Қазіргі заман өркендеуінің мəселелері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Қазіргі заман өркендеуінің мəселелері.

Құзыреттіліктер - Қазіргі заман өркендеуінің мəселелері мәліметтер туралы ұғымды оқытып, үйретіп, меңгерту.

Лекция жоспары
1. Қоғам мен табиғат орта арасындағы алмасу процесі
2. Техносфера
3. Экологиялық дағдарыс

Лекция мазмұны
1. Қоғам мен табиғат орта арасындағы алмасу процесі
Қоғам өзінің ортаға деген қысымын жəне ортаны қалпына келтірудегі (табиғи жəне жасанды) тепе-теңдікті сақтаса ғана дамиды.
Қоғам мен табиғат орта арасындағы алмасу процесі (зат, энергия, ақпарат) ешқайда жоғалмайды, бір үлгіден жəне күйден басқасына ауысады. Қоғамның өрлеуі табиғат есебінен жүреді, адамдар өндіріс процесінде табиғи ортадан материалдық игілікті алып пайдаланады.
Егер қоғам табиғаттың есебінен пайда болса, онда оның өрлеп дамуы табиғи ортаның əртүрлігі жəне шексіздігі жағдайында ғана мүмкін. Бірақ біздің қоғам Жер шарының көлемі бойынша шектеулі кеңістікте дамиды. Сондықтан белгілі бір кезеңде ол экологиялық проблема мен қақтығысады.
Адам қоғамының өткен жүз жылдығында екі маңызды жылжулар да болды. Біріншіден, жер бетінде тұрғындар саны кенеттен өсті (2000жылы 6,0 млрд-қадейін жетті), 50-ші жылдардың басында бұл сандар екі есе кем болған. Екіншіден, өнеркəсіптер, энергия шығару жəне ауыл шаруашылық өнімдері қарқынды басып озады.
Қазіргі кезеңде адамзат планетамыздың жоғарғы қабығына əсер етуқуатына қарай барлық тірі организмдердің қосынды əсеріне жол бермейтін күш болды. Адамзат биосфераның процестерге ықпал ету мүмкіндігі болғандықтан,техносфераны құрды.

2. Техносфера
Техносфера - бұл биосфераның бір бөлігі, оны өзінің қоғамдық - экономикалық қажеттілігіне сəйкестендіру мақсатында техникалық құралдардың тікелей жəне жанама əсер ету көмегімен адамдар жасап шығарған.
Техносферадағы кейбір антропогенді процесстер олардың биосферада табиғи жолына қатысты қарама-қарсы бағытталған. Бұл руда металдарының, көміртегі жəне басқа да биогенді элементтердің таралуы, көміртегінің босауы (көмір, мұнай, газ) жəне оның тотығуы, климат əсер ететін атмосферадағы үлкен масштабты процестердің бұзылуы.
Қорыта келгенде мұның барлығы биосферадағы экологиялық дағдарысқа алып келеді.

3. Экологиялық дағдарыс
Экологиялық дағдарыс - бұл антропогенді факторлар əсерінің нəтижесінде (топырақты, гидросфераны, атмосфераны, атмосфераны адамзаттың ластауы,табиғи жəне кешендердің, табиғи экологиялық жүйенің бұзылуы, орманөрттері, орманды кесу жəне т.б.) немесе апатты табиғи құбылыстардың əсерінен тепе - теңдіктің бұзылу нəтижесінде экологиялық жүйеде (биогеценозда) туындайтын жағдай.
Кең мағынада экологиялық дағдарыс - тірі организмнің сапалы жаңаруы болатын (бір түрдің жойылуы жəне басқа түрдің пайда болуы) биосфера дамуындағы ауыспалы саты. Адамзат тарихында экологиялық дағдарыстың бірнеше қатары бар (кесте1).
Қазіргі дағдарыс редуценттер дағдарысы деп аталады, себебі табиғи редуценттер биосфераны антропогенді қалдықтардан тазалап үлгере алмайды немесе табиғатта тасталатын синтетикалық заттардың - ксено биотиктердің арқасында мұны жасауға қабілеті жетпейді.
Басқаша айтқанда, биосфера өзіқайта қалпына келу қабілетін жоғалтып алғандай.
Редуценттер дағдарысымен бірге екі басқа экологиялық күш белсенділік танытуда:
1) термодинамикалық (жылулық);
2) экожүйенің сенімділігінің төмендеуі. Олар төменгі тропосферада энергияның артық өндіруінің экологиялық зардаптарымен байланысты (парникті эффект, жылу жəне атом электростанция құрылысы), сонымен қатар табиғи экологиялық тепе-теңдіктің бұзылуы. Экологиялық дағдарыстар басталып кетті, жəне жақын арада шиеленісе түседі.
Ғалымдар олар жоспарланған экологиялық революция жəне энергетика негізінде рұқсат етілуі мүмкіндігін жорамалдайды. Біріншіден көздерге энергияны максималды үнемдеумен іске асады, дерлік тропосфераның жер қабығына жылудың жетпеуінен туындайды, ал екіншісі - коэволюциямен реттеу, яғни ноосфераны құрудағы биосфераның барлық тірі организмдердің қатар, біріккен, байланысқан эволюциясы.
Экологиялық дағдарыс тұрақты дамуға қатер төндіретін көптеген проблемалармен сипатталады. Атмосфера биосфераның үздіксіз жəне жылжымалы бөлігі болып табылады, оған əсер ететін жер бетіндегі көптеген ластау көздері ғаламдық сипат алады.
Атмосфералық ластануда өте мəндіғаламдық проблемалар парникті эффект, озон қабатының бұзылуы жəне қышқылды жауын. Ғылыми техникалық өрлеу экологиялық проблемаға жататын көптеген зардаптар алып келді. Өрлеудің зардабы қоршаған орта деформациясы (қалыбының өзгеруі) туралы қисынды пікір орын алды.
Ең алдымен, бұлатмосферада аз газдар концентрациясының көбеюіне қатысты байқала бастады.Жыл сайын аз газдардың өсуінің екпіндерін құрайды: көміртегі диоксиді - 0,5%; метан - 0,9%, азот оксиді -0,25 %, хлор-,фторкөмірсутегі - 4%. Аз газдардың оның ішінде көміртегі диоксидінің жəне азот оксидінің көздері биота жəне жанармай қазбаларын жағу болып табылады. Метанның бөлінуі ауыл шаруашылығы істерінің нəтижесінде болады (мал шаруашылығы, күріш өсіру), сонымен қатар табиғи метанды сүзгінің бұзылуы (бактериялар).
Галоген көмірсутегі антропогенді құбылыс, атмосферада бұл газдар тек XX ғасырдың ортасында ғана байқалды. Барлық елдердің ғалымдарымен атмосфера шығарындыларына жəне энергетика дамуына көптеген сценарийлер жасалды, сонымен қатар ғаламдық масштабта (көлемде) бұл ықпалдардың зардаптары көрсетілген. Кең тарағаны жер бетінде ғаламдық жылыну концепциясы, парникті эффект деп аталады.
Көшетті (парникті) эффект - Жердің жоғарғы қабатында күннің жылу энергиясының бір бөлігін ұстап қалу. Парниктік газдардың əсерінен жылулық баланстың өзгеруі нəтижесінде мүмкін болатын жер шарының температурасының ғаламдық артуын - парниктік эффект деп атайды. Негізгі парниктік газ көмірқышқыл газы болып табылады.
Парникті əсер жайлы 1863ж Тиндалл түсінігімен тұжырымдалған. 1896жылы Аррениус көмірқышқыл газы (көміртегі диоксиді), атмосфераның аз ғана бөлігін құрайтын (шамамен 0,03%),оның температурасын 5-6 жоғары ұстап тұратынын көрсетті.
Парникті эффект механизмі өте қарапайым. Əдеттегі күн сəулесі тынық атмосферада жəне бұлтсыз ауа райында Жер бетіне тез жетеді, топырақ бетіне, өсімдіктерге сіңіріледі. Жылынған жер беті жылу энергиясын қайтадан ұзын толқынды сəуле түрінде атмосфераға жібереді. Бұл жылу таралмайды, аз газдар молекуласымен сіңіріліп молекулалардың интенсивті жылу қозғалысын жəне температураның жоғарылауына алып келеді.Басқа атмосфералық газдар (азот, оттегі, су буы) жылу сəулесін жұтпайды,оны таратады.
Көміртегі диоксидінің концентрациясы жыл сайын 0,8-1,5 мгкг жоғарылайды.
Ауада көміртегі диоксидінің екі есе ұлғаюынан орта жылдық температура 3-5о С көтеріледі деп есептеледі, ол климаттың ғаламдықжылынуына алып келеді, ал 125 жылдан кейін Антарктида мұздарының жаппай еруін, Əлемдік Мұхиттың орташа деңгейінің көтерілуін, жағалаудағы территориялардың кейбір бөліктерін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.