Қазақстан Республикасы кеден ісі негіздері
ЖОСПАР
1 ТАРАУ. Қазақстан Республикасы кеден ісі негіздері.
1.1. Кеден ісінің пайда болуы мен дамуының қысқаша тарихы.
1.2 ҚР кеден заңдылықтарының қалыптасуы.
1.3 Қазақстан Республикасының кеден ісі мен кеден саясаты.
1.4. Қазақстан Республикасы Кеден оргаңдарының құрылымы,
міндеті мен мақсаттары
1.5. ҚР кеден ісінде қолданылатын негізгі атаулар мен ұғымдар.
2. ТАРАУ. ҚР кеден органдарының экономикалық қызметтері.
2.1. Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік кедендік.тарифтік реттеу, оның негізгі элементтері
2.2. Сыртқы экономикалық қызметті бейтарифтік реттеу шаралары.
2 4. Тауарлардың кедендік құны және оларды анықтау әдістері
3 .ТАРАУ. Кеден төлемдері.
3.1 ҚР кеден төлемдері мен баждары, оларды есептеу әдістері.
3.2. Салықтар, қосылған құн салығы және акциздер.
1 ТАРАУ. Қазақстан Республикасы кеден ісі негіздері.
1.1. Кеден ісінің пайда болуы мен дамуының қысқаша тарихы.
1.2 ҚР кеден заңдылықтарының қалыптасуы.
1.3 Қазақстан Республикасының кеден ісі мен кеден саясаты.
1.4. Қазақстан Республикасы Кеден оргаңдарының құрылымы,
міндеті мен мақсаттары
1.5. ҚР кеден ісінде қолданылатын негізгі атаулар мен ұғымдар.
2. ТАРАУ. ҚР кеден органдарының экономикалық қызметтері.
2.1. Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік кедендік.тарифтік реттеу, оның негізгі элементтері
2.2. Сыртқы экономикалық қызметті бейтарифтік реттеу шаралары.
2 4. Тауарлардың кедендік құны және оларды анықтау әдістері
3 .ТАРАУ. Кеден төлемдері.
3.1 ҚР кеден төлемдері мен баждары, оларды есептеу әдістері.
3.2. Салықтар, қосылған құн салығы және акциздер.
1 ТАРАУ. Қазақстан Республикасы кеден ісі негіздері.
1.1. Кеден ісінің пайда болуы мен дамуының қысқаша тарихы.
Сыртқы сауда байланыстары туралы алғашқы жазбаша мәліметтер Ежелгі Египеттің алтыны династиясы ескерткіштерінде сақталған. Сол кезде Египет копестері Фин қалаларымен және жетісу /Двуречья/ мемлекеттерімен сауда қатынастарда болтан.
Көпес керуендерінің жолда үзақ жүруі айтарлықтай қауіп-қатерлі болғандықтар және тоналып қалмас үшін олар қазіргі кеден баждарына сияқты алым-салық төлем құтылған.
Ал енді құл иеленуші дәуірінде мемлекеттік аппаратты сақтап қалу үшін түрлі алымдар мен салықтар, оның ішінде тауарларды шекарадан өткізгені үшін алынған. Көпес керуендері үшін тауарларды тасымалдау ұзақ мерзімге созылатындықтан, жолда бірнеше рет тоқтауға тура келеді. Сондықтан тұрақтайтын жерлерде тауарларды орналастыратын қойма. Орындарын пайдаланғаны үшін де түрлі алымдар төленген.
Ежелгі Грецияда әкелінген тауарлардан оның құнының 1/10 бөлігін құрайтын кеден баждары алынатын болған. Кейінірнек, кеден баждарының мөлшері әкелінетін тауар бағасының 1/20 бөлігінен 1/100 бөлігіне дейін азайтылады. Бұл гректердің сауданы дамытып табыс табу әрекетімен түсіндіріледі. Дәл осындай мақсатпен Аттикедегі 6 мыңдай шетелдіктер кеден баждарынан босатылады.
Біздің жыл санауымызға дейінгі III-ғасырда Карфагенде кеден баждары мемлекеттік кірістің қомақты көзі болған, бұл Риммен соғысты ойдағыдай жүргізуге мүмкіндік береді.
Ежелгі Римде әкелінген тауарлардан портормумдар деп аталатын кеден баждары алынған. Сонымен бірге шекара баждары, /су/ өзен рынок алымдары болған. Кеден баждарының мөлшері әкелінген тауар бағасының 1/40 бөлігінен 1/10 бөлігіне дейін өзгеріп отырған.
Римде баждарды публикандар деп аталатын салт аттылар жинаған. Олар өз мүдделері үшін баждарды барынша көп өндіріп алуға тырысады. Ежелгі
1.1. Кеден ісінің пайда болуы мен дамуының қысқаша тарихы.
Сыртқы сауда байланыстары туралы алғашқы жазбаша мәліметтер Ежелгі Египеттің алтыны династиясы ескерткіштерінде сақталған. Сол кезде Египет копестері Фин қалаларымен және жетісу /Двуречья/ мемлекеттерімен сауда қатынастарда болтан.
Көпес керуендерінің жолда үзақ жүруі айтарлықтай қауіп-қатерлі болғандықтар және тоналып қалмас үшін олар қазіргі кеден баждарына сияқты алым-салық төлем құтылған.
Ал енді құл иеленуші дәуірінде мемлекеттік аппаратты сақтап қалу үшін түрлі алымдар мен салықтар, оның ішінде тауарларды шекарадан өткізгені үшін алынған. Көпес керуендері үшін тауарларды тасымалдау ұзақ мерзімге созылатындықтан, жолда бірнеше рет тоқтауға тура келеді. Сондықтан тұрақтайтын жерлерде тауарларды орналастыратын қойма. Орындарын пайдаланғаны үшін де түрлі алымдар төленген.
Ежелгі Грецияда әкелінген тауарлардан оның құнының 1/10 бөлігін құрайтын кеден баждары алынатын болған. Кейінірнек, кеден баждарының мөлшері әкелінетін тауар бағасының 1/20 бөлігінен 1/100 бөлігіне дейін азайтылады. Бұл гректердің сауданы дамытып табыс табу әрекетімен түсіндіріледі. Дәл осындай мақсатпен Аттикедегі 6 мыңдай шетелдіктер кеден баждарынан босатылады.
Біздің жыл санауымызға дейінгі III-ғасырда Карфагенде кеден баждары мемлекеттік кірістің қомақты көзі болған, бұл Риммен соғысты ойдағыдай жүргізуге мүмкіндік береді.
Ежелгі Римде әкелінген тауарлардан портормумдар деп аталатын кеден баждары алынған. Сонымен бірге шекара баждары, /су/ өзен рынок алымдары болған. Кеден баждарының мөлшері әкелінген тауар бағасының 1/40 бөлігінен 1/10 бөлігіне дейін өзгеріп отырған.
Римде баждарды публикандар деп аталатын салт аттылар жинаған. Олар өз мүдделері үшін баждарды барынша көп өндіріп алуға тырысады. Ежелгі
ЖОСПАР
1 ТАРАУ. Қазақстан Республикасы кеден ісі негіздері.
1.1. Кеден ісінің пайда болуы мен дамуының қысқаша тарихы.
1.2 ҚР кеден заңдылықтарының қалыптасуы.
1.3 Қазақстан Республикасының кеден ісі мен кеден саясаты.
1.4. Қазақстан Республикасы Кеден оргаңдарының құрылымы,
міндеті мен мақсаттары
1.5. ҚР кеден ісінде қолданылатын негізгі атаулар мен ұғымдар.
2- ТАРАУ. ҚР кеден органдарының экономикалық қызметтері.
2.1. Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік кедендік-тарифтік реттеу,
оның негізгі элементтері
2.2. Сыртқы экономикалық қызметті бейтарифтік реттеу шаралары.
2 4. Тауарлардың кедендік құны және оларды анықтау әдістері
3 -ТАРАУ. Кеден төлемдері.
3.1 ҚР кеден төлемдері мен баждары, оларды есептеу әдістері.
3.2. Салықтар, қосылған құн салығы және акциздер.
1 ТАРАУ. Қазақстан Республикасы кеден ісі негіздері.
1.1. Кеден ісінің пайда болуы мен дамуының қысқаша тарихы.
Сыртқы сауда байланыстары туралы алғашқы жазбаша мәліметтер Ежелгі
Египеттің алтыны династиясы ескерткіштерінде сақталған. Сол кезде Египет
копестері Фин қалаларымен және жетісу Двуречья мемлекеттерімен сауда
қатынастарда болтан.
Көпес керуендерінің жолда үзақ жүруі айтарлықтай қауіп-қатерлі болғандықтар
және тоналып қалмас үшін олар қазіргі кеден баждарына сияқты алым-салық
төлем құтылған.
Ал енді құл иеленуші дәуірінде мемлекеттік аппаратты сақтап қалу үшін түрлі
алымдар мен салықтар, оның ішінде тауарларды шекарадан өткізгені үшін
алынған. Көпес керуендері үшін тауарларды тасымалдау ұзақ мерзімге
созылатындықтан, жолда бірнеше рет тоқтауға тура келеді. Сондықтан
тұрақтайтын жерлерде тауарларды орналастыратын қойма. Орындарын
пайдаланғаны үшін де түрлі алымдар төленген.
Ежелгі Грецияда әкелінген тауарлардан оның құнының 110 бөлігін құрайтын
кеден баждары алынатын болған. Кейінірнек, кеден баждарының мөлшері
әкелінетін тауар бағасының 120 бөлігінен 1100 бөлігіне дейін азайтылады.
Бұл гректердің сауданы дамытып табыс табу әрекетімен түсіндіріледі. Дәл
осындай мақсатпен Аттикедегі 6 мыңдай шетелдіктер кеден баждарынан
босатылады.
Біздің жыл санауымызға дейінгі III-ғасырда Карфагенде кеден баждары
мемлекеттік кірістің қомақты көзі болған, бұл Риммен соғысты ойдағыдай
жүргізуге мүмкіндік береді.
Ежелгі Римде әкелінген тауарлардан портормумдар деп аталатын кеден баждары
алынған. Сонымен бірге шекара баждары, су өзен рынок алымдары болған.
Кеден баждарының мөлшері әкелінген тауар бағасының 140 бөлігінен
110 бөлігіне дейін өзгеріп отырған.
Римде баждарды публикандар деп аталатын салт аттылар жинаған. Олар өз
мүдделері үшін баждарды барынша көп өндіріп алуға тырысады. Ежелгі Рим ішкі
заңдылықтарымен бірге басқада халықаралық - құқықтық құжаттардың кедендік
нормалары бекітіледі. Мысалы, біздің жыл санауымызға дейінгі 509 және 348
ж.ж. риммен Карфаген арасында татулық туралы трактаттарда Карфагандықтар
мен Рим саудагерлерінің қаржылық құқықтары бекітілген болатын.
Феодалдық бытыраңқылық құрған көптеген шекаралар саудагерлерден
кеден баждарын төлеуді талап етуге тырысады. Бұл сауданы дамыту барысындағы
кедергі болғандықтан Европа мемлекеттерінің кеден саясатында жалпыға бірдей
баждар жүйесін жасау қажеттігі туралы айқыңдама басым бола бастады 1707ж.
Англия мен Шотландия және 1823ж. Англия мен Ирландия арасындағы
шекараларында кедендер жойылған болатын, 1790ж. дейін Францияда ішкі кеден
тосқауылдары жоқ болды, ал Германия кеден бірлестіктері 1888ж. дейін
созылды.
XV-XVІІІ-ғасырларда феодалдық Европа мемлекеттері экономикалык саясатының
негізгі меркантелизм немесе монетаризм болды. Монетаризм - қоғамдық
байлықтың өлшемі тауар немесе алтын емес тек ақша екендігін білдіретін
айқындама.
Өз тауарөндірушілер мен кәсіпкерлерін табыспен қамтамасыз ету үшін
кеден формальдықтарын жүзеге асыру барысында мемлекет әдейі
кейбір кедергілер жасаған. Мысалы, бірінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында
Австрия- Венгрия бекіткен кеден формалдылықтарын орындаудағы қағидалары
Сербиядан алып келінген көп шошқалардың кеден бекеттерінде өліп
қалуына әкелген. Осындай қиыншылықтарды жеңу үшін көп жылғы
пікірталастардан кейін мемлекет 1928ж. Женевада кеден формальдылықтарын
оңайлату туралы Конвенция қабылдауға шешім қабылдайды. Осы Конвенция
текстінің астына 21 мемлекет өз қолдарын қояды. Конвенцияда бір-біріне
көрші мемлекеттер Кеден шекарасы арқылы өткізілетін тауарларды тексеріп
өткізетін бірлескен инспекциялық комиссия құруды қарастырды.
Россияда кеден ісінің пайда болуы мен дамуы I Петр дәуірінен басталады.
Орыс тілінде пайдаланып жүрген таможня сөзі ежелгі түрік тілдес
халықтарының тамға деген сөзінен шыққан. Бұрынғы көшпелі түркі халқының
тайпалары мен рулары жеке меншік заттарына, мал мүлкіне белгі ретінде таңба
салып отырған. Кейінірек ол ақсүйектер тегінің мөрі ретінде
қолданылады. XIII-XV-ғасырларда Русьте таңба сөзі тамға сөзіне айналып,
таңбаланған заттардан алынатын салық мағынасын білдіре бастады. Осы процесс
тамжить салық алынатын орын таможня деген атауға ие болады.
Феодалдық Қазақстанда кеден саласын реттейтін нормативті құжаттар болмаған.
Дегенмен, кеден қызметіне байланысты атаулар мен ұғымдар анықталған.
Мысалы, кеден баждары мен оның өндіріп алу әдісіне байланысты түрлері:
арнайы және тауар бағасына байланысты кеден баждары, ал төлету объектілері
бойынша импорттық, экспорттық және транзиттік баждар т.б.
Алғашқы кеден органдары мен кеден тарифтері 1850 жылдары пайда болып, 1857,
1858 жылдары жаңартылады. 1892 Жылы кеден ісі туралы қатынастарды
реттейтін алғашғы кеден ісі туралы кодекс дүниеге келеді. Онда
контрабанда және кеден тәртібін бұзғаны үшін қолданылатын шаралар
белгіленеді.
Кеден ісінің одан әрі дамуы нәтижесінде кеден iciнің алғашқы жарғылары
1904, 1910 жылдары қабылданады.
Кеңес үкіметі дәуірінде кеден ісін реттейтін құжат 1918 жылдың мамырынды
қабылданады. ХКК СНК РСФСР 1920Ж. қараша айында Импорт, экспорт тауарын
қабыддау, сақтау, босату тәртібі туралы декрет шығарады. Бұл 1924 жылғы
Совет Одағы Кеден кодексін қабылдауға негіз болды. ХКК СНК өзінің
декретімен Жергілікті кеден мекемелері туралы уақытша қағидалар бекітеді.
1922ж. ССРО сыртқы сауда Халық Комиссариаты Бас Кеден басқармасының 80
кругі құрамына 283 жергілікті мекемелер кірген, оның ішінде Семипалатинск
және Туркестан болған. 1925ж. жергілікті кеден аппаратын қайта ұйымдастыру
нәтижесінде Совет Одағы территориясында 11 аудандық кеден басқармалары
құрылды, оның ішінде Зайсан және Алматы болатын. Бұл өзгеріс 1928ж. Кеден
кодексі қабылданғанға дейін орын алды. Осы кодекс тек 36 жыддан кейін
1964ж. жаңғыртылады. Кеден заңдылықтарын жаңартудағы мұндай ұзақ алшақтық
әкімшілік - әміршілдік жүйенің үстемдігінінің, оның ішінде сыртқы саудадағы
кедендік-құқықтың динамикалық реттеуді елемеудің нәтижесі болып табылады.
1964ж. қабылданған Совет Одағының Кеден кодексі Одақ деңгейінде
орталықтандырылған сыртқы сауда байланыстарының ерекшеліктері бейнеледі, ал
1991ж. соңғы советтік Кеден Кодексі республикалар, оның ішінде Қазақстан
биліктіліктеріне зиян келтіре отырып Кеден саласындағы жалпы одақтың
орталық өкілеттілігін мейлінше көбейтеді.
Сонымен кеден Ресейде XIII ғасырда пайда болса, ал Қазақстанда совет
дәуірінде ғана келген, 200 адамнан тұратын үш-ақ Кеден бар еді, олардың өзі
де Мәскеуге бағынатын.
1.2 ҚР кеден заңдылықтарының қалыптасуы.
Сыртқы экономикалық байланыстарды реттеудің тиімді механизмін құруда
кедендік реттеу жүйесі үлкен роль атқарады.
Қазақстаңда рынок қатынастарының қалыптасуы, ұлттық экономиканың әлемдік
экономикалық жүйеге кіруі кеден заңдылықтарын түбегейлі реформалауда қажет
етеді.
Егемен Қазақстан кеден ісі саласындағы құқықтық қатынастарды реттейтін ең
алғашқы заңдылық акт 1991 жылдың желтоқсанында қабылданған Кеден тарифі
мен бажы туралы заң болатын. Бұл заң 1991ж.қабылданған соңғы
советтік Кеден кодексімен бірге ҚР кеден ісі туралы заң күші бар
жарлық күшіне енген дейін ұлттық кеден заңдылықтарының негізін қалады.
Кеден реттеудін келесі заңдылық акті - ол ҚР Министрлер кабинеті 1993ж. 19
ақпанда қабылданған қаулысы: Тауарларды шекара арқылы өткізу тәртібі және
оларда мәлімдеу туралы. Бұл қаулы ҚР Президентінің ҚР экономиканы
тұрақтандыру және рыноққа бейімделу кезеңінде СЭҚ ұйымдастыру туралы
1992ж. 25 каңтардағы жарлығы негізінде қабыдцанған болатын.
Рынок экономикасын қалыптастыру барысында ҚР кеден ісінің дамуы — кеден
заңдылықтарын тереңірек нақтылауды қажет етеді. Міне осындай қажеттілік ҚР
Президентінің заң күші бар жарлығын қабылдауға негіз болды. Бүл 1995ж. 20
шілдеде қабылданған кеден кодексі - негізгі бас құжат болып табылады. Оған
өзгерістер мен толықтырулар үнемі енгізіліп отырады. Ең соңғысы 1999
шілдеде орын алды. Кеден ісі туралы көптеген заңдылық актілерге: Валюталық
реттеу туралы ҚР заңына 1995ж. 20 шілдеде №2370; ҚР ұлттық банкі туралы
1995ж. 30 наурызда №2155; Лицензиялау туралы 1995ж. 17 сәуірде №2200;
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы 1995ж. 24
сәуірде толықтырулар мен өзгерістер енгізілді 2001.
Сонымен кеден ісі мәселелерін тура және жанама реттейтін Үкімет қаулылары,
ережелері мен бұйрықтары рет ретімен шығарылып отырады. Бұған 1995ж. 26
қыркүйекте қабылданған. Кедендік жүк декларациясын толтыру тәртібі туралы
нұсқау №127П; 1995ж. 26 қазандағы Кеден баждарын бөліп — бөліп төлеу
немесе кейінге қалдыру туралы нұсқау №117П; ҚР кеден органы жұмыстарын
жетілдіру шаралары туралы қаулы 12 қыркүйек 1996ж.; 1996 12 сәуірде
қабылданған еркін қоймалар туралы ережелер №85П т.б. мысал бола алады.
Әрбір тәуелсіз мемлекет кеден мәселелерін ішкі заңдылықтарымен біржақты
реттей алады. Дегенмен кеден саясатының халықаралық маңызы белгілі
болғандықтан бұл мәселелер келесімдік реттеулер арқылы шешіледі. Егер
мемлекет кеден мәселелерін шешу барысында басқа елдердің мүдделерін еске
алмаса немесе оларға зиян келтіретін кеден саясатын жүргізсе, снда
халықаралық қатынастарды және сыртқы экономикалық байланыстарды қиындататын
Кеден соғысы пайда болады. Кеден саласындағы халықаралық құқықтық
ынтымақтастықтың қажеттігі - халықаралық сауданың дамуына кедергі жасайтын
қазіргі кездездегі Кеден тарифтерін жүзеге асыру барысындағы көптеген Кеден
формадылықтарының қиындықтарымен де байланысты.
Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы Заңды Кеден
ісі саласындағы халықаралық ынтамақтастыққа.
Қазақстанның белсенді ұмтылуы атап көрсетілген.
Халықаралық экономикаиық интеграцияны дамыту мен нығайту
мақсатында Қазакстан Республикасы басқа мемлекеттермен Кеден одақтарын,
еркін сауда аймақтарын құрады, халықаралық құқық нормаларына сәйкес кеден
мәселелері бойынша келісімдер жасайды 4 бап.
Кеден саласындағы Қазақстанның халықаралық құқықтық ынтымақтастығы негізгі
үш бағыт бойынша дамиды:
1. ТМД елдерімен әрекеттестік;
2. Алыс шетел елдерімен ынтымақтастық
3. Халықаралық ұйымдар шеңберіндегі ынтамақтастық ТМД елдерімен
әрекеттестікте 1992ж. 13наурызда қол қойылған кеден саясатының принциптері
туралы келісімнің және экономимкалық одақ құру туралы 1993ж. Келісім —
шарттың маңызы үлкен. ТМД мүше елдердің Кеден қызметін басқарушылар Кеңесі
құрылып өз жұмысына кірісті.
Алыс шетел еддерімен ынтымақтастық жөнінде сыртқы сауданы дамытудың саяси
және идеологиялык кейбір кедергілері жойылды. Басым бағыттардың бірі
Европалық Одақ пен байланыстың дамуы болып табылады. Кеден саласында Шығыс
Европа елдерімен және көптеген дамушы мемлекеттермен әрекеттестіктің жаңа
формалары пайда болады. Халықаралық ұйымдар арқылы шетелдермен және олардың
Кеден қызметтерімен ынтамақтастықтар едәуір нәтижеге жетті. 1992ж. бастап
Қазақстан Бүкіл-әлемдік Кеден ұйымымен мүшесі болды.
Қазақстан кеден заңдылықтарында халықаралық келісім-шарттары мен
Республиканың ішкі құқық актілерінің ара қатынасы белгіленген. Қазақстан
Республикасындағы Кеден ісі туралы жарлықтың 5 бабында: Егер Қазақстан
Республикасының халықаралық шарттарында осы жарлықта көзделгендегіден
өзгеше ережелер белгіленсе, онда халықаралық шарттың ережелері қолданылады
делінген.
Ішкі заңдылықтардьщ халықаралық шарттар қағидаларына сәйкессіздігін
болдырмауға кеден саласында қабылданатын нормативті актілерді алдын-ала
бақылау жәрдемдеседі. Егер келісілетін халықаралық шартпен бұрын қабылданып
қойған нормативті акт арасында айырмашылық болса, онда ішкі заңдылыққа
өзгерістер енгізілуі керек. Сыртқы сауда айналымының дамуы, туристік
алмасу, гуманитарлық байланыс кеден заңдылықтарын жүйеге келтіру жөніндегі
жұмыстар жүргізуді қажет етеді.
Кеден ережелерін жүйеге келтірудің негізгі құралдары:
1. Көпжақты халықаралык келісімдер.
2. Халықаралық ұйымдардын кепілдемелері Унификациялау нормалары - ұлттық
кеден заңдары мен т.б. норматив-актілердің мазмұнының біркелкілігін
қамтамасыз етуі талап етеді.
Бұларға жататындар:
1. Құжаттардың бірыңғай формалары мен кеденді ресімдеудің бірыңғай
ережелерін бекітетін нормалар;
2. Кедендік бақылау әдістерінің, формаларының және түрлерінің біркелкілігін
белгілейтін нормалар.
3. Әр түрлі заттарды шығарудың бірыңғай квоталарі көрсетілген нормалар.
4. Маңызды кеден терминдерінің біркелкі анықтамалары енгізілген нормалар.
Кеден құқығы жүйесін құрылымының негізгі принциптегі конституциялық пен
заңдылық болып табылады. Конституция Қазақстан Республикасы
Конституциясында бекітілген кұқық қайнар көздеріне кедендік реттеудің
негізгі принциптерінің қатар сәйкестігін бейнелейді. Заңдалақ - нормативті
актілердің қабылданған заңдарға міндетті түрде сәйкестігін білдіреді.
Қазақстан Республикасының негізгі құқықтық акттері:
1. Нормативті актілер заңды және заңдылық актілер. Нормативті актілер
кеден құқығының реттеу функциясын нақты көрсетеді.
2. Құқықтық әдет-ғұрыптар;
3. Халықаралық келісімдер мен шарттар; Заңдардың ішінен кейбіреулерін атап
көрсетуге болады:
- Қазақстан Республикасының Конституциясы;
- Кеден заңдары;
- Жеке кедендік - құқықтық нормалары бар заңдар; Кеден құқығының ең
басты қайнар көзі Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы заң
болып табылады.
Кедендік қатынастарды реттеу механизінде бұл заңдылық акттың алатын орны
ерекше. Бұл құжат құқықтық негіз болғандықтан, соған қарап барлық кеден
заңдылықтары құрастырылады және дамиды. Кейбір кедендік - құқықтық
нормалар басқа заңдарда да бар. Шығарған органдарға байланысты заңдылық
актілердің түрлері:
1. Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтары мен өкімдері;
2. Қазақстан Республикасының үкіметінің қаулылары мен өкімдері;
3. Бірнеше мемлекет органдарының бірлесе отырып қабылдаған кеден ісі
саласы бойынша заңдылық актілері.
4. Қазақстан Кеден Комитеті және басқа атқарушы өкімет Орталық
органдары қабылдаған заңдылық актілер.
Актілердің ең бірінші тобын Қазақстан Республикасы Президентінің
нормативті жарлығы құрайды.
Қазақстан Президентінің нормотворчестволық қызметінің жандануы
1992-1995ж.ж. аралығы болатын. Бұл кезеңде Президенттік жарлықтар
кедендік қатынастарды реттеу ролін атқарады. Мысалы Қазақстан Республикасы
Президентінің 1992ж. 28 қазандағы Уақытша импорт тарифі
туралы Жарлығы, Президенттің 1994ж. 24 ақпандағы Қазақстан
Республикасының импорт және экспорт тауарларына кеден тарифтері ставкаларын
ішін-ара өзгерту туралы Жарлығын т.б. келтіруге болады.
Актілердің екінші тобына Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары
жатады. Үкімет қаулылары арқылы кеден саясатының ең маңызды мәселелері
реттеледі ҚР Министрлер Кабинетінің 1993ж. 16 ақпандағы ҚР кеден шекарасы
арқылы тауарлар мен мүліктерді өткізу тәртібі туралы қаулысы, ҚР
Үкіметінің 1996ж. 31 желтоқсандағы ҚР кеден шекарасы арқылы жеке
тұлғалардың тауарлар мен көлік құралдарын өткізу тәртібі туралы Қаулысы,
Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1995ж. 7 қарашадағы
№1479 Кеден төлемдерінің ставкалары туралы қаулысы т.б.
Бірнеше мемлекеттік органдардың бірігіп қабылдаған заңдылық актілері үшінші
топқа кіреді. Мысалы, Қаржы Министрлігі Бас салық инспекциясы мен Кеден
Комитетінің 1995ж. 25 қыркүйектегі Әкелінген тауарлардан қосылған құн
салығын есептеу және төлету туралы инструкциясы.
Төртінші топта көбіне Қазақстан Республикасынын Кеден Комитеті қабылдайтын
ведомстволық және Заңдылық актілер. Қазақстан Республикасындағы Кеден ісі
туралы Жарлықтың 203 бабына сәйкес ҚР Кеден Комитетінің №2366 бұйрығымен
Қызыл және Жасыл коридорлар жүйесі туралы қағида 1996ж. 24 қыркүйегінде
бекітілді. Жасыл коридор - бұл кедендік бақылау залында орнатылған
Кедеңдік бақылаумен Қазақстан Республикасында өткізудің кеден органдары
белгілеген тәртібі. Қазақстан Республикасына әкелуге тиым салынған
немесе шектелген тауарлары жоқ адамдар Кеден декларациясын толтырмай-ақ
Жасыл өткелдер арқылы жіберіледі. Қызыл коридор - Бұл Қазақстан
Республикасына келген жеке тұлғаларды ҚР кеден заңдылықтарын сақтауды
қамтамасыз ету, кедендік бақылаудың барлық формаларын қолдану арқылы
өткізудің кеден органдары белгілеген тәртібі.
1.3 Қазақстан Республикасының кеден ісі мен кеден саясаты.
Қазақстан Республикасының кеден ісін ҚР кеден шекарасы арқылы тауарлар мен
көлік құралдарын өткізу, кеден төлемдерін мен салықтарын өндіріп алу,
кедендік ресімдеу, кедендік бақылау шарттары мен тәртібін және кеден
саясатын жүзеге асыру жолдарын сонымен бірге ҚР кеден органдарының құқықтық
- ұйымдық негіздерін құрайды. Сыртқы экономикалық қызмет шеңберінде
Қазақстан Қазақстан Рспубликасы кеден шекарасы арқылы өткізілген тауарлар
мен мүліктер, бекітілген үлгідегі кедендік жүк декларациясын ҚР кеден
органдарына беру арқылы міндетті түрде мәлімденуге жатады. Мәлімдеуді
сыртқы қызметке қатысушы өзі жүргізеді немесе кеден құжаттарын ресімдеу
жөнінде ҚР кеден Комитеті белгілеген тәртіппен рұқсат алған ұйымдармен
келісе алады. Мәліметтерді толтыру жауапкершілікпен қаралуы тиіс, себебі
бұлар сыртқы экономикалық қызметтің мемлекеттік статистикасын жүргізудің
негізі болып табылады.
Кеден процедураларына жататындар: тауарлар мен көлік құралдарын кеден
шекарасы арқылы өткізу тәртібін сақтауға бақылау жүргізу, заттарды,
құжаттарды қарау, кедендік жүк декларациясын толтыру дұрыстығын тексеру,
Қазақстан Республикасының кеден мәселелері бойынша статистикалық есептеу
органдарына статистикалық мәліметтер беру, кеңес беру және түсіндіру
жұмыстарын жүргізу.
Қазақстан Республикасына әкелу және одан әкетуте рұқсат етілмейтін
заттардан басқа тауарларды сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар белгілі
бір талаптарды орындаған жағдайларда Республика кеден шекарасы арқылы
өткізе алады қойылатын талаптар:
- кедендік ресімдеу жүргізу;
- кедендік бақылаудан өту;
- тауарларды код арқылы белгілеу;
- кеден экспертизасынан өту;
- кеден төлемдері мен салықтарын төлеу;
- тарифтік емес реттеу шараларын орындау.
Әкелуге және әкетуге рұқсат етуге саны мен күні көрсетілген лицензиялар
негізінде кеден мекемелері ҚР әкелінген және одан әкетілген тауарларды
есептеп отырады.
Қазақстан Республикасының территориясы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын
өткізудің транзиттік тасымалдануының маңызы аз емес.
Транзиттік тауарлар мен көлік құралдары оған ҚР Мемлекеттік органы
берген рұқсаты болып кеден процедуралары жүргізілген үшін
төлемдер төленіп, тауарлардың мәлімденуі негізінде жүзеге
асырылады.
Декларант кеден органдарымен бірігіп — мәлімдеудің қолайлы схемасын
анықтайды. Тауарлар мен көлік құралдары декларант, кеден органы орналасқан
жерде немесе кеден мекемесімен келіскен басқа -жерлерде кедендік,
ресімдеуге ұсынылуы және мәлімденуі тиіс.
Мәліметтерді кедендік жүк декларациясында мәлімдеуде ҚР әкелінген немесе
одан әкетілетін декларант кеден режимдерін өзі таңдап, ол туралы
декларацияға белгі қояды.
Егер әрбір тауар партиясына бір ғана кеден режимі белгіленген болса, онда
біреу-ақ кедендік жүк декларациясы толтырылады. Кеден шекарасы арқылы
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарына кедеңдік бақылау азаматтардың
заттарын қарап, құжаттарын тексеріп, кеден баждарын төлету арқылы жүзеге
асырылады. Кедендік бақылауды жүзеге асыру барысындағы Кеден қызметтерінің
құқығы:
а кеден декларациясында жазылған мәліметтерді тексеру;
б кедендік бақылауды жүзеге асыруға байланысты мәселелер бойынша
азаматтарды сұрау;
в қол жүктері мен багаждарын тексеру;
д кеден ережелерін бұзу мен контрабандаға жол бермеу мақсатында
белгіленген тәртіпке сәйкес жеке тексеруді жүргізу;
Кеден қызметтерінің міндеттері:
- бақылаудың азаматтар өмірі мен денсаулығына зияны жоқ техникалық
құралдарын қолдану;
- азаматтардың ар намысына тиетін әрекеттер жасамау;
- Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы азаматтардың тауарлары
мен көлік құралдарын өткізуте белгіленген кедендік бақылау тәртібін сақтау;
- кеден бұзу арқылы өткізілген заттар мен контрабандалық тауарларды алып
қою және құқық бұзушылық туралы хаттама жазу.
Сонымен, кеден ісі тек сыртқы экономикалық қызметтің құралы ғана емес
сонымен бірге басқа мемлекеттермен экономикалық байланыстардың жаңа түрін
қалыптастыру және реттеу құралы болып табылады. Осыған байланысты кедендік
реттеудің кеден саласындағы қажеттігі артады. Кеден қатынастарын реттеудің
шет ел және халықаралық тәжірибесін еске ала отырып кеден ісініе байланысты
заңдар, жарлықтар, қаулылары қабылданды және қабылданып жатыр.
Кеден ісінің
мақсаттары
Экономикалық мақсаттары: тауарлар мен көлік құралдарын кеден шекарасы
арқылы өткізу кезінде кеден төлемдерін өндіріп алу арқылы жүзеге
асырылады.
Реттеу мақсаттары — кеден шекарасы арқылы өткізілетін
тауарларға қолданылатын кеден баждары ставкасын белгілеу, тауарларды
әкелу және әкетуді шектеу мен тиым салу, экспорт пен импортты нормалау,
лицензиялау т.б.
Құқық қорғау мақсаттары — елдің мемлекеттік қауіпсіздігін,
қоғамдық тәртіпті, адамдардың денсаулығы мен өмірін,
қоғамның мәдени бағалықтарын сақтау; әкелінген тауарларды
тұтынушылардың мүддесін қамтамасыз ету; қарулуына жол бермеу және шара
қолдану.
Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы саясатының құрамдас бөлігі болып
табылатын оның кеден саясаты жүзеге асырылады.
Кеден саясаты — бұл кеден қызметі арқылы жүзеге асырылатын сыртқы
экономикалық қызмет саласындағы шаралар мен бағыттар жиынтығы. Кеден
саясаты тауарлар импорты мен экспорты кезінде алынатын кеден баждарын,
салықтарын және кеден алымдарын алу сондай-ақ әлеуметтік — экономикалық
қаржы және сауда-саттық мақсаттарға жету үшін кеден процедурасы мен тағы
басқа құралдарды қолдану жөніндегі қызметтерде біріктіреді. Кеден саясаты
елімізде рынок қатынастарын қалыптасуы кезінде саяси, әлеуметтік-
экономикалық өзгерістерді жүзеге асырумен тығыз байланысты және елдің ішкі
және сыртқы мүдделерін қорғауға бағытталған.
Кеден саясатының негізгі мақсаттары:
- Қазақстанның рыногын қорғау;
- Қазақстан өндірушілері мен тұтынушыларын қорғау;
- экономиканың дамуын ынталандыру;
- экономикада құрылымдық қайта құруды жүргізуге жәрдемдесу;
- бәсекені көтермелеу және монополизмге қарсы әрекет ету;
- экспортты ынталандыру және импортты алмастыратын өңдірісті көтермелеу;
- шет ел инвестицияларын тарту;
- сауда саясаты міндеттерін шешу;
- Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасындағы кеден
ісі туралы Заң күші бар жарлығына және тағы басқа заң актілеріне сәйкес ҚР
орталық мемлекеттік үкімет органдары анықтайтын басқа да мақсаттары.
Кеден саясаты шетел инвестицияларын тарту, инвестициялық белсенділікті
ынталандырудын аса маңызды құралы болып табылады. Осы факторды есепке ала
отырып Қазақстан Республикасының Кеден органдары өз жұмыстарының
тиімділігін кедендік ресімдеуді жылдамдату, оңайлату т.б. арқылы арттыруға
күш салысады.
Кеден саясатының принциптері өмір талаптарына сәйкес үнемі өзгеріп отырады.
Оның қазіргі кездегі принциптері:
а Кеден саясатымен сыртқы сауда саясатының бірыңғайлығы және әр түрлі болу
принципі.
Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы саясатының құрамдас бөлігі
ретінде бірыңғай кеден және сыртқы сауда саясаттары жүзеге асырылады.
Бірыңғайлығы сол - Кедендік-тарифтік мәселелері мен сыртқы сауданы қорғау
шаралары бойынша біріккен комиссиялардың құрылуы, экономикалық сауда
ұйымдары жұмыстарына қатысу, ғылыми-практикалық
конференциялардың өткізілуі т.б.
Сонымен бірге сыртқы экономикалық қызметті реттеу саласында нақты,
арнайы мақсаттар мен міндеттерді орындау барысында кеден саясаты мен сыртқы
сауда саясатының функциялары мен жауапкершіліктері әр түрлі. Әр қайсысының
өзіне тән басқару органдары, ведомстволық инфрақұрылымдары бар.
б Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасы мен кеден территориясының
бірлік принципі.
Кеден территориясының және елдің шекарасы мемлекеттік терриориясының
бір-біріне сай келмеуі мүмкін. Мысалы, еркін кеден аймағы территориясының
құрамына кірмейді. Олардың бірлігінің маңызы үлкен. Себебі компьютер,
спутник арқылы байланыс т.б. жаңа технологияларды қолданып Қазақстан
Республикасы жерінің әрбір нүктесіндегі кеден ісі мәселелерін тез арада
шешуге мүмкіндік туады.
в Заңдылық пен жауапкершілік принципі.
Бұл принцип бойынша кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын
өткізуге байланысты барлық негізгі қағидалар мен ережелер Қазақстан
Республикасы заңдарына және халықаралық _ келісімдерге негізделуі тиіс.
Кеден заңдылықтарын құрастырушы кеден процедураларын халықаралық құқық
негіздеріне және бірыңғай Европа Одақтың заңдылық актілері мен нормаларына
сәйкестендіруге ұмтылады. Ондағы мақсат — кеден процедураларын
мүмкіндігінше идентификациялау және оңайлату.
Сонымен бірге кеден органдарының лауазымды адамға және тағы басқа
қызметкерлері қателесіп өздерінің бұрыс шешімдерімен зиян келтірсе, оған
жауап берулері тиіс.
г Сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың және мемлекеттің
экономикалық мүдделерін қорғау принципі.
Қазіргі кезде сыртқы сауда қызметін мемлекеттік реттеудің басымдылығы
белгілі. Болашақтағы кеден саясаты - сыртқы экономикалық қызметке
қатысушылардың мүдделерін қорғауға бағытталуы қажет. Бұл тауар айырбасын
көбейтіп, экономикалық жағдайларды жақсартуға әсерін тигізеді. Кеден
төлемдері артып өндіріспен шұғылданатын кәсіпорыңдар мен ұйымдар көбейеді.
Осыған байланысты кеден инфрақұрылым дамытудың маңызы үлкен.
Қорыта айтқанда, кеден саясаты арқылы экспорт-импорт операцияларының
кедендік-тарифтік реттеу және тарифтік емес реттеулердің мақсаттары мен
міндеттері жүзеге асырылады. Кеден саясаты өзінің мақсаттарына сәйкес шетке
шығарылатын шикізат пен капиталдың бақылауын, контрабанданың жолын кесуді,
сонымен бірге тауарлар мен қызмет түрлері экспортынан түсетін валюталық
түсімдерін қамтамасыз етеді. Сондықтан Қазақстан республикасының кеден
саясаты сыртқы экономикалық қызмет байланыстарын бақылау мен елдің
экономикалық қауіпсіздігін сақтауға бағытталған.
1.4. Қазақстан Республикасы Кеден оргаңдарының құрылымы,
міндеті мен мақсаттары
Кеден органы дегеніміз - мемлекеттік дәрежеде белгілі бір әкімшілік
территория бөлімшелері бойынша кедсн ісш атқарушы орган. Қазақстан
Республикасының кеден органдары біртұтас жүйені құрайды, оның құрамына
мемлекеттік кеден комитеті, облыстық кеден басқармалары, кедендер және
кеден бекеттері кіреді.
Қазақстан Республикасының орталық кеден органы 1995ж. қазан айында
құрылған кеден комитеті болып табылады.
Республикада 14 кеден басқармалары, 22 кеден, 127 кеден бекеттері
бар.
ҚР кеден органдарының өз белгісі болып табылатын эмблемасы пайда
болды. Ол ортасында алтынмен жиектелген шаңырағы бар көгілдір түсті фонда
орналасқан сегіз қырлы планетамызды бейнелейтін алтын жұлдыз, жоғарғы
жағында ақ шрифтпен кеден, ал астында customs деген жазулары бар.
Сонымен бірге ҚР кеден органдарының өз жалауы да дүниеге акелді. Ол өзара
тең көгілдір және жасыл екі бөліктен тұрады. Көгілдір көк түс ҚР ұлттық
жалауын бейнелесе, жасыл түс көпшілік мемлекеттер мақұлдаған шекаралардың
халықаралық белгісі болып табылады. Жалаудың ұзындығы 1,5 метр де ені 1
метр. Оның ортасындағы ақ дөңгелекте планетамызды бейнелейтін сегіз қырлы
жұлдыз, ал жұлдыздың қырлы алтын жұлдыз, ал жұлдыздың ішінде алтынмен
жиектелген шаңырақ орналасқан.
Енді кеден органдарының бірыңғай жүйесі толығырақ қарастырамыз.
Кеден органдарының бірыңғай жүйесі дегеніміз кеден органдарының түгел
жиынтығы, олардың кеден ісін жүзеге асыру барысындағы өзара байланысы мен
әрекеттері.
Кеден органдарының жалпы жүйесі — бірнеше ортақ қағидаларға негізделеді.
Олар:
- құрылымдық;
- бүтіндік;
- иеархиялық бағыныштылық
- қоршаған әлеуметтік ортамен байланыстылық.
Жүйенің құрылымдылығы — ол, кеден ісін жүзеге асырудың жалпы технолопроцесі
шеңберінде кеден органдарының өзара байланыстылығы.
Жүйенің бүтіндігі — бұл, кеден органдары ортақ мақсаттарын орындау үшін
өздерінің функцияларын жүзеге асыру барысында бір-біріне бағыныштылығы мен
байланысынан қалыптасады.
Жүйенің иеархиялығы - төменгі кеден органдарының жоғарғы кеден органдарына
бағыныштылығымен сипатталады.
Кеден органдары жүйесін Қазақстан Республикасы Кеден комитеті басқарады.
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кеден комитетінің құрылымы Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 25 ақпандағы №173 қаулысымен бекітілген.
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс министрлігінің Кеден комитеті
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс министрлігі құзыретінің шегінде
арнайы атқарушылық және бақылау-қадағалау функцияларын, сондай-ақ кеден ісі
саласындағы саларалық үйлестіруді жүзеге асыратын ведомство болып табылады.
Комитет өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына,
заңдарына, Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің актілеріне,
өзге де нормативтік Құқықтық актілерге, сондай-ақ аталған осы Ережеге
сәйкес жүзеге асырады. Комитет мемлекеттік мекеменің ұйымдастыру-құқықтық
нысанындағы заңды тұлға болып табылады, оның мемлекеттік тілде 93 атауы
жазылған мөрлері мен мөртаңбалары, белгіленген үлгідегі банкілері, сондай-
ақ заңдарға сәйкес банкте шоттары болады. Комитет азаматтық-құқықтық
қатынастарға өз атынан кіреді. Егер Комитетке заңдарға сәйкес өкілеттік
берілген болса, оның мемлекет атынан ащаматтык-қүкықтык катынастар
тарапынан білдіруге құқығы бар. Комитет өз құзыретінің мәселелері бойынша
заңдарда белгіленген тәртіппен бұйрықтар шығарады, олардың Қазақстан
Республикасының бүкіл аумағында міндетті орындалу күші бар. Комитеттің
құрылымы мен штат санының лимитін Қазақстан Республикасының Үкіметі
бекітеді.
Комитеттің заңды мекен-жайы:
Астана қаласы, Пушкин көшесі, 166.
Комитеттің толық атауы — Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс
министрлігінің Кеден комитеті мемлекеттік мекемесі. Комитеттің қызметін
қаржыландыру тек мемлекеттік бюджеттен жүзеге асырылады. Комитеттің
кәсіпкерлік субъектілерімен Комитеттің функциялары болып табылатын
міндеттері орындау тұрғысында шарттық қатынастарға кіруге құқығы жок. Егер
Комитетке заң актілерімен кіріс әкелетін қызметті жүзеге асыру құқығы
берілсе, онда мұндай қызметтен алынған кіріс мемлекеттік бюджеттік кірісіне
аударылады.
Комитеттің негізгі функциялары:
- Қазақстан Республикасының кеден саясатын жетілдіру жөнінде ұсыныстар
әзірлеуге қатысу;
- Қазақстан Республикасының кеден саясатын жүзеге асырудың құқықтық
экономикалық және ұйымдастыру тетіктерін әзірлеуге қатысу. олардың іске
асырылуын қамтамасыз ету;
- Қазақстан Республикасында кеден қызметін дамыту бағдарламасын әзірлеу
және іске асыру;
- кеден ісі туралы заңдардың және өзге де нормативті құқықтық актілердің
жобаларын дайындауға белгіленген тәртіппен қатысу;
- өндіріп алу кеден органдарына жүктелген, кеден баждары мен салықтардың
ставкалары мен оларды қолдану тетігі туралы белгіленген тәртіппен ұсыныстар
енгізу;
- лицензиялауды қоса алғанда, Қазақстан Республикасының кеден шекарасы
арқылы өткізілетін тауарларға қатысты экономикалық саясат шараларын
әзірлеуге қатысу;
- тауарлардың кеден құнының дұрыс белгіленуіне бақылау жасау жүйесін
ұйымдастыру;
- өндіріп алу Қазақстан Республикасының кеден оогаңдарына жүктелген, кеден
баждары мен салықтардың республикалық бюджетке уақытылы және толық
енгізілу, қамтамасыз ету;
- тауарлар мен көлік құралдары Қазақстан Республикасының кеден шекарасы
арқылы өткізілген кезде режимдерінің тиімді пайдалануын қамтамасыз ету;
кеден бақылауын жүзеге асыруды және тауарлар мен көлік құралдарын
ресімдеуді ұйымдастыру, оларды жетшдіру жөнінде шаралар қабылдау; өз
бетімен және құқық қорғау органдарымен бірлесе отырып кедендік
бақылау аймағы режимінің сақталуын бақылауды қамтамасыз ету,
кедендік инфрақұрылым объектілерін күзету жүйесін ұйымдастыру,
Қазақстан Республикасының кеден шекарасын күзету жөнінде басқа да
шараларды жүзеге асыру;
- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік министрлігімен бірлесе
отырып, тауарлар мен көлік құралдарын Қазақстан Республикасының
кеден шекарасы арқылы өткізуге рұқсат беру тәртібі әзірлеуге және соны
орындауға қатысу;
- стратегиялық және Қазақстан Республикасы үшін өмірлік маңызы бар
басқа да материалдардың, сондай-ақ мәдени құндылықтардың әкетілуін
бақылауды жүзеге асыру;
- өз құзіретінің шегінде және қолданылып жүрген заңдарға сәйкес валюталық
бақылауды жүзеге асыру;
- кеден органдарының мемлекеттік қауіпсіздікті, табиғи ортаны, жануарлар
мен өсімдіктерді қорғау, республикаға әкелінетін тауарларды
тұтынушылардың мүдделерін қорғау жөніндегі шараларды жүзеге
асыруға қатысуын қамтамасыз ету;
- контрабандаға және кеден ісі саласыңдағы өзге де қылмыстарға қарсы
күрес жүргізуді ұйымдастыру;
- кеден ережелерін бұзушылықпен байланысты жұмысты жүзеге асыру;
- халықаралық терроршылдыққа қарсы күреске жәрдемдесу және Қазақстан
Республикасының әуежайларында халықаралық азаматтық авиация қызметіне
заңсыз араласудың жолын кесу;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес контрабанда туралы
кеден ісі саласындағы өзге де қылмыс туралы істер бойынша іс
жүргізген, жедел-ізденістіру қызметін жүргізген, кеден ережелерін бұзушылық
туралы істер бойынша іс жүргізген кезде және оларды қараған кезде Қазақстан
Республикасы кеден оргаңдырының лауазымды адамдарының заңдарды
сақтауын бақылауды жүзеге асыру;
сыртқы экономикалық қызметтің тауар номенклатурасын жүргізу;
- Қазақстан Республикасы кеден органдарының және олардың лауазымды
адамдарының шешімдеріне, заңсыз іс-әрекеттеріне немесе
әрекетсіздіктеріне арыздардың дер кезінде және әділ қаралуын
қамтамасыз ету;
- Қазақстан Республикасының кеден ісінің жай-күйі мен оны
дамыту жөнінде ақпараттық-түсіндіру жұмысын жүргізу;
- Қазақстан Республикасының кеден ісі мәселелері жөніндегі
- халықаралық шарттарының жобаларын әзірлеуге қатысу, Қазақстан
Республикасының зандарында белгіленген тәртіп бойынша оларды жасасу жөнінде
келіссөздер жүргізу, олардың орындалуын қамтамасыз ету; кеден ісі
мәселелерімен айналысатын халықаралық ұйымдардың қызметіне өз құзыретінің
шегінде қатысу; Қазақстан Республикасының халықаралық міндеттемелерінің
кеден ісіне қатысты бөлігінде орындалуын қамтамасыз ету;
- Қазақстан Республикасындағы және шет мемлекеттердегі кеден ісі туралы
заңдардың қолданылу тәжірибесін қорыту және талдау, оның ішінде ғылыми-
зерттеу жұмыстарын жүргізу;
- кеден ісі бойынша мамандар даярлауды, қайта даярлауды және олардың
біліктілігін арттыруды, кеден зертханаларында, басқа да ведомстволық
бағынысты ұйымдарда жұмыс істеу үшін мамандар даярлауды қамтамасыз ету;
- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кіріс министрлігіне кеден
органдары қызметінің барлык бағыттары бойынша ақпарат беру;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес, Қазақстан Республикасы
Мемлекеттік кіріс министрлігінің шешімдерінің негізінде кеден
басқармаларын, кедендерді, кеден бекеттерін, кеден зертханаларын, қызметі
Қазақстан Республикасы кеден органдарының міндеттерін шешуге жәрдемдесетін
құрылыс-пайдалану және өзге де ұйымдарды құру, қайта ұйымдастыру және
тарату; өз жүйесінде ғылыми-зерттеу ұйымдарының, оқу орындарының жұмыс
істеуін қамтамасыз ету;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Қазақстан Республикасы кеден
органдарды жүйесінің мүлкін басқаруды жүзеге асыру;
- кеден органдары жүйесінің лауазымды адамдарын құқықтық және әлеуметтік
қорғау шараларын іске асыруға жәрдемдесу;
- өзіне Қазақстан Республикасының заңдарында жүктелген басқа да
функцияларды орындау.
Комитеттің негізгі міндеттері:
- Қазақстан Республикасының кеден саясатын әзірлеуге және іске асыруға
қатысу;
- өз құзыретінің шегінде Қазақстан Республикасының аумағында біртұтас
кеден саясатын қамтамасыз ету;
- өз құзыретінің шегінде Қазақстан Республикасының экономикалық
қауіпсіздігі мен мүдделерін қамтамасыз ету;
- Қазақстан Республикасының экономикасы дамуының басымдықтарына сүйене
отырып кедендік реттеуді ұйымдастыру және жетілдіру;
- орындалуына бақылау жасау кеден органдарына жүктелген кеден заңдарының
сақталуын қамтамасыз ету;
- кеден мәселелері бойынша халықаралық ынтымақтастыққа қатысу.
- Комитет өзіне жүктелген негізгі міндеттер мен функцияларды жүзеге асыру
кезінде мынадай құқықтарды иеленеді;
- өз құзыретінің шегінде кеден режимдерін құқықтық реттеудің
ерекшеліктерін айқындау;
- Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен Қазақстан
Республикасының Мемлекеттік кіріс министрлігіне жеке тұлғалардың тауарларды
алып жүруінің оңайлатылған, жеңілдікті тәртібін орнату жөнінде ұсыныс
енгізу;
- белгіленген тәртіп бойынша мемлекеттік органдардан, өзге де ұйымдардан,
сондай-ақ лауазымды адамдардан, азаматтардан өзіне жүктелген міндеттер мен
функцияларды орындауға қажетті құжаттары мен мәліметтерді сұрату және алу;
- заңдарда белгіленген тәртіппен өнімнің жұмыстардың, қызмет
көрсетулердің мемлекеттік тапсырысшысы функцияларын орындау;
- кеден ісі мәселелері бойынша үйлестіруші сараптық кеңестер мен жұмыс
топтарын көру;
- өз құзыретінің шегінде Қазақстан Республикасында да, одан тыс жерлерде
де мемлекеттік органдармен, өзге де ұйымдармен, сондай-ақ лауазымды
адамдармен және азаматтармен өзара іс-қимыл жасау;
- Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де құқықтарды жүзеге
асыру.
Комитетті Қазақстан Республикасының Мемлекетттік кіріс министрінің ұсынуы
бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі қызметке тағайындайтын және
қызметтен босататын Төраға басқарады. Төрағаның Комитет төрағасының
ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кіріс министрі
қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын үш орынбасары болады.
Төраға Комитеттің жұмысын ұйымдастырады және басқарады және Комитетке
жүктелген міндеттердің орындалуына және өз функцияларын жүзеге
асыруына жеке жауап береді. Қазақстан Республикасының Осы мақсаттарда
Төраға:
- өзінің орынбасары мен Комитеттің құрылымдық бөлімшелері басшыларының
өкілеттері мен міндеттерін белгілейді;
- заңдарға және Төраға бекіткен лауазымдар номенклатурасына сәйкес
Комитет жүйесіндегі қызметкерлерді қызметке тағайындайды және қызметтен
босатады;
- заңдарда белгіленген тәртіппен Комитет қызметкерлеріне
тәртіптік жаза қолданылады;
- Комитеттің бұйрықтарына қол қояды;
- Комитеттің құрылымдық бөлімшелері туралы ережелерді бекітеді;
- Комитетті мемлекеттік органдар мен өзге де ұйымдарда білдіреді:
- Заңдарға сәйкес өзге де ұйымдарда білдіреді;
- Заңдарға сәйкес өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 25 ақпандағы №173
қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кіріс
министрлігі Кеден комитетінің
ҚҰРЫЛЫМЫ:
- Басшылық
- Кедендік кіріс басқармасы
- Кедендік бақылау басқармасы
- Контрабандаға және кеден ережелерін бұзушылықка қарсы күрес
жөніндегі басқарма
- Энергия ресурстарына кедендік бақылауды ұйымдастыру
басқармасы
- Ұйымдастыру-талдау басқармасы
- Кадр басқармасы
- Қаржы-шаруашылық басқармасы
- Кеден күзету мен режимі басқармасы
- Жүктерді алып жүру жөніндегі бөлім
- Құқықтық камтамасыз ету бөлімі
- Кеңсе
Әрбір басқарма негізін құрайтын бөлімдердің аталуы бойынша басқару
функциялары туралы пікір айтуға болады. Мысалы, кедендік бақылауды
ұйымдастыру басқармасы — саудасыз айналымдағы, кедендік бақылауды
ұйымдастыру бөлімінен, тарифтік емес реттеу және экспорттық бақылау бөлімі,
кедендік бақылаудың методология бөлімі, кеден режимдері бөлімінен тұрады.
Кеден тәртібін бұзушылықпен және контрабандамен күрес ұйымдастыру
басқармасында - оперативті бөлімі, контрабандамен күрес бөлімі, кедендік
бұзушылықпен күрес бөлімі жұмыс істейді.
Кедендік табыстар басқармасы - сауда айналымындағы кедендак төлемдер
бөлімі, тауар номенклатурасы мен кедендік құн кедендік - тарифтік басқарма
бөлімі, жанама салық бөлімі, саудасыз айналымдағы кеден төлемдері мен
алымдар бөлімі, валюталық бақылау бөлімі. Басқа сөзбен айтқанда, бұл
басқарма кеден шекарасынан өткен тауарлардан баждар мен
алымдарды шаруашылық субъектілерінің төлеуін ұйымдастырумен шұғылданады.
Аталған төлемдердің жиынтығы мемлекет қазынасына түсетін кеден табысын
құрайды.
Ерекше көзге түсетін кеден органдарын қаржыландыру және материалдық -
техникалық жабдықтау басқармасының құрылымы. Аталған басқарманың маңызы
бөлімшесі толық штатымен бухгалтерия болып табылады. Келесі бөлімшесі —
кеден органдарының қаржы — шаруашылық ісі-әрекетін талдау және
қаржыландыру. Кеден қызметін ойдағыдай жүзеге асыру үшін кажетті бөлімшесі
— техникалық бақылау және қорғаныс құралдар, қарулану, материалдық
жабдықтау.
1995 ж. 30 шілдеде қаржы министрінің 163 бұйрығымен құрылған кеден
комитетінің құрамындағы кеден экспертизасын ұйымдастыру бөлімі Орталық
кеден лабораториясы болып қайта құрылды. Бұл лаборатория Кеден Комитетінің
негізгі эксперттік зерттеу мекемесі болып табылады. Лабораторияның негізгі
міндеті — кеден шекарасы арқылы өткізілетін тауарларды кедендік бақылау мен
кедендік ресімдеу барысында Кеден органдарына эксперттік көмектесу.
Экспорттық көмектесу қажетті зерттеулердің жүргізілуімен жөне арнайы
білімнің қолданылуымен сипатталады. Кедендік лабораториясы қызметінін мәні
—кеден шекарасы арқылы тауар ретінде өткізілетін заттардың химиялық
физикалық зерттелуі. Сонымен бірге лаборатория сыртқы экономикалык
қызметтің тауар номенклатурасы бойынша тауарлардың топтастыруын,
мемлекеттік бюджетке кеден төлемдерінің дұрыс түсуін қамтамасыз ету үшін
тауардың кедендің құнындауардың шыққан елін анықтау сияқты жан-жақты
кедендік экспертиза жүргізумен шұғылданады. Ал сыртқы экономикалық
қызметтің тауарлық номенклатурасы бойынша тауарларды топтастыру
классификациялау көптеген факторларға байланысты. Олар: тауардың қандай
материалдан жасалынғандығы; тауардың өңделу дәрежесі; тауардың халықаралық
сауда саласындағы маңыздылығы т.б. сонымен бірге тауардың кодын анықтау
үшін деэкспертизалық әдіс қолданылады.
Қазақстан Республикасы Кеден Комитеті құрамында сыртқы байланыстар бөлімі
болғандықтан кеден комитеті қызметін сыртқы қатынастардың ішкі мемлекеттік
органдарына жатқызуға болады.
Ішкі қатынастар бөлімінің міндеттері: әртүрлі елдердегі кеден ісінің
жағдайы туралы информациялар жинап, оны талдау хабарлау,
Қазақстанның басқа елдер және халықаралық кеден ұйымдарымен кедендік
ынтымақтастық формалары, Қазақстан кеден қызметін жетілдіру —
жөніңде ұсыныстар жасау.
Қазақстан Республикасы Үкіметі жанында консультативтік – кеңесші орган —
Кеден-тариф кеңесі жұмыс істейді.
Кеден — тариф кеңесіне:
Кеден бажы мөлшерін белгілеу, жою немесе өзгерту, тарифік жеңілдіктер мен
артықшылықтар беру туралы, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Кеден тарифінің
номенклатурасына өзгеріс енгізу туралы ұсыныстарды қосқанда, тауарларды
Қазақстан Республикасының кеден территориясына әкелу және әкету кезінде
республикалық рынокты қорғау туралы шараларды әзірлеу;
Қазақстан Республикасының заң актілері мен халықаралық шарттарының Кеден-
тариф реттеулеріне қатысты жобаларым қарау жүктеледі. Кеден ісі туралы
Жарлық, III бап.
Кеден органдары жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі кедендік басқарма болып
табылады. Мемлекеттік Кеден комитеті мен кедендердің аралық бөлімі болып
табылатын кедендік басқармалардың пайда болып қызмет етуі — кеден
саласындағы қызметті ұйымдастырудың күрделенуімен байланысты болды.
Көпсатылы кедендік басқарма жүйесі революцияға дейінгі Ресейде сонан соң
Совет Одағында орын алды. 1964ж. Кеден ісін басқару құрылымы оңайлатылды:
тек негізгі бас кеден басқармасы және кедендер сақталады. Бірак, 80
жылдар соңында халықаралық тауар айналымы мен кеден ісі саласының дамуы
күрделі мақсаттар мен жаңа қажеттіктерге сәйкес болмай қалды. Сондықтан
1991ж. қабылданған Кеден Кодексіне сәйкес кеден органдарының бірыңғай
жүйесінде аймақтық кеден басқармалары құрылды. Оған Мемлекеттік Кеден
комитеті бұйрығымен тағайындалатын бастық басшылық етеді.
