Сәйкестік аудитін денсаулық сақтау мекемелерінде жүргізу ерекшеліктері
1.1. Сәйкестік аудитін денсаулық сақтау мекемелерінде жүргізу ерекшеліктері
Денсаулық сақтау - қоғамның әлеуметтік өмірінің маңызды саласы. Бірнеше рет қайта құруларды басынан кешіріп, алдағы уақытта да дамытылуы жоспарланып отырған ұлт денсаулығы - еліміздің ұлттық саясатының басты бағыттарының бірі болып табылады
Денсаулықтың белгілеріне демографиялық көрсеткіштерді, аурушаңдықты, дене бітімінің дамуын жатқызады. Халықтың денсаулығына берілген осы белгілердің ішінде, әсіресе, демографиялық көрсеткіштер (туып-көбею, өлім, ғұмыр жастың орташа ұзақтығы) ерекше күдік туғызады. Кейбір елдерде туып-көбеюді жасанды түрде азйту денсаулықтың көрсеткіштерінің жоғары болуына сәйкес келеді.
Сондықтан денсаулыққа баға беру үшін туып-көбеюді жеке алып қарамай, басқа көрсеткіштермен бірге, кешенді түрде қараған дұрыс. Халықтың денсаулығын сипаттау үшін көбінесе аурушаңдықтың көрсеткіші алынады. Бұл туралы мәліметтерді ресми статистикалардан және арнаулы зертеулер жүргізу арқылы анықтауға болады. Көбінесе, осы мақсатқа жалпы жинақтаған әр түрлі пайыздық көрсеткіштерді таңдап, іріктеп алу тәсілі жиі қолданылады. Зерттеу мақсатына байланысты өз еркімен келіп қаралғандар, уақытша еңбекке жарамсыздық алғандар, ауруханаға алынғандар т.б. есепке алынады.
Адамдардың денсаулығы - динамикалық құбылыс. Қоғамның күш-жігері организмнің өмір сүруіне кері әсер ететін әр түрлі қолайсыз факторларды азайтуға немесе оларды толық жойып жіберуге мол мүмкіндігі бар.
Қазақстан Республикасында тәуелсiздiк жылдарында денсаулық сақтау саланы реформалау қадамдары бiрнеше мәрте жасалды. Айталық, 1996-1998 жылдары денсаулық сақтау жүйесiне принциптi түрдегi жаңа екi элемент: сатып алушы мен сатушы қатынастарының және медициналық көмектiң көлемi мен сапасына байланысты сараланған еңбекақы төлемiнiң пайда болуына мүмкiндiк туғызатын денсаулық сақтауды қаржыландырудың бюджеттiк-сақтандыру моделi енгiзiлген болатын. 1999 жылдан бастап бөлінетін қаражатқа байланысты түпкiлiктi нәтижеге бағдар ұстануға мүмкіндік беретiн бағдарламалық қаржыландыру енгiзiлдi.
Бүгінгі таңда денсаулық сақтау саласын жетілдіру үшін орасан зор қаржы бөлінуде, Осыған байланысты денсаулық сақтау спласындағы бағдарламаның сәйкестік аудиттің негізгі мәні-экономикалық саясаттың табысты іске асуына ықпал ету , салалардың өндірістік әлеуетін арттыру болып табылады.
Мемлекеттiк денсаулық сақтау жүйесiне, азаматтардың денсаулығын сақтау саласында басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының уәкiлдi орталық атқарушы органын қоспағанда, Қазақстан Республикасының басқа да министрлiктерi, мемлекеттiк комитеттерi мен өзге де орталық атқарушы органдары мен ұйымдары құратын емдеу-профилактикалық және фармацевтика ұйымдары енедi.
Өздерiнiң ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, мемлекеттiк денсаулық сақтау жүйесiнiң ұйымдары, жеке медициналық ұйымдар заңды тұлғалар болып табылады және өздерiнiң қызметiн осы Заңға, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiне сәйкес жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамыту бағдарламасының сәйкестік аудиті - бөлінген бюджет қаражаттарының мақсатты пайдалануы мен пайдалану тиімділігіне қатысты тәуелсіз, объективті және ашық түрде тексеріс жүргізу болып табылады, яғни, тек қаржы мәселелерін ғана емес, сонымен қатар, олардың іс-әрекеттерінің барлық бағыттарына бағалау жүргізумен бірге, анықталған кемшіліктер мен тәуекелді басқару жүйелері негізінде пәрменді ұсынымдарды беру.
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамыту бағдарламаларының мемлекеттік аудитінің мақсаты басқару тиімділінің артуы мен дамыту бағдарламаларына бөлінген бюджеттік қаражатты, мемлекеттің активтерін орнымен пайдалану болып табылады.
Сәйкестік аудиті - мемлекеттік аудит объектісінің Қазақстан Республикасы заңнамасының нормаларын, сондай-ақ оларды іске асыру үшін қабылданған квазимемлекеттік сектор субъектілерінің актілерін сақтауын бағалау, тексеру болып табылады
Сәйкестік аудит Денсаулық сақтау жүйесін стратегиялық басқару жүйесінің ажырамас элементі болып табылады, кері байланысты қамтамасыз ете отырып, оның даму процесі туралы ақпарат бере отырып және тиісінше, мемлекеттік қаражатты пайдалануға байланысты бұзушылықтарды жоюға және ескертуге мүмкіндік бере отырып, тұтастай алғанда мемлекеттің қаржылық қызметінің заңдылығын қамтамасыз етуге ықпал етеді және оның Денсаулық сақтау жүйесінде орындылығына баға береді
Сәйкестік аудиті мына кезеңдерден:
1) мемлекеттік аудит объектілерін алдын ала зерделеуден және Аудит жоспарын, Аудит бағдарламасын, Аудиторлық тапсырманы және Тапсырмаларды жасауды қоса алғанда, жеке мемлекеттік аудитті жоспарлаудан;
2) аудиторлық іс-шараны жүргізудің ұйымдастырушылық негіздерін, Аудиторлық есептерді, Аудиторлық қорытындыларды жасау мен ресімдеуді қоса алғанда, жеке мемлекеттік аудитті жүргізуді;
3) Аудиторлық тапсырмада, Нұсқамаларда қамтылған ұсынымдардың орындалуын мониторингтеуді жүзеге асырудан тұрады.
Сәйкестік аудитінің мақсаты мемлекеттік аудит объектісінің бюджет қаражатының түсуін қамтамасыз ету Аудиторлық іс-шара жүргізудің ұйымдастырушылық негіздері болып табылады.
Негізгі кезеңде аудиторлық іс-шара тікелей мемлекеттік аудит объектісінде жүргізіледі, соның барысында сәйкестік аудитінің белгіленген мақсаттарына, сәйкестік аудитінің көрсеткіштеріне және таңдалған әдістерге сәйкес аудиторлық дәлелдемелерді алу үшін қажетті ақпаратты және жеткілікті нақты деректерді жинау жүзеге асырылады. Сондай-ақ мәнділік, аудиторлық тәуекел деңгейлері, іріктеу параметрлері, көлемі және әдістері нақтыланады.
Сәйкестік аудитін жүргізу кезеңінде Аудит жоспары мен Аудит бағдарламасы іске асырылады. Осы кезеңнің негізгі міндеті мемлекеттік аудит объектісінде аудиторлық дәлелдемелерді жинау болып табылады, оларды мемлекеттік аудит тобы тұжырымдар, тапсырмалар мен ұсынымдар қалыптастыру үшін пайдаланатын болады
Денсаулық сақтау жүйесінде сәйкестік аудитті ұйымдастырудың ерекшеліктері, ең алдымен, оның жұмыс істеу ерекшелігімен, отандық денсаулық сақтаудың стратегиялық даму құралдарымен байланысты. Айта кету керек, мемлекеттік денсаулық сақтау жүйесі азаматтардың медициналық көмек алуда теңдігін қамтамасыз етуге бағытталған. Мұндай жүйеде денсаулық мекемелердің негізгі бөлігі мемлекетке тиесілі. Осының салдарынан орталық және жергілікті мемлекеттік органдар денсаулық сақтауды тиімді басқаруда ерекше маңызға ие.
Денсалуық сақтау жүйесінің қызметінің ерекшеліктерімен байланысты факторлардың тізбесін әзірлеуде, оларды тексеру жүргізу кезінде сәйкестік аудитор ескеруі тиіс:
- денсаулык сактау қызметінің сипаты, оның ерекшелігі мен маңыздылығы;
- денсаулык сактау қызметінің көрсететін медициналық қызмет түрлері;
- медикаменттер мен медициналық құрал-жабдықтарды негізгі Жабдықтаушылар;
- мекеменің негізгі табыстары мен шығыстары;
- мекеменің қызметіне елеулі әсер ететін заңнама және нормативтік-құқықтық актілер;
- қолданылатын ақпараттық және есептік жүйелер.
Қазақстан Республикасының жағдайында өлшеуді қаржыландыру схемасының ақпараттық құндылығы бюджетаралық трансферттердің көлемін бағалауға және денсаулық сақтау қызметтеріне ақы төлеу кезінде халықтың қаржылық жауапкершілігін бөлуге мүмкіндік береді.
1.2 Денсаулық сақтау саласындағы сәйкестік аудитінің әдіснамалық ерекшеліктері
Денсаулық сақтау жүйесінің сәйкестік аудит әдістемесі және халықаралық аудит стандарттарының талаптарын және зерттелетін денсаулық сақтау жүйесінің ерекшелігін ескере отырып, сәйкестік аудит жүргізудің нормалары мен ережелерін ұстанады.
Денсаулық сақтау саласы еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының басымдықтарының бірі екені анық. Дағдарыс кезеңінде де бұл салаға қаржылық қолдаудың кемімеуі сондықтан. Дегенмен, бүгінгі басты мәселе қаржының бөлінуінде емес, оның тиімді жұмсалуында болып тұр. Алайда, қазіргі таңда аталған сала құрылымы және жоспарлауы, медициналық қызмет көрсету кезінде қолданылатын әдістемелерінің ескіргені және халықаралық стандарттарға сәйкес еместігі баршаға белгілі. Сол үшін де осы сала Мемлекет басшысының сынына бірнеше мәрте ұшырағаны бар. Денсаулық сақтау жүйесінің жұмыстарын түбегейлі жақсарту үшін саланың барлық деңгейлерінде бірқатар институционалдық қайта құрулар жүргізу және кадрлық әлеуетті дамыту қажеттілігі де айтылып жүр.
Денсаулық сақтау жүйесінің сәйкестік аудит әдістемесі және халықаралық аудит стандарттарының талаптарын және зерттелетін денсаулық сақтау жүйесінің ерекшелігін ескере отырып, сәйкестік аудит жүргізудің нормалары мен ережелерін ұстанады.
Денсаулық сақтау жүйесінің сәйкестік аудит әдістемесін бөлімдерге бөлген жөн. Аудиторлық тексеру процесін жүргізу кезеңдерінің және Денсаулық сақтау жүйесінің сәйкестік аудит әдістемесі бөлімдерінің арақатынасы 1-кестеде көрсетілген.
1-кесте. Аудиторлық тексеру процесін жүргізу кезеңдерінің және Денсаулық сақтау жүйесінің сәйкестік аудит әдістемесі бөлімдерінің арақатынасы.
№
Аудиторлық тексеру процесінің кезеңдері
Аудиторлық тексеру әдістемесінің бөлімдері
1
Дайындық
Сәйкестік және қаржылық есептілік аудитінің жалпы принциптері, аудиторлық тапсырмалардың шарттары, денсаулық сақтау мекеме қызметінің үздіксіздігін растау тәсілдері, сондай-ақ денсаулық сақтау жүйесінің бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау жүйелерінің сенімділігін бастапқы бағалау айқындалады.
2
Жоспарлау
Ішкі бақылау жүйесінің ерекшеліктерін, денсаулық сақтау жүйесінің қызметін жоспарлау, ашу, сондай-ақ аудиторлық тәуекелдердің бағасын алу тәсілдерін қамтиды.
3
Технологиялық
Тест және бақылау құралдары түрінде ұсынылуы тиіс,
аудитор жасаған бақылаудың жекелеген құралдарының сенімділігі туралы қорытындыларды растауы немесе теріске шығаруы мүмкін, сондай-ақ мұндай дәлелдемелерді өзге тәсілдермен алу қиын немесе мүмкін болмаған жағдайларда аудиторлық дәлелдемелерді ұсынуы мүмкін.
4
Қорытынды
Аудитті аяқтау, таңдау бойынша шешімдер қабылдау тәсілдері
аудиторлық қорытындының, көпшілік алдында ұсыныстың үлгісі сондай-ақ белгісіз міндеттемелердің болуы мүмкін екендігі туралы куәліктердің болуы туралы куәліктердің болуы.
Денсаулық сақтау саласының сәйкестік аудит ғылыми-практикалық маңызын талдағанда оның мынадай негізгі бағыттары аталу керек:
- денсаулық сақтау сәйкестік аудит саладан тыс тиімділігін дəлелдеу (медициналық көмек көрсетуге шыққан шығынның халық шаруашылығын нығайтудағы тиімділігі);
- денсаулық сақтау саласының қорларын пайдаланудың салалық тиімділігін талдау;
- денсаулық сақтау саласында еңбек етудің нормативтілігінің теориялық жəне практикалық мəселелерін анықтау;
- халықты емдеу-сауықтыру жөніндегі қызмет көрсету қажеттілігін қанағаттандырудың мүмкіншілігін экономикалық жағынан дəлелдеу;
- денсаулық сақтауды басқаруды жетілдірудің шаруашылық ізденістері;
- денсаулық сақтау саласы басшыларының құқықтарын кеңейтуге байланысты салалық қаржыландыру мəселелерін жетілдіру;
Денсаулық сақтау саласының ғылыми практикалық жұмыстары мынадай мəселелерге арналған:
- халық денсаулығын сақтау көрсеткіштерінің өзгеруінің нақты өнеркəсіп өнімінің көлеміне əсері;
- аурудың алдын алу жұмыстарын жүргізудің экономикалық тиімділігі, халықтың медициналық көмекке сұранысы жəне оны қанағаттандыру деңгейі;
- еңбек шығынын есептеп, денсаулық сақтау саласында жұмыс істейтіндердің санын белгілеп, олардың мамандық бойынша бөлінуін жəне деңгейін қадағалау, экономикалық талапқа сəйкес дəрігерлерді дайындау жəне білімін жетілдіру;
- денсаулық сақтау саласы жұмысының жағдайларын қамтамасыз ету үшін керекті қаражаттың көлемін белгілеу;
- халыққа медициналық қызметті жақындату, медициналық мекемелерді тұрғындардың санына сай жəне əлеуметтік, демографиялық жағдайларға байланысты орналастыру, медициналық көмектің ең тиімді түрлерін таңдау медициналық мекемелердің құрамын мамандыққа сəйкес белгілеу, медициналық көмектің ең тиімді түрлерін табу;
- емдеу-сауықтыру мекемелерін қамтамасыз ету жəне пайдалану;
- емдеу жəне ауруды анықтаудың кейбір түрлерінің көлемін бекіту;
- денсаулық сақтау саласының өзіндік қорлары жəне оларды пайдалану.
Денсаулық сақтау саласының сәйкестік аудиті екі негізгі бағытпен дамиды:
-мемлекеттік мекемелердің, онда еңбек ететін азаматтардың денсаулығын сақтау жəне нығайту жолдарын зерттейтін бөлім -- денсаулық сақтау саласының аудиті;
-денсаулық сақтау саласына мемлекеттен бөлінген қаржыны дұрыс пайдалануды зерттейтін сала - мемлкеттік аудит.
Денсаулық сақтау саласының тиімділігі үш түрге бөлінеді:
- медициналық тиімділік,
- əлеуметтік тиімділік,
- экономикалық тиімділік.
Медициналық тиімділікті түрлі көрсеткіштер арқылы сипаттайды: аурушылық деңгейі, оның өзгеруі, аурудың саны, дені сау адамдардың саны, медициналық көмектің сапасын сипаттау көрсеткіштері.
Денсаулық сақтау саласының əлеуметтік тиімділігін адам өмірінің ұзақтығының өсуі, ауру санының азаюы, өлім көрсеткішін, уақытша еңбекке жарамсыздықтың санын азайту.
Экономикалық тиімділіктің көрсеткіштері: жұмыс жасындағы азаматтардың өмірінің сақталған саны, кейбір ауруларды азайту немесе жою, мүгедекті, өлім көрсеткішін, уақытша еңбекке жарамсыздардың санын азайту.
Аудиторлық талдауда пайдаланатын көрсеткіштер мынадай болу керек:
1. Көрсеткіштің сандық шамасы есептелетін болу керек.
2. Ол бағаланатын жұмысқа тікелей қатысты жəне түрлі өзгерістерді жеткілікті анықтайтын болу керек.
3. Көрсеткіштерді есептеу үшін жолдары түсінікті жəне онша қиын болмағаны жөн.
4. Көрсеткіш барлық жерде бірдей танылатын жəне бір түсінік түрінде қабылданатын болу керек.
5. Бірнеше зерттеушілер бір көрсеткішті есептегенде олардың нəтижелерінің айырмашылығы бір-біріне жақын болуы керек.
6. Əр қилы мекемелер іске асырып жатқан бірыңғай бағдарламалардың нəтижелерін көрсеткіш арқылы салыстыра отырып, ең тиімділігін таңдау үшін соның оңтайлысын пайдалану қажет.
7. Таңдалынып алынған көрсеткіш бағдарламаны немесе істелген жұмыстарды басқа бір істерді жан-жақты бағалауға пайдаланған жөн [10].
Аудиторлық басқару əлеуметтік дамудың мемлекеттік жоспары арқылы реттеледі, ал денсаулық сақтау ісінің жоспары мемлекеттік жоспардың бір саласы болып табылады.
Мемлекеттік жоспарлау мынадай шарттардан тұрады:
- ағымды жəне болжамды болашақтың жоспарларының бір-бірімен тығыз байланыста болуы.
- жоспардың маңызды тарауларын белгілеу.
- жоспардың ғылыми жəне техникалық тұрғыда жан-жақты негізделуі.
- жоспардың экономикалық тұрғыда тиімді болуы.
- жоспардың орындалуын қатаң бақылауға алу.
Жоспарлар аумақтық жəне салалық түрлерден тұрады. Денсаулық сақтау ісін жоспарлаусалалық жоспарға жатады. Оның көлемі жағынан денсаулық сақтау ісінің республикалық, облыстық, қалалық жəне аудандық жоспары болады.
Жоспардың орындалу мерзіміне қарай ағымды жəне болашаққа негізделген түрлері бар. Ағымды жоспар бір жылға арнап жасалады, бірақ ол болашаққа негізделген жоспардың бір бөлімі болып табылады. Болашаққа негізделген жоспар 5-20 жыл аумағында жасалады.
Денсаулық сақтау ісінің алдына қойылған міндеттерді шешуде жеке мəселелер бойынша жасалатын кешенді жоспардың маңызы зор. Бұл жоспарды жасауға медицина мекемелері жəне органдарымен қатар өзге де медицина саласына жатпайтын мекемелер қатысады. Мысалы, өкпенің биэпидемиялық патологиясымен күресті тек қана пульмонологтардың жоспарлы жұмысы деп қарастыруға болмайды, оны іске асыруға əлеуметтік-гигиеналық бағдарламаны орындауға қоғамдық ұйымдар, шаруашылық қожалықтары, жеке тұлғалар мен жалпы ұйымдар қатысады.
Денсаулық сақтау ісін жоспарлауда демократиялық орталықтандыру шарты жүзеге асырылады. Республикалық денсаулық сақтау жоспарын жасауға ауылдық учаскелік ауруханадан Денсаулық сақтау министрлігіне дейінгі барлық мекемелер мен органдар қатысады. Жоспардың жасалу тəртібі мен мерзімі өкімет шешімімен белгіленеді. Ол шешімде денсаулық сақтау саласының негізгі мақсатымен міндеттері, бірінші кезекте атқарылатын тапсырмалар, денсаулық сақтау саласының негізгі көрсеткіштері көрсетіледі. Өкіметтің осы нұсқауларына сəйкес министрлікте денсаулық сақтау саласында орын алған келелі мəселелерді шешуге арналған жоспар жасалып, өзіне қарасты мекемелер мен органдарға бағытталады. Олпр өзіне қарасты əкімшілік аумақтардың келелі мəселелерін қамтитын жоспарды жасайды.
Денсаулық сақтау ісінің жоспары мынадай негізгі бөлімдерден тұрады:
- медицина мекемелерінің саны мен сапасы.
- медицина мекемелерінің мамандарға сұранысы жəне оны даярлау.
- капиталды құрылыс.
- денсаулық сақтау мекемелерін материалдық-техникалық тұрғыда жабдықтау.
- денсаулық сақтау ісінің бюджеті.
Денсаулық сақтау саласындағы жоспарлау барысында бірнеше əдістер қолданылады. Олардың ішінде сараптау, тепе-теңдік, қалыпты шамалар, арақатынас, сынақтар жасау жəне экономикалық-математикалық əдістер бар.
Сараптау əдісін қолдана отырып денсаулық сақтау ісін дамытуды жоспарлаған аумақтағы тұрғындар денсаулығын жəне медицина мекемелерінің жұмыс барысын сараптайды. Тепе-теңдік əдісін қолдана отырып денсаулық сақтаудың жергілікті жердегі дамуын осы аумақтағы əлеуметтік-экономикалық даму жағдайына бейімдейді.
Қазіргі кезеңдегі денсаулық сақтау ісін қайта құру жұмысы медицина мамандықтарына, жеке салаларына, төсек орынның түрлеріне сұранысты дұрыс қамтамасыз ету үшін арақатынас əдісін қолданады. Ғылыми зерттеулер барысында алынған жетістікті күнделікті тəжірибеге енгізу алдында əртүрлі сынақтар өткізіп, бұл жетістіктің тиімділігін анықтайды.
Медициналық тəжірибе мен теория саласында атқарылатын кез-келген жұмысты экономикалық жəне математикалық əдістердің көмегімен сараптайды, баға береді жəне тиімділігін анықтайды
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау саласын қаржыландыру:
1. Денсаулық сақтаудың мемлекеттік ұйымдарының қаржы көздері:
- мемлекеттік бюджет қоры;
- медициналық сақтандыру қоры;
- ақылы негізде көрсетілген медициналық көмек төлемақысының қоры;
- ҚР Заңдарына қайшы келмейтін басқа да қаржы көздері.
2. Денсаулық сақтаудың мемлекеттік емес ұйымдарының қаржы көздері:
- медициналық сақтандыру қоры;
- ақылы негізде көрсетілген медициналық көмек төлемақысының қоры;
- ҚР Заңдарына қайшы келмейтін басқа да қаржы көздері.
Медициналық мекемелерді қаржыландырудың келесі түрлері бар:
- шығын сметасы мемлекеттік медициналық мекемелер;
- бюджеттік бағдарламалардың администраторларымен келісім негізіндегі медициналық қызметтің орындалған көлеміне кеткен шығындардың орнын толтыратын медициналық мекемелер;
- біріншілікті медико-санитарлық көмек көрсететін жəне бірадамдық норматив бойынша (подушевой норматив) бекітілген тұрғындары бар ұйымдар.
Денсаулық сақтау ұйымдарының қаржы қорының қолданылуы:
1. Денсаулық сақтау жүйесінің қаржы қоры келесі мақсаттарда жұмсалады:
- тегін медициналық көмектің кепілденген көлемін көрсетуге кеткен шығынды толтыру;
- денсаулық сақтау саласындағы бағдарламаларды жүзеге асыру;
- денсаулық сақтау ұйымдарын материалдық-техникалық қамтамасыз ету;
- өмірге маңызды дəрілік заттарды, қан жəне оның компоненттерін, вакциналарды жəне басқа да иммунобиологиялық медициналық препараттарды, сонымен қатар медициналық техника мен бұйымдарды алу;
- инфекциялық аурулар оқиғалар мен эпидемияларын жою;
- медициналық жəне фармацевтикалық кадрларды дайындау жəне біліктілігін жоғарылату;
- медициналық ғылымды дамыту жəне жетістіктерін енгізу;
- Қазақстан Республикасы заңдарына қайшы келмейтін басқа да шығындар.
2. Тегін медициналық көмектің кепілденген көлемін көрсетуге кеткен шығынның орнын толтыруға кеткен шығын орнын толтыру реті Қазақстан Республикасы Үкіметімен анықталады.
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ САЛАСЫН ДАМЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ СӘЙКЕСТІК АУДИТІН ЖҮРГІЗУ ТӘЖІРИБЕСІ
2.1 Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті денсаулық сақтау саласын дамыту бағдарламасының сәйкестік аудитін жүргізетін орган ретінде
Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті (бұдан әрі - Есеп комитеті) Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін, республикалық бюджеттің атқарылуына сыртқы бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік қаржылық бақылаудың жоғары органы болып табылады.
Есеп комитетінің негізгі міндеттері:
1) республикалық бюджеттің атқарылу мәселелерін реттейтін Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасы, мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасы және өзге де нормативтік құқықтық актілері талаптарының сақталуын бақылау;
2) республикалық бюджетке түсетін түсімдердің толықтығы мен уақтылылығын, сондай-ақ республикалық бюджеттен түсетін түсімдер сомаларының қайтарылуын, салықтық және кедендік әкімшілік ету тиімділігін бақылау;
3) республикалық бюджет қаражатын, оның ішінде нысаналы трансферттер мен кредиттерді, байланысты гранттарды, мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыздарды, концессиялық жобаларды бюджеттен қоса қаржыландыруды, сондай-ақ мемлекеттің кепілгерліктері мен активтерін пайдаланудың Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкестігін бақылау болып табылады
Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті жеті бөлімнен тұрады:
* Жоспарлау, талдау және есеп беру
* Экономиканың нақты секторына аудит жүргізу
* Мемлекеттік басқаруға және әлеуметтік салаға аудит жүргізу
* Бағалау және сапа бақылауы
* Әдіснама және халықаралық ынтымақтастық
* Заң
* Ұйымдастыру жұмысы бөлімі болып есептеледі.
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамыту бағдарламасының сәйкестік аудитін республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің экономиканың нақты секторына аудит жүргізу бөлімі жүргізеді.
Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті
Саламатты Қазақстан 2011-2015 және Денсаулық 2016-2020 бағдарламасына сәйкестік аудит жүргізді. Қысқаша бағдарламаларға тоқталсақ
Саламатты Қазақстан - Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы болып келеді
Осы Мемлекеттік бағдарлама Қа - зақстан Республикасының 2030 жыл - ға дейінгі стра - тегиялық даму жос - пары туралы Қазақстан Рес - пуб - ликасы Президентінің 2010 жыл - ғы 1 ақпандағы №922 Жарлы - ғын іске асыру мақсатында бекітілген.
Мемлекеттік бағдарламаның негізгі мақсаты елдің орнықты әлеу - мет - тік-демография - лық дамуын қам - тамасыз ету үшін Қазақстан азаматтарының денсаулығын жақ - сарту бо - лып табылады және ол:
1.Қоғамдық денсаулық сақтау мә - селелері бойынша сектораралық және ведомство - аралық іс-қимыл - дың тиімділігін арттыруға;
2.Профилактикалық іс-шаралар - ды, мақсат - ты - зерттеп-қарауды кү - шейтуге, диагнос - ти - каны жетілдіруге, негізгі әлеуметтік мәні бар ауруларды емдеу мен оңалтуға;
3.Санитариялық-эпидемио - ло - гия - лық қызмет - терді жетілдіруге;
4.Бірыңғай ұлттық денсаулық сақ - тау жү - йе - сінде медициналық кө - мек - ті ұйымдастыруға, басқару мен қаржыландыруды жетілдіруге;
5.Медициналық, фармацевти - ка - лық білімді жетілдіруге; иннова - циялық технологияларды дамыту - ға және медицинаға енгізуге;
Халық үшін дәрілік заттардың қол - жетім - ділігі мен сапасын арт - ты - руға, денсаулық сақ - тау ұйымда - рын медициналық техникамен жа - рақ - тан - дыруды жақсартуға бағыт - талған.
Бағдарламаны іске асыру 407 205,7 млн. теңгені құрады.
Жылдар
бойынша
Барлығы
Республикалық бюджет
Жергiлiктi бюджет
Басқа көздер
2016 ж.
128034799
92389291
34945508
700000
2017 ж.
408080865
69309875
19035944
319735046
2018 ж.
709797105
46769024
2244785
660783296
2019 ж.
723816732
46701636
2259174
674855922
барлығы
1969729500
255169825
58485411
1656074264
Ескерту-Денсаулық мемлекеттік бағдарламасы мәліметтері
Денсаулық сақтау саласын дамытудың мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру барысында Қазақстан мынадай негізгі жетістіктерге қол жеткізуге тиіс:
1. халықтың күтіліп отырған өмір сүру ұзақтығының 2013 жылға қарай 69,5-ке дейін, 2015 жылға қарай 70 жасқа дейін ұлғаюын;
2. ана өлім-жітімінің 100 мың тірі туылғандарға шаққанда 2013 жылға қарай 28,1-ге дейін, 2015 жылға қарай 24,5-ке дейін төмендеуі;
3. нәресте өлім-жітімінің 1000 тірі туылғандарға шаққанда 2013 жылға қарай 14,1-ге дейін, 2015 жылға қарай 12,3-ке дейін төмендеуі;
4. жалпы өлім-жітімнің 1000 адамға шаққанда 2013 жылға қарай 8,14-ке дейін, 2015 жылға қарай 7,62-ге дейін төмендеуі;
5. туберкулезбен сырқаттанушылықтың 100 мың адамға шаққанда 2013 жылға қарай 98, 1-ге дейін, 2015 жылға қарай 94,7-ге дейін төмендеуі;
6. 15-49 жас аралығындағы жас тобында АИТВ инфекциясының таралушылығын 0,2-0,6 пайыз шегінде ұстау.
Мемлекеттік бағдарламада Қа - зақ - стан Рес - пуб - ликасының заңна - ма - сына сәйкес тиісті қар - жы жыл - дарына арналған республикалық жә - не жергілікті бюджеттерді бекіту кезінде нақ - тылана отырып, 359 358,9 млн. теңге мөл - шерінде мемлекеттік бюджеттен жалпы шы - ғыс - тар көзделді.
Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған "Саламатты Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасын іске асыру тиімділігінің сәйкестік аудитін өткізді. Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің мүшесі Серік Нөгербековтың айтуынша, тексеру барысында 12,7 млрд теңге сомаға қаржылық бұзушылықтар анықталды.
"Сәйкестік аудит көлемі 467 млрд.теңге болатын 43 нысанды қамтылды, оның ішінде 12,7 млрд. теңге сомасы қаржылық бұзушылықтар, 34,6 млрд. теңге бюджет қаражатын тиімсіз пайдалану фактілері, сондай-ақ жалпы сомасы 11,8 млрд. теңге болатын рәсімдік сипаттағы 138 бірлік бұзушылықтар анықталды. Есеп комитетінің бағалауынша, мемлекеттік бағдарлама бойынша барлық 8 мақсатты индикатор толығымен іске асырылған.Алайда, осыған қарамастан, денсаулық сақтау саласында әлі күнге дейін бірқатар проблемалық мәселелер сақталуда. Осы бағдарламаны іске асыру аясында жоспарланған 260 іс -- шараның 218 -- і толығымен іске асырылды, 8 -- і іске асырылған жоқ, 33-і толық іске асырылған жоқ, біреуі-мерзімі бұзылған", - деді Есеп комитетінің отырысында Нөгербеков
Сонымен қатар, Есеп комитеті аудиторлық іс-шаралар барысында анықталған қаржылық бұзушылықтардың барлық сомасы толығымен қалпына келтірілгенін және бюджетке өтелетінін атап өтті. 22 лауазымды тұлға тәртіптік жауапкершілікке тартылды, 3 лауазымды және бір заңды тұлға әкімшілік жауапкершілікке тартылды.
Осы 12,7 млрд теңгенің тек 400 млн теңгесі ақшамен өтелді. Қалған бұзушылықтар бухгалтерлік есеп, сондай-ақ жұмыстар, қызметтер және материалдық активтер арқылы жабылған. Сондай-ақ, бұзушылықтардың басым бөлігі Денсаулық сақтау министрлігіне қарасты 17 ұйымдарда 11 миллиард 952 миллион теңге (2,5 млрд руб.) сомаға жер учаскелерін алып қою есебінен өтелді.
Есеп комитетінің отырысында сөйлеген сөзінде Нөгербеков басқа да құқық бұзушылықтар туралы да хабарлады. Мысалы, оның мәліметінше, Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі осыдан екі жыл бұрын Ұлттық экономика министрлігіне құны 297,5 млн теңге болатын санитарлық-эпидемиологиялық жағдай жүйесін беруі тиіс болатын, бірақ мұны жасамаған. Нәтижесінде, қымбат жабдықтар, барлық уақытта іссіз бос тұрды. Сонымен қатар, Семейде радиологиялық орталықтың құрылысына бюджеттен бөлінген 6 млрд теңге толық игерілгеніне қарамастан, аталмыш нысанның үшінші кезегі әлі күнге дейін пайдалануға берілген жоқ, бірақ жоба бойынша мұны 2013 жылы жүзеге асыру керек болды.
2014 жылғы желтоқсанда Есеп комитеті Саламатты Қазақстан мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі сәйкестік аудит нәтижелері туралы есепті жариялады және олардың пайымдауынша оның 6 негізгі бағытын іске асыру нәтижелеріне мынадай баға берді:
1) профилактикалық іс-шараларды, скринингтік зерттеулерді күшейту, әлеуметтік маңызды негізгі аурулар мен жарақаттарды диагностикалауды, емдеуді және оңалтуды жетілдіру - өте сәтті;
2) қоғамдық денсаулықты қорғау мәселелері бойынша сектораралық және ведомствоаралық ӛзара іс-қимылдың тиімділігін арттыру - айтарлықтай сәтті;
3) санитариялық-эпидемиологиялық қызметті жетілдіру - айтарлықтай сәтті;
4) Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесінде медициналық көмекті ұйымдастыруды, басқаруды және қаржыландыруды жетілдіру - өте сәтті;
4 5) медициналық, фармацевтикалық білім беруді жетілдіру; медицинадағы инновациялық технологияларды дамыту және енгізу - сәтті;
Сонымен қатар, Есеп комитеті Саламатты Қазақстан мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі сәйкестік аудит нәтижелері облыста жүргізілген туралы баяндады. 2011-2015 жылдар аралығында 52 медициналық нысан іске асып , халық үшін пайдалануға берілді.
Мемлекет тарапынан жасалған қолдау, облыс халқының денсаулық көрсеткіші дамыды.
Сондай ақ, Есеп комитеті екінші рет сәйкестік аудит жүргізген есебінде бағдарламаның әлсіз жақтарын тапты :
күтілетін өмір сүру ұзақтығы төмен, ЭЫДҰ елдерінің орташа деңгейімен салыстырғанда жалпы өлім-жітімнің жоғары деңгейі;
ЖІӨ-ге денсаулық сақтауды қаржыландыру үлесінің төмен деңгейі;
денсаулық сақтауға арналған жеке шығыстардың жоғары деңгейі;
БМСК қаржыландырудың жеткіліксіз деңгейі;
Денсаулық сақтау жүйесінің ескірген инфрақұрылымы;
Есеп комитетінің мүшелері Қазақстан Үкіметіне 2020 жылға дейін Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесін дамытуға бағытталған "Денсаулық" (денсаулық) жаңа мемлекеттік бағдарламасын іске асыру кезінде анықталған барлық бұзушылықтарды ескеруге ұсыныс берді.
Осы 2016-2020 жылдарға арналған Денсаулық мемлекеттік бағдарламасы Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы №922 3 Жарлығын, Мемлекет басшысының 2014 жылғы 11 қарашадағы Нұрлыжол - болашаққа жол атты Қазақстан халқына жолдауын және Бес институционалдық реформаны іске асыру бойынша 100 нақты қадам атты Ұлттық жоспарды іске асыру мақсатында әзірленген, денсаулық сақтау саласын реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған және 2011-2015 жылдарға арналған Саламатты Қазақстан алдыңғы мемлекеттік бағдарламаларының қисынды жалғасы болып табылады
Қазақстан Республикасында денсаулық сақтау саласын дамыту жөніндегі Денсаулық мемлекеттік бағдарламаны іске асыру 2016 - 2020 жылдарға есептелген және мыналарды көздейді:
I кезең - 2016-2018 жылдар: отбасылық тәжірибені енгізумен медициналық-санитариялық алғашқы кӛмекті жаңғырту; ұлттық скринингтік бағдарламаны жетілдіру, үш ауру (артериялық гипертония, қант диабеті, жүректің созылмалы кемістігі) бойынша ауруларды басқару бағдарламаларын енгізу. электрондық денсаулық сақтаудың техникалық инфрақұрылымын қалыптастыру және электронды денсаулық тӛлқұжатын енгізу; 2017 жылдан бастап әлеуметтік медициналық сақтандыруды (ӘМС) енгізу; жаңартылған бағдарламалар бойынша медициналық, ғылыми кадрлар мен денсаулық сақтау менеджерлерін даярлау.
II кезең - 2019-2020 жылдар: отбасылық тәжірибені одан әрі жетілдіру және МСАК-ті нығайту; медицина ұйымдарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру; мемлекеттік-жеке меншік әріптестіктің негізінде инфрақұрылымды дамыту; үш негізні элементтен: мемлекет, кәсіби бірлестік және пациенттерден тұратын
Бағдарламаның негізгі мақсаты -- 2020 жылға қарай еліміздің тұрғындарының өмір сүру ұзақтығын 73 жасқа дейін өсіру, ; ана ӛлім-жітімінің 2009 жылғы деңгейден 3 есеге тӛмендеуі; нәресте ӛлім-жітімінің 2009 жылғы деңгейден 2 есеге тӛмендеуі; Қазақстан Республикасы халқының жалпы ӛлім-жітімінің 2010 жылғы деңгейден 30%-ға тӛмендеуі; туберкулезден болатын ӛлім-жітімінің 100 мың адамға шаққанда 3,8-ге дейін тӛмендеуі;- 15-49 жас аралығындағы жас тобында АИТВ инфекциясының таралуын 0,2-0,6% шегінде ұстап тұру
Бағдарламаны іске асыруға мемлекеттік бюджеттен жұмсалатын жалпы шығын 1 969 729 500 мың теңгені шығының құрады
Жыддар бойынша
барлығы
Ресбуликалық бюджет
Жергілікті бюджет
Басқа да көздер
2016
128 034 799
92 389 291
34 945508
700 000
2017
408 080 865
69 309 875
19 035 944
319 735 046
2018
709 797 105
46 769 024
2 224 785
660 783 296
2019
723 816 732
46 701 636
2 259 174
674 855 922
Барлығы
1 969 729 500
255 169 825
58 485 411
1 656 074 264
Жаңа бағдарламада халықтың денсаулығын қорғауда, еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуын жақсартуда үш бағыт қамтылған. Осы үш бағытты жүзеге асыру үшін он қадам белгіленген
Бағдарлама аясында транспорттық медицина, оның ішінде санитарлық авиация, жедел медициналық көмек пен телемедицина, жылжымалы дәріханалық пункттердің жүйесі әрі қарай дамытылады.
Арнайы медициналық көмек барлық денсаулық сақтау саласының қызметтерімен біріктірілетін болады. Сонымен бірге негізгі әлеуметтік маңызы бар, жұқпалы емес аурулар мен елдің демографиялық ахуалына айтарлықтай әсері бар аурулар: миокардтың жіті инфаркті, мидағы қан айналымының ауыр ауытқулары (инсульт), қатерлі ісік аурулары, сынықтар, жүктілік және босандыру бойынша іс-шаралар жоспарын жасау мен жүзеге асыру қарастырылған. Әрбір бағыт бойынша қызметтің барлық түрлері: алдын алу, емдеу шаралары, оның ішінде оңалту, диспансерлік бақылау, медициналық және әлеуметтік қызметтер көрсетілетін болады.
Сондай-ақ, ең үздік әлемдік тәжірибені пайдалану арқылы жоғарғы білікті арнайы медициналық қызметті дамыту өз жалғасын табады.
Денсаулық сақтау жүйесінің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында 2017 жылдан бастап Қазақстанда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру енгізіледі. Мемлекет азаматтардың 15 санатына (әлеуметтік аз қамтылған тұрғындар) жарна төлейтін болады. Жұмыс берушілер жалдамалы жұмысшылар үшін салық органдарында тіркелген қызметкерлер мен өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар жарнаны өздері төлейді.
Есеп комитеті Денсаулық сақтау саласы бойынша жүргізілген сәйкестік аудиті кейбір кемшіліктерді анықтады. Мысалы, осы күнге дейін МСАК қаржыландыру көрсеткіші төмен деңгейде қалып отыр (алғашқы медициналық-санитариялық көмек), оның бір тұрғынға мәні 95 АҚШ долларын құрады, ал ЭЫДҰ елдерінде (экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы) БМСК қаржыландыру бір тұрғынға 558 АҚШ доллары деңгейінде тіркелген.
Сонымен қатар, денсаулық сақтау ұйымдарының компьютерлік техникамен жабдықталуына талдау жүргізілді. 2016 жылы бұл көрсеткіш 34,6 пайызға, ал 2017 жылдың 1 жартыжылдығының қорытындысы бойынша 74,4 пайызға тең болды. Интернет желісіне қолжетімділікпен 47 пайыз, ал 2017 жылдың 1-ші жарты жылдығында 53 пайыз қамтамасыз етілді. Ал жергілікті медициналық ақпараттық жүйелерге ұйымның 37 пайызы қол жеткізсе, 2017 жылдың 1-ші жартыжылдығына көрсеткіш тек 45 пайыз көрсеткен.
Одан да нашар көрсеткіш ауруханаларды техникамен жабдықтау жағдайы орын алып тұр. Есеп комитетінде анықталғандай, бірде-бір Денсаулық сақтау ұйымы медициналық техникамен және жабдықтармен жүз пайыз жабдықталмаған.
Республика бойынша ең төмен деңгей Солтүстік Қазақстан облысында - 53 пайыз, Қызылорда облысында - 45 пайыз және Ақмола облысында-56 пайыз деңгейін көрсетіп тұр.
Денсаулық сақтау саласы қазіргі жағдайы мынадай басты проблемалардың болуымен сипатталады:
- азаматтарға берілетін мемлекеттік кепілдіктердің теңгерімсіздігі
тегін медициналық көмек және оларды қаржылық қамтамасыз ету ;
- жүйенің әртүрлі субъектілерінің іс-қимылдарын қанағаттанғысыз үйлестіру
қоғамдық қаржыландыру ;
- іске асырылған ескі және түнгі қаржыландыру жүйесі элементтерінің үйлесуі медициналық көмекті қаржыландырудың көптеген әртүрлі аумақтық модельдерінде ;
- денсаулық сақтауды қоғамдық қаржыландыруға нарықтық институттарды енгізуден және жаңа субъектілердің қызметінен оң нәтижелердің болмауы ;
- денсаулық сақтау жүйесі деңгейінде шығын шаруашылығын қалпына келтірудің институционалдық шарттарын сақтау, оларда қаржылық және материалдық ресурстарды пайдаланудың тиімділігін арттыруға ынталандырудың болмауы.
Қазақстан Республикасының денсаyлық сақтау ісін реформалау мен дамытудың 2016 - 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын (бұдан әрі - Мембағдарлама) іске асыру кезеңінде мынадай нақты нәтижелерге қол жеткізілді:
Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы Қазақстан Республикасының кодексі қабылданды;
тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі бойынша ең төменгі стандарттар белгіленді;
Қазақстан Республикасында 2016 - 2019 жылдарға арналған ана мен бала өлім-жітімін төмендету жөніндегі, Қазақстан Республикасында қан қызметін жетілдірудің 2016 - 2019 жылдарға арналған шаралары туралы, Қазақстан Республикасында 2016 - 2019 жылдарға арналған ЖИТС індетіне қарсы іс-қимыл, Қазақстан Республикасында 2016 - 2019 жылдарға арналған кардиологиялық және кардиохирургиялық көмекті дамыту жөніндегі, 2016 - 2019 жылдарға арналған салауатты өмір салты жөніндегі салалық бағдарламалар әзірленді және енгізілді;
шекараны санитариялық қорғау жүйесі қалыптасты, мемлекеттік шекарада ел аумағын аса қауіпті инфекциялық аурулардың әкелінуінен және таралуынан қорғауды қамтамасыз ететін санитариялық-карантиндік пункттер желісі кеңейтілді;
жалпы дәрігерлік практика қағидаты бойынша жұмыс істейтін медициналық-санитариялық алғашқы көмек (бұдан әрі - МСАК) қызметін реформалау жүргізілді, қанайналым жүйесі ауруларын ерте анықтау мәніне балаларды, ересектерді профилактикалық қарап-тексеру, ұрпақты болу жүйесінің онкопатологиясын ерте анықтау үшін әйелдерді скринингтік зерттеу жүргізіледі;
дәрі-дәрмекпен тегін және жеңілдікті түрде қамтамасыз ету енгізілді;
мемлекеттік медициналық ұйымдар желісін типтеу және стандарттау жүргізілді, желінің мемлекеттік нормативі бекітілді;
денсаулық сақтау ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту жөніндегі іс-шаралар жүргізілді;
медициналық тәуелсіз сараптама жүйесі құрылды;
2016 жылғы 1 қаңтардан бастап Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесі енгізілуде;
стационарлық және стационарды алмастыратын көмек көрсетуге арналған бюджетті облыстық деңгейде шоғырландыру жүргізілді, ал 2017 жылдан бастап республикалық деңгейде жүргізілді;
денсаулық сақтау менеджерлерін даярлау жұмыстары басталды;
Дүниежүзілік банкпен бірлескен Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау секторындағы технологияларды беру және институционалдық реформа жүргізу жөніндегі жобаны іске асыру жұмыстары басталды;
Дәрілік заттар дистрибуциясының бірыңғай жүйесі енгізілді;
денсаулық сақтау саласына ақпараттық технологияларды енгізу басталды: барлық өңірлерде медициналық ақпараттық-талдау орталықтар құрылды;
санитариялық-эпидемиологиялық қызметті қайта құрылымдау жүргізілді, вертикальды басқару құрылды;
денсаулық сақтау саласындағы бақылаудағы тәуекелді бағалау жүйесі енгізілуде
Медициналық-демографиялық жағдай және сырқаттанушылық
Мембағдарламаны іске асыру кезеңінде:
1) республикадағы халық санының жыл сайын 1,4%-ға өсу қарқынымен 17 417,7 мың адамға (01.01.2018 жылға) дейін ұлғаюы;
2) күтілетін өмір сүру ұзақтығының 71,62 жасқа дейін өсуі (2018 жылы - 68,45 жас);
3) халықтың жалпы өлім-жітімінің 15,3%-ға төмендеуі (2017 жылы - 1000 тұрғынға шаққанда 8,94, 2018 жылы - 7,57);
4) бала туу көрсеткішінің 2,6%-ға ұлғаюы (2017 жылы - 1000 тұрғынға шаққанда 22,54, 2018 жылы - 23,13);
5) аналар өлім-жітімінің 1,9 есе төмендеуі (2017 жылы - туылған 100 000 балаға шаққанда 22,7, 2018 жылы - 11,7);
6) сәбилер өлім-жітімінің 1,7 есе төмендеуі (2017 жылы - тірі туылған 1000 балаға шаққанда 16,58, 2018 жылы - 9, 72);
7) халықтың туберкулезбен сырқаттанушылығының 30,3%-ға төмендеуі (2017 жылы - 100 000 тұрғынға шаққанда 95,3, 2018 жылы - 66,4) және одан болатын өлім-жітімнің 2 еседен астам төмендеуі (2017 жылы - 1000 тұрғынға шаққанда 10,6, 2018 жылы - 4,9);
8) адамның иммун тапшылығы вирусының (бұдан әрі - АИТВ) жұқтырылған иммун тапшылығы синдромының (бұдан әрі - ЖИТС) таралуын шоғырландыру сатысында ұстап тұру (2017 жылы - 0,118, 2018 жылы - 0,169) байқалды.
Соңғы жылдар алғашқы мүгедектік деңгейінің теріс динамикасы қалыптасты (республикада бірінші мүгедектікке шығудың қарқынды көрсеткіші 2016 жылы - 10 мың халыққа шаққанда 27,7 жағдайды, 2017 жылы - 28,8, 2018 жылы - 29,2-ні құрады), бұл денсаулық сақтаудың профилактикалық бағыттылығының нашарлығын куәсі болып табылады.
Экологиялық ахуалдың нашарлауы қоршаған ортаның зиянды факторлары әсерінен дамыған ауруларды (тыныс алу ағзаларының аурулары, онкологиялық аурулар, аллергиялық аурулар және тағы басқалар) диагностикалау және емдеу қызметіне деген сұраныстың артуына ықпал етеді.
Соңғы жылдары санитариялық-эпидемиологиялық жағдайдың оң
динамикасы байқалады, маңызды инфекциялық аурулардың бір қатары төмен деңгейде тіркелген, ал вакцинамен басқарылатын кейбір инфекциялық аурулар бойынша толық жою немесе элиминация міндеті жолға қойылған.
Жыл сайын қауіпсіз ауызсумен қамтамасыз етілген халықтың үлес салмағы артып келеді, ол 2017 жылғы қорытынды бойынша 81,8%-ды құрады, эпидемиялық маңызды объектілердің санитариялық-эпидемиологиялық жағдайы жақсаруда. Аса қауіпті инфекциялардың табиғи ошақтарында қажетті профилактикалық іс-шаралар кешені қамтамасыз етілді, оларда халықтың сырқаттанушылығының топтық жағдайларына жол берілген жоқ. Шекаралас мемлекеттермен эпидемиологиялық жағдай күрделенгені туралы шұғыл хабарлау жүйесі енгізілді.
Сонымен қатар, қызметтің инфекциялық емес аурулардың алдын алу бойынша қоғамдық денсаулық сақтаудағы қызметін күшейту мәселелері шешімін таппай келеді. Өткізілетін санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманың сапасы мен жеделдігін арттыру қажет, аккредиттеу жүйесі нашар дамыған, зертханалық зерттеулердің және халық денсаулығына сыртқы орта факторларының қауіп-қатерлерін бағалаудың халықаралық стандарттары жеткіліксіз енгізілген. Өнімнің және қызметтердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесі дамымаған. Дезинфекциялаумен және дератизациялаумен айналысатын ұйымдардың қызметін бірыңғай үйлестіруді қалыптастыру бөлігінде олардың қызметін жетілдіруді, өткізілетін іс-шаралардың сапасы мен тиімділігін арттыруды талап етеді.
Биологиялық терроризмнің өсу қауіптеріне және аса қауіпті инфекциялардың таралуына байланысты ұлттық биологиялық қауіпсіздік жүйесін құру қажет.
Денсаулық сақтау жүйесі
Денсаулық сақтау динамикасының негізгі көрсеткіштері денсаулық сақтау саласына бағытталған бюджет қаражатын жыл сайын көбейе түскенінің дәлелі. 2017-2018 жылдар аралығындағы кезеңде тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін (бұдан әрі - ТММКК) қаржыландыру көлемі 90,5-тен 273,1 млрд. теңгеге дейін көбейген. 2018 жылы Алматы, Жамбыл, Ақтөбе және Оңтүстік Қазақстан облыстарының ТММКК қаржыландырылуын орта республикалық деңгейге дейін кезең-кезеңмен жеткізуге республикалық бюджеттен нысаналы ағымдағы трансферттермен 5,4 млрд. теңге бөлінген болатын.
Мембағдарламаны іске асырған уақытта төсекпен қамтамасыз етілу көрсеткіші 10 мың адамға шаққанда 70,2-ге дейін төмендеген (2018 ж. - 73,1). Бұл ретте, ауруханалық төсектер саны тек 2330 бірлікке азайды. Сонымен бірге стационарға емдеуге жатқызылған 30%-ға дейінгі науқастар стационарлық емді қажет етпейді; жедел медициналық көмекті шақырту саны (2017 жылы 4 658 971 болса, 2018 жылы 4 978393-ге дейін жеткен), оның ішінде нәтижесіз және негізсіз шақыртулар саны (сәйкесінше 126 756-тен 189 498-ге дейін) көбейген.
Стационарды алмастыратын технологияның дамығандығы байқалады. Амбулаториялық-емханалық ұйымдар жанындағы күндізгі стационарда 445 145 науқас (2016 жылы - 278 813), ауруханалардағы күндізгі стационарда - 64 081 науқас (2017 жылы - 56 728), үйдегі стационарда 158 758 науқас (2018 жылы - 155 480) емделген.
2017 жылы денсаулық сақтаудың амбулаториялық-емханалық ұйымдарында 104,5 млн. пациент қабылданған (2018 жылы - 99,3 млн.), бұл 1 тұрғынға шаққанда бұрынғы деңгейде 6,6 болып отыр.
Қазіргі таңда 50 денсаулық сақтау ұйымына денсаулық сақтаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі (бұдан әрі - ДБАЖ) енгізілді.
Қашықтықтан мамандандырылған медициналық көмектің қолжетімділігін арттыру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Денсаулық сақтау - қоғамның әлеуметтік өмірінің маңызды саласы. Бірнеше рет қайта құруларды басынан кешіріп, алдағы уақытта да дамытылуы жоспарланып отырған ұлт денсаулығы - еліміздің ұлттық саясатының басты бағыттарының бірі болып табылады
Денсаулықтың белгілеріне демографиялық көрсеткіштерді, аурушаңдықты, дене бітімінің дамуын жатқызады. Халықтың денсаулығына берілген осы белгілердің ішінде, әсіресе, демографиялық көрсеткіштер (туып-көбею, өлім, ғұмыр жастың орташа ұзақтығы) ерекше күдік туғызады. Кейбір елдерде туып-көбеюді жасанды түрде азйту денсаулықтың көрсеткіштерінің жоғары болуына сәйкес келеді.
Сондықтан денсаулыққа баға беру үшін туып-көбеюді жеке алып қарамай, басқа көрсеткіштермен бірге, кешенді түрде қараған дұрыс. Халықтың денсаулығын сипаттау үшін көбінесе аурушаңдықтың көрсеткіші алынады. Бұл туралы мәліметтерді ресми статистикалардан және арнаулы зертеулер жүргізу арқылы анықтауға болады. Көбінесе, осы мақсатқа жалпы жинақтаған әр түрлі пайыздық көрсеткіштерді таңдап, іріктеп алу тәсілі жиі қолданылады. Зерттеу мақсатына байланысты өз еркімен келіп қаралғандар, уақытша еңбекке жарамсыздық алғандар, ауруханаға алынғандар т.б. есепке алынады.
Адамдардың денсаулығы - динамикалық құбылыс. Қоғамның күш-жігері организмнің өмір сүруіне кері әсер ететін әр түрлі қолайсыз факторларды азайтуға немесе оларды толық жойып жіберуге мол мүмкіндігі бар.
Қазақстан Республикасында тәуелсiздiк жылдарында денсаулық сақтау саланы реформалау қадамдары бiрнеше мәрте жасалды. Айталық, 1996-1998 жылдары денсаулық сақтау жүйесiне принциптi түрдегi жаңа екi элемент: сатып алушы мен сатушы қатынастарының және медициналық көмектiң көлемi мен сапасына байланысты сараланған еңбекақы төлемiнiң пайда болуына мүмкiндiк туғызатын денсаулық сақтауды қаржыландырудың бюджеттiк-сақтандыру моделi енгiзiлген болатын. 1999 жылдан бастап бөлінетін қаражатқа байланысты түпкiлiктi нәтижеге бағдар ұстануға мүмкіндік беретiн бағдарламалық қаржыландыру енгiзiлдi.
Бүгінгі таңда денсаулық сақтау саласын жетілдіру үшін орасан зор қаржы бөлінуде, Осыған байланысты денсаулық сақтау спласындағы бағдарламаның сәйкестік аудиттің негізгі мәні-экономикалық саясаттың табысты іске асуына ықпал ету , салалардың өндірістік әлеуетін арттыру болып табылады.
Мемлекеттiк денсаулық сақтау жүйесiне, азаматтардың денсаулығын сақтау саласында басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының уәкiлдi орталық атқарушы органын қоспағанда, Қазақстан Республикасының басқа да министрлiктерi, мемлекеттiк комитеттерi мен өзге де орталық атқарушы органдары мен ұйымдары құратын емдеу-профилактикалық және фармацевтика ұйымдары енедi.
Өздерiнiң ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, мемлекеттiк денсаулық сақтау жүйесiнiң ұйымдары, жеке медициналық ұйымдар заңды тұлғалар болып табылады және өздерiнiң қызметiн осы Заңға, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiне сәйкес жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамыту бағдарламасының сәйкестік аудиті - бөлінген бюджет қаражаттарының мақсатты пайдалануы мен пайдалану тиімділігіне қатысты тәуелсіз, объективті және ашық түрде тексеріс жүргізу болып табылады, яғни, тек қаржы мәселелерін ғана емес, сонымен қатар, олардың іс-әрекеттерінің барлық бағыттарына бағалау жүргізумен бірге, анықталған кемшіліктер мен тәуекелді басқару жүйелері негізінде пәрменді ұсынымдарды беру.
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамыту бағдарламаларының мемлекеттік аудитінің мақсаты басқару тиімділінің артуы мен дамыту бағдарламаларына бөлінген бюджеттік қаражатты, мемлекеттің активтерін орнымен пайдалану болып табылады.
Сәйкестік аудиті - мемлекеттік аудит объектісінің Қазақстан Республикасы заңнамасының нормаларын, сондай-ақ оларды іске асыру үшін қабылданған квазимемлекеттік сектор субъектілерінің актілерін сақтауын бағалау, тексеру болып табылады
Сәйкестік аудит Денсаулық сақтау жүйесін стратегиялық басқару жүйесінің ажырамас элементі болып табылады, кері байланысты қамтамасыз ете отырып, оның даму процесі туралы ақпарат бере отырып және тиісінше, мемлекеттік қаражатты пайдалануға байланысты бұзушылықтарды жоюға және ескертуге мүмкіндік бере отырып, тұтастай алғанда мемлекеттің қаржылық қызметінің заңдылығын қамтамасыз етуге ықпал етеді және оның Денсаулық сақтау жүйесінде орындылығына баға береді
Сәйкестік аудиті мына кезеңдерден:
1) мемлекеттік аудит объектілерін алдын ала зерделеуден және Аудит жоспарын, Аудит бағдарламасын, Аудиторлық тапсырманы және Тапсырмаларды жасауды қоса алғанда, жеке мемлекеттік аудитті жоспарлаудан;
2) аудиторлық іс-шараны жүргізудің ұйымдастырушылық негіздерін, Аудиторлық есептерді, Аудиторлық қорытындыларды жасау мен ресімдеуді қоса алғанда, жеке мемлекеттік аудитті жүргізуді;
3) Аудиторлық тапсырмада, Нұсқамаларда қамтылған ұсынымдардың орындалуын мониторингтеуді жүзеге асырудан тұрады.
Сәйкестік аудитінің мақсаты мемлекеттік аудит объектісінің бюджет қаражатының түсуін қамтамасыз ету Аудиторлық іс-шара жүргізудің ұйымдастырушылық негіздері болып табылады.
Негізгі кезеңде аудиторлық іс-шара тікелей мемлекеттік аудит объектісінде жүргізіледі, соның барысында сәйкестік аудитінің белгіленген мақсаттарына, сәйкестік аудитінің көрсеткіштеріне және таңдалған әдістерге сәйкес аудиторлық дәлелдемелерді алу үшін қажетті ақпаратты және жеткілікті нақты деректерді жинау жүзеге асырылады. Сондай-ақ мәнділік, аудиторлық тәуекел деңгейлері, іріктеу параметрлері, көлемі және әдістері нақтыланады.
Сәйкестік аудитін жүргізу кезеңінде Аудит жоспары мен Аудит бағдарламасы іске асырылады. Осы кезеңнің негізгі міндеті мемлекеттік аудит объектісінде аудиторлық дәлелдемелерді жинау болып табылады, оларды мемлекеттік аудит тобы тұжырымдар, тапсырмалар мен ұсынымдар қалыптастыру үшін пайдаланатын болады
Денсаулық сақтау жүйесінде сәйкестік аудитті ұйымдастырудың ерекшеліктері, ең алдымен, оның жұмыс істеу ерекшелігімен, отандық денсаулық сақтаудың стратегиялық даму құралдарымен байланысты. Айта кету керек, мемлекеттік денсаулық сақтау жүйесі азаматтардың медициналық көмек алуда теңдігін қамтамасыз етуге бағытталған. Мұндай жүйеде денсаулық мекемелердің негізгі бөлігі мемлекетке тиесілі. Осының салдарынан орталық және жергілікті мемлекеттік органдар денсаулық сақтауды тиімді басқаруда ерекше маңызға ие.
Денсалуық сақтау жүйесінің қызметінің ерекшеліктерімен байланысты факторлардың тізбесін әзірлеуде, оларды тексеру жүргізу кезінде сәйкестік аудитор ескеруі тиіс:
- денсаулык сактау қызметінің сипаты, оның ерекшелігі мен маңыздылығы;
- денсаулык сактау қызметінің көрсететін медициналық қызмет түрлері;
- медикаменттер мен медициналық құрал-жабдықтарды негізгі Жабдықтаушылар;
- мекеменің негізгі табыстары мен шығыстары;
- мекеменің қызметіне елеулі әсер ететін заңнама және нормативтік-құқықтық актілер;
- қолданылатын ақпараттық және есептік жүйелер.
Қазақстан Республикасының жағдайында өлшеуді қаржыландыру схемасының ақпараттық құндылығы бюджетаралық трансферттердің көлемін бағалауға және денсаулық сақтау қызметтеріне ақы төлеу кезінде халықтың қаржылық жауапкершілігін бөлуге мүмкіндік береді.
1.2 Денсаулық сақтау саласындағы сәйкестік аудитінің әдіснамалық ерекшеліктері
Денсаулық сақтау жүйесінің сәйкестік аудит әдістемесі және халықаралық аудит стандарттарының талаптарын және зерттелетін денсаулық сақтау жүйесінің ерекшелігін ескере отырып, сәйкестік аудит жүргізудің нормалары мен ережелерін ұстанады.
Денсаулық сақтау саласы еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының басымдықтарының бірі екені анық. Дағдарыс кезеңінде де бұл салаға қаржылық қолдаудың кемімеуі сондықтан. Дегенмен, бүгінгі басты мәселе қаржының бөлінуінде емес, оның тиімді жұмсалуында болып тұр. Алайда, қазіргі таңда аталған сала құрылымы және жоспарлауы, медициналық қызмет көрсету кезінде қолданылатын әдістемелерінің ескіргені және халықаралық стандарттарға сәйкес еместігі баршаға белгілі. Сол үшін де осы сала Мемлекет басшысының сынына бірнеше мәрте ұшырағаны бар. Денсаулық сақтау жүйесінің жұмыстарын түбегейлі жақсарту үшін саланың барлық деңгейлерінде бірқатар институционалдық қайта құрулар жүргізу және кадрлық әлеуетті дамыту қажеттілігі де айтылып жүр.
Денсаулық сақтау жүйесінің сәйкестік аудит әдістемесі және халықаралық аудит стандарттарының талаптарын және зерттелетін денсаулық сақтау жүйесінің ерекшелігін ескере отырып, сәйкестік аудит жүргізудің нормалары мен ережелерін ұстанады.
Денсаулық сақтау жүйесінің сәйкестік аудит әдістемесін бөлімдерге бөлген жөн. Аудиторлық тексеру процесін жүргізу кезеңдерінің және Денсаулық сақтау жүйесінің сәйкестік аудит әдістемесі бөлімдерінің арақатынасы 1-кестеде көрсетілген.
1-кесте. Аудиторлық тексеру процесін жүргізу кезеңдерінің және Денсаулық сақтау жүйесінің сәйкестік аудит әдістемесі бөлімдерінің арақатынасы.
№
Аудиторлық тексеру процесінің кезеңдері
Аудиторлық тексеру әдістемесінің бөлімдері
1
Дайындық
Сәйкестік және қаржылық есептілік аудитінің жалпы принциптері, аудиторлық тапсырмалардың шарттары, денсаулық сақтау мекеме қызметінің үздіксіздігін растау тәсілдері, сондай-ақ денсаулық сақтау жүйесінің бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау жүйелерінің сенімділігін бастапқы бағалау айқындалады.
2
Жоспарлау
Ішкі бақылау жүйесінің ерекшеліктерін, денсаулық сақтау жүйесінің қызметін жоспарлау, ашу, сондай-ақ аудиторлық тәуекелдердің бағасын алу тәсілдерін қамтиды.
3
Технологиялық
Тест және бақылау құралдары түрінде ұсынылуы тиіс,
аудитор жасаған бақылаудың жекелеген құралдарының сенімділігі туралы қорытындыларды растауы немесе теріске шығаруы мүмкін, сондай-ақ мұндай дәлелдемелерді өзге тәсілдермен алу қиын немесе мүмкін болмаған жағдайларда аудиторлық дәлелдемелерді ұсынуы мүмкін.
4
Қорытынды
Аудитті аяқтау, таңдау бойынша шешімдер қабылдау тәсілдері
аудиторлық қорытындының, көпшілік алдында ұсыныстың үлгісі сондай-ақ белгісіз міндеттемелердің болуы мүмкін екендігі туралы куәліктердің болуы туралы куәліктердің болуы.
Денсаулық сақтау саласының сәйкестік аудит ғылыми-практикалық маңызын талдағанда оның мынадай негізгі бағыттары аталу керек:
- денсаулық сақтау сәйкестік аудит саладан тыс тиімділігін дəлелдеу (медициналық көмек көрсетуге шыққан шығынның халық шаруашылығын нығайтудағы тиімділігі);
- денсаулық сақтау саласының қорларын пайдаланудың салалық тиімділігін талдау;
- денсаулық сақтау саласында еңбек етудің нормативтілігінің теориялық жəне практикалық мəселелерін анықтау;
- халықты емдеу-сауықтыру жөніндегі қызмет көрсету қажеттілігін қанағаттандырудың мүмкіншілігін экономикалық жағынан дəлелдеу;
- денсаулық сақтауды басқаруды жетілдірудің шаруашылық ізденістері;
- денсаулық сақтау саласы басшыларының құқықтарын кеңейтуге байланысты салалық қаржыландыру мəселелерін жетілдіру;
Денсаулық сақтау саласының ғылыми практикалық жұмыстары мынадай мəселелерге арналған:
- халық денсаулығын сақтау көрсеткіштерінің өзгеруінің нақты өнеркəсіп өнімінің көлеміне əсері;
- аурудың алдын алу жұмыстарын жүргізудің экономикалық тиімділігі, халықтың медициналық көмекке сұранысы жəне оны қанағаттандыру деңгейі;
- еңбек шығынын есептеп, денсаулық сақтау саласында жұмыс істейтіндердің санын белгілеп, олардың мамандық бойынша бөлінуін жəне деңгейін қадағалау, экономикалық талапқа сəйкес дəрігерлерді дайындау жəне білімін жетілдіру;
- денсаулық сақтау саласы жұмысының жағдайларын қамтамасыз ету үшін керекті қаражаттың көлемін белгілеу;
- халыққа медициналық қызметті жақындату, медициналық мекемелерді тұрғындардың санына сай жəне əлеуметтік, демографиялық жағдайларға байланысты орналастыру, медициналық көмектің ең тиімді түрлерін таңдау медициналық мекемелердің құрамын мамандыққа сəйкес белгілеу, медициналық көмектің ең тиімді түрлерін табу;
- емдеу-сауықтыру мекемелерін қамтамасыз ету жəне пайдалану;
- емдеу жəне ауруды анықтаудың кейбір түрлерінің көлемін бекіту;
- денсаулық сақтау саласының өзіндік қорлары жəне оларды пайдалану.
Денсаулық сақтау саласының сәйкестік аудиті екі негізгі бағытпен дамиды:
-мемлекеттік мекемелердің, онда еңбек ететін азаматтардың денсаулығын сақтау жəне нығайту жолдарын зерттейтін бөлім -- денсаулық сақтау саласының аудиті;
-денсаулық сақтау саласына мемлекеттен бөлінген қаржыны дұрыс пайдалануды зерттейтін сала - мемлкеттік аудит.
Денсаулық сақтау саласының тиімділігі үш түрге бөлінеді:
- медициналық тиімділік,
- əлеуметтік тиімділік,
- экономикалық тиімділік.
Медициналық тиімділікті түрлі көрсеткіштер арқылы сипаттайды: аурушылық деңгейі, оның өзгеруі, аурудың саны, дені сау адамдардың саны, медициналық көмектің сапасын сипаттау көрсеткіштері.
Денсаулық сақтау саласының əлеуметтік тиімділігін адам өмірінің ұзақтығының өсуі, ауру санының азаюы, өлім көрсеткішін, уақытша еңбекке жарамсыздықтың санын азайту.
Экономикалық тиімділіктің көрсеткіштері: жұмыс жасындағы азаматтардың өмірінің сақталған саны, кейбір ауруларды азайту немесе жою, мүгедекті, өлім көрсеткішін, уақытша еңбекке жарамсыздардың санын азайту.
Аудиторлық талдауда пайдаланатын көрсеткіштер мынадай болу керек:
1. Көрсеткіштің сандық шамасы есептелетін болу керек.
2. Ол бағаланатын жұмысқа тікелей қатысты жəне түрлі өзгерістерді жеткілікті анықтайтын болу керек.
3. Көрсеткіштерді есептеу үшін жолдары түсінікті жəне онша қиын болмағаны жөн.
4. Көрсеткіш барлық жерде бірдей танылатын жəне бір түсінік түрінде қабылданатын болу керек.
5. Бірнеше зерттеушілер бір көрсеткішті есептегенде олардың нəтижелерінің айырмашылығы бір-біріне жақын болуы керек.
6. Əр қилы мекемелер іске асырып жатқан бірыңғай бағдарламалардың нəтижелерін көрсеткіш арқылы салыстыра отырып, ең тиімділігін таңдау үшін соның оңтайлысын пайдалану қажет.
7. Таңдалынып алынған көрсеткіш бағдарламаны немесе істелген жұмыстарды басқа бір істерді жан-жақты бағалауға пайдаланған жөн [10].
Аудиторлық басқару əлеуметтік дамудың мемлекеттік жоспары арқылы реттеледі, ал денсаулық сақтау ісінің жоспары мемлекеттік жоспардың бір саласы болып табылады.
Мемлекеттік жоспарлау мынадай шарттардан тұрады:
- ағымды жəне болжамды болашақтың жоспарларының бір-бірімен тығыз байланыста болуы.
- жоспардың маңызды тарауларын белгілеу.
- жоспардың ғылыми жəне техникалық тұрғыда жан-жақты негізделуі.
- жоспардың экономикалық тұрғыда тиімді болуы.
- жоспардың орындалуын қатаң бақылауға алу.
Жоспарлар аумақтық жəне салалық түрлерден тұрады. Денсаулық сақтау ісін жоспарлаусалалық жоспарға жатады. Оның көлемі жағынан денсаулық сақтау ісінің республикалық, облыстық, қалалық жəне аудандық жоспары болады.
Жоспардың орындалу мерзіміне қарай ағымды жəне болашаққа негізделген түрлері бар. Ағымды жоспар бір жылға арнап жасалады, бірақ ол болашаққа негізделген жоспардың бір бөлімі болып табылады. Болашаққа негізделген жоспар 5-20 жыл аумағында жасалады.
Денсаулық сақтау ісінің алдына қойылған міндеттерді шешуде жеке мəселелер бойынша жасалатын кешенді жоспардың маңызы зор. Бұл жоспарды жасауға медицина мекемелері жəне органдарымен қатар өзге де медицина саласына жатпайтын мекемелер қатысады. Мысалы, өкпенің биэпидемиялық патологиясымен күресті тек қана пульмонологтардың жоспарлы жұмысы деп қарастыруға болмайды, оны іске асыруға əлеуметтік-гигиеналық бағдарламаны орындауға қоғамдық ұйымдар, шаруашылық қожалықтары, жеке тұлғалар мен жалпы ұйымдар қатысады.
Денсаулық сақтау ісін жоспарлауда демократиялық орталықтандыру шарты жүзеге асырылады. Республикалық денсаулық сақтау жоспарын жасауға ауылдық учаскелік ауруханадан Денсаулық сақтау министрлігіне дейінгі барлық мекемелер мен органдар қатысады. Жоспардың жасалу тəртібі мен мерзімі өкімет шешімімен белгіленеді. Ол шешімде денсаулық сақтау саласының негізгі мақсатымен міндеттері, бірінші кезекте атқарылатын тапсырмалар, денсаулық сақтау саласының негізгі көрсеткіштері көрсетіледі. Өкіметтің осы нұсқауларына сəйкес министрлікте денсаулық сақтау саласында орын алған келелі мəселелерді шешуге арналған жоспар жасалып, өзіне қарасты мекемелер мен органдарға бағытталады. Олпр өзіне қарасты əкімшілік аумақтардың келелі мəселелерін қамтитын жоспарды жасайды.
Денсаулық сақтау ісінің жоспары мынадай негізгі бөлімдерден тұрады:
- медицина мекемелерінің саны мен сапасы.
- медицина мекемелерінің мамандарға сұранысы жəне оны даярлау.
- капиталды құрылыс.
- денсаулық сақтау мекемелерін материалдық-техникалық тұрғыда жабдықтау.
- денсаулық сақтау ісінің бюджеті.
Денсаулық сақтау саласындағы жоспарлау барысында бірнеше əдістер қолданылады. Олардың ішінде сараптау, тепе-теңдік, қалыпты шамалар, арақатынас, сынақтар жасау жəне экономикалық-математикалық əдістер бар.
Сараптау əдісін қолдана отырып денсаулық сақтау ісін дамытуды жоспарлаған аумақтағы тұрғындар денсаулығын жəне медицина мекемелерінің жұмыс барысын сараптайды. Тепе-теңдік əдісін қолдана отырып денсаулық сақтаудың жергілікті жердегі дамуын осы аумақтағы əлеуметтік-экономикалық даму жағдайына бейімдейді.
Қазіргі кезеңдегі денсаулық сақтау ісін қайта құру жұмысы медицина мамандықтарына, жеке салаларына, төсек орынның түрлеріне сұранысты дұрыс қамтамасыз ету үшін арақатынас əдісін қолданады. Ғылыми зерттеулер барысында алынған жетістікті күнделікті тəжірибеге енгізу алдында əртүрлі сынақтар өткізіп, бұл жетістіктің тиімділігін анықтайды.
Медициналық тəжірибе мен теория саласында атқарылатын кез-келген жұмысты экономикалық жəне математикалық əдістердің көмегімен сараптайды, баға береді жəне тиімділігін анықтайды
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау саласын қаржыландыру:
1. Денсаулық сақтаудың мемлекеттік ұйымдарының қаржы көздері:
- мемлекеттік бюджет қоры;
- медициналық сақтандыру қоры;
- ақылы негізде көрсетілген медициналық көмек төлемақысының қоры;
- ҚР Заңдарына қайшы келмейтін басқа да қаржы көздері.
2. Денсаулық сақтаудың мемлекеттік емес ұйымдарының қаржы көздері:
- медициналық сақтандыру қоры;
- ақылы негізде көрсетілген медициналық көмек төлемақысының қоры;
- ҚР Заңдарына қайшы келмейтін басқа да қаржы көздері.
Медициналық мекемелерді қаржыландырудың келесі түрлері бар:
- шығын сметасы мемлекеттік медициналық мекемелер;
- бюджеттік бағдарламалардың администраторларымен келісім негізіндегі медициналық қызметтің орындалған көлеміне кеткен шығындардың орнын толтыратын медициналық мекемелер;
- біріншілікті медико-санитарлық көмек көрсететін жəне бірадамдық норматив бойынша (подушевой норматив) бекітілген тұрғындары бар ұйымдар.
Денсаулық сақтау ұйымдарының қаржы қорының қолданылуы:
1. Денсаулық сақтау жүйесінің қаржы қоры келесі мақсаттарда жұмсалады:
- тегін медициналық көмектің кепілденген көлемін көрсетуге кеткен шығынды толтыру;
- денсаулық сақтау саласындағы бағдарламаларды жүзеге асыру;
- денсаулық сақтау ұйымдарын материалдық-техникалық қамтамасыз ету;
- өмірге маңызды дəрілік заттарды, қан жəне оның компоненттерін, вакциналарды жəне басқа да иммунобиологиялық медициналық препараттарды, сонымен қатар медициналық техника мен бұйымдарды алу;
- инфекциялық аурулар оқиғалар мен эпидемияларын жою;
- медициналық жəне фармацевтикалық кадрларды дайындау жəне біліктілігін жоғарылату;
- медициналық ғылымды дамыту жəне жетістіктерін енгізу;
- Қазақстан Республикасы заңдарына қайшы келмейтін басқа да шығындар.
2. Тегін медициналық көмектің кепілденген көлемін көрсетуге кеткен шығынның орнын толтыруға кеткен шығын орнын толтыру реті Қазақстан Республикасы Үкіметімен анықталады.
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ САЛАСЫН ДАМЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ СӘЙКЕСТІК АУДИТІН ЖҮРГІЗУ ТӘЖІРИБЕСІ
2.1 Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті денсаулық сақтау саласын дамыту бағдарламасының сәйкестік аудитін жүргізетін орган ретінде
Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті (бұдан әрі - Есеп комитеті) Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін, республикалық бюджеттің атқарылуына сыртқы бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік қаржылық бақылаудың жоғары органы болып табылады.
Есеп комитетінің негізгі міндеттері:
1) республикалық бюджеттің атқарылу мәселелерін реттейтін Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасы, мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасы және өзге де нормативтік құқықтық актілері талаптарының сақталуын бақылау;
2) республикалық бюджетке түсетін түсімдердің толықтығы мен уақтылылығын, сондай-ақ республикалық бюджеттен түсетін түсімдер сомаларының қайтарылуын, салықтық және кедендік әкімшілік ету тиімділігін бақылау;
3) республикалық бюджет қаражатын, оның ішінде нысаналы трансферттер мен кредиттерді, байланысты гранттарды, мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыздарды, концессиялық жобаларды бюджеттен қоса қаржыландыруды, сондай-ақ мемлекеттің кепілгерліктері мен активтерін пайдаланудың Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкестігін бақылау болып табылады
Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті жеті бөлімнен тұрады:
* Жоспарлау, талдау және есеп беру
* Экономиканың нақты секторына аудит жүргізу
* Мемлекеттік басқаруға және әлеуметтік салаға аудит жүргізу
* Бағалау және сапа бақылауы
* Әдіснама және халықаралық ынтымақтастық
* Заң
* Ұйымдастыру жұмысы бөлімі болып есептеледі.
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамыту бағдарламасының сәйкестік аудитін республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің экономиканың нақты секторына аудит жүргізу бөлімі жүргізеді.
Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті
Саламатты Қазақстан 2011-2015 және Денсаулық 2016-2020 бағдарламасына сәйкестік аудит жүргізді. Қысқаша бағдарламаларға тоқталсақ
Саламатты Қазақстан - Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы болып келеді
Осы Мемлекеттік бағдарлама Қа - зақстан Республикасының 2030 жыл - ға дейінгі стра - тегиялық даму жос - пары туралы Қазақстан Рес - пуб - ликасы Президентінің 2010 жыл - ғы 1 ақпандағы №922 Жарлы - ғын іске асыру мақсатында бекітілген.
Мемлекеттік бағдарламаның негізгі мақсаты елдің орнықты әлеу - мет - тік-демография - лық дамуын қам - тамасыз ету үшін Қазақстан азаматтарының денсаулығын жақ - сарту бо - лып табылады және ол:
1.Қоғамдық денсаулық сақтау мә - селелері бойынша сектораралық және ведомство - аралық іс-қимыл - дың тиімділігін арттыруға;
2.Профилактикалық іс-шаралар - ды, мақсат - ты - зерттеп-қарауды кү - шейтуге, диагнос - ти - каны жетілдіруге, негізгі әлеуметтік мәні бар ауруларды емдеу мен оңалтуға;
3.Санитариялық-эпидемио - ло - гия - лық қызмет - терді жетілдіруге;
4.Бірыңғай ұлттық денсаулық сақ - тау жү - йе - сінде медициналық кө - мек - ті ұйымдастыруға, басқару мен қаржыландыруды жетілдіруге;
5.Медициналық, фармацевти - ка - лық білімді жетілдіруге; иннова - циялық технологияларды дамыту - ға және медицинаға енгізуге;
Халық үшін дәрілік заттардың қол - жетім - ділігі мен сапасын арт - ты - руға, денсаулық сақ - тау ұйымда - рын медициналық техникамен жа - рақ - тан - дыруды жақсартуға бағыт - талған.
Бағдарламаны іске асыру 407 205,7 млн. теңгені құрады.
Жылдар
бойынша
Барлығы
Республикалық бюджет
Жергiлiктi бюджет
Басқа көздер
2016 ж.
128034799
92389291
34945508
700000
2017 ж.
408080865
69309875
19035944
319735046
2018 ж.
709797105
46769024
2244785
660783296
2019 ж.
723816732
46701636
2259174
674855922
барлығы
1969729500
255169825
58485411
1656074264
Ескерту-Денсаулық мемлекеттік бағдарламасы мәліметтері
Денсаулық сақтау саласын дамытудың мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру барысында Қазақстан мынадай негізгі жетістіктерге қол жеткізуге тиіс:
1. халықтың күтіліп отырған өмір сүру ұзақтығының 2013 жылға қарай 69,5-ке дейін, 2015 жылға қарай 70 жасқа дейін ұлғаюын;
2. ана өлім-жітімінің 100 мың тірі туылғандарға шаққанда 2013 жылға қарай 28,1-ге дейін, 2015 жылға қарай 24,5-ке дейін төмендеуі;
3. нәресте өлім-жітімінің 1000 тірі туылғандарға шаққанда 2013 жылға қарай 14,1-ге дейін, 2015 жылға қарай 12,3-ке дейін төмендеуі;
4. жалпы өлім-жітімнің 1000 адамға шаққанда 2013 жылға қарай 8,14-ке дейін, 2015 жылға қарай 7,62-ге дейін төмендеуі;
5. туберкулезбен сырқаттанушылықтың 100 мың адамға шаққанда 2013 жылға қарай 98, 1-ге дейін, 2015 жылға қарай 94,7-ге дейін төмендеуі;
6. 15-49 жас аралығындағы жас тобында АИТВ инфекциясының таралушылығын 0,2-0,6 пайыз шегінде ұстау.
Мемлекеттік бағдарламада Қа - зақ - стан Рес - пуб - ликасының заңна - ма - сына сәйкес тиісті қар - жы жыл - дарына арналған республикалық жә - не жергілікті бюджеттерді бекіту кезінде нақ - тылана отырып, 359 358,9 млн. теңге мөл - шерінде мемлекеттік бюджеттен жалпы шы - ғыс - тар көзделді.
Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған "Саламатты Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасын іске асыру тиімділігінің сәйкестік аудитін өткізді. Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің мүшесі Серік Нөгербековтың айтуынша, тексеру барысында 12,7 млрд теңге сомаға қаржылық бұзушылықтар анықталды.
"Сәйкестік аудит көлемі 467 млрд.теңге болатын 43 нысанды қамтылды, оның ішінде 12,7 млрд. теңге сомасы қаржылық бұзушылықтар, 34,6 млрд. теңге бюджет қаражатын тиімсіз пайдалану фактілері, сондай-ақ жалпы сомасы 11,8 млрд. теңге болатын рәсімдік сипаттағы 138 бірлік бұзушылықтар анықталды. Есеп комитетінің бағалауынша, мемлекеттік бағдарлама бойынша барлық 8 мақсатты индикатор толығымен іске асырылған.Алайда, осыған қарамастан, денсаулық сақтау саласында әлі күнге дейін бірқатар проблемалық мәселелер сақталуда. Осы бағдарламаны іске асыру аясында жоспарланған 260 іс -- шараның 218 -- і толығымен іске асырылды, 8 -- і іске асырылған жоқ, 33-і толық іске асырылған жоқ, біреуі-мерзімі бұзылған", - деді Есеп комитетінің отырысында Нөгербеков
Сонымен қатар, Есеп комитеті аудиторлық іс-шаралар барысында анықталған қаржылық бұзушылықтардың барлық сомасы толығымен қалпына келтірілгенін және бюджетке өтелетінін атап өтті. 22 лауазымды тұлға тәртіптік жауапкершілікке тартылды, 3 лауазымды және бір заңды тұлға әкімшілік жауапкершілікке тартылды.
Осы 12,7 млрд теңгенің тек 400 млн теңгесі ақшамен өтелді. Қалған бұзушылықтар бухгалтерлік есеп, сондай-ақ жұмыстар, қызметтер және материалдық активтер арқылы жабылған. Сондай-ақ, бұзушылықтардың басым бөлігі Денсаулық сақтау министрлігіне қарасты 17 ұйымдарда 11 миллиард 952 миллион теңге (2,5 млрд руб.) сомаға жер учаскелерін алып қою есебінен өтелді.
Есеп комитетінің отырысында сөйлеген сөзінде Нөгербеков басқа да құқық бұзушылықтар туралы да хабарлады. Мысалы, оның мәліметінше, Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі осыдан екі жыл бұрын Ұлттық экономика министрлігіне құны 297,5 млн теңге болатын санитарлық-эпидемиологиялық жағдай жүйесін беруі тиіс болатын, бірақ мұны жасамаған. Нәтижесінде, қымбат жабдықтар, барлық уақытта іссіз бос тұрды. Сонымен қатар, Семейде радиологиялық орталықтың құрылысына бюджеттен бөлінген 6 млрд теңге толық игерілгеніне қарамастан, аталмыш нысанның үшінші кезегі әлі күнге дейін пайдалануға берілген жоқ, бірақ жоба бойынша мұны 2013 жылы жүзеге асыру керек болды.
2014 жылғы желтоқсанда Есеп комитеті Саламатты Қазақстан мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі сәйкестік аудит нәтижелері туралы есепті жариялады және олардың пайымдауынша оның 6 негізгі бағытын іске асыру нәтижелеріне мынадай баға берді:
1) профилактикалық іс-шараларды, скринингтік зерттеулерді күшейту, әлеуметтік маңызды негізгі аурулар мен жарақаттарды диагностикалауды, емдеуді және оңалтуды жетілдіру - өте сәтті;
2) қоғамдық денсаулықты қорғау мәселелері бойынша сектораралық және ведомствоаралық ӛзара іс-қимылдың тиімділігін арттыру - айтарлықтай сәтті;
3) санитариялық-эпидемиологиялық қызметті жетілдіру - айтарлықтай сәтті;
4) Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесінде медициналық көмекті ұйымдастыруды, басқаруды және қаржыландыруды жетілдіру - өте сәтті;
4 5) медициналық, фармацевтикалық білім беруді жетілдіру; медицинадағы инновациялық технологияларды дамыту және енгізу - сәтті;
Сонымен қатар, Есеп комитеті Саламатты Қазақстан мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі сәйкестік аудит нәтижелері облыста жүргізілген туралы баяндады. 2011-2015 жылдар аралығында 52 медициналық нысан іске асып , халық үшін пайдалануға берілді.
Мемлекет тарапынан жасалған қолдау, облыс халқының денсаулық көрсеткіші дамыды.
Сондай ақ, Есеп комитеті екінші рет сәйкестік аудит жүргізген есебінде бағдарламаның әлсіз жақтарын тапты :
күтілетін өмір сүру ұзақтығы төмен, ЭЫДҰ елдерінің орташа деңгейімен салыстырғанда жалпы өлім-жітімнің жоғары деңгейі;
ЖІӨ-ге денсаулық сақтауды қаржыландыру үлесінің төмен деңгейі;
денсаулық сақтауға арналған жеке шығыстардың жоғары деңгейі;
БМСК қаржыландырудың жеткіліксіз деңгейі;
Денсаулық сақтау жүйесінің ескірген инфрақұрылымы;
Есеп комитетінің мүшелері Қазақстан Үкіметіне 2020 жылға дейін Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесін дамытуға бағытталған "Денсаулық" (денсаулық) жаңа мемлекеттік бағдарламасын іске асыру кезінде анықталған барлық бұзушылықтарды ескеруге ұсыныс берді.
Осы 2016-2020 жылдарға арналған Денсаулық мемлекеттік бағдарламасы Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы №922 3 Жарлығын, Мемлекет басшысының 2014 жылғы 11 қарашадағы Нұрлыжол - болашаққа жол атты Қазақстан халқына жолдауын және Бес институционалдық реформаны іске асыру бойынша 100 нақты қадам атты Ұлттық жоспарды іске асыру мақсатында әзірленген, денсаулық сақтау саласын реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған және 2011-2015 жылдарға арналған Саламатты Қазақстан алдыңғы мемлекеттік бағдарламаларының қисынды жалғасы болып табылады
Қазақстан Республикасында денсаулық сақтау саласын дамыту жөніндегі Денсаулық мемлекеттік бағдарламаны іске асыру 2016 - 2020 жылдарға есептелген және мыналарды көздейді:
I кезең - 2016-2018 жылдар: отбасылық тәжірибені енгізумен медициналық-санитариялық алғашқы кӛмекті жаңғырту; ұлттық скринингтік бағдарламаны жетілдіру, үш ауру (артериялық гипертония, қант диабеті, жүректің созылмалы кемістігі) бойынша ауруларды басқару бағдарламаларын енгізу. электрондық денсаулық сақтаудың техникалық инфрақұрылымын қалыптастыру және электронды денсаулық тӛлқұжатын енгізу; 2017 жылдан бастап әлеуметтік медициналық сақтандыруды (ӘМС) енгізу; жаңартылған бағдарламалар бойынша медициналық, ғылыми кадрлар мен денсаулық сақтау менеджерлерін даярлау.
II кезең - 2019-2020 жылдар: отбасылық тәжірибені одан әрі жетілдіру және МСАК-ті нығайту; медицина ұйымдарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру; мемлекеттік-жеке меншік әріптестіктің негізінде инфрақұрылымды дамыту; үш негізні элементтен: мемлекет, кәсіби бірлестік және пациенттерден тұратын
Бағдарламаның негізгі мақсаты -- 2020 жылға қарай еліміздің тұрғындарының өмір сүру ұзақтығын 73 жасқа дейін өсіру, ; ана ӛлім-жітімінің 2009 жылғы деңгейден 3 есеге тӛмендеуі; нәресте ӛлім-жітімінің 2009 жылғы деңгейден 2 есеге тӛмендеуі; Қазақстан Республикасы халқының жалпы ӛлім-жітімінің 2010 жылғы деңгейден 30%-ға тӛмендеуі; туберкулезден болатын ӛлім-жітімінің 100 мың адамға шаққанда 3,8-ге дейін тӛмендеуі;- 15-49 жас аралығындағы жас тобында АИТВ инфекциясының таралуын 0,2-0,6% шегінде ұстап тұру
Бағдарламаны іске асыруға мемлекеттік бюджеттен жұмсалатын жалпы шығын 1 969 729 500 мың теңгені шығының құрады
Жыддар бойынша
барлығы
Ресбуликалық бюджет
Жергілікті бюджет
Басқа да көздер
2016
128 034 799
92 389 291
34 945508
700 000
2017
408 080 865
69 309 875
19 035 944
319 735 046
2018
709 797 105
46 769 024
2 224 785
660 783 296
2019
723 816 732
46 701 636
2 259 174
674 855 922
Барлығы
1 969 729 500
255 169 825
58 485 411
1 656 074 264
Жаңа бағдарламада халықтың денсаулығын қорғауда, еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуын жақсартуда үш бағыт қамтылған. Осы үш бағытты жүзеге асыру үшін он қадам белгіленген
Бағдарлама аясында транспорттық медицина, оның ішінде санитарлық авиация, жедел медициналық көмек пен телемедицина, жылжымалы дәріханалық пункттердің жүйесі әрі қарай дамытылады.
Арнайы медициналық көмек барлық денсаулық сақтау саласының қызметтерімен біріктірілетін болады. Сонымен бірге негізгі әлеуметтік маңызы бар, жұқпалы емес аурулар мен елдің демографиялық ахуалына айтарлықтай әсері бар аурулар: миокардтың жіті инфаркті, мидағы қан айналымының ауыр ауытқулары (инсульт), қатерлі ісік аурулары, сынықтар, жүктілік және босандыру бойынша іс-шаралар жоспарын жасау мен жүзеге асыру қарастырылған. Әрбір бағыт бойынша қызметтің барлық түрлері: алдын алу, емдеу шаралары, оның ішінде оңалту, диспансерлік бақылау, медициналық және әлеуметтік қызметтер көрсетілетін болады.
Сондай-ақ, ең үздік әлемдік тәжірибені пайдалану арқылы жоғарғы білікті арнайы медициналық қызметті дамыту өз жалғасын табады.
Денсаулық сақтау жүйесінің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында 2017 жылдан бастап Қазақстанда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру енгізіледі. Мемлекет азаматтардың 15 санатына (әлеуметтік аз қамтылған тұрғындар) жарна төлейтін болады. Жұмыс берушілер жалдамалы жұмысшылар үшін салық органдарында тіркелген қызметкерлер мен өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар жарнаны өздері төлейді.
Есеп комитеті Денсаулық сақтау саласы бойынша жүргізілген сәйкестік аудиті кейбір кемшіліктерді анықтады. Мысалы, осы күнге дейін МСАК қаржыландыру көрсеткіші төмен деңгейде қалып отыр (алғашқы медициналық-санитариялық көмек), оның бір тұрғынға мәні 95 АҚШ долларын құрады, ал ЭЫДҰ елдерінде (экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы) БМСК қаржыландыру бір тұрғынға 558 АҚШ доллары деңгейінде тіркелген.
Сонымен қатар, денсаулық сақтау ұйымдарының компьютерлік техникамен жабдықталуына талдау жүргізілді. 2016 жылы бұл көрсеткіш 34,6 пайызға, ал 2017 жылдың 1 жартыжылдығының қорытындысы бойынша 74,4 пайызға тең болды. Интернет желісіне қолжетімділікпен 47 пайыз, ал 2017 жылдың 1-ші жарты жылдығында 53 пайыз қамтамасыз етілді. Ал жергілікті медициналық ақпараттық жүйелерге ұйымның 37 пайызы қол жеткізсе, 2017 жылдың 1-ші жартыжылдығына көрсеткіш тек 45 пайыз көрсеткен.
Одан да нашар көрсеткіш ауруханаларды техникамен жабдықтау жағдайы орын алып тұр. Есеп комитетінде анықталғандай, бірде-бір Денсаулық сақтау ұйымы медициналық техникамен және жабдықтармен жүз пайыз жабдықталмаған.
Республика бойынша ең төмен деңгей Солтүстік Қазақстан облысында - 53 пайыз, Қызылорда облысында - 45 пайыз және Ақмола облысында-56 пайыз деңгейін көрсетіп тұр.
Денсаулық сақтау саласы қазіргі жағдайы мынадай басты проблемалардың болуымен сипатталады:
- азаматтарға берілетін мемлекеттік кепілдіктердің теңгерімсіздігі
тегін медициналық көмек және оларды қаржылық қамтамасыз ету ;
- жүйенің әртүрлі субъектілерінің іс-қимылдарын қанағаттанғысыз үйлестіру
қоғамдық қаржыландыру ;
- іске асырылған ескі және түнгі қаржыландыру жүйесі элементтерінің үйлесуі медициналық көмекті қаржыландырудың көптеген әртүрлі аумақтық модельдерінде ;
- денсаулық сақтауды қоғамдық қаржыландыруға нарықтық институттарды енгізуден және жаңа субъектілердің қызметінен оң нәтижелердің болмауы ;
- денсаулық сақтау жүйесі деңгейінде шығын шаруашылығын қалпына келтірудің институционалдық шарттарын сақтау, оларда қаржылық және материалдық ресурстарды пайдаланудың тиімділігін арттыруға ынталандырудың болмауы.
Қазақстан Республикасының денсаyлық сақтау ісін реформалау мен дамытудың 2016 - 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын (бұдан әрі - Мембағдарлама) іске асыру кезеңінде мынадай нақты нәтижелерге қол жеткізілді:
Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы Қазақстан Республикасының кодексі қабылданды;
тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі бойынша ең төменгі стандарттар белгіленді;
Қазақстан Республикасында 2016 - 2019 жылдарға арналған ана мен бала өлім-жітімін төмендету жөніндегі, Қазақстан Республикасында қан қызметін жетілдірудің 2016 - 2019 жылдарға арналған шаралары туралы, Қазақстан Республикасында 2016 - 2019 жылдарға арналған ЖИТС індетіне қарсы іс-қимыл, Қазақстан Республикасында 2016 - 2019 жылдарға арналған кардиологиялық және кардиохирургиялық көмекті дамыту жөніндегі, 2016 - 2019 жылдарға арналған салауатты өмір салты жөніндегі салалық бағдарламалар әзірленді және енгізілді;
шекараны санитариялық қорғау жүйесі қалыптасты, мемлекеттік шекарада ел аумағын аса қауіпті инфекциялық аурулардың әкелінуінен және таралуынан қорғауды қамтамасыз ететін санитариялық-карантиндік пункттер желісі кеңейтілді;
жалпы дәрігерлік практика қағидаты бойынша жұмыс істейтін медициналық-санитариялық алғашқы көмек (бұдан әрі - МСАК) қызметін реформалау жүргізілді, қанайналым жүйесі ауруларын ерте анықтау мәніне балаларды, ересектерді профилактикалық қарап-тексеру, ұрпақты болу жүйесінің онкопатологиясын ерте анықтау үшін әйелдерді скринингтік зерттеу жүргізіледі;
дәрі-дәрмекпен тегін және жеңілдікті түрде қамтамасыз ету енгізілді;
мемлекеттік медициналық ұйымдар желісін типтеу және стандарттау жүргізілді, желінің мемлекеттік нормативі бекітілді;
денсаулық сақтау ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту жөніндегі іс-шаралар жүргізілді;
медициналық тәуелсіз сараптама жүйесі құрылды;
2016 жылғы 1 қаңтардан бастап Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесі енгізілуде;
стационарлық және стационарды алмастыратын көмек көрсетуге арналған бюджетті облыстық деңгейде шоғырландыру жүргізілді, ал 2017 жылдан бастап республикалық деңгейде жүргізілді;
денсаулық сақтау менеджерлерін даярлау жұмыстары басталды;
Дүниежүзілік банкпен бірлескен Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау секторындағы технологияларды беру және институционалдық реформа жүргізу жөніндегі жобаны іске асыру жұмыстары басталды;
Дәрілік заттар дистрибуциясының бірыңғай жүйесі енгізілді;
денсаулық сақтау саласына ақпараттық технологияларды енгізу басталды: барлық өңірлерде медициналық ақпараттық-талдау орталықтар құрылды;
санитариялық-эпидемиологиялық қызметті қайта құрылымдау жүргізілді, вертикальды басқару құрылды;
денсаулық сақтау саласындағы бақылаудағы тәуекелді бағалау жүйесі енгізілуде
Медициналық-демографиялық жағдай және сырқаттанушылық
Мембағдарламаны іске асыру кезеңінде:
1) республикадағы халық санының жыл сайын 1,4%-ға өсу қарқынымен 17 417,7 мың адамға (01.01.2018 жылға) дейін ұлғаюы;
2) күтілетін өмір сүру ұзақтығының 71,62 жасқа дейін өсуі (2018 жылы - 68,45 жас);
3) халықтың жалпы өлім-жітімінің 15,3%-ға төмендеуі (2017 жылы - 1000 тұрғынға шаққанда 8,94, 2018 жылы - 7,57);
4) бала туу көрсеткішінің 2,6%-ға ұлғаюы (2017 жылы - 1000 тұрғынға шаққанда 22,54, 2018 жылы - 23,13);
5) аналар өлім-жітімінің 1,9 есе төмендеуі (2017 жылы - туылған 100 000 балаға шаққанда 22,7, 2018 жылы - 11,7);
6) сәбилер өлім-жітімінің 1,7 есе төмендеуі (2017 жылы - тірі туылған 1000 балаға шаққанда 16,58, 2018 жылы - 9, 72);
7) халықтың туберкулезбен сырқаттанушылығының 30,3%-ға төмендеуі (2017 жылы - 100 000 тұрғынға шаққанда 95,3, 2018 жылы - 66,4) және одан болатын өлім-жітімнің 2 еседен астам төмендеуі (2017 жылы - 1000 тұрғынға шаққанда 10,6, 2018 жылы - 4,9);
8) адамның иммун тапшылығы вирусының (бұдан әрі - АИТВ) жұқтырылған иммун тапшылығы синдромының (бұдан әрі - ЖИТС) таралуын шоғырландыру сатысында ұстап тұру (2017 жылы - 0,118, 2018 жылы - 0,169) байқалды.
Соңғы жылдар алғашқы мүгедектік деңгейінің теріс динамикасы қалыптасты (республикада бірінші мүгедектікке шығудың қарқынды көрсеткіші 2016 жылы - 10 мың халыққа шаққанда 27,7 жағдайды, 2017 жылы - 28,8, 2018 жылы - 29,2-ні құрады), бұл денсаулық сақтаудың профилактикалық бағыттылығының нашарлығын куәсі болып табылады.
Экологиялық ахуалдың нашарлауы қоршаған ортаның зиянды факторлары әсерінен дамыған ауруларды (тыныс алу ағзаларының аурулары, онкологиялық аурулар, аллергиялық аурулар және тағы басқалар) диагностикалау және емдеу қызметіне деген сұраныстың артуына ықпал етеді.
Соңғы жылдары санитариялық-эпидемиологиялық жағдайдың оң
динамикасы байқалады, маңызды инфекциялық аурулардың бір қатары төмен деңгейде тіркелген, ал вакцинамен басқарылатын кейбір инфекциялық аурулар бойынша толық жою немесе элиминация міндеті жолға қойылған.
Жыл сайын қауіпсіз ауызсумен қамтамасыз етілген халықтың үлес салмағы артып келеді, ол 2017 жылғы қорытынды бойынша 81,8%-ды құрады, эпидемиялық маңызды объектілердің санитариялық-эпидемиологиялық жағдайы жақсаруда. Аса қауіпті инфекциялардың табиғи ошақтарында қажетті профилактикалық іс-шаралар кешені қамтамасыз етілді, оларда халықтың сырқаттанушылығының топтық жағдайларына жол берілген жоқ. Шекаралас мемлекеттермен эпидемиологиялық жағдай күрделенгені туралы шұғыл хабарлау жүйесі енгізілді.
Сонымен қатар, қызметтің инфекциялық емес аурулардың алдын алу бойынша қоғамдық денсаулық сақтаудағы қызметін күшейту мәселелері шешімін таппай келеді. Өткізілетін санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманың сапасы мен жеделдігін арттыру қажет, аккредиттеу жүйесі нашар дамыған, зертханалық зерттеулердің және халық денсаулығына сыртқы орта факторларының қауіп-қатерлерін бағалаудың халықаралық стандарттары жеткіліксіз енгізілген. Өнімнің және қызметтердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесі дамымаған. Дезинфекциялаумен және дератизациялаумен айналысатын ұйымдардың қызметін бірыңғай үйлестіруді қалыптастыру бөлігінде олардың қызметін жетілдіруді, өткізілетін іс-шаралардың сапасы мен тиімділігін арттыруды талап етеді.
Биологиялық терроризмнің өсу қауіптеріне және аса қауіпті инфекциялардың таралуына байланысты ұлттық биологиялық қауіпсіздік жүйесін құру қажет.
Денсаулық сақтау жүйесі
Денсаулық сақтау динамикасының негізгі көрсеткіштері денсаулық сақтау саласына бағытталған бюджет қаражатын жыл сайын көбейе түскенінің дәлелі. 2017-2018 жылдар аралығындағы кезеңде тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін (бұдан әрі - ТММКК) қаржыландыру көлемі 90,5-тен 273,1 млрд. теңгеге дейін көбейген. 2018 жылы Алматы, Жамбыл, Ақтөбе және Оңтүстік Қазақстан облыстарының ТММКК қаржыландырылуын орта республикалық деңгейге дейін кезең-кезеңмен жеткізуге республикалық бюджеттен нысаналы ағымдағы трансферттермен 5,4 млрд. теңге бөлінген болатын.
Мембағдарламаны іске асырған уақытта төсекпен қамтамасыз етілу көрсеткіші 10 мың адамға шаққанда 70,2-ге дейін төмендеген (2018 ж. - 73,1). Бұл ретте, ауруханалық төсектер саны тек 2330 бірлікке азайды. Сонымен бірге стационарға емдеуге жатқызылған 30%-ға дейінгі науқастар стационарлық емді қажет етпейді; жедел медициналық көмекті шақырту саны (2017 жылы 4 658 971 болса, 2018 жылы 4 978393-ге дейін жеткен), оның ішінде нәтижесіз және негізсіз шақыртулар саны (сәйкесінше 126 756-тен 189 498-ге дейін) көбейген.
Стационарды алмастыратын технологияның дамығандығы байқалады. Амбулаториялық-емханалық ұйымдар жанындағы күндізгі стационарда 445 145 науқас (2016 жылы - 278 813), ауруханалардағы күндізгі стационарда - 64 081 науқас (2017 жылы - 56 728), үйдегі стационарда 158 758 науқас (2018 жылы - 155 480) емделген.
2017 жылы денсаулық сақтаудың амбулаториялық-емханалық ұйымдарында 104,5 млн. пациент қабылданған (2018 жылы - 99,3 млн.), бұл 1 тұрғынға шаққанда бұрынғы деңгейде 6,6 болып отыр.
Қазіргі таңда 50 денсаулық сақтау ұйымына денсаулық сақтаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі (бұдан әрі - ДБАЖ) енгізілді.
Қашықтықтан мамандандырылған медициналық көмектің қолжетімділігін арттыру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz