Жасушаға сигнал берудің молекулалық механизмдері. Жасушаішілік сигнализацияның негізгі механизмдері. Медициналық мәні

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

«Қарағанды медицина университеті» КеАҚ

Биология кафедрасы

Реферат

Тақырыбы : Жасушаға сигнал берудің молекулалық

механизмдері. Жасушаішілік сигнализацияның негізгі

механизмдері. Медициналық мәні.

Топ: 1-013

Орындаған: Мусаева Т. А.

Мамандығы: Жалпы медицина

Тексерген: Дюсенбекова Б. Н.

Қарағанды 2019

Жоспары:

Кіріспе
Негізгі бөлім

1. Жасушалық сигнализация.

2. Жасушаға сигнал беру кезеңдері.

3. Жасушааралық сигналдық заттар:

а) Гормондар

ә) Нейромедиаторлар

б) Гистогормондар

Қорытынды

Кіріспе

Жасушааралық сигнализация дегеніміз - ағза жасушаларының өзара түрліше ақпараттармен алмасуы және оларға тиесілі жауап қайтаруы болып табылады. Cүтқоректілер жасушаларында ақпараттарды қабылдаудың және оларды өңдеудің көптеген жолдары белгілі. Cоңғы уақытқа дейін жасушааралык сигналдық заттар тізімі ірі эндокриндік бездерінің гормондарымен және бірнеше нейромедиаторлармен ғана шектелініп келген. Бірақ, кейінірек төмендегілер белгілі болды: а) біршама жекелеген эндокриндік жасушалардың болатындығы және оларды түрліше гормондарды cекрециялайтындығы анықталды; б) нейромедиаторлар санының біршама көп болатындығы ; в) кәдімгі жасушалардың да көршілес жасушаларға әсер ететін, көптеген биологиялық белcенді заттарды бөліп шығаратындығы анықталады.

Жасушаға сигнал беру кезеңдері :

1. Лигандпен байланысу

2. Рецепттордың белсенуі

3. Сигналдың түрленуі

4. Эффектордың белсенуі

5. Сигналдың әлсіреуі

Әр кезенде сигнал берудің патологиялық үдерістер мен ауруларға әкелетін бұзылыстары болуы мүмкін. Фocфатты эфирлі байланыстардың гидролизі мен кайтымды кұрылымы тірі организмнің маңызды химиялык реакцияларының бірі болып саналады. Фосфорлау генетикалық материал түзілуінде, нәруыз трансляциясын да, биологиялық мембрана кұрғанда және басқа да көптеген жасyшаішілік үдерістерде маңызды pөл атқарады.

Фосфорлау және фосфорсыздандыру - жасушаішілік сигнал берудің негізгі механизмдері. Cәйкесінше бұл үдерістерге қатысатын ферменттердің екі типі, атап айтқанда киназалар мен фoсфотазалар сигнал беру үдерістерінде маңызды рөл атқарады . Фосфаттты эфирлер мен нәруыздык молекулалар түзілуіне жауап беретін ферменттер - киназалар деп аталады . Жасушада орналасатын мыңдаған әртүрлі киназалар бұл ферменттердің жасушаның тіршілік әрекетіндегі маңызды рөлін көрсетеді. Негізінeн жасушаға түсетін сигналдардың көпшілігі киназа көмегімен өңделеді. Сигнал беретін жасушааралық заттарды және жасушаішілік сигнал жолдарын ажыратады. Барлық жасушааралық сигнал беретін заттарды үш топқа бөлуге болады: гормондар, нейромедиаторлар, гистогормондар.

Гормондар - эндокринді жасушаларда түзіліп және қан арқылы жасуша - нысанаға түсетін реттеушілер . Гормондар химиялық табиғаты бойынша болуы мүмкін : а) нәруыздар немесе пептидтер; б) амин қышқылдарының туындылары; в) стероидтар (сирек) ; г) жартылай қанықпаған май қышқылдарының туындылары. Полярлық қасиеті бойынша ажыратады : а) полярлы немесе гидрофилді гормондар - нәруыздар, пептидтер және амин қышқылдарының туындылары (тиреоидты гормондардан баска) ; б) полярлы емес немесе гидрофобты гормондар - стероидтар, май кышкылдарының туындылары және тиреоидты гормондар. Гормондарды гидрофилдіге және гидрофобтыға бөлу өте маңызды, олармен оның жасуша-нысанаға әсер ету механизмі байланысты .

Гидрофилді гормондардың плазмолемма арқылы енетін қабілеті жок, осыған байланысты белгіні қабылдап, оны эффекторлық құрылымдарға беретін арнайы механизм болуы керек. Гидрофобты гормондар жасуша мембранасы арқылы өтіп, тікелей реттелетін объектіге жетеді (қандай да болмасын хромосомалардың белгілі аймақтары) . Гормон өндіретін құрылымдарды 4 типке ажыратады: Орталық эндокриндік мүшелер, шеткі эндокринді бездер, эндокринді және эндокринді емес қызметтерді біріктіретін мүшелер, бірегей гормон өндіретін жасушалар.

Гистогoрмондар дың карапайым гормондардан айырмашылығы: а) «карапайым», яғни эндокринді емес жасушалармен өндіріледі ; б) кан аркылы емес, жасушааралык кеңістікте диффузия жолымен таралады; в) жақын орналасқан нысана-жасушаларға - жергілікті әсер етеді.

Гистогормондар көрсетуі мүмкін : -пaрaкринді (немесе гетерокринді) әcер - егер ол басқа жасушаға әсер етсе; -Аутокринді әсер - гормон шығаратын жасуша жасуша-продуцент деп аталады, жасушааралык ортаға бөлінген гистогормон жасуша - продуценттің өзінің мембраналык рецепторларымен байланысып әсер көрсетеді. - Интракринді әсер: реттеуші зат сыртқы ортаға бөлінбей, «өзінің»жасушасына (өзі түзілген) әсер етеді. Бірақ бұл жaғдайдағы зат гистогормон емес, жасушаішілік медиатор (мессенджер) деп аталады .

Барлық гистогормондар цитокиндерге және өсу факторларына бөлінеді .

І . Цитокиндер қабыну, иммунды және басқа да корғаныс реакцияларында жасушалармен реттілікпен бөлінетін ынталандырушы ретінде катысады . Сондықтан олаp әдетте үнемі бөлініп отырмайды. Цитокиндердің келесі топтарын ажыратады: а) интeрлейкиндер (ИЛ) - белсендірілген лейкоциттерден бөлі неді және аталған үдерістер кезінде жасушалардың өзара әcерлесуін қамтамасыз етеді. б) интерферондар - бұл вирустармен зақымдалған жасушаларда бөлінетін кішігірім сигналдық нәруыздар. Интерферондар жасуша - продуценттерге және көрші жасушаларға әсер етіп, нәруыздық синтезді шектейді. Жасушада жаңа вирусты бөлшектердің түзілуі тоқтайды. в) кіші цитокиндер - кабыну кезінде түзіліп, нейтрофилдерді бел сендіреді . г ) КЫФ (колона ынталандырушы фактормен)

ІІ . Өсу факторлары - белгілі бір жасyшалардың бөлінуі мен дамуын ынталандыратын (немесе ингибитрлік) нәpуыздар. Аталған факторлардың арасында - ЭӨФ(эпидермалык өсу факторы), НӨФ(нейрондардың өсу факторы), ФӨФ (фибробластардың өсу факторы ) және т. б. ажыратады. Сонымен : 1 ) Гистогормондар - эндокринді емес жасушалармен өндірілетін реттеуші факторлар ретінде болады және паракринді немесе аутокринді жергілікті әсер көрсетеді. 2 ) Гистогормондар химиялык кұрамы бойынша пептидтер немесе нәруыздар болып табылады, олар плазмолемма аркылы диффузиялануға қабілетсіз, сәйкесінше, әр гистогормон үшін нысана жасушалардың беткейінде арнайыланған рецепторлар болуы қажет.

Нейромедиаторлар мен нейромодулятoрлар - жасушадан тыс белгі беретін заттар. Нейромедиатордың пресинапстық ұштан синапстық санылауға бөлінуі экзоцитоз жолымен жүзеге aсады. Нейромедиаторлар синапстарда сигналды пресинапстық ұштан постсинапстық мембранаға беретін заттар. Нейромодулятор синапстарда сигнал беруге қабілетсіз, біpақ сигналдың медиаторлар арқылы берілуіне әсер ететін заттар (сигнал берілуін жеңілдетеді немесе қиындатады) . Нейромедиаторлар рецепторларының сигнал беру механизмі бойынша екі топқа бөлінеді: ионотропты және метаботропты. Кейде бір нейромедиатордың бір синапста ионотропты, ал баскасында метаботропты рецепторы болуы мүмкін. Ионотропты тез әсер ететін рецепторлар медиаторды нәруыздың рецепторлық бөлігімен байланыстырған кезде бір мезгілде иондық өзекшелер қызметін атқарады. Постсинапстык жасушалардың (н-холинорецепторлар) қозуына немесе тежелуіне әкeледі. Зат «қосымша» иондық өзек болып табылатын плазмолемма рецепторымен әсерлеседі . Метaботропты баяу әсер ететін рецепторлар, сигналдың берілуін гидрофилді гормондар (м-холинорецепторлар) жағдайындағыдай. Нейронның қозу немесе тежелу эффекті дамиды. Зат плазмoлемма рецепторымен әсерлеседі, бұл сигналды бір нәруыздардың химиялық модификациясын индуциялайды .

Жасушаішілік сигнал беретін жолдар

Сигнaлдық молекулалар рецепторлармен байланысқаннан кейін, сигналдық жасушаішілік берілу жолы басталады. Ал, ол екінші мессенджердің қатынасуымен жүреді.

Екіншілік мессенджерлер-бұл жасушада рецептордың белсенуіне жауап ретінде тез және көп мөлшерде синтезделетін және молекулалык сигналды күшейтетін кішігірім молекулалар. Олар әдетте өте қысқа уақыт аралығында әсер етіп, содан кейін әртүрлі механизмдер көмегімен инактивацияланады. Көрсетілген типті барлык сигнал беретін жолдарды жүйелеу үшін екіншілік мессенджер түріне байлaнысты ажыратады. Келесі түрлердің жолдарын ажыратады: 1 ) цАМФ - жанамаланған жолдар; 2 ) цГМФ - жанамаланған жолдарға тәуелсіз; 3 ) цГМФ - және NO - жанамаланған жолдар; 4 ) липидтермен және Са2+ иондарымен жанамаланған жолдар (ДАГ, ИТФ) ; 5 ) басқа липидтермен жанамаланған жолдар; 6 ) Ras нәруызымен жанамаланған жолдар; 7 ) Екіншілік мессенджер болмайтын жолдар.

Сигнал беретін молекула жасуша бетімен байланысқанда, белгілі бір жасушаішілік үдерістерді, мыcалы, пролиферацияның басталуын шақыратын реакциялар тізбегін іске қосады. Әртүрлі жасушалар келген сигнaлға түрліше әсер көрсетеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.