қабілеттілік, ұзақ өмір сүру, жасау және жасау қабілеті. Заттар мен энергияның шығыны, және олардың орнын толтыру-біз сияқты биологиялық жүйелердің өмір сүруінің және жалпы өмірдің дамуының қажетті шарты.

Көптеген адамдар әлі олар қолданатын тағам рөлі мен мәнін түсінбейді. Өркениетті қоғамда соңғы бірнеше жылда салауатты тамақтануға деген қызығушылық артты. Мұндай тағамға деген қызығушылықтың себептерінің бірі - дұрыс тамақтанбау салдарынан адамдар ауырады, яғни олар тұтынатын азық-түлікпен, олардың саны мен сапасымен байланысты аурулар бар. Тамақтануға тікелей байланысты бірқатар аурулар бар: семіздік, қант диабеті, гипертония, атеросклероз, жүрек аурулары, обыр.

Қоғамдық тамақтану орындарын жобалау, онда жұмыс жасаудан бастап дайын тағамды тұтынушыға ұсыну процестерінің барлығы «Қоғамдыық тамақтану орнына қойылаты санитарлық -эпидемиологиялық талаптар» деп аталатын нормативтік құжатта қарастырылған. Бұл құжат "Халық денсаулығы мен денсаулықсақтау жүйесі туралы" 2009жылғы 18 қыркүйектегі ҚР Кодексінің 144-бабының 6-тармағына сәйкес бекітілген.

Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының қызметін реттейтін негізгі нормативтік құжаттарға мыналар жатады:

-«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйек (2018жылғы 24 қыркүйектегі №ҚР ДСМ-9 өзгертілген)

- «Қоғамдық тамқтану объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидаларын бекіту туралы (2015 жылғы 19 наурыздағы №234 бұйрығымен бекітілген)

-БАҚ-тың қаптамасы Кеде Одағы комиссиясының 2011 жылғы 16 тамыздағы №769 шешімімен бекітілген «Қаптаманың қауіпсіздігі туралы» 005/2011 Кеден Одағының техникалық регламентінің талаптарына сәйкес аналымның барлық кезеңдеріне сақталуын және сапасын қамтамасыз етеді.

-Кеден одағының техникалық регламенті КО ТР 021/2011 тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы.

Және тағы айта кететін жәйт қоғамдық тамақтану кәсіпорындары шикізатсыз жұмыстары болмайды. Шикізаттың түріне қарай жекізуші компаниялар сан алуан. Олар:

1кесте. Шикізат өндіруші компаниялар тізімі

1кестенің жалғасы

Негізгі бөлім

VI топ ауыр еңбек үлесімен айналысатын адамның тамақтану

eрекшелігі

18-ден 60 жасқа дейінгі халық еңбек қарқындылығы топтарына бөлінеді, олар кәсіби қызметпен байланысты энергия деңгейі бойынша ерекшеленеді. Сонын ішінде 4 топ ауыр дене еңбегінің қызметкерлерін айтып кетсек оларға:

- құрылыс жұмысшылары;

- ауыл шаруашылығы жұмысшылары мен механизаторлар;

- жер бетіндегі жұмыстарда істейтін тау-кен жұмысшылары;

- мұнай және газ өнеркәсібінің қызметкерлері;

- 5-топқа жатқызылған тұлғалардан басқа металлургтер мен құюшылар;

- целлюлоза-қағаз және ағаш өңдеу өнеркәсібінің қызметкерлері;

- стропальщиктер, такелажниктер;

- ағаш өңдеушілер, ағаш ұсталары және басқалар;

- 5-топқа жатқызылған адамдардан басқа құрылыс материалдары өнеркәсібінің қызметкерлері.

Еңбек қарқындылығы топтарының әрқайсысы үш жас категориясына бөлінген: 18-29, 30-39, 40-59 жас. Бұл ретте энергия мен азық-түлік заттарына деген қажеттіліктерге әсер ететін энергия шығыны біртіндеп жас деңгейінің төмендеуіне әкеледі. Бірақ жынысына байланысты дене салмағының аз мөлшеріне және ерлермен салыстырғанда әйелдерде аз қарқынды зат алмасуына байланысты. Сондықтан барлық жастағы және кәсіби топтағы әйелдерде энергия мен тағамдық заттарға деген қажеттілік ерлерге қарағанда орташа 15% - ға төмен. Әйелдерде (18-ден 60 жасқа дейін) ерлерге қарағанда темірге деген қажеттілік ерекше. Әйелдер үшін 5-ші тобы еңбек қарқындылығын қамтитын кәсіп аса ауыр дене жұмысы қаралмайды. Тамақтану нормаларында жүкті және бала емізетін әйелдердің физиологиялық қажеттіліктері бөлек көрсетілген.

18-ден 60 жасқа дейінгі халық үшін тағамдық заттар мен энергияға қажеттілікті анықтау кезінде дене салмағының орташа мінсіз салмағы ретінде ерлер үшін 70 кг және әйелдер үшін 60 кг қабылданды. Артық салмағы бар адамдар үшін (жынысын, жасын, бойын, дене бітімін ескере отырып) тағамдық заттар мен энергияға қажеттілік дене салмағының сауықтыру реттелуінің міндеттеріне сәйкес жеке анықталады.

Берілген тамақтану нормаларында белоктарды, майлар мен көмірсуларды олардың арасындағы физиологиялық қажетті арақатынаста тұтынудың оңтайлы шамалары берілген. Тағамның амин қышқылдық құрамының толыққанды болуын қамтамасыз ету үшін жануар тектес ақуыздар қажеттіліктің ұсынылатын мөлшерінің 55% - ын құрауы тиіс. Жүкті әйелдер (5-9 ай мерзімге) және бала емізетін әйелдер үшін ақуыздардың жалпы санының 60% құрайды. Рационның тәуліктік энергия құнындағы белоктың 100% - ға қабылданған үлесі:4-ші және 5-ші топтар үшін-11% - ды құрауы тиіс. Физикалық еңбек үлкен жүктемемен сипатталады тірек-қимыл аппараты мен функционалдық жүйелер (жүрек-қан тамырлары, жүйке-бұлшықет, тыныс алу және т. б. ) .

Ауыр дене еңбегі кейбір өнеркәсіптік кәсіпорындарда, құрылыста және көлікте сақталған. Бұл жұмысшылардың энергия шығындары 4000-нан 5000 ккал-ға дейін құрайды. Бұлшықет жүйесі бар ең көп жүктеме. Бұлшықеттерде рационға зат алмасу деңгейін (қажетті) ұстау үшін ақуыздың жоғары мөлшерін қосу керек. Еңбекті механикаландыру және автоматтандыру процесі қызметкерлердің еңбегін жеңілдетті және төмендетті олардың энергетикалық шығындары қазіргі уақытта негізгі түрлерде өнеркәсіп және ауыл шаруашылығында тәулігіне 4000 ккал аспайды.

Бұлшықеттегі энергияның негізгі көзі көмірсулар болып табылады. Олардың рациондағы үлесі жоғары болуы тиіс. Майлардың мөлшері дене еңбегімен айналыспайтын адамдарға қарағанда да жоғары, бірақ көмірсуларға қарағанда салыстырмалы түрде аз дәрежеде болуы тиіс. Көмірсулар ағзада оңай ыдырайды және майларға қарағанда энергияны тез босатады. Көмірсулардың ыдырау өнімдері уытты аз (сүт қышқылы) және оңай кәдеге жаратылады. Майлардың тотығуы кезінде аралық өнімдер ацетон денелері болып табылады. Жиналған кезде олар улы әсер етеді.

IV еңбек қарқындылығы тобының қызметкерлері үшін ақуыздардың, майлар мен көмірсулардың арақатынасы рациондағы энергетикалық құндылығы бойынша 11, 33, 56 %құрайды.

Дене еңбегімен айналысатын адамдардың тамақтану рационына ағзаны қажетті қоректік заттармен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін азық-түліктердің барлық негізгі топтары (ет және ет өнімдері, балық және балық өнімдері, сүт, сүт өнімдері, жұмыртқа, тағамдық майлар, көкөністер мен жемістер, нан және нан-тоқаш өнімдері, Жармалар, макарон өнімдері және бұршақ өнімдері, қант және кондитерлік өнімдер) кіруі тиіс.

Ерекше жүктемелерді ыстық цехтардың қызметкерлері (цех жұмысшылары металды балқыту және оны ыстықтай илектеу және наубайханадағы наубайханалар жоғары физикалық кернеуден басқа, экстремалды жүктемелер-жоғары температурада және жылулық сәулелену, содан кейін витаминдердің жоғалуын тудырады. Мұндай өндірістерде тәулік сайын қызметкерлер алуға тиіс міндетті түрде жинағы келесі витаминдер: А - 2 мг, B1 - 3 мг, В2 - 3 мг, С - 150 мг, РР - 20 мг.

Ауыр физикалық еңбек кезінде терлеу өседі. Бұл суда еритін витаминдер мен минералды заттардың жоғалуына әкеледі. Сусын үшін газдалған, қышқылданған, тұздалған су, сүт қышқылды сусындарды пайдалану керек. Физикалық жұмыс ас қорыту жүйесінің жұмысын тежейді. Сондықтан негізгі тамақ жұмыс аяқталғаннан кейін 1-2 сағаттан кейін жүзеге асырылуы тиіс. Түскі үзіліс кезінде жеңіл тамақтанатын тағамдарды тұтыну керек.

Ас қорыту шырындарының секрециясын қоздыру үшін ас мәзіріне көкөністерден жасалған тағамдар, салаттар қосу керек, бірақ өткір тұздықтар мен тұздықтарсыз. Салат қаймақпен жақсы; қышқыл алма, қара өрік, қызанақ қолдануға болады. Мәзірде өткір емес балық консервілерін, ірімшікті қосу керек. Жоққа хрен, редьку, шалғам, маринады. Ыстық тағамдарда дәмдеуіштер болмауы керек. Бұл физикалық Еңбек кезінде секреторлық белсенділіктің төмендеуімен байланысты, сондықтан өткір дәмдеуіштер ас қорыту шырындарымен сұйылтылмайды және асқазан-ішек жолының шырышты қабығын зақымдауы мүмкін. Тамақтану режимі 4 есе артық.

Тамақтанудың негізгі принциптері:

Дене еңбегі қызметкерлері ақуызды жоғары тұтынуды қажет етеді. Бұл ретте жануар ақуызының үлес салмағы: оның жалпы санының 60%. Ақуыздардың оңтайлы қатынасы, майлар мен көмірсулар 1: 1: 4 құрауы тиіс.

Физикалық еңбек кезінде майларды тұтынуы жоғары болу тиіс, жоғары болған сайын еңбек соғұрлым қиындайды. Негізіне осы қызмет әсер етеді қарқынды физикалық жүктеме екенін дәлелдеген зерттеулер майлардың айтарлықтай шығыны бар. Үлес салмағы диетадағы өсімдік майы 30% - ға жуығын құрауы тиіс майдың жалпы тәуліктік нормасы дене еңбегі кезіндегі тамақтану толық болуы тиіс. витаминдік қатынас. Витаминдерге қажеттілік айтарлықтай артады, жер өндеуіштер, жүкшілер, орманшы, сондай-ақ шахтерлер мен жерасты механикаландырылмаған жұмыстарында жұмыс істейтін жұмысшылар.

Ауыр физикалық еңбек кезінде күнделікті тамақтану режимі. Калорияның оңтайлы тәуліктік таралуы құрайды:

таңғы ас-25%;

түскі ас-40%;

кешкі ас - 25%;

ұйықтар алдында -10%

Түнгі жұмыс ауысымда жұмыс істейтіндер үшін ең дұрыс тамақтанудың рационалды режимі жұмыс алдында тығыз тамақ қабылдау және жұмыстын екінші жартысында шағын тамақ қабылдау керек.

Үйде түнгі ауысымда жұмыс істеген кезде қабылдау уақыты бойынша кешкі ас, ал құрамы бойынша таңғы ас ұсынылады, яғни ол тәуліктік калориялықтың 30% - ын қамтамасыз етуі тиіс. Түнгі уақытта ас қорыту жүйесінің белсенділігі төмендейді, осыған байланысты ас мәзіріне оңай сіңетін және аз калориялы тағамдар мен бұйымдарды қосу керек. Сондай-ақ сергітетін сусындар қажет. Түнгі тамақтану тәуліктік энергетикалық құндылықтың 20% - ын қамтуы тиіс.

Таңертең, жұмыс аяқталғаннан кейін таңғы ас, құрамы бойынша кешкі ас, яғни тәуліктік калориялықтың 20% - ы бар. Ас мәзіріне өзінің ұзақ уақыт қорытуын талап етпейтін және алдағы ұйқы кезінде жүйке және ас қорыту жүйелерінің демалуына кедергі келтірмейтін тағамдар кіреді. Ұйқыдан кейін негізгі тамақ ішу керек - күндізгі рационның 40-45% энергетикалық құндылығының көзі болып табылатын түскі ас.

Физикалық жұмыс ас қорыту жүйесінің тежелуіне байланысты, негізгі энергетикалық құндылығы бойынша тамақ қабылдау жұмыс аяқталғаннан кейін 1-2 сағаттан кейін жүзеге асырылуы тиіс, ал түскі үзіліс кезінде жеңіл тамақтанатын тағамдар мен өнімдерді тұтыну керек.

Ауыр дене жұмысы кезінде суға қажеттілік айтарлықтай артады. Осылайша, егер дене белсенділігі төмен болса 80 кг массасы тәулігіне орташа 2, 5 л су қажет, ал ауыр болса бұл қажеттілік 3, 3 л дейін өсу мүмкін.

2 кесте. Ересек еңбекке қабілетті халық үшін энергияны, ақуыздарды, майлар мен көмірсуларды ұсынылатын тұтыну:

3 кесте. Ерлерге арналған витаминдерді тұтынудың ұсынылатын шамалары:

4 кесте. Әйелдер үшін витаминдерді тұтынудың ұсынылатын шамалары:

4 кестенің жалғасы

30-39 жас аралығындағы (VI топ - ауыр дене еңбегінің жұмыскері) ер адамның күнделікті тамақтану рационы.

30-39 жас аралығындағы (VI топ - ақыл-ой еңбегінің жұмыскері) ер адамның организміне күнделікті қажет қорек заттарының мөлшері есептелінеді. Осыған орай күнделікті ас мәзірі дайындалады.

5 кесте. Ас мәзірі

6 кесте. Күнделікті тағам қабылдау мөлшері

7 кесте. Таңғы ас

8 кесте. Түскі ас

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс