ТҮЗЕТУ, БІЛІМ БЕРУ МЕКЕМЕЛЕРІ МҰҒАЛІМДЕРІНІҢ КӘСІБИГУМАНИСТІК БАҒЫТЫ, АРНАЙЫ БІЛІМ БЕРУДІ ІЗГІЛЕНДІРУДІҢ ЖЕТЕКШІ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ТҮЗЕТУ, БІЛІМ БЕРУ МЕКЕМЕЛЕРІ МҰҒАЛІМДЕРІНІҢ КӘСІБИ-ГУМАНИСТІК БАҒЫТЫ, АРНАЙЫ БІЛІМ БЕРУДІ ІЗГІЛЕНДІРУДІҢ ЖЕТЕКШІ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ

Сыдыкова Б. Т. ¹, Мустафа Ф. Б. ²

¹ф. ғ. к., Оқыту және тәрбиелеу әдістемесі кафедрасының доценті,

Педагогика және психология факультеті, І. Жансүгіров атындағы ЖМУ

²Оқыту және тәрбиелеу әдістемесі кафедрасының 2 курс магистрі,

Педагогика және психология факультеті, І. Жансүгіров атындағы ЖМУ

Аннотация

Бұл мақалада гуманизм терминінің мәні ашылады және пайда болу тарихы қарастырылады. Түзету, білім беру мекемелеріне болашақ дефектолог мамандардың кәсіби-гуманистік бағыттылығын даярлау мәселесіне қатысты көзқарастар талданады. Арнайы педагогиканы ізгілендірудің маңызы атап өтіледі.

Түйінді сөздер: гуманизм, гуманистік педагогика, рухани құндылық, мүмкіндігі шектеулі тұлға, гуманизм идеясы, арнайы білім беруді ізгілендіру.

ПРОФЕССИОНАЛЬНО-ГУМАНИСТИЧЕСКАЯ НАПРАВЛЕННОСТЬ УЧИТЕЛЯ КОРРЕКЦИОННЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ КАК ВЕДУЩИЙ ФАКТОР ГУМАНИЗАЦИИ СПЕЦИАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

Сыдыкова Б. Т. ¹, Мустафа Ф. Б. ²

¹к. ф. н., доцент кафедры Методики обучения и воспитания,

Факультет Педагогики и Психологии, ЖГУ им. И. Жансугурова

²магистр 2 курса кафедры Методики обучения и воспитания,

Факультет Педагогики и Психологии, ЖГУ им. И. Жансугурова

Аннотация

В данной статье рассматривается история возникновения термина гуманизм и выявляется его значение. Анализируются подходы к вопросам подготовки профессионально-гуманистической направленности будущих дефектологов в коррекционные, образовательные учреждения. Отмечается значение гуманизации специальной педагогики.

Ключевые слова: гуманизм, гуманистическая педагогика, духовная ценность, личность с ограниченными возможностями, идея гуманизма, гуманизация специального образования.

PROFESSIONAL AND HUMANISTIC ORIENTATION OF THE TEACHER OF CORRECTIONAL EDUCATIONAL INSTITUTIONS AS A LEADING FACTOR IN THE HUMANIZATION OF SPECIAL EDUCATION

Sydykova B. T. ¹, Mustafa F. B. ²

¹k. f. n., associate Professor of teaching Methods and education,

Faculty of Pedagogy and Psychology, ZHSU. after I. Zhansugurov

²mahister 2 courses of the Department of teaching Methods and education,

Faculty of Pedagogy and Psychology, ZHSU. after I. Zhansugurov

Annotation

This article discusses the history of the term humanism and reveals its meaning. The article analyzes the approaches to the training of professional and humanistic orientation of future speech pathologists in correctional and educational institutions. The importance of humanization of special pedagogy is noted.

Key words : humanism, humanistic pedagogy, spiritual value, a person with disabilities, the idea of humanism, humanization of special education.

Рухани-мәдени құбылыс ретінде гуманизм өркениеттік процестің басты мазмұнын құрайтыны мәлім, оның барысында әртүрлі қасиеттерде: этикалық норма, әлеуметтік идеал, рухани құндылық, ерік бостандығы, өзара көмек және ынтымақтастық, тұлғаның құқықтары мен қадір-қасиеттеріне құрмет, теңдік және тең құқылық, әділеттілік, зұлымдық пен зорлық-зомбылықтан қорғау және т. б. көрініс табады.

Гуманизм адамдар арасындағы рухани қатынастардың жоғары мазмұны ретінде саяси, философиялық, этикалық, діни тұжырымдамаларда, тарихи - әдеби шығармаларда, руханият пен мәдениеттің негіздерін толықтыра және нығайта отырып, адамзаттың одан әрі тарихи прогресінің мүмкіндігін қамтамасыз ете отырып әзірленеді. Адамға деген қарым-қатынас, оның құқықтары мен бостандықтарына ие болуы, руханилық деңгейі және рухани құндылықтардың мазмұны қоғамның өркениеттік деңгейінің негізгі көрсеткіші болып табылады.

Қоғамдық қатынастардың сипаты мен әлеуметтік даму деңгейіне байланысты гуманизм өзіндік нақты тарихи мазмұнға ие. Өркениеттің тарихи типтері гуманизмнің тарихи типтерін адамға қарым-қатынастың теориясы мен тәжірибесі ретінде анықталады.

Зерттеу міндеттері аясында біз философиялық-педагогикалық әдебиетке талдау жасадық, ол зерттеу проблемасына байланысты негізгі санаттар мен ұғымдардың мазмұнын анықтауға мүмкіндік берді, оның барысында гуманизм - бұл мағыналық маңызы нақты анықтамаға ие емес, күрделі көп қырлы құбылыс екені анықталды. Лосев А. Ф айтуы бойынша : "гуманизм терминінде өте үлкен белгісіздік, дегенмен, барлық басқа да танымал терминдерде де, көп мағыналылық болды . . . "[1] . Дегенмен Федосеев П. Ф. атап өткендей - "гуманизмнің тарихи дамуындағы барлық өзгерістерге қарамастан, оның негізі адамгершілік, адам тұлғасы болып қалады" [2] . Мұндай көзқарас тұрғысынан гуманизм этиканы қарастырады, онда ол моральдің іргелі принципі ретінде көрінеді, " дүниетаным принципі (оның негізінде адамның мүмкіндіктерінің және оның өзін-өзі жетілдіру қабілетінің шектелмейтіндігіне сенім, бостандықты талап ету, жеке адамның қадір-қасиетін қорғау, адамның бақытқа құқығы туралы және оның қажеттіліктері мен мүдделерін қанағаттандыру қоғамның түпкі мақсаты болуы тиіс деген идея жатыр. "[3]

Осы орайда, гуманизм термині өте көп мағынаға ие. Гуманизмнің идеялық-саяси немесе философиялық бағыттарының бары бәріне мәлім емес, көпшілігі гуманизм терминін гуманитарлық ғылымдармен байланыстырады, қалғандары гуманизмді адамгершілік қасиетпен теңестіреді. Ал, адамгершілік-адамзаттың ең жоғарғы өлшемі. Ол өзінің қоғам алдындағы борышын, жауапкершілігін сезінуден және жақсылықты басқа адам мүддесіне жұмсаудан басталады. Бұл адамгершілік қасиетінің идеалды формасы. Дегенмен мұның бәрі кең немесе тар мағынада гуманизмді анықтайды.

Гуманизм терминінің пайда болуын әдетте қайта өрлеу дәуірімен (XV ғасырда пайдаланылған құжаттар бойынша итал. humanista, uinanista, ) байланыстырады. М. П. Алексеевтің пікірі бойынша қайта өрлеу қайраткерлері өздерін "гуманистер" деп атаған, яғни адамға, оның мұқтаждары мен сұраныстарына арналған білім өкілдері. [4] Антикалық гуманистік идеялармен сабақтастықты сақтай отырып, қайта жаңғырту ойшылдары бұрын бытыраңқы гуманистік идеялар мен дәстүрлерді дүниетанымдық көзқарастың үйлесімді жүйесіне әкелді. Ойшылдар В. да Фельтре, Э. Роттердамский, Т. Мор, Ф. Рабле, М. Монтень, Т. Кампанелла ортақ назарында үйлесімді дамыған және белсенді адам болды. Дәл осы дәуірде "гуманистік педагогика" ұғымы пайда болып, адам тұлғасының ұлылығын жариялап, адамға жоғары құндылық ретінде көзқарасты негіздеп, оның шексіз мүмкіндіктеріне деген сенімін дәлелдеді.

Оқу үдерісіндегі гуманизм идеясын талдау барысында, педагогикалық көзқарас бойынша тек қайта өрлеу кезеңінде ғана, адам өзін қоршаған ортаның бір бөлігі ретінде ұғынды, бұл ғылыми-гуманистік тәсіл негізінде жүзеге асырылды. Осы бастапқы кезеңнің гуманистік ойларының бағыты педагогиканы білімнің басқа салаларының ішінен ерекше ғылыми пәнге алғаш рет бөлген Френсис Бэконның философиялық жұмыстарын анықтады. Практикалық білімнің дербес саласы ретінде педагогиканың алғашқы әзірлеушісі Ян Амос Коменский болды.

Гуманистік педагогиканың одан әрі дамуы мен байытылуы Француз философтары-материалистердің (Ж. Ж. Руссо, А. Гельвеций, Д. Дидро, Д. Аламбер және т. б. ) ілімдерімен байланысты. Ағартушылардың гуманистік көзқарастарының басты назарында адам туралы ілім болды.

Гуманистік педагогика неміс классикалық философиясының идеяларын байытады (Кант, Фихте, Шеллинг, Гегель) . И. Кант тәрбиеден адам өмірін жетілдірудің үлкен құпиясын көрді. Адамның негізгі міндеті - Канттың пікірінше, өзін жетілдіру, өзін қалыптастыру, моральдық қасиеттерін дамыту. Барлық замандағы педагогтарға кеңес ретінде ұлы ғалым мен философтың: "барлық ақылға қонымды тіршілік иесін тек өзіңнің мақсатың үшін ғана жұмсамай, оларды мақсатқа айналдыр" деген сөздері серік болсын.

Тәрбиенің гуманистік мәні швейцариялық педагог, ғалым Иоганн Генрих Песталоццидің тәжірибесінде терең түсінікке ие. Ол жеке тұлғаны қалыптастырудағы шешуші рөлді адамгершілік тәрбиеге бөлеп, оны білім беру мекемесінің басты міндеті ретінде қойып, осы үдерісте тәрбиешінің жеке тұлғасына, тәрбиенің негізгі құралы ретінде қалыптасқан, балаларға деген сүйіспеншілігіне ерекше мән берді.

Осы орайда, гуманизациялау процестері арнайы білім беру жүйесінде ерекше маңызға ие, әсіресе қазіргі уақытта, мүмкіндіктері шектеулі тұлғаларды әлеуметтік оңалту және қоғамға бейімдеумен байланысты бірқатар мәселелер туындап отыр.

Қоғам өз дамуының кез келген кезеңінде дене, ақыл-ой және психикалық дамуында қандайда бір кемшілігі бар тұлғаларға белгілі бір қарым-қатынасты қалыптастырды. Осы уақытқа дейін қоғамда әлеуметтік пайдалылықтың аксиологиялық тұжырымдамасы үстем болды, соған сәйкес мүмкіндігі шектеулі адамдар қолжетімді кәсіпті игерген, өзінің өмір сүруін материалдық қамтамасыз етуге қабілетті және қоғам үшін ауыртпалық тудырмайтын қоғамның бір бөлігі ретінде қарастырылды. Қазіргі кезеңде гуманистік бастаулардың өсуі мүмкіндіктері шектеулі адамдарға деген көзқарасты өзгертті. 90-шы жылдары әлеуметтік-саяси өзгерістердің әсерінен қоғамның құндылықтық бағдарларында өзгерістер болды. Сол уақытта елде адам құқықтары, Бала құқықтары, Мүгедектердің құқықтары заңнамалық деңгейде қайта ойластырылып, құрылып, бекітілді. Сонымен қатар жаңа философияны игеру басталды: қоғамның "толыққанды" және "толық емес" деп бөлінбейтіндігін, әртүрлі проблемалары бар әртүрлі адамдардан тұратын біртұтас қоғамның барын қабылдау. Әлемдік қоғамдық санада тек пайда көруден қарағанда қадір-қасиеттің дәрежесі ұлғайып, қалыптасты. Гуманистік жеке тұлғаға бағытталған жүйеде мүмкіндіктері шектеулі адам өзінің әрекет қабілеттілігі мен қоғам үшін пайдалылығына қарамастан, оны қоғамға барынша бейімдеудің мүмкіндіктерін іске асыру үшін барлық жағдай жасалып (соның ішінде педагогикалық), мүмкіндігі шектеулі тұлға ерекше әлеуметтік көмек пен қамқорлық объектісі ретінде қарастырылды. Осыған орай арнайы білім беруді ізгілендіру мәселелері, арнайы білім берудегі алғашқы орындардың біріне шықты.

