Тұқымдық материалдарға қойылатын талаптар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті

Егіншілік және өсімдік шаруашылығы кафедрасы

СӨЖ тақырыбы:

« Тұқымдық материалдарға қойылатын талаптар »

Орындаған: Абдирахманова Ажар

Тексерген: Қыпшақбаева Г. А.

Нұр-Сұлтан, 2019 ж.

СӨЖ №1

Тұқымдық материалдарға қойылатын талаптар.

Тұқым деп - жоғары әрі сапалы өнім алу үшін қолданылатын әр түрлі тұқымдық материалдарды айтады.

Танаптық дақылдар үшін, тұқымдық материалдардың келесілері пайдаланылады:

Нағыз тұқымдар;
Жалаңаш және қабықты;
Жеміс шоғырлары;
Түйнектер.

Қазақстан Республикасында тұқымның себу сапасын анықтау үшін, лабороториялық талдаулар жүргізіледі. Себу сапасының көрсеткіштері екіге бөлінеді:

Мемлекеттік үлгі қалыптарыммен (МҮҚ) мөлшерленетін көрсеткіштер. Яғни, тұқымның ылғалдылығы, оның лабороториялық өнгіштігі және аурулармен зақымдалып зақымданбауы.
МҮҚ-мен мөлшерленбейтін сапа көрсеткіштер. Оған тұқымның өсу күші, себуге жарамды тұқымдар, 1000 тұқым массасы, тұқымның тіршілікке қабілеттілігі, тұқымның ірілігі жатады.

МҮҚ-мен мөлшерленетін себу сапа көрсеткіштеріне жататындарды анықтап айта өтетін болсақ:

Тұқым тазалығы дегеніміз оның құрамындағы негізгі дақылдың мөлшері. Көптеген дақылдардың тазалығын анықтау үшін 1кг тұқымға шаққандағы, арамшөптер мен қоспалардың және мәдени өсімдіктердің тұқым санын ескеру керек. Егер мәдени дақылдардың саны көбірек, ал қоспа мөлшері аз болса, тұқым тазалығы жоғары болады. Тұқым таза болғанда, оның өну жылдамдығы жоғары болады, өнгіштігін жақсы сақтайды, әрі себу үшін аз мөлшерде қолданылады [1] .

Тұқымдық материалды тазалаудың басты міндеті - негізгі дақылды барлық қоспалардан барынша тазарту. Бірақ, қазіргі тұқымтазалағыш машиналар тұқымдарды қоспалардан толыққанды тазарта алмайды. Сол себептен, тұқымның себу және сапа көрсеткіштері үшін, қоспалар және арамшөптердің аз мөлшері рұқсат етілген. Тұқым тазалығын анықтау үшін тұқым тобынан сұрыпталып алынған 2 шөкім қолданылады. Шөкімдердің мөлшері бірдей болуы керек [1] .

Дақылдардың құрамында болатын қоспаларға кемтар тұқымдар және бөтен тұқымдар жатқызылады. Кемтар тұқымдар деп дұрыс жетілмей қалған, жаншылған, шіріген, өніп кеткен және ұсақ тұқымдар жатады. Ал бөтен тұқымдарға: басқа мәдени өсімдіктердің тұқымдары, арамшөптердің тұқымдары, зиянкестер және топырақ кесектері жатқызылады. Тексеріске жіберілген тұқымдық материалдың арасында карантинді арамшөптер болатын болса, ондай тұқымдық материал себуге рұқсат етілмейді. Сонымен бірге, құрамында улы арамшөптері бар тұқымдық материалды себуге рұқсат етпейді. Карантинді арамшөптердің тізімі Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы министрлігінің ауыл шаруашылғы өсімдіктерінің карантині жөніндегі комитетімен тұрақты түрде қаралып отырады [1] .

Арамшөптердің көбісін негізгі дақылдан өте оңай ажыратуға болады. Бірақ ажыратылуы қиындары да бар, олар мәдени дақылдарға өте ұқсас болып келеді, әсіресе ұсақ мәдени дақылдардан оларды ажырату өте қиынға соғады[1] .

Мысалы, біздің елімізде бидай үшін қиын ажыратылатын арамшөптерге татар қарақұмығын жатқызуға болады. Олар ұсақ және кәдімгі қарақұмыққа өте ұқсас болады. Татар қарақұмығы қарабидаймен өсірілетіндіктен, тұқымдары араласып кеткен жағдайда, ұнның сапасы нашарлайды. Ол өз кезегінде, сол ұнанан жасалған нанды дәмсіз етеді, кейді тіпті жеуге де жарамсыз болады [2] .

Басқа өсімдіктер тұқымының қоспасы. Мемелекеттік үлгіталаптарына сәйкес, басқа мәдени өсімдіктер және арамшөптердің қоспасы бөлек есептелініп отырады. Әр бір сынып үшін, әр түрлі дақыладарда, әр түррлі мөлшерлерде рұқсат етілген[1] .

Тұқымның өну энергиясы мен өнгіштігі. Тұқымның өнгіштігі деп қалыпты түрде өніп шығатын өскіндердің пайызбен белгіленетін санын айтады. Тұқымдардың өнгіштігінің жоғары болуы, дақылды өсіру технологиясына тікелей байланысты. Егер тұқымдардың өнгіштігі МҮҚ талаптарына сәйкес келмейтін болса, тұқымдар себуге жарамсыз деп есептелінеді. Тиісті температура, ауа және ылғал - тұқымдардың өнгішітгін есептеу үшін басты көрсеткіштер болып табылады. Өнгіштіктікті лабороториялық жағайда, бірнеше тәсілмен анықтауға болады. Төсеніш ретінде құмды немесе растильняларды пайдаланады. Тұқымды көктетіп, өнген тұқым санын пайыздық көрсеткіштермен белгілейді. Өну энегргиясы дегеніміз - тұқымдардың белгілі бір уақыт аралығында жаппай өнуінің көрсеткіші. Өну энергиясының жоғары болуы - тұқымдардың қолайсыз орта факторларына деген төзімділігінің кепілі болып табылады. Бірақ өну энергииясы МҮҚ мөлшерленбейтін көрсеткіш болып келеді [1] .

Тұқымның ылғалдылығы. Бұл тұқымдарды сақтау мүмкіндігінің көрсеткіші. Ылғалдылық неғұрлым жоғары болса, өнгіштік соғұрлым төмен болады. Яғни, тұқымдарды кондицияға жеткізу шарт [1] .

Тұқымның аурулармен зақымдалуы. Аурулармен зақымданған тұқымдар, егістікке зиянын тигізетіні сөзсіз. Ондай тұқымдар өну сапасын нашарлатады, тіпті өнім ала алмайтындай дәрежеге жеткізуі мүмкін. Ауру тұқым өсіп дамуды әлсірететін фактор. Сол үшін тұқымдардың аурулармен зақымдалмауы үшін алдын алу шаралар жүргізген жөн [1] .

МҮҚ-мен мөлшерленбейтін себу сапа көрсеткіштеріне жататындарды анықтап айта өтетін болсақ: тұқымның ірілігі мен біркелкілігі, тұқымның тіршілікке қабілеттілігі, тұқымның ісіну жылдамдығы, тұқымның өсу күші, 1000 тұқымның массасы, тұқымның себуге жарамдылығы жатады [1] .

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Өсімдік шарашылығы, Қ. К. Әрінов, Қ. М. Мұсынов, А. Қ. Апушев, Н. А. Серекпаев, Н. А. Шестакова, С. С. Арыстанғұлов, Алматы 2011ж.
https://kk. wikipedia. org/wiki

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.