Аймақтық кеден басқармасы бастығының міндеттері:
- кеден баскармасына жүктелген міндеттер мен мақсаттарды орындау үшін
дербес жауап береді;
- өз орынбасарларынын арасында міндеттерін беледі;
- мемлекеттік кеден комитетінің Заңдылық актілері мен нормативтерін
орындау үшін өз құзыры шегінде жарлықтар мен бұйрықтар шығарады; өзіне
бағынышты органдардың құрылымы бекітеді.
- Кеден басқармасы бөлімшелерінің бастықтарын қызметке тағайындайды және
одан босатады;
- Кеден басқармасы бөлімшелерінің құрылымы туралы Ережелерді бекітеді;
КБ лауазымды адамдарына арнайы атақтар беру туралы ұсыныстар жасайды; КБ
бағынышты лауазымды адамдарға тәртіптілік жөніндегі жазалар мен көтермелеу
шараларын қолданады.
Кеден органдарының бірегей жүйесінің келесі звеносы болып кедендер
танылады. Өйткені кеден қызметінің функциялары мен мақсаттарын жүзеге асыру
бойынша ең негізгі жұмыстар дәл осы кезеңдерде шоғырланған. Кедендер және
олардың бөлімшелері Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Кеден комитеті
белгілейтін аумақтық принцип бойынша құрылады. Осы принципке сәйкес сыртқы
экономикалық байланыстарға қатысушы тұлға тауарлар мен басқа заттарды
кедендік ресімдеуді заңды мекен-жайы тіркелген аумақта немесе аумақ
қарамағында әрекет ететін кедендерге жүзеге асырады. Бұл, сыртқы
экономикалық байланыстарға қатысушылар туралы қажетті мәліметтер алуға
мүмкіндік береді, бір-біріне жақсы танымал және ынталандырушылық білдіре
отырып, өзара әрекет етуге қолайлы жағдай жасайды.
Кеден мақсаттары:
- ҚР кеден саясатын жүзеге асыру;
- орындалуы органдарына жүктелген ҚР Заңдылықтарының біркелкі қолданылуын
қамтамасыз ету;
- өз құзыры шегінде ҚР экономикалық мүддесі мен экономикалық қауіпсіздігін
қамтамасыз ету;
- кеден органы кадрларын дайындау, талғау іріктеу және орналастыру;
- кедендік бақылау арқылы ақша қаржыларын төлетуді қамтамасыз ету;
- кеден органдарын үстау мен дамытудың материалдық және ақшалай
қаржыларын тиімді пайдалану.
Кеденді Мемлекеттік Кеден Комитетінің бұйрығымен тағайындалатын және
босатылатын бастық басқарады. Кеден бастығы:
- кеден аддында түрған мақсаттардыорындауға және сол арқылы өз
функцияларын жүзеге асыруға жауапты болады.
- Мемлекет органдарына кеденді ұсынады.
- өз орыньасарлары арасында міндеттерді бөледі.
- ҚР Заңдылық актілерін, МКК нормативтік актілерін, Кеден басқармаларының
актілерін орындау үшін өз құзыры шегінде жарлықтар мен бұйрықтар шығарады.
Кеден құрылымдық бөлімшелері туралы ережелерді бекітеді.
Кеденнің штаттық кестесі бекітеді.
Кеден органдарының бірегей жүйесін кіретін бастапқы буын-ол Кеден
бекеттері. Кедендік бекет құрамына еніп оған бағынатын кедендер
басшылығымен өз жұмысын атқарады. Кеден бекетінің құрылуын, қайта ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1 ТАРАУ. Қазақстан Республикасы кеден ісі негіздері.
1.1. Кеден ісінің пайда болуы мен дамуының қысқаша тарихы.
1.2 ҚР кеден заңдылықтарының қалыптасуы.
1.3 Қазақстан Республикасының кеден ісі мен кеден саясаты.
1.4. Қазақстан Республикасы Кеден оргаңдарының құрылымы,
міндеті мен мақсаттары
1.5. ҚР кеден ісінде қолданылатын негізгі атаулар мен ұғымдар.
2- ТАРАУ. ҚР кеден органдарының экономикалық қызметтері.
2.1. Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік кедендік-тарифтік реттеу,
оның негізгі элементтері
2.2. Сыртқы экономикалық қызметті бейтарифтік реттеу шаралары.
2 4. Тауарлардың кедендік құны және оларды анықтау әдістері
3 -ТАРАУ. Кеден төлемдері.
3.1 ҚР кеден төлемдері мен баждары, оларды есептеу әдістері.
3.2. Салықтар, қосылған құн салығы және акциздер.
1 ТАРАУ. Қазақстан Республикасы кеден ісі негіздері.
1.1. Кеден ісінің пайда болуы мен дамуының қысқаша тарихы.
Сыртқы сауда байланыстары туралы алғашқы жазбаша мәліметтер Ежелгі
Египеттің алтыны династиясы ескерткіштерінде сақталған. Сол кезде Египет
копестері Фин қалаларымен және жетісу Двуречья мемлекеттерімен сауда
қатынастарда болтан.
Көпес керуендерінің жолда үзақ жүруі айтарлықтай қауіп-қатерлі болғандықтар
және тоналып қалмас үшін олар қазіргі кеден баждарына сияқты алым-салық
төлем құтылған.
Ал енді құл иеленуші дәуірінде мемлекеттік аппаратты сақтап қалу үшін түрлі
алымдар мен салықтар, оның ішінде тауарларды шекарадан өткізгені үшін
алынған. Көпес керуендері үшін тауарларды тасымалдау ұзақ мерзімге
созылатындықтан, жолда бірнеше рет тоқтауға тура келеді. Сондықтан
тұрақтайтын жерлерде тауарларды орналастыратын қойма. Орындарын
пайдаланғаны үшін де түрлі алымдар төленген.
Ежелгі Грецияда әкелінген тауарлардан оның құнының 110 бөлігін құрайтын
кеден баждары алынатын болған. Кейінірнек, кеден баждарының мөлшері
әкелінетін тауар бағасының 120 бөлігінен 1100 бөлігіне дейін азайтылады.
Бұл гректердің сауданы дамытып табыс табу әрекетімен түсіндіріледі. Дәл
осындай мақсатпен Аттикедегі 6 мыңдай шетелдіктер кеден баждарынан
босатылады.
Біздің жыл санауымызға дейінгі III-ғасырда Карфагенде кеден баждары
мемлекеттік кірістің қомақты көзі болған, бұл Риммен соғысты ойдағыдай
жүргізуге мүмкіндік береді.
Ежелгі Римде әкелінген тауарлардан портормумдар деп аталатын кеден баждары
алынған. Сонымен бірге шекара баждары, су өзен рынок алымдары болған.
Кеден баждарының мөлшері әкелінген тауар бағасының 140 бөлігінен
110 бөлігіне дейін өзгеріп отырған.
Римде баждарды публикандар деп аталатын салт аттылар жинаған. Олар өз
мүдделері үшін баждарды барынша көп өндіріп алуға тырысады. Ежелгі Рим ішкі
заңдылықтарымен бірге басқада халықаралық - құқықтық құжаттардың кедендік
нормалары бекітіледі. Мысалы, біздің жыл санауымызға дейінгі 509 және 348
ж.ж. риммен Карфаген арасында татулық туралы трактаттарда Карфагандықтар
мен Рим саудагерлерінің қаржылық құқықтары бекітілген болатын.
Феодалдық бытыраңқылық құрған көптеген шекаралар саудагерлерден
кеден баждарын төлеуді талап етуге тырысады. Бұл сауданы дамыту барысындағы
кедергі болғандықтан Европа мемлекеттерінің кеден саясатында жалпыға бірдей
баждар жүйесін жасау қажеттігі туралы айқыңдама басым бола бастады 1707ж.
Англия мен Шотландия және 1823ж. Англия мен Ирландия арасындағы
шекараларында кедендер жойылған болатын, 1790ж. дейін Францияда ішкі кеден
тосқауылдары жоқ болды, ал Германия кеден бірлестіктері 1888ж. дейін
созылды.
XV-XVІІІ-ғасырларда феодалдық Европа мемлекеттері экономикалык саясатының
негізгі меркантелизм немесе монетаризм болды. Монетаризм - қоғамдық
байлықтың өлшемі тауар немесе алтын емес тек ақша екендігін білдіретін
айқындама.
Өз тауарөндірушілер мен кәсіпкерлерін табыспен қамтамасыз ету үшін
кеден формальдықтарын жүзеге асыру барысында мемлекет әдейі
кейбір кедергілер жасаған. Мысалы, бірінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында
Австрия- Венгрия бекіткен кеден формалдылықтарын орындаудағы қағидалары
Сербиядан алып келінген көп шошқалардың кеден бекеттерінде өліп
қалуына әкелген. Осындай қиыншылықтарды жеңу үшін көп жылғы
пікірталастардан кейін мемлекет 1928ж. Женевада кеден формальдылықтарын
оңайлату туралы Конвенция қабылдауға шешім қабылдайды. Осы Конвенция
текстінің астына 21 мемлекет өз қолдарын қояды. Конвенцияда бір-біріне
көрші мемлекеттер Кеден шекарасы арқылы өткізілетін тауарларды тексеріп
өткізетін бірлескен инспекциялық комиссия құруды қарастырды.
Россияда кеден ісінің пайда болуы мен дамуы I Петр дәуірінен басталады.
Орыс тілінде пайдаланып жүрген таможня сөзі ежелгі түрік тілдес
халықтарының тамға деген сөзінен шыққан. Бұрынғы көшпелі түркі халқының
тайпалары мен рулары жеке меншік заттарына, мал мүлкіне белгі ретінде таңба
салып отырған. Кейінірек ол ақсүйектер тегінің мөрі ретінде
қолданылады. XIII-XV-ғасырларда Русьте таңба сөзі тамға сөзіне айналып,
таңбаланған заттардан алынатын салық мағынасын білдіре бастады. Осы процесс
тамжить салық алынатын орын таможня деген атауға ие болады.
Феодалдық Қазақстанда кеден саласын реттейтін нормативті құжаттар болмаған.
Дегенмен, кеден қызметіне байланысты атаулар мен ұғымдар анықталған.
Мысалы, кеден баждары мен оның өндіріп алу әдісіне байланысты түрлері:
арнайы және тауар бағасына байланысты кеден баждары, ал төлету объектілері
бойынша импорттық, экспорттық және транзиттік баждар т.б.
Алғашқы кеден органдары мен кеден тарифтері 1850 жылдары пайда болып, 1857,
1858 жылдары жаңартылады. 1892 Жылы кеден ісі туралы қатынастарды
реттейтін алғашғы кеден ісі туралы кодекс дүниеге келеді. Онда
контрабанда және кеден тәртібін бұзғаны үшін қолданылатын шаралар
белгіленеді.
Кеден ісінің одан әрі дамуы нәтижесінде кеден iciнің алғашқы жарғылары
1904, 1910 жылдары қабылданады.
Кеңес үкіметі дәуірінде кеден ісін реттейтін құжат 1918 жылдың мамырынды
қабылданады. ХКК СНК РСФСР 1920Ж. қараша айында Импорт, экспорт тауарын
қабыддау, сақтау, босату тәртібі туралы декрет шығарады. Бұл 1924 жылғы
Совет Одағы Кеден кодексін қабылдауға негіз болды. ХКК СНК өзінің
декретімен Жергілікті кеден мекемелері туралы уақытша қағидалар бекітеді.
1922ж. ССРО сыртқы сауда Халық Комиссариаты Бас Кеден басқармасының 80
кругі құрамына 283 жергілікті мекемелер кірген, оның ішінде Семипалатинск
және Туркестан болған. 1925ж. жергілікті кеден аппаратын қайта ұйымдастыру
нәтижесінде Совет Одағы территориясында 11 аудандық кеден басқармалары
құрылды, оның ішінде Зайсан және Алматы болатын. Бұл өзгеріс 1928ж. Кеден
кодексі қабылданғанға дейін орын алды. Осы кодекс тек 36 жыддан кейін
1964ж. жаңғыртылады. Кеден заңдылықтарын жаңартудағы мұндай ұзақ алшақтық
әкімшілік - әміршілдік жүйенің үстемдігінінің, оның ішінде сыртқы саудадағы
кедендік-құқықтың динамикалық реттеуді елемеудің нәтижесі болып табылады.
1964ж. қабылданған Совет Одағының Кеден кодексі Одақ деңгейінде
орталықтандырылған сыртқы сауда байланыстарының ерекшеліктері бейнеледі, ал
1991ж. соңғы советтік Кеден Кодексі республикалар, оның ішінде Қазақстан
биліктіліктеріне зиян келтіре отырып Кеден саласындағы жалпы одақтың
орталық өкілеттілігін мейлінше көбейтеді.
Сонымен кеден Ресейде XIII ғасырда пайда болса, ал Қазақстанда совет
дәуірінде ғана келген, 200 адамнан тұратын үш-ақ Кеден бар еді, олардың өзі
де Мәскеуге бағынатын.
1.2 ҚР кеден заңдылықтарының қалыптасуы.
Сыртқы экономикалық байланыстарды реттеудің тиімді механизмін құруда
кедендік реттеу жүйесі үлкен роль атқарады.
Қазақстаңда рынок қатынастарының қалыптасуы, ұлттық экономиканың әлемдік
экономикалық жүйеге кіруі кеден заңдылықтарын түбегейлі реформалауда қажет
етеді.
Егемен Қазақстан кеден ісі саласындағы құқықтық қатынастарды реттейтін ең
алғашқы заңдылық акт 1991 жылдың желтоқсанында қабылданған Кеден тарифі
мен бажы туралы заң болатын. Бұл заң 1991ж.қабылданған соңғы
советтік Кеден кодексімен бірге ҚР кеден ісі туралы заң күші бар
жарлық күшіне енген дейін ұлттық кеден заңдылықтарының негізін қалады.
Кеден реттеудін келесі заңдылық акті - ол ҚР Министрлер кабинеті 1993ж. 19
ақпанда қабылданған қаулысы: Тауарларды шекара арқылы өткізу тәртібі және
оларда мәлімдеу туралы. Бұл қаулы ҚР Президентінің ҚР экономиканы
тұрақтандыру және рыноққа бейімделу кезеңінде СЭҚ ұйымдастыру туралы
1992ж. 25 каңтардағы жарлығы негізінде қабыдцанған болатын.
Рынок экономикасын қалыптастыру барысында ҚР кеден ісінің дамуы — кеден
заңдылықтарын тереңірек нақтылауды қажет етеді. Міне осындай қажеттілік ҚР
Президентінің заң күші бар жарлығын қабылдауға негіз болды. Бүл 1995ж. 20
шілдеде қабылданған кеден кодексі - негізгі бас құжат болып табылады. Оған
өзгерістер мен толықтырулар үнемі енгізіліп отырады. Ең соңғысы 1999
шілдеде орын алды. Кеден ісі туралы көптеген заңдылық актілерге: Валюталық
реттеу туралы ҚР заңына 1995ж. 20 шілдеде №2370; ҚР ұлттық банкі туралы
1995ж. 30 наурызда №2155; Лицензиялау туралы 1995ж. 17 сәуірде №2200;
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы 1995ж. 24
сәуірде толықтырулар мен өзгерістер енгізілді 2001.
