Ежелгі Қосөзен халықтарының мәдениеті. Ежелгі Қосөзеннің табиғаты мен алғашқы тұрғындары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақ Ұлттық Қыздар Педагогикалық Университеті.

№1 СӨЖ

Тақырыбы-1: Ежелгі Қосөзен халықтарының мәдениеті. Ежелгі Қосөзеннің табиғаты мен алғашқы тұрғындары. Қала-мемлекеттердің қалыптасуы. Шумер мемлекеті. Аккад мемлекеті. Урдың ІІІ әулетінің билігі.

Орындаған:Жалғасқызы Д.
Тексерген: Құсайынова Р.

Алматы-2020
1.Ежелгі Қосөзен халықтарының мәдениеті.
Гильгамеш туралы дастан. Адамзаттың ең ежелгі мәдени орталықтарының бірі осы Қосөзен болып есептелінеді. Көптеген байырғы халықтар секілді Қосөзенде де алғашқы әдеби шығармалар діни түсініктермен байланысты дүниеге келді. Солардың бірі әйгілі- Гильгамеш туралы дастан.

Гильгамеш туралы дастан - ежелгі Шығыстың ғажайып туындысы. Ол адамзатқа белгілі жазба көркем туындылардың ең бағзысы, кейінгі бүкіл поэтикалық көлемді дүниелердің анасы. Оның жасы Иллиададан, кем айтқанда, мың жылдан астам үлкен. Гильгамеш туралы ауызша ән-жырлар біздің жыл санауымыздан III мың жыл бұрын айтылып жүрсе де, қыш кітаптарға шумер, аккад, хуррит, хетт тілдерінде түсіп, бізге жеткендерінің жасы одан 800 жылдай жас, яки, 8 ғасыр кейін пайда болған.
Өте ерте кезеңде, Қосөзеннің оңтүстіндегі бір қалада Гильгамеш атты құдіретті патша өмір сүрген. Ол дәурунде Энкиду есімді алып адам орманда тіршілік еткен екен. Күндердің бір күнінде Гильгамеш пен Энкиду кездесіп қалады. Екі мықты жекпе- жекке шығады. Екеуі ұзақ шайқасады. Бірақ бірін- бірі жеңе алмайды. Ақыры екеуі мәңгілік дос болуға серттеседі.

Өзін- өзі қатты сеніп алған Гильгамеш , тіпті құдайды да тыңдамайды. Оның айтқанын орындамайды. Бұған ашуланған Құдай оның досы Энкидуге ауру жібереді. Энкиду қайтыс болады. Өзінің сенімді де сүйікті досынан айырылған Гильгамеш көп қайғырады. Өзінің де бір күні өлетінін білгеннен кейін бойын үрей билейді.Құдай сияқты өлмейтін, мәңгі өмір сүретіндей қалайды. Енді соның, яғни өлмейтіндей жол іздеп, сапарға аттанады. Алдынан арыстандар, адам тәрізді шаяндар кезігеді. Бірақ олардан сескенбейді. Тіпті, асыл тастар өсетін жұмақ ағаштарына да қарамай алға кете береді. Ақыры мұхит түбінде, өсетін, кәрі шалды жап-жас жігітке айналдыратын, өлместің шөбін алып шығады. Қайтып келе жатып ыстықтаған ол суға түсіп, сергіп алмақ болады. Ол жағаға шөпті қойып, суға түскен кезде, шөпті жылан алып кетеді. Соншама қиындықты жеңіп, енді мәңгі өлмейтін боламын деп қуанып келе жатқан оны қайғы мен мұң басады. Ақыры ол өзінің Энкидуды бір көрсетуді сұрап, Құдайға жалбарынады. Оған жаны ашыған құдай кездесуге рұқсат береді. Дастан ол екеуінің сөздерімен аяқталады.
Сына жазу.
Дүниедегі ең ежелгі жазу жұйесі Қосөзенде қалыптасты.Оны дүниеге келтіргенде Қосөзенге шығыстан қоныс аудаоып келген шумерліктер болды.
Олардың алғашқы жазуы сурет арқылы жазу болды.Біртіндеп суретті толық салудың орнына әрнәрсенің ерекше белгілерін салу арқылы жазу қалыптасты. Мысалы:Құс деп жазу үшін оның сыртқы бейнесін салды.Құстың жұмыртқасы деп жазу үшін кескенін салды. Ал туу, туған немесе дүниеге келген деген ұғымды білдіру үшін құс пен оның жұмыртқасын бірге салды.Осылайша суреттердің орнына сурет таңбаларын бедерлеп дазу пайда болды. Бірақ бұл жазу ла күрделі,қиын еді. Кейінірек бір сөзі бір нақты таңбамен жазуға көше бастады.Онда заттың немесе жануардың ерекшелігін айқын көрсетіп тұратын белгілері таңба ретінде жазды.Енді оларды түзу сызық түрінде жазды.Мысалы,Міне,мосылайша ежелгі шумерлік әріптер қалыптасты.Сөйтіп,шумерлік жазу жүйесі пайда болды.
Оларды әріптердімүшкір таяқшамен жұмсақ балшыққа батыру арқылы жазатын еді. Балшыққа батыра отырып, сызу арқылы жазылған әріптер балшық кепкен соң кәдімгі сынаның орнындай болып қалатын. Сондықтан бұл жазу жүйесін сына жазу деп атады. Шумерліктер жазуын кейіннен ьүкіл Қосөзендіктер үйренді. Урарту, Сирия,Финикия елдерінде осы шумерліктер негіздеген жазуды пайдаланды. Оларды кейіннен гректер де үйрене бастады.
Нәтижесінде, сонау б.з.б 4 мынңжылдықта негізделген шумерлік жазу әр түрлі өзгерістерге түсе отырып, бүгінге дейін жетті.
Өнері. Археологиялық қазба жұмыстары кезінде ежелгі Қосөзен жерінен сурет, сәулет және мүсіндеу ескерткіштері табылды. Бұл ескерткіштер сонау ерте дәуірлерде-ақ адамдардың тамаша мәдени жетістіктерге жеткенін көрсетеді.
Оң қолдарында ұзын найза, сол қолдарында қалқан ұстаған жауынгерлер шеруі келеді. Қалқандарының үлкендігі сондай, тек бастары мен аяқтары ғана көрінеді. Бастарына дулыға тәріздес бас киім киген. Аяқтарының астына өлген жауларын таптап басып барады. Алдарында жеңіске бастап бара жатқан құдіретті патшаның өзі...Олар жауды жайпап, жеңіп барады.
Мүсіндер де өзінің терең мазмұны мен тылсым бейнесі арқылы көз тартады. Екі қолын бірдей кеудесіне қойған адамдар мүсіні көптеп кездеседі.Бұлайша бейнелеу тек бағыншылық пен табынушылықты ғана білдіріп қоймаса керек. Бет пішіні бетперде тәрізді болып көрінеді. Оны ерекшелеп тұрған ең алдымен көздері.
Аспалы бақ. Ежелгі дүниедегі әлемнің жеті кереметінің бірі- Аспалы бақ. Вавилонның қуатты билеушісінің бірі Навуходоносор елдің сотүстігіндегі таулы өлкеде туып-өскен қызға үйленеді. Үйленгеннен кейін, қыз туған жерін сағынып, көңілсіз бола бастайды. Содан патша ханшаның солғын жүзіне қарап, одан сұрайды. Сол кезде дәулетіне сәулеті свй мемлекеттің не істесе де өз еркіндегі құдіретті билеуші "Мен өзімді солтүстіктегі тауда жүргендей сезінуім керек. Соның амалын табыңдар!"- деп бұйырады. Уәзірлері ойлана келе сәулетшіні шақырады.Мән-жайды түсіндіргеннен соң, олар жасанды зәуілім бақты тұрғызады. Бірнеше қабаттан тұратын,жер мен көктің арасындағы аспанға ілініп қалғандай көрінетін керемет осылайша дүниеге келеді.
Діни түсініктер. Көптеген басқа халықтар сияқты вавилондықтар да алғаш әртүрлі құдайлар бар деп есептеген. Өзеннің,жердің, күн мен айдың құдайлары бар деп ойлайды. Су құдайын Таммуз деп атаған. Косөзеннің-Тигр мен Евфраттың тасуы немес суының азаюы Таммузға байланысты делінген. Оған сиынып, жалбарынып отыру қажет болған. Күннің әрқашан нұрын төгіп, қуанышқа бөлеп отыруына оның құдайы Шамаш көмектеседі деп білді. Ал Ай құдайын Син деп атады. Шумерліктер түннен кейін күн шығады деп есептеген.
Ежелгі Қосөзеннің табиғаты мен алғашқы тұрғындары.
Азияның оңтүстік-батысындағы бір-бірімен қатар жарыса ағатын екі өзен - Ефрат пен Тигр Кавказ тауларының сілемдерінен басталып, Парсы шығанағына құяды. Бұл өзендерді жергілікті тұрғындар Қосөзен деп атады.

Қосөзеннің оңтүстігіндегі тұрғындар тарихта Шумер мен Аккад халықтары деп аталды. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.