Зейнолла Серікқалиевтің публицистикасы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 109 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЖУРНАЛИСТИКА ФАКУЛЬТЕТІ

МАГИСТРАТУРА

Мерзімді баспасөз кафедрасы

МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ

ЗЕЙНОЛЛА СЕРІКҚАЛИЕВТІҢ ПУБЛИЦИСТИКАСЫ

Орындаушы

Ғылыми жетекші .

Қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі:

Ш. Ы. Нұрғожина ф. ғ. д., профессор «18» маусым 2009 ж.

Норма бақылаушы:

аға оқытушы М. Ж. Майлықұтова «18» маусым 2009 ж.

Алматы 2009 ж.

М А З М Ұ Н Ы :

Кіріспе . . . 3 - 7

І. Ғибрат тұнған ғұмыр

1. 1. Зейнолла Серікқалиевтің өмірі мен

шығармашылық жылдар белесі . . . 8 - 13

ІІ. Зейнолла Серікқалиевтің публицистикасы

2. 1. Тағдыры- сын, жаратылысы- сыншы Зейнолла

Серікқалиевтің сыншылық даралығы . . . 14 - 72

2. 2. Ғылыми және көркемдік танымға жаңа көзқарас

«Дүниетану даналығындағы» суреткерлік сыры мен

эстетикалық талғам . . . 78 - 93

Зейнолла Серікқалиев көсемсөзіндегі көркемдік шеберлік

(тілдік, стильдік ерекшеліктер) . . . 94 - 102

Қорытынды . . . 103 - 105

Сілтемелер жүйесі . . . 106-108

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 109-112

Дүбірлі дүниеде сөзден мәңгілік, сөз мәнісінен құдіретті еш нәрсе жоқ. Қазақ публицистикасын түр мен мазмұн жағынан байытатын таланттылар қаламынан туған туындылар өз құнын ешқашан жоғалтпайды. Сондықтан туған әдебиетіміздің мәртебесімен сөз қадірін ұлықтайтын халықтың мерейі қашан да үстем.

Сөз құдіретін кие тұтатын ұлттық журналистикада көсемсөздің көсегесін көгертер қаламгерлік шеберлік дәстүрі тамаша туындылармен толығып, уақыт көшімен жалғасын тауып келеді.

Ғылым көкжиегінде сараланған көркем шығарманы ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсыновтың тілімен түрлендірсек, «бір нәрсе турасындағы пікірімізді, яғни қиялымызды, яки көңіліміздің күйін сөз арқылы жақсылап айта білсек, сол сөз өнері болады. Ішіндегі пікірді, қиялымызды, яки көңілдің күйін тәртіптеп қисынын, қырын, кестесін келістіріп сөз арқылы тысқа шығару -сөз шығару болады. Шығарма дегеніміз осылай шығарған сөз . . . »[1, 147-148] .

Өмірдің көркем шындығын кернеуін келістіре, дәуір көшіне ілестіре отырып, тап басып айту мен ұшқыр ой, салиқалы талдау да публицист қаламының қарымдылығына тікелей байланысты.

Елбасы Н. Назарбаев өзінің Мемлекеттік тіл туралы толғанысында: «Дауға салса алмастай қиған, сезімге салса қырандай қалқыған, ойға салса қорғасындай балқыған, өмірдің кез келген орайында әрі қару, әрі қалқан, әрі байырғы, әрі мәңгі жас, отты да ойнақы Ана тілінен артық қазақ үшін бұл дүниеде қымбат не бар екен!?» [2, 38] -деп тебіреніпті. Сол туған тіліміздің қадір -қасиетін бойына сіңірген қазақ публицистикасының бүгінгі жарқын бет- бейнесін бағалау үшін де парасат - пайым тереңдігі қажет.