Сонымен кеден ісі мәселелерін тура және жанама реттейтін Үкімет қаулылары,
ережелері мен бұйрықтары рет ретімен шығарылып отырады. Бұған 1995ж. 26
қыркүйекте қабылданған. Кедендік жүк декларациясын толтыру тәртібі туралы
нұсқау №127П; 1995ж. 26 қазандағы Кеден баждарын бөліп — бөліп төлеу
немесе кейінге қалдыру туралы нұсқау №117П; ҚР кеден органы жұмыстарын
жетілдіру шаралары туралы қаулы 12 қыркүйек 1996ж.; 1996 12 сәуірде
қабылданған еркін қоймалар туралы ережелер №85П т.б. мысал бола алады.
Әрбір тәуелсіз мемлекет кеден мәселелерін ішкі заңдылықтарымен біржақты
реттей алады. Дегенмен кеден саясатының халықаралық маңызы белгілі
болғандықтан бұл мәселелер келесімдік реттеулер арқылы шешіледі. Егер
мемлекет кеден мәселелерін шешу барысында басқа елдердің мүдделерін еске
алмаса немесе оларға зиян келтіретін кеден саясатын жүргізсе, снда
халықаралық қатынастарды және сыртқы экономикалық байланыстарды қиындататын
Кеден соғысы пайда болады. Кеден саласындағы халықаралық құқықтық
ынтымақтастықтың қажеттігі - халықаралық сауданың дамуына кедергі жасайтын
қазіргі кездездегі Кеден тарифтерін жүзеге асыру барысындағы көптеген Кеден
формадылықтарының қиындықтарымен де байланысты.
Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы Заңды Кеден
ісі саласындағы халықаралық ынтамақтастыққа.
Қазақстанның белсенді ұмтылуы атап көрсетілген.
Халықаралық экономикаиық интеграцияны дамыту мен нығайту
мақсатында Қазакстан Республикасы басқа мемлекеттермен Кеден одақтарын,
еркін сауда аймақтарын құрады, халықаралық құқық нормаларына сәйкес кеден
мәселелері бойынша келісімдер жасайды 4 бап.
Кеден саласындағы Қазақстанның халықаралық құқықтық ынтымақтастығы негізгі
үш бағыт бойынша дамиды:
1. ТМД елдерімен әрекеттестік;
2. Алыс шетел елдерімен ынтымақтастық
3. Халықаралық ұйымдар шеңберіндегі ынтамақтастық ТМД елдерімен
әрекеттестікте 1992ж. 13наурызда қол қойылған кеден саясатының принциптері
туралы келісімнің және экономимкалық одақ құру туралы 1993ж. Келісім —
шарттың маңызы үлкен. ТМД мүше елдердің Кеден қызметін басқарушылар Кеңесі
құрылып өз жұмысына кірісті.
Алыс шетел еддерімен ынтымақтастық жөнінде сыртқы сауданы дамытудың саяси
және идеологиялык кейбір кедергілері жойылды. Басым бағыттардың бірі
Европалық Одақ пен байланыстың дамуы болып табылады. Кеден саласында Шығыс
Европа елдерімен және көптеген дамушы мемлекеттермен әрекеттестіктің жаңа
формалары пайда болады. Халықаралық ұйымдар арқылы шетелдермен және олардың
Кеден қызметтерімен ынтамақтастықтар едәуір нәтижеге жетті. 1992ж. бастап
Қазақстан Бүкіл-әлемдік Кеден ұйымымен мүшесі болды.
Қазақстан кеден заңдылықтарында халықаралық келісім-шарттары мен
Республиканың ішкі құқық актілерінің ара қатынасы белгіленген. Қазақстан
Республикасындағы Кеден ісі туралы жарлықтың 5 бабында: Егер Қазақстан
Республикасының халықаралық шарттарында осы жарлықта көзделгендегіден
өзгеше ережелер белгіленсе, онда халықаралық шарттың ережелері қолданылады
делінген.
Ішкі заңдылықтардьщ халықаралық шарттар қағидаларына сәйкессіздігін
болдырмауға кеден саласында қабылданатын нормативті актілерді алдын-ала
бақылау жәрдемдеседі. Егер келісілетін халықаралық шартпен бұрын қабылданып
қойған нормативті акт арасында айырмашылық болса, онда ішкі заңдылыққа
өзгерістер енгізілуі керек. Сыртқы сауда айналымының дамуы, туристік
алмасу, гуманитарлық байланыс кеден заңдылықтарын жүйеге келтіру жөніндегі
жұмыстар жүргізуді қажет етеді.
Кеден ережелерін жүйеге келтірудің негізгі құралдары:
1. Көпжақты халықаралык келісімдер.
2. Халықаралық ұйымдардын кепілдемелері Унификациялау нормалары - ұлттық
кеден заңдары мен т.б. норматив-актілердің мазмұнының біркелкілігін
қамтамасыз етуі талап етеді.
Бұларға жататындар:
1. Құжаттардың бірыңғай формалары мен кеденді ресімдеудің бірыңғай
ережелерін бекітетін нормалар;
2. Кедендік бақылау әдістерінің, формаларының және түрлерінің біркелкілігін
белгілейтін нормалар.
3. Әр түрлі заттарды шығарудың бірыңғай квоталарі көрсетілген нормалар.
4. Маңызды кеден терминдерінің біркелкі анықтамалары енгізілген нормалар.
Кеден құқығы жүйесін құрылымының негізгі принциптегі конституциялық пен
заңдылық болып табылады. Конституция Қазақстан Республикасы
Конституциясында бекітілген кұқық қайнар көздеріне кедендік реттеудің
негізгі принциптерінің қатар сәйкестігін бейнелейді. Заңдалақ - нормативті
актілердің қабылданған заңдарға міндетті түрде сәйкестігін білдіреді.
Қазақстан Республикасының негізгі құқықтық акттері:
1. Нормативті актілер заңды және заңдылық актілер. Нормативті актілер
кеден құқығының реттеу функциясын нақты көрсетеді.
2. Құқықтық әдет-ғұрыптар;
3. Халықаралық келісімдер мен шарттар; Заңдардың ішінен кейбіреулерін атап
көрсетуге болады:
- Қазақстан Республикасының Конституциясы;
- Кеден заңдары;
- Жеке кедендік - құқықтық нормалары бар заңдар; Кеден құқығының ең
басты қайнар көзі Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы заң
болып табылады.
Кедендік қатынастарды реттеу механизінде бұл заңдылық акттың алатын орны
ерекше. Бұл құжат құқықтық негіз болғандықтан, соған қарап барлық кеден
заңдылықтары құрастырылады және дамиды. Кейбір кедендік - құқықтық
нормалар басқа заңдарда да бар. Шығарған органдарға байланысты заңдылық
актілердің түрлері:
1. Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтары мен өкімдері;
2. Қазақстан Республикасының үкіметінің қаулылары мен өкімдері;
3. Бірнеше мемлекет органдарының бірлесе отырып қабылдаған кеден ісі
саласы бойынша заңдылық актілері.
4. Қазақстан Кеден Комитеті және басқа атқарушы өкімет Орталық
органдары қабылдаған заңдылық актілер.
Актілердің ең бірінші тобын Қазақстан Республикасы Президентінің
нормативті жарлығы құрайды.
Қазақстан Президентінің нормотворчестволық қызметінің жандануы
1992-1995ж.ж. аралығы болатын. Бұл кезеңде Президенттік жарлықтар
кедендік қатынастарды реттеу ролін атқарады. Мысалы Қазақстан Республикасы
Президентінің 1992ж. 28 қазандағы Уақытша импорт тарифі
туралы Жарлығы, Президенттің 1994ж. 24 ақпандағы Қазақстан
Республикасының импорт және экспорт тауарларына кеден тарифтері ставкаларын
ішін-ара өзгерту туралы Жарлығын т.б. келтіруге болады.
Актілердің екінші тобына Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары
жатады. Үкімет қаулылары арқылы кеден саясатының ең маңызды мәселелері
реттеледі ҚР Министрлер Кабинетінің 1993ж. 16 ақпандағы ҚР кеден шекарасы
арқылы тауарлар мен мүліктерді өткізу тәртібі туралы қаулысы, ҚР
Үкіметінің 1996ж. 31 желтоқсандағы ҚР кеден шекарасы арқылы жеке
тұлғалардың тауарлар мен көлік құралдарын өткізу тәртібі туралы Қаулысы,
Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1995ж. 7 қарашадағы
№1479 Кеден төлемдерінің ставкалары туралы қаулысы т.б.
Бірнеше мемлекеттік органдардың бірігіп қабылдаған заңдылық актілері үшінші
топқа кіреді. Мысалы, Қаржы Министрлігі Бас салық инспекциясы мен Кеден
Комитетінің 1995ж. 25 қыркүйектегі Әкелінген тауарлардан қосылған құн
салығын есептеу және төлету туралы инструкциясы.
Төртінші топта көбіне Қазақстан Республикасынын Кеден Комитеті қабылдайтын
ведомстволық және Заңдылық актілер. Қазақстан Республикасындағы Кеден ісі
туралы Жарлықтың 203 бабына сәйкес ҚР Кеден Комитетінің №2366 бұйрығымен
Қызыл және Жасыл коридорлар жүйесі туралы қағида 1996ж. 24 қыркүйегінде
бекітілді. Жасыл коридор - бұл кедендік бақылау залында орнатылған
Кедеңдік бақылаумен Қазақстан Республикасында өткізудің кеден органдары
белгілеген тәртібі. Қазақстан Республикасына әкелуге тиым салынған
немесе шектелген тауарлары жоқ адамдар Кеден декларациясын толтырмай-ақ
Жасыл өткелдер арқылы жіберіледі. Қызыл коридор - Бұл Қазақстан
Республикасына келген жеке тұлғаларды ҚР кеден заңдылықтарын сақтауды
қамтамасыз ету, кедендік бақылаудың барлық формаларын қолдану арқылы
өткізудің кеден органдары белгілеген тәртібі.
1.3 Қазақстан Республикасының кеден ісі мен кеден саясаты.
Қазақстан Республикасының кеден ісін ҚР кеден шекарасы арқылы тауарлар мен
көлік құралдарын өткізу, кеден төлемдерін мен салықтарын өндіріп алу,
кедендік ресімдеу, кедендік бақылау шарттары мен тәртібін және кеден
саясатын жүзеге асыру жолдарын сонымен бірге ҚР кеден органдарының құқықтық
- ұйымдық негіздерін құрайды. Сыртқы экономикалық қызмет шеңберінде
Қазақстан Қазақстан Рспубликасы кеден шекарасы арқылы өткізілген тауарлар
мен мүліктер, бекітілген үлгідегі кедендік жүк декларациясын ҚР кеден
органдарына беру арқылы міндетті түрде мәлімденуге жатады. Мәлімдеуді
сыртқы қызметке қатысушы өзі жүргізеді немесе кеден құжаттарын ресімдеу
жөнінде ҚР кеден Комитеті белгілеген тәртіппен рұқсат алған ұйымдармен
келісе алады. Мәліметтерді толтыру жауапкершілікпен қаралуы тиіс, себебі
бұлар сыртқы экономикалық қызметтің мемлекеттік статистикасын жүргізудің
негізі болып табылады.
Кеден процедураларына жататындар: тауарлар мен көлік құралдарын кеден
шекарасы арқылы өткізу тәртібін сақтауға бақылау жүргізу, заттарды,
құжаттарды қарау, кедендік жүк декларациясын толтыру дұрыстығын тексеру,
Қазақстан Республикасының кеден мәселелері бойынша статистикалық есептеу
органдарына статистикалық мәліметтер беру, кеңес беру және түсіндіру
жұмыстарын жүргізу.
Қазақстан Республикасына әкелу және одан әкетуте рұқсат етілмейтін
заттардан басқа тауарларды сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар белгілі
бір талаптарды орындаған жағдайларда Республика кеден шекарасы арқылы
өткізе алады қойылатын талаптар:
- кедендік ресімдеу жүргізу;
- кедендік бақылаудан өту;
- тауарларды код арқылы белгілеу;
- кеден экспертизасынан өту;
- кеден төлемдері мен салықтарын төлеу;
- тарифтік емес реттеу шараларын орындау.
Әкелуге және әкетуге рұқсат етуге саны мен күні көрсетілген лицензиялар
негізінде кеден мекемелері ҚР әкелінген және одан әкетілген тауарларды
есептеп отырады.
Қазақстан Республикасының территориясы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын
өткізудің транзиттік тасымалдануының маңызы аз емес.
Транзиттік тауарлар мен көлік құралдары оған ҚР Мемлекеттік органы
берген рұқсаты болып кеден процедуралары жүргізілген үшін
төлемдер төленіп, тауарлардың мәлімденуі негізінде жүзеге
асырылады.
Декларант кеден органдарымен бірігіп — мәлімдеудің қолайлы схемасын
анықтайды. Тауарлар мен көлік құралдары декларант, кеден органы орналасқан
жерде немесе кеден мекемесімен келіскен басқа -жерлерде кедендік,
ресімдеуге ұсынылуы және мәлімденуі тиіс.
Мәліметтерді кедендік жүк декларациясында мәлімдеуде ҚР әкелінген немесе
одан әкетілетін декларант кеден режимдерін өзі таңдап, ол туралы
декларацияға белгі қояды.
Егер әрбір тауар партиясына бір ғана кеден режимі белгіленген болса, онда
біреу-ақ кедендік жүк декларациясы толтырылады. Кеден шекарасы арқылы
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарына кедеңдік бақылау азаматтардың
заттарын қарап, құжаттарын тексеріп, кеден баждарын төлету арқылы жүзеге
асырылады. Кедендік бақылауды жүзеге асыру барысындағы Кеден қызметтерінің
құқығы:
а кеден декларациясында жазылған мәліметтерді тексеру;
б кедендік бақылауды жүзеге асыруға байланысты мәселелер бойынша
азаматтарды сұрау;
в қол жүктері мен багаждарын тексеру;
д кеден ережелерін бұзу мен контрабандаға жол бермеу мақсатында
белгіленген тәртіпке сәйкес жеке тексеруді жүргізу;
Кеден қызметтерінің міндеттері:
- бақылаудың азаматтар өмірі мен денсаулығына зияны жоқ техникалық
құралдарын қолдану;
- азаматтардың ар намысына тиетін әрекеттер жасамау;
- Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы азаматтардың тауарлары
мен көлік құралдарын өткізуте белгіленген кедендік бақылау тәртібін сақтау;
- кеден бұзу арқылы өткізілген заттар мен контрабандалық тауарларды алып
қою және құқық бұзушылық туралы хаттама жазу.
Сонымен, кеден ісі тек сыртқы экономикалық қызметтің құралы ғана емес
сонымен бірге басқа мемлекеттермен экономикалық байланыстардың жаңа түрін
қалыптастыру және реттеу құралы болып табылады. Осыған байланысты кедендік
реттеудің кеден саласындағы қажеттігі артады. Кеден қатынастарын реттеудің
шет ел және халықаралық тәжірибесін еске ала отырып кеден ісініе байланысты
заңдар, жарлықтар, қаулылары қабылданды және қабылданып жатыр.
Кеден ісінің
мақсаттары
Экономикалық мақсаттары: тауарлар мен көлік құралдарын кеден шекарасы
арқылы өткізу кезінде кеден төлемдерін өндіріп алу арқылы жүзеге
асырылады.
Реттеу мақсаттары — кеден шекарасы арқылы өткізілетін
тауарларға қолданылатын кеден баждары ставкасын белгілеу, тауарларды
әкелу және әкетуді шектеу мен тиым салу, экспорт пен импортты нормалау,
лицензиялау т.б.
