Темір жол көлігін мемлекеттік басқарудың экономикалык-әкімшілік механизмдері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі

М.Дулатов атындағы ҚОСТАНАЙ ИНЖЕНЕРЛІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Қойгелді Жеңіс Даулетұлы

Темір жол көлігін мемлекеттік басқарудың экономикалык-әкімшілік механизмдері

1203000 - теміржол көлігінде тасымалдауды ұйымдастыру және қозғалысты басқару

Қостанай
2020

Кіріспе
Әлеуметтік бағытталған рыноктық экономикаға өту жағдайындағы мемлекет ролінің мәселесі Қазақстан үшін актуальді болып табылады. Ол әліге дейін дискуссия және түрлі бағалау пәні болып қалады, бірақ экономикалық өсудің міндетті және маңызды құраушысы сияқты белсенді саясатты өткізуге көну керектігі мағыналас. Қазақстан Республикасының темір жол саласы экономикасы тиімді мемлекеттік реттеудің теориялық және практикалық сұрақтары саланы зерттеу әлі өзіндік зерттеупәні болмады. Темір жол саласының экономикасын мемлекеттік реттеудің қалыптасуы, басқа рынок біздің мемлекет ерекшелігін ескеретін жаңа ғылыми құрастыруды енгізуді талап етеді. Бұның барлығы осы мәселелерді терең зерттеу қажеттігін алдын ала анықтайды. Темір жол Қазақстандықтардың өміріне енгелі қашан. Темір жол көлігінсіз ел экономикасын елестету де қиын. Поездар миллиондаған адамдар үшін үйреншікті, әрі қайталанбас қозғалыс құралына айналды. Темір жолдың арқасында Қазақстан тәуелсіздігі қанатын қатайтып, нығая түсті десек қателеспеспіз. Еліміздің темір жол көлігінің үлесіне жалпы жүк айналымының 70%-ы, жолаушы тасымалы айналымының 60%-ы тиіп отыр. Осы жайт, тек темір жол магистралінің бүгінгі жұмысын үлкен жауапкершілікпен қамтамасыз етіп қана қоймай, оның болашағын байыптылықпен бағдарлап жасауды жүктейді. Қазақстан темір жолы көлігін реформалау 1997 жылы үш Қазақстандық темір жолды жаңадан құрылған "Қазақстан темір жолы" республикалық мемлекеттік кәсіпорынның құрамына біріктіру және сол мезетте оның құрамында алты жол басқармасын құру арқылы басталған болатын. Қазіргі кезеңде темір жол көлігін басқару негіздеріне әсер ететін, институционалдық өзгерістер жүргізу, бірқатар нормативтік-құқықтық кесімдерге өзгерістер енгізу, сондай-ақ, реформалар процесін мемлекеттік қолдау қажет. Жолаушылар тасымалын субсидиялау проблемаларын шешу сияқты міндеттер деңгейі және олардың әлеуметтік мәні мемлекеттің тікелей қатысуын талап етеді. Бұл проблемаларды одан әрі тек жалғыз "Қазақстан темір жолы" ҰК" ЖАҚ-тың күш салу есебінен шешу Қазақстанның темір жол саласындағы инвестициялық ресурстардың тапшылығы проблемасын жоймайды. Осы инвестициялар негізгі құралдарды жаңартуға, босайтын өндірістік қуаттар мен персонал, соның ішінде күрделі қалпына келтіріп жөндеу, жаңа локомотивтер мен вагондарды жаңғырту және құрастыру жөніндегі зауыттар негізінде жаңа жолдарды салуға тарту қажет. Әлбетте, темір жол көлігін жан жақты жаңартуға байланысты жүргізіліп отырған саясат оның болашақтағы рөлін арттыра түседі. Саланың тиімділігі өсіп, ХХІ ғасырға сай дами түсетін болады. Нәтижесінде, темір жол Қазақстан экономикасының өсіп келе жатқан талаптарына толығымен жауап беретін болады. Еліміздің бірегей транзиттік әлеуетін жүзеге асыруға қолайлы жаңа мүмкіндіктер пайда болады. Отандық және шет елдік инвесторлар салаға аударған қаржылай салымдарының бағасын бағалай алады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты рыноктық қатынастарға өту жағдайында темір жол көлігі саласында экономиканы мемлекеттік реттеудің теориялық методологиялық мәселелері негізінде және оның тиімділігін жоғарлату бойынша ұсыныстар тәжірибесін құрастыру болып табылады. Осы мақсат келесі міндеттерді шешуге бағытталған:
:: Экономикалық дамыған темір жол көлігі саласы экономикасын мемлекеттік реттеу тәжірибесін қолдану арқылы дамыту;
:: Қазақстан Респубикасында темір жол көлігі саласының қазіргі жағдайын және даму тенденциясын талдау;
:: темір жол көлігі саласы үшін стратегиялық жоспарлау методологиясын қарастыру;
:: мемлекеттің қатысуымен темір жол саласындағы кәсіпорындарды басқару механизімін қарастыру;
:: темір жол көлігі саласы экономикасын мемлекеттік реттеуді жетілдіру және оның қызмет етуінің тиімділігін қамтамасыз ету жолдары мен бағыттарын анықтау. Зертеудің теориясын және методологиясын зерттеу барысында шетелдік және отандық оқымысты экономистердің фундаменталды еңбектері, экономикалық теория бойынша ғылыми жұмыстар, экономиканы мемлекеттік реттеудің теориясы мен методологиясы бойынша арнайы әдебиеттер қызмет етті. Жүргізілген зерттеудің теориялық мағыналылығы ғылыми қызметтің және Қазақстан Республикасында экономиканы мемлекеттік реттеу және оның тиімділігін негіздеу сұрақтары қорытылды.
Темір жол көлігінің экономикасы көлік өндірісінің техникалық, пайдалану-технологиялық, экономикалық, әлеуметтік-саяси және экологиялық факторлары арасындағы өзара байланыстың сапалық сипаты мен сандық мөлшерін зерттейді; жүк айналымы мен жолаушылар айналымы көлемінің серпіні уақытында әсер ету сипаты мен шараларының:
тірі және қоғамдық Еңбек өнімділігі;
өзіндік құнға және пайдаға;
инвестициялар мен негізгі өндірістік қорлардың рентабельділігіне;
қор қайтарымы, қор сыйымдылығы және қор қарусыздануы;
қарқынды ресурс үнемдеуші технологиялардың қолдануын белгілейді.

Көлік экономикасы міндеттерінің екі санаты:
Фундаменталды(Фундаментальные) - көлік нарығының даму және қызмет ету заңдылықтарын, көлік саласындағы нарықтық экономика заңдарының көрініс ерекшеліктерін зерттеу және талдау.
Қолданбалы(Прикладные)-іргелі әзірлемелерді пайдалана отырып, темір жол көлігінің экономикасы нақты сұрақтарға жауап беруі тиіс. Мысалы, жобаланатын желілерде қандай тарту түрін пайдалану жақсы, жол дамуы қандай болуы тиіс, тасымалдау тарифтерінің деңгейі қандай болуы тиіс және т. б.
Темір жол көлігі экономикасының ғылым ретінде мазмұнында басым проблемалардың екі тобын нақты бөліп көрсету және ажырату қажет: біріншісі - жүк иелері мен халықты көлемі мен сапасы бойынша тасымалдау мен көліктік қызмет көрсету қажеттілігін қанағаттандыру проблемасы; екіншісі-жұмыстың экономикалық және коммерциялық тиімділігі және оның шаруашылық қызметінің қоғамдық (халық шаруашылығы) және ішкі қаржылық жақтарын сипаттайтын саланы дамыту проблемасы.
Көлік-экономиканың қалыпты жұмыс істеу шарты. Көлік нарықтық механизм жұмысының қажетті шарты болып табылады,өйткені нарықтық процеске қатысушылар арасындағы байланыстарды күрделендірумен көлік жүйесі жұмысының өнімділігі мен сапасына қойылатын талаптар артады. Көліктің жақсы дамуы бүкіл нарықтық шаруашылықтың тиімді жұмыс істеуіне ықпал етеді, ал Көліктік қызмет көрсетудің қанағаттанғысыз деңгейі тауар алмасу процесін жүзеге асыруға кедергі келтіреді, ішкі нарықтың дамуын және елдің халықаралық еңбек бөлінісіне қатысуын тежейді деп айтуға болады.

Материалдық өңдіріс

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.