Ұлттық публицистикадағы әдеби сын жанрын тақырыптық, пішіндік, мазмұндық жағынан байытқан қаламгерлеріміздің бірі де бірегейі Зейнолла Серікқалиевтің қалам құдіретімен халықтың эстетикалық мәдениетін көтеруге, оқырманның әдеби-эстетикалық талғамын тәрбиелеуге, қалыптастыруға, дамытуға дәнекер болып, өмір бойы табанды түрде еткен еңбегіне ерекше мән беріп, сараптау жасайтын шақ әлдеқашан туған. Көрнекті публицист, әдебиет сыншысы, баспагер З. Серікқалиев өзінің «Дүниетану даналығында»: «Шын суреткер - бір қалыптан шыққандай өз тегі, өз заманының ортақ ұлы ғана емес, ол - қайталанбас дара тұлғасымен, шеберлігімен ерекше қатынас - көзқарасымен өзі жасаған сом суретке өз қолтаңбасын қалдыра алатын адам», - деп пайымдайды. Бірақ ол шын суреткерліктің сипатын осылай қағаз бетінде ғана жазып қалдырған жоқ, бұл дарындылықты өз даралығымен таныта білді, нағыз суреткерліктің бейнесін Өзі жасады деуге толық негіз бар. Іздену барысында жұмысымыздың негізгі арқауы болған публицистің шығармашылығын зейінмен зерттеп-зерделеуге талпыныс жасадық. Бұл талпынысымызға негіз болған нәрсе- бұрын- соңды ғылыми айналымға енбеген тақырыптың сонылығы мен өзектілігі еді.

Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі еркін ақпарат алмасу ғасырында ой дәлдігі мен сөз дәлдігін ұштастыра отырып, ұлттық құндылықтарымызды ұлықтауымыздың өзі ерлік іс болмақ. Әдебиетіміз бен мәдениетіміздің ортақ игілігіне айналған сөз мұрасына адалдық танытқан қаламгер З. Серікқалиев публицистикасының арнайы тақырып болып, ғылыми зерттеу бағытында саралануының өзі өнер иесін қадірлеуіміздің бір нышаны, сонымен бірге, сарапшы сыншы қаламынан туған көркем сөз өнері құндылығының бір көрінісі. Әдебиет туралы дәуір үнін- әдеби сын деп қарастырар болсақ, З. Серікқалиев күллі шығармашылығында осы жанрды даралап еншілеп алған қаламгер. Оның «газет-журналға» лайықтап жазылған мақалаларының басым көпшілігі қаймағы бұзылмастан қазақ әдебиетінің мәселелеріне арналған «Ойлар, толғаныстар» (1967), әдеби сын-зерттеуді арқау еткен «Жылдар сазы» (1971), «Бәрін білсем» суретті кітапша (1972), ғылыми және көркемдік таным ерекшеліктері қарастырылған «Ақыл таразысы» (1976), «Ақ жол» сын кітабы (1990), «Дүниетану даналығы» (1994), әдеби сыншылдық көзқарастары, толғаныстар мен эсселерінің топтамасы «Тағдыр және біз» (1996), таңдамалы «Сын кітабы» (1997), қазіргі көркемдік ой танымына көзқарас: талдау, толғаныстар «Алтын жамбы» (2001), «Жандауа» (2004) сияқты жинақ кітаптарға топтастырылды. Мұндағы мақалалардың әр қайсысы кеңінен талдауды қажет ететін сүбелі тақырыптарға арналған. Күні бүгінге дейін публицистің шығармашылық зертханасының зерделеніп -зерттелмеуінің өзі тақырып өзектілігін айқын аңғартады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қырық жылға жуық шығармашылық белесінде З. Серікқаливтің жалпы саны жетпіске жететін мақалалары мерзімді баспасөз басылымдарында жарық көрді. Әдеби сынға алпысыншы жылдың басында келген қаламгерлер шоғырының ішінде шоқтығы биік З. Серікқалиев өз әріптестері мен замандас зиялы қауым арасында эстетикалық талғампаздығымен ерекшеленді. Тіпті, сыншылық даралығы жағынан басқа әдебиетшілердің құрметіне бөленді. Әр жылдар белесінде танылған Сыншы шығармашылығының көркемдік қуатына байланысты өз кезегінде қазақ қаламгерлерінің ой -пікірлері, лебіздері баспасөзде үздіксіз жарияланып отырды. Тақырыбымызды жан -жақты зерттеу барысында біз М. Қаратаевтың «Сыншылық сирек қасиет»(«Лениншіл жас» газеті, 6 ақпан, 1988 жыл), Ә Бөпежанованың «Дүние ─ имани ғана құбылыс» («Қазақ әдебиеті», 3 наурыз, 1998. №9), «Текті өнердің дарабозы» («Егемен Қазақстан», 8 желтоқсан, 1998), М. Әкімхановтың «Сын кітаптары сыр толғайды» («Алматы ақшамы», 24 қыркүйек, 1997), С. Жұмабектің «Тағдыры ─сын, жаратылысы ─ сыншы» («Алматы ақшамы», 9ақпан, 1998), А. Кемелбаеваның «Жамбы жарығы─ нұр» («Алтын орда», 31қаңтар-6 ақпан, 2003), Н. Оразалиннің «Мен Зекеңді іздеймін» («Әдебиет айдыны», 17наурыз, 2005), С. Оспанның «Жаратылысы сарапшы жан» («Түркістан» газеті, 9 желтоқсан, 1998), «Бекзат болмыс сұңқарға бітеді» («Егемен Қазақстан» газеті, 10 ақпан, 1998) деген сияқты мақалаларын парақтадық.

Белгілі қайраткер, әдебиет сыншысы М. Қаратаевтың «Аңдап қарасақ, З. Серікқалиұлының әдеби сын саласында болсын, тындырғаны аз емес. Бірақ мәселе бітірген еңбек санының аз -көбінде емес, сапасында, маңызында. Осы ретте айтуға болады: З. Серікқалиев -өз қатарында үздік көзге түскен талант иесі. Ол не істесе де тынымды, тыңғылықты істейді. Не жазса да біліп, зерттеп, көз жеткізіп жазады . . . »[3, 7] -деген пікірінің дәлдігіне зерттеу жұмысы барысында иланасыз.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері.

Әдеби шығарма көркем шындыққа негізделіп жазылса, публицистік шығармалар өмірдің нақты шындығына сүйеніп жазылады. Зейнолла Серікқалиевтің негізгі жанрының өзі әдеби сын болғандықтан зерттеу жұмысымыз үшін публицистика мен сынға қатысты еңбектерге қажеттілік туды. Осыған орай біз А. Байтұрсыновтың «Әдебиет танытқыш», Қ. Жұмалиевтің «Стиль -өнер ерекшелігі», Т. Қожакеевтің «Жас тілшілер серігі», Т. Амандосовтың «Совет журналистикасының теориясы мен практикасы», М. Барманқұловтың «Журналистика для всех», Р. Сыздықованың «Сөз құдіреті», З. Қабдоловтың «Сөз өнері», С. Әшімбаевтың «Азаматтыққа адалдық», «Сын өнері», С. Жұмабектің «Сын пернесі» атты ғылыми-теориялық кітаптарға сүйендік. Сондай-ақ, Д. Ысқақұлы, Д. Баялиева, Б. Жақып сынды авторлардың ғылыми еңбектерінен де бағыт-бағдар алдық.

4. Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері . Тағдыры -сын, жаратылысы -сыншы З. Серікқалиұлының мерзімді баспасөз бетінде жарияланған мақалаларына ғылыми -теориялық және эстетикалық талдаулар жасай отырып, сыншылық даралығын, қаламгерлік ізденісі мен суреткерлік шеберлігін айқын көрсетуге талпыныс жасадық. Сонымен бірге, ұлттық әдебиеттану ғылымындағы әдеби-көркем сынды кәсіби жағынан жан-жақты толықтырып, теориялық-танымдық тұрғыдан байытып, эстетикалық талғам мен аналитикалық талдауды қалыптастырудағы табанды еңбегін зерделеп, бағалауды мақсат еттік. Осы мақсатымызға орай:

З. Серікқалиевтің баспасөздегі жарияланымдарының жанрлық, тілдік, стильдік ерекшеліктерін белгілеп, саралау;
Тілдік айшықтау құралдарының пайдалану аясын газет материалдары арқылы көрсету;
Эстетикалық талдауларын жан -жақты қарастыру;
Эссе жанрындағы шығармалардың тақырыптық, мазмұндық сапасы мен көркемдік шешім мәселелеріне шолу жасау;
Танымдық, тәрбиелік мәніне бойлап, баспасөз тарихындағы орнын анықтау сияқты мәселелерге жауап беруді өз міндетімізге жүктедік.

5. Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы .

Бұл зерттеу жұмысымызда Зейнолла Серікқалиевтің баспасөзге жарияланған сын мақалаларын бір арнаға түсіріп, олардың мазмұны мен формасына, тілдік, стильдік ерешеліктеріне орай үш топқа жіктеп талдау жасалады. Эсседегі еркін баяндау мен авторлық толғанысының ерекшелігі анықталып, үздік туындылары арқылы З. Серікқалиевке эстет -сыншы мәртебесі лайықты деп шешім қабылдаймыз.

6. Зерттеу жұмысының әдіс - тәсілдері.

Магистрлік зерттеу жұмысымызда тақырыпты жан -жақты сан қырынан ашу үшін публицист шығармашылығына талдау жасауда салыстыру әдістерін кеңінен пайдаланамыз. Сонымен бірге теориялық, тілдік талдау, салыстырмалы -сараптамалық баға беру мен ғылыми тұрғыдан тұжырымдап дәлелдеу әдістері қолданылды. Тарихи деректерден нақты мысалдар да келтіріледі.

7. Жұмыстың жалпы сипаттамасы.

Бұл зерттеу жұмысымыз кіріспеден, «Ғибрат тұнған ғұмыр» және «Зейнолла Серікқалиевтің публицистикасы» деген екі тараудан және қорытынды бөлім мен пайдаланылған әдебиеттер тізімі, сілтемелер жүйесінен тұрады. Алғашқы тарауда публицистің өмірі мен шығармашылық жолы кеңінен қамтылған. Жаратылысынан сарапшы сыншының шығармашылық ізденісі мен шеберлігі екінші тараудың еншісінде. Негізгі екінші тарауымыз үш бөлімге жіктелген: онда ғылыми және көркемдік танымға авторлық көзқарастар мен сыншы қаламына тән тілдік, стильдік ерекшеліктер арқау болған.

1. 1. Зейнолла Серікқалиевтің өмірі мен

шығармашылық жылдар белесі

Жаратылыстың сырына үңіліп, адамдық биік болмысты бағалай білген қаламгердің ғана төл қолтаңбасы мәңгілік болмақ. Қаламына қасиет дарыған Зейнолла Серікқалиев Серікқалиұлы публицист-жазушы, сыншы, аудармашы, әрі баспагер. Ол Атырау өлкесінің тумасы. 1938 жылы 10 ақпанда Құрманғазы ауданының Нұржау ауылында ардақты әке Серікқалидың шаңырағында жарық дүние есігін ашады.

Сыншының алғашқы шығармашылық ізденісі С. М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетіндегі студенттік кезеңімен байланысты. Ол 1955-1960 жылдар аралығында осы университеттің филология факультеті журналистика бөлімінде оқып білім алады.

Университет қабырғасында жүргенінде-ақ сыншының «Әсима», «Білсем екен» сынды шағын әңгімелері «Пионер» журналында жарияланған. Ал бұдан кейін, оның әдеби сын бағытында қалам тартуы қара шаңырақ-білім ордасынан түлеп ұшар шағымен тұспа- тұс келді.

Зейнолла Серікқалиев 1963 жылы КСРО Жазушылар Одағының мүшелігін қабылдады. Бойында «Біз білімге тоймайтын адамдар едік» (Баубек Бұлқышев) дейтін оқуға құштарлығы мен үздіксіз ізденісінен бір сәт те ажырамаған қаламгердің Абай атындағы Қазақ педогогикалық институтының аспирантурасында білімін жалғастыруы шығармашылық шеберлігін шыңдалуына жол ашқан еді. Ол 1968 жылы «Қазіргі қазақ тарихи романының кейбір мәселелері» деген тақырыпта кандидаттық диссертация қорғады. Парасат-пайымы терең публицистің бұл ғылыми жұмысына академик Қажым Жұмалиевтің жетекшілік етті.

Сыншы алғашқы еңбек жолын «Жұлдыз» журналынан бастаған. Тіпті, оның алғашқы сын мақалаларына осы басылым арқылы куә боламыз. Дәлірек айтсақ, 1960-65 жылдар аралығында «Жұлдыздың» әдеби қызметкері, сын және көркемөнер мен ғылым бөлімдерінің меңгерушісі, жауапты хатшы сияқты қызметтер атқарды. Ғылыми ізденісіне негіз болған аспирантураны тәмамдағаннан кейін 1968-70 жылдары Қазақстан Жазушылар Одағы сын секциясының меңгерушісі болды. 1971 жылдан Журналистер Одағының мүшесі.

Баспасөз беттерін парақтай отырып, қазіргі ел басылымы «Егемен Қазақстан» газетінің де (сол кезеңде «Социалистік Қазақстан» деп аталды) Зейнолла Серікқалиевтің публицистік, сыншылық мәдениетінің қалыптасуына, биіктеуіне негізгі мектеп болғанын аңғарамыз. Нақты дерекке жүгінсек, 1970 жылдан бастап «Социалистік Қазақстан» газетінің әдебиет, көркемөнер, мәдениет бөлімінің меңгерушісі болған публицист, сыншы мұнда 5 жыл бойы үздіксіз еңбек етеді. Осыған қатысты талантты ақындарымыздың бірі Сейфолла Оспанның 1998 жылы (бұл кез сыншының 60 жас мерейтой қарсаңы - Г. С ) «Егемен Қазақстан» газетінде жарық көрген мақаласынан үзінді келтірудің сәті түсіп тұр: « . . . Әркімнің өзінің өрісі кең толғамын танытатын тұсы болады. Біздің Зекеңнің осындай еркін самғаған кезеңінің бірі 1970-1975 жылдар аралығында «Социалистік Қазақстан» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінің әдебиет пен өнер бөлімінің меңгерушісі болған жылдары. Бұл кезде Зекең белгілі журналист Ұзақ Бағаев ағасымен тізе қоса отырып, әдебиет пен өнеріміздегі көптеген күрделі де соны мәселелердің жандануына үлес қосты». (Егемен Қазақстан ) . Бұл мақала «Бекзат болмыс сұңқарға бітеді» деп аталады. Шындығында, адамдық болмысы биік, пендешіліктен ада ауылда ауасын жұтқан ақиық қаламгер Зейнолла Серікқалиевтің шығармашылық қызметіне осылай құрметпен қарайтындар бір Сейфолла Оспанның жазғанымен ғана шектелмейді. Өйткені, осы аталған мақала жарияланған басылымда Серік Қирабаев, Шерхан Мұртаза, Мұхамеджан Қаратаев, Зейнолла Қабдолов сынды халық қалаулыларының әріптестік лебіздері көп жәйді аңғартады. Бұл туралы толығырақ таратып айтуды келесі тараудың еншісіне қалдыруды жөн көрдік.

Ал 1975-79 жылдар аралығында сарабдал сыншымыздың қызметі «Қазақстан» баспасының бас редакторы болуымен жалғасын тапқан еді. Осы алуандас әрқилы мәдени-баспагерлік қызметтер атқара жүріп, бұл жылдары әдеби сын және баспасөздегі әдебиет, көркемөнер мәселелері бойынша қазақ университетінде арнаулы курстар жүргізіп, 1980 жылы журналистика факультетінде аға оқытушы болып қызмет істеді. Осыған орай «Сын шын болсын» еңбегінің авторы ғалым Д. Ысқақұлының: «Сыншы . . . әдебиеттану ғылымымен, одан қалды бүкіл қоғамдық ғылымдардың жетістіктерімен жан-жақты қаруланған білімдар. Сыншы - әрі философ, әрі этнограф, әрі тілші, әрі тарихшы, әрі экономист, әрі әлеуметтанушы, әрі психолог, әрі ұстаз»[4, 26], - деген пікірі еріксіз тіліңе оралады.

Бағына орай, «рухи дүниетаным өрісіңнің, ар-иман бағдарыңның өлшем-мәйегіндей мәңгілік діңгегі»[5, 163] Мұхтар Әуезовтей кемеңгердің көзін көріп, Ел мен ұлы азаматтың бір-біріне деген мейірім-махаббатын, құрметін студент кезінен-ақ шет-жағалап болса да сезініп үлгерген жандардың қатарында Зейнолла Серікқалиев те бар. Бұл жайында автордың өзін сөйлетсек: « . . . Университет қабырғасында азын-аулақ уақыт ауыз әдебиетіне қатысты дәріс-сабағын, Жазушылар одағы тәрізді әр қилы қасиетті ғимараттарда - ұзын жиын, келісті кеңес, талқы- таразыларды сөйлеген сөздерін тыңдай алдық. Бесінші курста оқудан қол үзбей, жұмыс істей жүретінмін», - дейді ол өзінің «Жандауа» еңбегінде. Автор осылай әрі қарай жалғаған әңгімесінде сарабдал көсемсөздің хас шебері болған Камал Смайыловтың редакторлық арнайы тапсырмасымен Мұқтар Әуезовтің өз үйінде, жұмыс үстелінде жүзбе-жүз еркінірек бір тілдескенін баяндайды.

Сексенінші жылдың ақпан айы - Зейнолла сыншының әдебиет игілігіне арналған айтулы жұмыстарды жүзеге асырған уақыт еді. Ол Мұхтар Әуезовтің жиырма томдық шығармалар жинағын жарыққа шығару жұмысына бастан-аяқ қатысып, одақтық, орталық Москва, Орынбор қорларынан жазушы мұрасын жинастыру, жариялау ізденісіне біршама араласқан. Тағы бір ескеретініміз, «Хан Кене», «Тартыс», «Ақ қайың», т. б пьесалары, И. Тургеневтің «Дворян ұясы» романының қазақша аудармасы, «Жеткіншек оқулығы» сияқты М. Әуезовтің қыруар әдеби, ғылыми-зерттеу еңбектерінің текстологиялық жұмыстарын жүргізіп, ғылыми түсініктерін Зейнолла Серікқалиев жазғандығын жасырып қалуға хақымыз жоқ. Сондай-ақ біраз томдарының (V, ІХ, ХІ, ХІV, ХVІІ, ХХ) жауапты шығарушысы болған. Қай кезде де әдебиет жанашыры Зейнолла Серікқалұлының ұйымдастырушылық, азаматтыққа адалдықпен қарайтын қасиет-қабілетіне осындай игі бастамалары толық дәлел десек қателеспейміз. Сонымен 1980-87 жылдары Қазақ ССР Ғылым академиясы - М. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының аға ғылыми қызметкері жұмысын жауапкершілікпен атқарғаннан кейін қарымды қаламгер, сарабдал сыншы байырғы баспагерлік жұмысына қайта шақырылып, 1987-91 жылдары Қазақ КСР Баспа, полиграфия және кітап саудасы жөніндегі мемлекеттік комитетіне Бас редакторлық етті. Жазушының шығармашылық қызмет жылнамасына үңілсек, 1991-97 жылдары Қазақстан Республикасы Парламенті (Жоғары Кеңес) редакциялық-баспа бөлімінің меңгерушісі болып істейді де (Сенат Бюросы қаулысымен мемлекеттік қызметші мәртебесі- бесінші мамандық (квалификациялық) класы берілген), кейін 2001 жылдан бастап «Раритет» баспа компаниясының бас редакторы болады. Негізінде, қаламгердің баспагерлік қуаты туралы да тағылымды сөз айтуға болады. Жоғарыда аталған баспадағы қызметінде жүріп ол «Алтын қор» кітапханасының жиырма томын халыққа беріп кетті.

Қазір Қазақстан Жазушылар одағы Басқармасының мүшесі (Х, ХІ съездерде сайланған), Сын кеңесінің төрағасы, Жазушылар одақтарының Халықаралық Қауымдастығы Тексеру комиссиясының мүшесі (Москва, 1992 жылдан), Қазақстан Үкіметі жанындағы Әдебиет, өнер және сәулет саласындағы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлықтары жөніндегі комиссияның (комитеттің) мүшесі (1992 жылдан) ; Қазақстан Республикасының Ғылым министрлігі - ғылым академиясының гуманитарлық ғылымдар саласы бойынша сарапшысы, Қазақтың әл-Фараби атындағы ұлттық университеті Диссертациялық кеңесінің (журналистика мамандығы бойынша) мүшесі, Мемлекеттік Терминология комисиясының мүшесі, Біріккен Ұлттар Ұйымына Жәрдемдесу Қоғамдастығы Басқармасының мүшесі.

Зейнолла Серікқалиұлы 1994 жылы «Дүниетану даналығы» кітабы үшін Қазақстан Жазушылар одағы Халықаралық «Алаш» сыйлығының лауреаты атанды. Автордың бұл еңбегінде бағзы заманнан бүгінгі дәуірге дейінгі өнер сұлулығы, ғылыми және көркемдік дүниетаным ерекшеліктері жүйелі зерттеліп, әлем әдебиеті мен бейнелеу өнерінің- дүниежүзілік таңдаулы мәдени қазыналардың бірін-бірі байыту үлгілері, ізденіс жолдары өзара сабақтас қарастырылады. Эстетикалық, ізгілік, имандылық тәрбиесі тақырыбындағы тың деректермен толықтырылған «Дүниетану даналығы» кітабы 1994 жылы Білім министрлігінің арнаулы бағдарламаларына енгізіліп, жоғары оқу орындарына-мұғалімдерге, филология, журналистика, өнер факультеттері студенттеріне оқу құралы ретінде ұсынылды.

Қырық бес жылға созылған шығармашылық жолында қадамы сәтті болған публицистің көзі тірісінде марапатталған атақ-дәрежелерінің тізімі «Жұлдыз» журналының 1963 жылғы жүлдегері, Қазақ КСР Жоғары Кеңесінің Құрмет грамотасымен ( 1988), «Еңбек ардагері» медалімен (1991), Тәуелсіздіктің он жылдығы медалімен марапатталған. 1997 жылы Шыңғыстау өңірі «Абай ауданының құрметті азаматы» атағы беріліп, Ескерткіш күміс ордені тапсырылды. Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің құрметті профессоры (2002) ; Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері деген сияқты сый-құрметпен осылай үздіксіз жалғасып кете береді. Публицист шығармашылығының шеберлігі мен терең парасатын осындай мәртебелі белгілермен ғана бағаланбайтыны анық. Сәті келгенде қазақтың дарабоз жазушысы Ғабит Мүсіреповтің («Қойын дәптерінен») : «Адам атақ-даңқымен емес, өз даңқымен атақты болсын» деген жолдарын қайталап айту артық болмас деп ойлаймыз.

Сондай-ақ, сыншы, публицист Зейнолла Серікқалиевтің жекелеген мақалалары неміс, татар, орыс, түрік тілдерінде жарияланған. Р. Ролланның «14 шілде», А. Штейннің «Толас», Н. Мирошниченко мен Э. Бобровтың «Қара маржан» пьесаларын (Қызылорда, Семей, Торғай, Жамбыл облыстық драма театрларының сахнасында қойылған), В. Г. Короленко, венгр әңгімелерін аударған, көп томдық «Өнердің ықшам тарихын» (Б. И. Ривкин «Антик өнері», ( 1988), «Мәдениет және өнер» сөздігі терминдерін (2OOO) қазақ тіліне аударушылардың бірі.

Асқаралы алпыстың асуынан абыройлы өткен қаламгер арада алты жыл өткен соң ақтық демі таусылып, дүниеден озды. Бұл 2004 жылдың көктемі, дәлірек айтқанда 20 наурыз күні болатын.

Пешенесіне бұйырған өлшеулі ғұмырында Зейнолла Серікқалиұлының есімін елең еткізіп қана қоймай, басқалардан айрықша даралығын айқындайтын «Ойлар, толғаныстар» еңбегі (1967), әдеби сын-зерттеуді арқау еткен «Жылдар сазы» (1971), «Бәрін білсем» суретті кітапша (1972), ғылыми және көркемдік таным ерекшеліктері қарастырылған «Ақыл таразысы» (1976), «Ақ жол» сын кітабы (1990), «Дүниетану даналығы» (1994), әдеби сыншылдық көзқарастары, толғаныстар мен эсселерінің топтамасы «Тағдыр және біз» (1996), таңдамалы «Сын кітабы» (1997), қазіргі көркемдік ой танымына көзқарас: талдау, толғаныстары енгізілген «Алтын жамбы» (2001), «Жандауа» (2004) сияқты еңбектері қай кезде де құнды туындылар болып қала бермек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.