Құқық қорғау мақсаттары — елдің мемлекеттік қауіпсіздігін,
қоғамдық тәртіпті, адамдардың денсаулығы мен өмірін,
қоғамның мәдени бағалықтарын сақтау; әкелінген тауарларды
тұтынушылардың мүддесін қамтамасыз ету; қарулуына жол бермеу және шара
қолдану.
Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы саясатының құрамдас бөлігі болып
табылатын оның кеден саясаты жүзеге асырылады.
Кеден саясаты — бұл кеден қызметі арқылы жүзеге асырылатын сыртқы
экономикалық қызмет саласындағы шаралар мен бағыттар жиынтығы. Кеден
саясаты тауарлар импорты мен экспорты кезінде алынатын кеден баждарын,
салықтарын және кеден алымдарын алу сондай-ақ әлеуметтік — экономикалық
қаржы және сауда-саттық мақсаттарға жету үшін кеден процедурасы мен тағы
басқа құралдарды қолдану жөніндегі қызметтерде біріктіреді. Кеден саясаты
елімізде рынок қатынастарын қалыптасуы кезінде саяси, әлеуметтік-
экономикалық өзгерістерді жүзеге асырумен тығыз байланысты және елдің ішкі
және сыртқы мүдделерін қорғауға бағытталған.
Кеден саясатының негізгі мақсаттары:
- Қазақстанның рыногын қорғау;
- Қазақстан өндірушілері мен тұтынушыларын қорғау;
- экономиканың дамуын ынталандыру;
- экономикада құрылымдық қайта құруды жүргізуге жәрдемдесу;
- бәсекені көтермелеу және монополизмге қарсы әрекет ету;
- экспортты ынталандыру және импортты алмастыратын өңдірісті көтермелеу;
- шет ел инвестицияларын тарту;
- сауда саясаты міндеттерін шешу;
- Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасындағы кеден
ісі туралы Заң күші бар жарлығына және тағы басқа заң актілеріне сәйкес ҚР
орталық мемлекеттік үкімет органдары анықтайтын басқа да мақсаттары.
Кеден саясаты шетел инвестицияларын тарту, инвестициялық белсенділікті
ынталандырудын аса маңызды құралы болып табылады. Осы факторды есепке ала
отырып Қазақстан Республикасының Кеден органдары өз жұмыстарының
тиімділігін кедендік ресімдеуді жылдамдату, оңайлату т.б. арқылы арттыруға
күш салысады.
Кеден саясатының принциптері өмір талаптарына сәйкес үнемі өзгеріп отырады.
Оның қазіргі кездегі принциптері:
а Кеден саясатымен сыртқы сауда саясатының бірыңғайлығы және әр түрлі болу
принципі.
Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы саясатының құрамдас бөлігі
ретінде бірыңғай кеден және сыртқы сауда саясаттары жүзеге асырылады.
Бірыңғайлығы сол - Кедендік-тарифтік мәселелері мен сыртқы сауданы қорғау
шаралары бойынша біріккен комиссиялардың құрылуы, экономикалық сауда
ұйымдары жұмыстарына қатысу, ғылыми-практикалық
конференциялардың өткізілуі т.б.
Сонымен бірге сыртқы экономикалық қызметті реттеу саласында нақты,
арнайы мақсаттар мен міндеттерді орындау барысында кеден саясаты мен сыртқы
сауда саясатының функциялары мен жауапкершіліктері әр түрлі. Әр қайсысының
өзіне тән басқару органдары, ведомстволық инфрақұрылымдары бар.
б Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасы мен кеден территориясының
бірлік принципі.
Кеден территориясының және елдің шекарасы мемлекеттік терриориясының
бір-біріне сай келмеуі мүмкін. Мысалы, еркін кеден аймағы территориясының
құрамына кірмейді. Олардың бірлігінің маңызы үлкен. Себебі компьютер,
спутник арқылы байланыс т.б. жаңа технологияларды қолданып Қазақстан
Республикасы жерінің әрбір нүктесіндегі кеден ісі мәселелерін тез арада
шешуге мүмкіндік туады.
в Заңдылық пен жауапкершілік принципі.
Бұл принцип бойынша кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын
өткізуге байланысты барлық негізгі қағидалар мен ережелер Қазақстан
Республикасы заңдарына және халықаралық _ келісімдерге негізделуі тиіс.
Кеден заңдылықтарын құрастырушы кеден процедураларын халықаралық құқық
негіздеріне және бірыңғай Европа Одақтың заңдылық актілері мен нормаларына
сәйкестендіруге ұмтылады. Ондағы мақсат — кеден процедураларын
мүмкіндігінше идентификациялау және оңайлату.
Сонымен бірге кеден органдарының лауазымды адамға және тағы басқа
қызметкерлері қателесіп өздерінің бұрыс шешімдерімен зиян келтірсе, оған
жауап берулері тиіс.
г Сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың және мемлекеттің
экономикалық мүдделерін қорғау принципі.
Қазіргі кезде сыртқы сауда қызметін мемлекеттік реттеудің басымдылығы
белгілі. Болашақтағы кеден саясаты - сыртқы экономикалық қызметке
қатысушылардың мүдделерін қорғауға бағытталуы қажет. Бұл тауар айырбасын
көбейтіп, экономикалық жағдайларды жақсартуға әсерін тигізеді. Кеден
төлемдері артып өндіріспен шұғылданатын кәсіпорыңдар мен ұйымдар көбейеді.
Осыған байланысты кеден инфрақұрылым дамытудың маңызы үлкен.
Қорыта айтқанда, кеден саясаты арқылы экспорт-импорт операцияларының
кедендік-тарифтік реттеу және тарифтік емес реттеулердің мақсаттары мен
міндеттері жүзеге асырылады. Кеден саясаты өзінің мақсаттарына сәйкес шетке
шығарылатын шикізат пен капиталдың бақылауын, контрабанданың жолын кесуді,
сонымен бірге тауарлар мен қызмет түрлері экспортынан түсетін валюталық
түсімдерін қамтамасыз етеді. Сондықтан Қазақстан республикасының кеден
саясаты сыртқы экономикалық қызмет байланыстарын бақылау мен елдің
экономикалық қауіпсіздігін сақтауға бағытталған.
1.4. Қазақстан Республикасы Кеден оргаңдарының құрылымы,
міндеті мен мақсаттары
Кеден органы дегеніміз - мемлекеттік дәрежеде белгілі бір әкімшілік
территория бөлімшелері бойынша кедсн ісш атқарушы орган. Қазақстан
Республикасының кеден органдары біртұтас жүйені құрайды, оның құрамына
мемлекеттік кеден комитеті, облыстық кеден басқармалары, кедендер және
кеден бекеттері кіреді.
Қазақстан Республикасының орталық кеден органы 1995ж. қазан айында
құрылған кеден комитеті болып табылады.
Республикада 14 кеден басқармалары, 22 кеден, 127 кеден бекеттері
бар.
ҚР кеден органдарының өз белгісі болып табылатын эмблемасы пайда
болды. Ол ортасында алтынмен жиектелген шаңырағы бар көгілдір түсті фонда
орналасқан сегіз қырлы планетамызды бейнелейтін алтын жұлдыз, жоғарғы
жағында ақ шрифтпен кеден, ал астында customs деген жазулары бар.
Сонымен бірге ҚР кеден органдарының өз жалауы да дүниеге акелді. Ол өзара
тең көгілдір және жасыл екі бөліктен тұрады. Көгілдір көк түс ҚР ұлттық
жалауын бейнелесе, жасыл түс көпшілік мемлекеттер мақұлдаған шекаралардың
халықаралық белгісі болып табылады. Жалаудың ұзындығы 1,5 метр де ені 1
метр. Оның ортасындағы ақ дөңгелекте планетамызды бейнелейтін сегіз қырлы
жұлдыз, ал жұлдыздың қырлы алтын жұлдыз, ал жұлдыздың ішінде алтынмен
жиектелген шаңырақ орналасқан.
Енді кеден органдарының бірыңғай жүйесі толығырақ қарастырамыз.
Кеден органдарының бірыңғай жүйесі дегеніміз кеден органдарының түгел
жиынтығы, олардың кеден ісін жүзеге асыру барысындағы өзара байланысы мен
әрекеттері.
Кеден органдарының жалпы жүйесі — бірнеше ортақ қағидаларға негізделеді.
Олар:
- құрылымдық;
- бүтіндік;
- иеархиялық бағыныштылық
- қоршаған әлеуметтік ортамен байланыстылық.
Жүйенің құрылымдылығы — ол, кеден ісін жүзеге асырудың жалпы технолопроцесі
шеңберінде кеден органдарының өзара байланыстылығы.
Жүйенің бүтіндігі — бұл, кеден органдары ортақ мақсаттарын орындау үшін
өздерінің функцияларын жүзеге асыру барысында бір-біріне бағыныштылығы мен
байланысынан қалыптасады.
Жүйенің иеархиялығы - төменгі кеден органдарының жоғарғы кеден органдарына
бағыныштылығымен сипатталады.
Кеден органдары жүйесін Қазақстан Республикасы Кеден комитеті басқарады.
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кеден комитетінің құрылымы Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 25 ақпандағы №173 қаулысымен бекітілген.
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс министрлігінің Кеден комитеті
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс министрлігі құзыретінің шегінде
арнайы атқарушылық және бақылау-қадағалау функцияларын, сондай-ақ кеден ісі
саласындағы саларалық үйлестіруді жүзеге асыратын ведомство болып табылады.
Комитет өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына,
заңдарына, Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің актілеріне,
өзге де нормативтік Құқықтық актілерге, сондай-ақ аталған осы Ережеге
сәйкес жүзеге асырады. Комитет мемлекеттік мекеменің ұйымдастыру-құқықтық
нысанындағы заңды тұлға болып табылады, оның мемлекеттік тілде 93 атауы
жазылған мөрлері мен мөртаңбалары, белгіленген үлгідегі банкілері, сондай-
ақ заңдарға сәйкес банкте шоттары болады. Комитет азаматтық-құқықтық
қатынастарға өз атынан кіреді. Егер Комитетке заңдарға сәйкес өкілеттік
берілген болса, оның мемлекет атынан ащаматтык-қүкықтык катынастар
тарапынан білдіруге құқығы бар. Комитет өз құзыретінің мәселелері бойынша
заңдарда белгіленген тәртіппен бұйрықтар шығарады, олардың Қазақстан
Республикасының бүкіл аумағында міндетті орындалу күші бар. Комитеттің
құрылымы мен штат санының лимитін Қазақстан Республикасының Үкіметі
бекітеді.
Комитеттің заңды мекен-жайы:
Астана қаласы, Пушкин көшесі, 166.
Комитеттің толық атауы — Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс
министрлігінің Кеден комитеті мемлекеттік мекемесі. Комитеттің қызметін
қаржыландыру тек мемлекеттік бюджеттен жүзеге асырылады. Комитеттің
кәсіпкерлік субъектілерімен Комитеттің функциялары болып табылатын
міндеттері орындау тұрғысында шарттық қатынастарға кіруге құқығы жок. Егер
Комитетке заң актілерімен кіріс әкелетін қызметті жүзеге асыру құқығы
берілсе, онда мұндай қызметтен алынған кіріс мемлекеттік бюджеттік кірісіне
аударылады.
Комитеттің негізгі функциялары:
- Қазақстан Республикасының кеден саясатын жетілдіру жөнінде ұсыныстар
әзірлеуге қатысу;
- Қазақстан Республикасының кеден саясатын жүзеге асырудың құқықтық
экономикалық және ұйымдастыру тетіктерін әзірлеуге қатысу. олардың іске
асырылуын қамтамасыз ету;
- Қазақстан Республикасында кеден қызметін дамыту бағдарламасын әзірлеу
және іске асыру;
- кеден ісі туралы заңдардың және өзге де нормативті құқықтық актілердің
жобаларын дайындауға белгіленген тәртіппен қатысу;
- өндіріп алу кеден органдарына жүктелген, кеден баждары мен салықтардың
ставкалары мен оларды қолдану тетігі туралы белгіленген тәртіппен ұсыныстар
енгізу;
- лицензиялауды қоса алғанда, Қазақстан Республикасының кеден шекарасы
арқылы өткізілетін тауарларға қатысты экономикалық саясат шараларын
әзірлеуге қатысу;
- тауарлардың кеден құнының дұрыс белгіленуіне бақылау жасау жүйесін
ұйымдастыру;
- өндіріп алу Қазақстан Республикасының кеден оогаңдарына жүктелген, кеден
баждары мен салықтардың республикалық бюджетке уақытылы және толық
енгізілу, қамтамасыз ету;
- тауарлар мен көлік құралдары Қазақстан Республикасының кеден шекарасы
арқылы өткізілген кезде режимдерінің тиімді пайдалануын қамтамасыз ету;
кеден бақылауын жүзеге асыруды және тауарлар мен көлік құралдарын
ресімдеуді ұйымдастыру, оларды жетшдіру жөнінде шаралар қабылдау; өз
бетімен және құқық қорғау органдарымен бірлесе отырып кедендік
бақылау аймағы режимінің сақталуын бақылауды қамтамасыз ету,
кедендік инфрақұрылым объектілерін күзету жүйесін ұйымдастыру,
Қазақстан Республикасының кеден шекарасын күзету жөнінде басқа да
шараларды жүзеге асыру;
- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік министрлігімен бірлесе
отырып, тауарлар мен көлік құралдарын Қазақстан Республикасының
кеден шекарасы арқылы өткізуге рұқсат беру тәртібі әзірлеуге және соны
орындауға қатысу;
- стратегиялық және Қазақстан Республикасы үшін өмірлік маңызы бар
басқа да материалдардың, сондай-ақ мәдени құндылықтардың әкетілуін
бақылауды жүзеге асыру;
- өз құзіретінің шегінде және қолданылып жүрген заңдарға сәйкес валюталық
бақылауды жүзеге асыру;
- кеден органдарының мемлекеттік қауіпсіздікті, табиғи ортаны, жануарлар
мен өсімдіктерді қорғау, республикаға әкелінетін тауарларды
тұтынушылардың мүдделерін қорғау жөніндегі шараларды жүзеге
асыруға қатысуын қамтамасыз ету;
- контрабандаға және кеден ісі саласыңдағы өзге де қылмыстарға қарсы
күрес жүргізуді ұйымдастыру;
- кеден ережелерін бұзушылықпен байланысты жұмысты жүзеге асыру;
- халықаралық терроршылдыққа қарсы күреске жәрдемдесу және Қазақстан
Республикасының әуежайларында халықаралық азаматтық авиация қызметіне
заңсыз араласудың жолын кесу;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес контрабанда туралы
кеден ісі саласындағы өзге де қылмыс туралы істер бойынша іс
жүргізген, жедел-ізденістіру қызметін жүргізген, кеден ережелерін бұзушылық
туралы істер бойынша іс жүргізген кезде және оларды қараған кезде Қазақстан
Республикасы кеден оргаңдырының лауазымды адамдарының заңдарды
сақтауын бақылауды жүзеге асыру;
сыртқы экономикалық қызметтің тауар номенклатурасын жүргізу;
- Қазақстан Республикасы кеден органдарының және олардың лауазымды
адамдарының шешімдеріне, заңсыз іс-әрекеттеріне немесе
әрекетсіздіктеріне арыздардың дер кезінде және әділ қаралуын
қамтамасыз ету;
- Қазақстан Республикасының кеден ісінің жай-күйі мен оны
дамыту жөнінде ақпараттық-түсіндіру жұмысын жүргізу;
- Қазақстан Республикасының кеден ісі мәселелері жөніндегі
- халықаралық шарттарының жобаларын әзірлеуге қатысу, Қазақстан
Республикасының зандарында белгіленген тәртіп бойынша оларды жасасу жөнінде
келіссөздер жүргізу, олардың орындалуын қамтамасыз ету; кеден ісі
мәселелерімен айналысатын халықаралық ұйымдардың қызметіне өз құзыретінің
шегінде қатысу; Қазақстан Республикасының халықаралық міндеттемелерінің
кеден ісіне қатысты бөлігінде орындалуын қамтамасыз ету;
- Қазақстан Республикасындағы және шет мемлекеттердегі кеден ісі туралы
заңдардың қолданылу тәжірибесін қорыту және талдау, оның ішінде ғылыми-
зерттеу жұмыстарын жүргізу;
- кеден ісі бойынша мамандар даярлауды, қайта даярлауды және олардың
біліктілігін арттыруды, кеден зертханаларында, басқа да ведомстволық
бағынысты ұйымдарда жұмыс істеу үшін мамандар даярлауды қамтамасыз ету;
- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кіріс министрлігіне кеден
органдары қызметінің барлык бағыттары бойынша ақпарат беру;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес, Қазақстан Республикасы
Мемлекеттік кіріс министрлігінің шешімдерінің негізінде кеден
басқармаларын, кедендерді, кеден бекеттерін, кеден зертханаларын, қызметі
Қазақстан Республикасы кеден органдарының міндеттерін шешуге жәрдемдесетін
құрылыс-пайдалану және өзге де ұйымдарды құру, қайта ұйымдастыру және
тарату; өз жүйесінде ғылыми-зерттеу ұйымдарының, оқу орындарының жұмыс
істеуін қамтамасыз ету;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Қазақстан Республикасы кеден
органдарды жүйесінің мүлкін басқаруды жүзеге асыру;
- кеден органдары жүйесінің лауазымды адамдарын құқықтық және әлеуметтік
қорғау шараларын іске асыруға жәрдемдесу;
- өзіне Қазақстан Республикасының заңдарында жүктелген басқа да
функцияларды орындау.
Комитеттің негізгі міндеттері:
- Қазақстан Республикасының кеден саясатын әзірлеуге және іске асыруға
қатысу;
- өз құзыретінің шегінде Қазақстан Республикасының аумағында біртұтас
кеден саясатын қамтамасыз ету;
- өз құзыретінің шегінде Қазақстан Республикасының экономикалық
қауіпсіздігі мен мүдделерін қамтамасыз ету;
- Қазақстан Республикасының экономикасы дамуының басымдықтарына сүйене
отырып кедендік реттеуді ұйымдастыру және жетілдіру;
- орындалуына бақылау жасау кеден органдарына жүктелген кеден заңдарының
сақталуын қамтамасыз ету;
- кеден мәселелері бойынша халықаралық ынтымақтастыққа қатысу.
- Комитет өзіне жүктелген негізгі міндеттер мен функцияларды жүзеге асыру
кезінде мынадай құқықтарды иеленеді;
- өз құзыретінің шегінде кеден режимдерін құқықтық реттеудің
ерекшеліктерін айқындау;
- Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен Қазақстан
Республикасының Мемлекеттік кіріс министрлігіне жеке тұлғалардың тауарларды
алып жүруінің оңайлатылған, жеңілдікті тәртібін орнату жөнінде ұсыныс
енгізу;
- белгіленген тәртіп бойынша мемлекеттік органдардан, өзге де ұйымдардан,
сондай-ақ лауазымды адамдардан, азаматтардан өзіне жүктелген міндеттер мен
функцияларды орындауға қажетті құжаттары мен мәліметтерді сұрату және алу;
- заңдарда белгіленген тәртіппен өнімнің жұмыстардың, қызмет
көрсетулердің мемлекеттік тапсырысшысы функцияларын орындау;
- кеден ісі мәселелері бойынша үйлестіруші сараптық кеңестер мен жұмыс
топтарын көру;
- өз құзыретінің шегінде Қазақстан Республикасында да, одан тыс жерлерде
де мемлекеттік органдармен, өзге де ұйымдармен, сондай-ақ лауазымды
адамдармен және азаматтармен өзара іс-қимыл жасау;
- Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де құқықтарды жүзеге
асыру.
Комитетті Қазақстан Республикасының Мемлекетттік кіріс министрінің ұсынуы
бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі қызметке тағайындайтын және
қызметтен босататын Төраға басқарады. Төрағаның Комитет төрағасының
ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кіріс министрі
қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын үш орынбасары болады.
Төраға Комитеттің жұмысын ұйымдастырады және басқарады және Комитетке
жүктелген міндеттердің орындалуына және өз функцияларын жүзеге
асыруына жеке жауап береді. Қазақстан Республикасының Осы мақсаттарда
Төраға:
- өзінің орынбасары мен Комитеттің құрылымдық бөлімшелері басшыларының
өкілеттері мен міндеттерін белгілейді;
- заңдарға және Төраға бекіткен лауазымдар номенклатурасына сәйкес
Комитет жүйесіндегі қызметкерлерді қызметке тағайындайды және қызметтен
босатады;
- заңдарда белгіленген тәртіппен Комитет қызметкерлеріне
тәртіптік жаза қолданылады;
- Комитеттің бұйрықтарына қол қояды;
- Комитеттің құрылымдық бөлімшелері туралы ережелерді бекітеді;
- Комитетті мемлекеттік органдар мен өзге де ұйымдарда білдіреді:
- Заңдарға сәйкес өзге де ұйымдарда білдіреді;
- Заңдарға сәйкес өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 25 ақпандағы №173
қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кіріс
министрлігі Кеден комитетінің
ҚҰРЫЛЫМЫ:
- Басшылық
- Кедендік кіріс басқармасы
- Кедендік бақылау басқармасы
- Контрабандаға және кеден ережелерін бұзушылықка қарсы күрес
жөніндегі басқарма
- Энергия ресурстарына кедендік бақылауды ұйымдастыру
басқармасы
- Ұйымдастыру-талдау басқармасы
- Кадр басқармасы
- Қаржы-шаруашылық басқармасы
- Кеден күзету мен режимі басқармасы
- Жүктерді алып жүру жөніндегі бөлім
- Құқықтық камтамасыз ету бөлімі
- Кеңсе
Әрбір басқарма негізін құрайтын бөлімдердің аталуы бойынша басқару
функциялары туралы пікір айтуға болады. Мысалы, кедендік бақылауды
ұйымдастыру басқармасы — саудасыз айналымдағы, кедендік бақылауды
ұйымдастыру бөлімінен, тарифтік емес реттеу және экспорттық бақылау бөлімі,
кедендік бақылаудың методология бөлімі, кеден режимдері бөлімінен тұрады.
Кеден тәртібін бұзушылықпен және контрабандамен күрес ұйымдастыру
басқармасында - оперативті бөлімі, контрабандамен күрес бөлімі, кедендік
бұзушылықпен күрес бөлімі жұмыс істейді.
Кедендік табыстар басқармасы - сауда айналымындағы кедендак төлемдер
бөлімі, тауар номенклатурасы мен кедендік құн кедендік - тарифтік басқарма
бөлімі, жанама салық бөлімі, саудасыз айналымдағы кеден төлемдері мен
алымдар бөлімі, валюталық бақылау бөлімі. Басқа сөзбен айтқанда, бұл
басқарма кеден шекарасынан өткен тауарлардан баждар мен
алымдарды шаруашылық субъектілерінің төлеуін ұйымдастырумен шұғылданады.
Аталған төлемдердің жиынтығы мемлекет қазынасына түсетін кеден табысын
құрайды.
Ерекше көзге түсетін кеден органдарын қаржыландыру және материалдық -
техникалық жабдықтау басқармасының құрылымы. Аталған басқарманың маңызы
бөлімшесі толық штатымен бухгалтерия болып табылады. Келесі бөлімшесі —
кеден органдарының қаржы — шаруашылық ісі-әрекетін талдау және
қаржыландыру. Кеден қызметін ойдағыдай жүзеге асыру үшін кажетті бөлімшесі
— техникалық бақылау және қорғаныс құралдар, қарулану, материалдық
жабдықтау.
1995 ж. 30 шілдеде қаржы министрінің 163 бұйрығымен құрылған кеден
комитетінің құрамындағы кеден экспертизасын ұйымдастыру бөлімі Орталық
кеден лабораториясы болып қайта құрылды. Бұл лаборатория Кеден Комитетінің
негізгі эксперттік зерттеу мекемесі болып табылады. Лабораторияның негізгі
міндеті — кеден шекарасы арқылы өткізілетін тауарларды кедендік бақылау мен
кедендік ресімдеу барысында Кеден органдарына эксперттік көмектесу.
Экспорттық көмектесу қажетті зерттеулердің жүргізілуімен жөне арнайы
білімнің қолданылуымен сипатталады. Кедендік лабораториясы қызметінін мәні
—кеден шекарасы арқылы тауар ретінде өткізілетін заттардың химиялық
физикалық зерттелуі. Сонымен бірге лаборатория сыртқы экономикалык
қызметтің тауар номенклатурасы бойынша тауарлардың топтастыруын,
мемлекеттік бюджетке кеден төлемдерінің дұрыс түсуін қамтамасыз ету үшін
тауардың кедендің құнындауардың шыққан елін анықтау сияқты жан-жақты
кедендік экспертиза жүргізумен шұғылданады. Ал сыртқы экономикалық
қызметтің тауарлық номенклатурасы бойынша тауарларды топтастыру
классификациялау көптеген факторларға байланысты. Олар: тауардың қандай
материалдан жасалынғандығы; тауардың өңделу дәрежесі; тауардың халықаралық
сауда саласындағы маңыздылығы т.б. сонымен бірге тауардың кодын анықтау
үшін деэкспертизалық әдіс қолданылады.
Қазақстан Республикасы Кеден Комитеті құрамында сыртқы байланыстар бөлімі
болғандықтан кеден комитеті қызметін сыртқы қатынастардың ішкі мемлекеттік
органдарына жатқызуға болады.
Ішкі қатынастар бөлімінің міндеттері: әртүрлі елдердегі кеден ісінің
жағдайы туралы информациялар жинап, оны талдау хабарлау,
Қазақстанның басқа елдер және халықаралық кеден ұйымдарымен кедендік
ынтымақтастық формалары, Қазақстан кеден қызметін жетілдіру —
жөніңде ұсыныстар жасау.
Қазақстан Республикасы Үкіметі жанында консультативтік – кеңесші орган —
Кеден-тариф кеңесі жұмыс істейді.
Кеден — тариф кеңесіне:
Кеден бажы мөлшерін белгілеу, жою немесе өзгерту, тарифік жеңілдіктер мен
артықшылықтар беру туралы, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Кеден тарифінің
номенклатурасына өзгеріс енгізу туралы ұсыныстарды қосқанда, тауарларды
Қазақстан Республикасының кеден территориясына әкелу және әкету кезінде
республикалық рынокты қорғау туралы шараларды әзірлеу;
Қазақстан Республикасының заң актілері мен халықаралық шарттарының Кеден-
тариф реттеулеріне қатысты жобаларым қарау жүктеледі. Кеден ісі туралы
Жарлық, III бап.
Кеден органдары жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі кедендік басқарма болып
табылады. Мемлекеттік Кеден комитеті мен кедендердің аралық бөлімі болып
табылатын кедендік басқармалардың пайда болып қызмет етуі — кеден
саласындағы қызметті ұйымдастырудың күрделенуімен байланысты болды.
Көпсатылы кедендік басқарма жүйесі революцияға дейінгі Ресейде сонан соң
Совет Одағында орын алды. 1964ж. Кеден ісін басқару құрылымы оңайлатылды:
тек негізгі бас кеден басқармасы және кедендер сақталады. Бірак, 80
жылдар соңында халықаралық тауар айналымы мен кеден ісі саласының дамуы
күрделі мақсаттар мен жаңа қажеттіктерге сәйкес болмай қалды. Сондықтан
1991ж. қабылданған Кеден Кодексіне сәйкес кеден органдарының бірыңғай
жүйесінде аймақтық кеден басқармалары құрылды. Оған Мемлекеттік Кеден
комитеті бұйрығымен тағайындалатын бастық басшылық етеді.
Аймақтық кеден басқармасы бастығының міндеттері:
- кеден баскармасына жүктелген міндеттер мен мақсаттарды орындау үшін
дербес жауап береді;
- өз орынбасарларынын арасында міндеттерін беледі;
- мемлекеттік кеден комитетінің Заңдылық актілері мен нормативтерін
орындау үшін өз құзыры шегінде жарлықтар мен бұйрықтар шығарады; өзіне
бағынышты органдардың құрылымы бекітеді.
- Кеден басқармасы бөлімшелерінің бастықтарын қызметке тағайындайды және
одан босатады;
- Кеден басқармасы бөлімшелерінің құрылымы туралы Ережелерді бекітеді;
КБ лауазымды адамдарына арнайы атақтар беру туралы ұсыныстар жасайды; КБ
бағынышты лауазымды адамдарға тәртіптілік жөніндегі жазалар мен көтермелеу
шараларын қолданады.
Кеден органдарының бірегей жүйесінің келесі звеносы болып кедендер
танылады. Өйткені кеден қызметінің функциялары мен мақсаттарын жүзеге асыру
бойынша ең негізгі жұмыстар дәл осы кезеңдерде шоғырланған. Кедендер және
олардың бөлімшелері Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Кеден комитеті
белгілейтін аумақтық принцип бойынша құрылады. Осы принципке сәйкес сыртқы
экономикалық байланыстарға қатысушы тұлға тауарлар мен басқа заттарды
кедендік ресімдеуді заңды мекен-жайы тіркелген аумақта немесе аумақ
қарамағында әрекет ететін кедендерге жүзеге асырады. Бұл, сыртқы
экономикалық байланыстарға қатысушылар туралы қажетті мәліметтер алуға
мүмкіндік береді, бір-біріне жақсы танымал және ынталандырушылық білдіре
отырып, өзара әрекет етуге қолайлы жағдай жасайды.
Кеден мақсаттары:
- ҚР кеден саясатын жүзеге асыру;
- орындалуы органдарына жүктелген ҚР Заңдылықтарының біркелкі қолданылуын
қамтамасыз ету;
- өз құзыры шегінде ҚР экономикалық мүддесі мен экономикалық қауіпсіздігін
қамтамасыз ету;
- кеден органы кадрларын дайындау, талғау іріктеу және орналастыру;
- кедендік бақылау арқылы ақша қаржыларын төлетуді қамтамасыз ету;
- кеден органдарын үстау мен дамытудың материалдық және ақшалай
қаржыларын тиімді пайдалану.
Кеденді Мемлекеттік Кеден Комитетінің бұйрығымен тағайындалатын және
босатылатын бастық басқарады. Кеден бастығы:
- кеден аддында түрған мақсаттардыорындауға және сол арқылы өз
функцияларын жүзеге асыруға жауапты болады.
- Мемлекет органдарына кеденді ұсынады.
- өз орыньасарлары арасында міндеттерді бөледі.
- ҚР Заңдылық актілерін, МКК нормативтік актілерін, Кеден басқармаларының
актілерін орындау үшін өз құзыры шегінде жарлықтар мен бұйрықтар шығарады.
Кеден құрылымдық бөлімшелері туралы ережелерді бекітеді.
Кеденнің штаттық кестесі бекітеді.
Кеден органдарының бірегей жүйесін кіретін бастапқы буын-ол Кеден
бекеттері. Кедендік бекет құрамына еніп оған бағынатын кедендер
басшылығымен өз жұмысын атқарады. Кеден бекетінің құрылуын, қайта ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz