Барокко стилі. XVII ғасырдағы Батыс Еуропа өнері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Барокко стилі. XVII ғасырдағы
Батыс Еуропа өнері.

Бұл дәрісімізде ХVІІ ғасырдағы Батыс Еуропа өнерін қарастырамыз. Дәл осы кезең өнерде барокко деп аталады. Барокко италиян тілінен шыққан сөз, бұрмалау, таңғалдыру, әсірелеу деген мағынаны білдіреді. Алғаш әрине ренессанстан кейін Италия топырағында жанданады. Барокко термині дәл осы XVII ғасырдағы өнерге қатысты тек қана XIX ғасырда қолданыла бастады. Тарихи деректерде барокко стилі деп XIX ғасырды айтады. Ал XIX ғасырға дейін үлкен стиль деп атау қалыптасқан болатын. Барокко стилі ең алғаш әрине ренессанстан кейін Италия жерінде көрініс тапқан болатын. Мағынасында да Италияға мүлдем қарама-қайшы мазмұнда дамиды. Барокко Италиямен шектеліп қалмайды. Дамуы барысында көршілес мемлекеттердің өнері де ықпалын тигізген еді. Солардың ішінде барокконы мейлінше сол күйі қабылдап алуға тырысқан, Фландрия, Испания және Португалия мемлекеті болды. Франция мен Германия барокко өнерін қабылдай алмады, яғни олар керсінше, басқа бір мәнерде көрініс табады. Ал Голландия өнері мүлдем бароккодан тыс қалыптасады. Дегенмен ол басқа мемлекеттерге қарағанда Италияға жақын еді.

XVIII ғасырда барокко өнері Ресей территориясына жетеді. Осылайша, барокконың қалып- тасып, даму, яғни өркендеу кезеңі бір ғасырдан артық кеңістікті қамтиды. Барокко өнеріндегі терминнен аударылған мазмұнды қалай түсінуге болады. Ренессанста қабылдап үйренген статикалық, сабырлы, салмақты, идеалдандырылған бейнеге қарсы. Ренессанс кезеңіндегі біз тамашалаған кез келген туынды бұл үлгі болатын, яғни ол ешқандай қозғалысқа негізделген жоқ. Барокко кескіндемесі керсінше, қарқынды, динамикалық қозғалысты көрсету арқылы адамның ішкі жан дүниесіндегі арпалыстарын, қарама-қайшылықтарын айқын жеткізуге ты- рысты. Дәл осы мақсатта олар тым асыра, тым артық пайдаланған декоративтілікке де барған еді. Барокко кезеңіндегі өнер өте үлкен ауқымды көлемдерімен ерекшеленетін. Сонымен қатар, барокко кезеңінде біз енді ренессанс кезеңіндегідей, өз бойына барлық қасиеттерді жинақтаған шығармашылық тұлғаларды көре алмаймыз. Барокко кезеңінің суретшілері бір ғана бағытта жұмыс жасауға тырысады. Тек ерекшелеп алып қарастыруға болатыны өз шығармашылығын кейінгі маньеризм кезеңінен бастаған әрі кескіндемеші, әрі сәулетші, әрі мүсінші, әрі ақын Джованни Бернини болды. Бернини тұлғасын барокко кезеңіне қатысты ең бірінші атайтын себебіміз, ол барокко сәулет өнерінің негізін қалаушы. Бароккалық мүсінді тудырушы тұлға болды. Дегенмен кескіндемемен жүйелі түрде айналыспауын өзінің негізгі шығармашылық бағытын мүсін мен сәулет өнерінен табуымен деп түсіндірсек те болады.

Барокколық мүсінінің айқын бір бет-бейнесін жасаған Бернинидің Әулие Петр соборында орналасқан Киворийі болды. Киворий өте ауқымды көлемде орындалғандықтан сәулет өне- рінде мүсін өнері арасындағы байланыс ретінде көрінеді. Өйткені 29 метр биіктіктегі Киворий негізінен сәулеттік форманы пайдаланады. Бірақ, декоративті әсірелеу, әртүрлі материалдарды араластырып қолдануында, оның ең жоғарғы және ең төменгі жақтарын мүсіндік компози- циялармен тұйықтау арқылы ол мүсін өнері болып табылады. Киворийдің негізгі мақсаты бұл діннің жеңісі еді. Сондықтан да осындай жеңіске бағытталған туынды асқақ монументалды шешім табуы керек еді. Киворий 4 бағанда тіреліп тұрған статикалық, симметриялы шешімде жасалғандықтан, оған қозғалыс беру үшін Бернини оның бағандарын спираль секілді бұрап, айналдырып көрсетеді, яғни жоғары қарай өрлеген сайын олар құдды бір қозғалып бара жат- қандай, жылжып бара жатқандай әсер қалдыратын. Ал Киворийдің ең төбесінде орналасқан періштелер сол жеңістің символы, ең нәтижелі, жемісті бір жеңісі секілді көрінетін, триумф секілді төрт тағанымен тығыз орналасса да, ол барынша сәнді, салтанатты шешім тапты.

Әулие Петр соборы негізінен барокколық өнердің үлкен бір жиынтығы, орталығы іспеттес. Собор өзінің көлемімен де таңғалдырады, сонымен қатар, ішкі интерьерінде мейлінше ауқым- ды, үлкен туындыларды жинақтайды. Бернини туындылары осы Әулие Петр соборының ішінде орналасқан еді. Келесі бір, Әулие Петрға арналған ауқымды, көлемді жұмыстарының бірі Әулие Петр тағы деп аталады. Дәл осы жұмыста Бернини қола және алтын жалатылған материалды пайдалана отырып, екі материалдың түстік шешімінде күрделі қозғалыстағы динамикалық шешімді көрсетеді. Тақ өзінің аяқ-сирақтарымен жерге мығым орналасқан. Алайда оның көлемі өте үлкен, яғни ол адам отыратын тақ емес.

Оның көлемін үлкен ету арқылы біз көз алдымызға шартты түрде сол таққа отыратын адамды елестете бастаймыз, ол адам Әулие Петр. Тақтың жоғарғы жағын дәл осындай періштелер бейнесімен тұйықтайды. Енді артқы аяғына назар аударатын болсақ, біз алтын жалатылған материалдармен бұлттарды жара шыққан күнді көреміз. Бір жағынан план аралық шешім жасау арқылы, мүсінші кескіндемеге дәл Гиберти сияқты жақындағанын байқаймыз. Гиберти бірақ кескіндемеге рельеф арқылы келді. Ал Бернини кескіндемелік мүмкіндіктерді жұмыр мүсін арқылы, яғни жан-жағынан айналып көруге болатын мүсін арқылы жеткізіп жатты. Бұлттарды жара шыққан күн бұл христиан дінінің жарқын бейнесінің символы. XVII ғасыр тек қана дін үстемдік құрған кез емес. Әрине, XVII ғасырда дін ренессансқа қарағанда біршама үстемдік құра бастайды. Бірақ ол феодалдық қоғам мен католиктік шіркеудің тең байланысында құрылады. Сондықтан да дәл осы Әулие Петр соборының шешімінен біз діни тақырыпты тарқатуында шіркеудің талап, талғамын байқайтын болсақ, оның мейлінше, декоративті, монументалды тым асқақ асыра сілтенген формалары арқылы феодалдық талап тілектің орындалып жатқанынын ұғамыз.

Енді осы мүсін өнеріндегі қозғалысты дамытатын қыртыс-қабаттар, жарық пен көлеңкенің күрделі ойнауы арқылы керемет айшықтала түседі. Дәл осындай мүсінді Бернинидің Әулие Терезаның экстазы атты жұмысынан байқаймыз. Бұл да Әулие Петр соборында орналасқан. Бірнеше материалда жұмыс істейді: біріншісі мәрмәрдан жасалған. Ол аппақ мәрмәр секілді тап- таза. Ол әлдеқандай жоғары әулиелік деңгейге көтерілген секілді. Не ұйқыда жатқаны, не аян беру сәтінде екені түсініксіз. Оның киімдеріне, киімінің қыртыстарына мән берсек, техникалық жағынан мәрмәрда дәл осындай шеберлікке қол жеткізу өте күрделі. Мәрмәр қанша дегенмен тас зергерлік материал емес. Сондықтан да сол тасқа зергерлік шеберлікпен келу Бернинидің асқан өз кәсібінің маманы екенін айқындай түседі. Сол арқылды барокко дәуіріндегі күшті қозғалысты тіпті де дамыта түседі. Тағы да күн сәулесінің бейнесін жоғарыдан алтын түсті материалды шешім тапқан періштенің бейнесімен астасқан формада тамашалай аламыз, яғни олар қазір мінекей Әулие Терезаға аян беретіндей әсер қалдырады. Аян бергеннен бұрын періштенің қозғалысымен қазір Әулие Терезаны түйрейтіндей, соған бір селт еткізетіндей көрінеді.

Бернинидің барокко кезеңіндегі тек қана монументалды шешім таппаған жұмыстары да баршылық. Солардың ішінен Давид мүсінін айтып кетсек болады. Бұл діни тақырыптағы кейіпкер екенін алдыңғы дәрістерде баяндаған болатынбыз. Бірақ бұл жерде Бернинидің жаңалығы, жетістігі композицияны S тәрізді күрделі ракурста бұрмалап көрсетуінде болды. Қазір мінекей алып батыр Голиафпен шайқасқа түсетін Давидтің бүкіл ішкі тегеурінді күшінің барлығын оның бет-әлпетіне, портретіне жинақтайды. Осылайша, Бернини бізге мүсіндік жұмысты жан-жағынан көріп тамашалауға мүміндік береді.

Діни тақырыптардан бөлек мифологиялық тақырыптарға тоқтаған жұмысының бірінен тағы да контраст, қарама-қайшылық айқын сезіледі. Өйткені бұл жерде Дафнаның қарсылығы, Аполлонның құштарлығы екеуінің алдыға қарай ұмтылған қос фигуралы композициясы арқылы тарқатылады. Дафна орман нимфасы, яғни ол пәк, таза. Ол ешқашан пәктігін жоғалтпау керек. Алайда Дафна құдайдан өзінің пәк күйінде қалуы үшін өзін Аполлонға тәуелді етпеуін сұрайды. Аполлонның қолы Дафнаға жете берген сәтте, Дафна лавр ағашына айналып кетеді. Дәл осы лавр ағашына айналу сәтін, Дафнаның аяқтары мен жоғарғы қарай көтерілген қолдарының жапыраққа айналу сәтінен байқаймыз. Лавр жапырағы антикалық Грек әлемінде, сонымен қатар, Рим мәдениетінде жеңімпаз тұлғаның басына кигізілетін тәж болған еді. Оны алтыннан жасалған лавр жапырағы үлгісінде, олимпиадада жеңіске жеткен атлеттердің де төбесіне осылай тәж қылып кигізіп құрметтейтін, яғни жеңістің символы ретінде осындай күрделі тартысты Бернини антикалық тақырыпта да айқын баяндайды.

Келесі бір сәулет өнеріндегі бароккалық принципті қалыптастырушы тұлға Борромини. 1619 жылы Әулие Петр соборы жалпы барокко кезеңіндегі сәулеттік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.