Арнайы білім беруді ізгілендіру сияқты күрделі процесті тану, оны барлық аспектілер мен қарым-қатынаста, түрлі өзара байланысты проблемалар жиынтығының негізін зерделегенде ғана мүмкін болады. Соған байланысты біз осы проблеманың әртүрлі жақтары қарастырылатын ғылыми мақалалар мен диссертациялық зерттеулеріне (О. П Лебединская., Р. О. Агавелян, Н. Н. Малофеев, Н. М. Назарова, М. И. Никитина, Л. Ф. Сербина, С. Г Шевченко және т. б. ) талдау жасадық. Ғалымдардың пікірінше арнайы білім беруді ізгілендіру мәселесі түзету, білім беру мекемесінде жұмыс істейтін мұғалімге тікелей байланысты. Оқушының әлемді қабылдауы, оның өмірдегі өз орнын сезінуі, адамдардың өзіне деген көзқарасын қалыптастыруы, мұғалімнің ойлауына, сезімнің, құндылықтар жүйесінің қандай түріне ие болғанына, оның ықпалының күші мен сапасына байланысты.

Арнайы мектепті ізгілендіру жағдайындағы мұғалімнің педагогикалық қызметінің ерекшеліктеріне келер болсақ, бірқатар ғалымдардың пікірі бойынша (P. O. Агавелян, В. Н. Вовк, М. И. Никитина, В. А. Зинченко, Г. Н. Пенин) қазіргі таңда пәндік дайындықты емес, болашақ мұғалімнің жеке тұлғасын дамыту, әлемдік және отандық мәдениеттің құндылығын меңгеру, дамуында ерекшеліктері бар бала туралы терең психологиялық-педагогикалық білімді меңгеру, гуманистік педагогикалық технологияларды меңгеру мәселелерін алдыңғы орынға қойып отыр. Авторлар білім беру - кәсіптік бағдарламасының гуманистік бастауларын күшейте отырып, студенттерді дамуында ерекшелігі бар балалармен оңалту жұмыстарының әртүрлі аспектілерімен таныстырады және оңалтуды елдің еңбек, әлеуметтік өміріне тең қатысуға, мәдениет, экономика, білім жетістіктерін пайдалануға барлық мүмкіндіктермен тең құқықтарын мойындау ретінде қарастырады.

Осы зерттеулер қатарында Р. О. Агавелянның жұмысы ерекше орынға ие. Автор, арнайы білім беруді ізгілендіру идеяларын жүзеге асыру үшін білім беру процесінің жалпы ұстанымдарын, мазмұнын өзгертуді көздейді. Ғалымның пікірінше, дефектология педагогиканың ерекше саласы болғандықтан, қалыпты дамып келе жатқан балаларға арналған жалпы педагогикалық және психологиялық әсер ету, білім беру саласын, білім беру процесін айқын ізгілендірусіз түпкілікті қалыптасқан болып саналмайды, өйткені мүмкіндігі шектеулі бала үнемі психологиялық көмекті қажет етеді. Р. О. Агавелянның жұмысында түзету, білім беру мекемелері үшін мамандарды кәсіби даярлау теориясында, алғаш рет мұғалімнің кәсіби-психологиялық дайындығының мазмұны терең және жан-жақты зерттеледі. Зерттеуде мұғалімнің педагогикалық қызметке психологиялық дайындығы негізделеді, ол эмпатияның когнитивті, эмоциялық және мінез-құлық компоненттерінің жоғары деңгейімен сипатталуы тиіс, соның арқасында ерекше білім беру қажеттілігі бар баламен қарым-қатынас өзара түсіністік пен қамқорлықтан құрылады. [5]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.