Жүгері. Дақылдың нитродукциялау тарихы. Морфологиялық ерекшеліктері: тамыр жүйесі, құрылысы, сабағы, жапырағы, гүлшоғыры, собығы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

5. Жүгері. Дақылдың нитродукциялау тарихы. Морфологиялық ерекшеліктері: тамыр жүйесі, құрылысы, сабағы, жапырағы, гүлшоғыры, собығы.
Жүгері бірүйлі, біржылдық қоңырбастар тұқымдасына, тары тәрізділер тармағына, маистар трибасына жатады. Жүгерінің тамыр жүйесі шашақты, Ф.Куперманның сипаттауы бойынша - бес түрлі - ұрықтық, гипоктильді немесе бүйір, ұрықтық немесе эпикотильді, түйін немесе сүйеніш тамырлар ажыратылады.
Жүгерінің дәні өне бастағанда әуклі 30-40 см тереңдікке тез бойлайтын бір ұрықтық тамырлар түзеді, көпшілік сорттары мен будандарында 2-3 тәуліктен сон-ақ 2-ден 7-ге дейін бүйір тамырлары түзеді, бірқатар сорттарында олар түзілмейді.
Гипокотильді бүйір тамырлары бұтақтанады және ұрықытық тамырларымен бірігіп дәрежелі тамырлар жүйесін қалыптастырады, олар бірінші қабаттың тамырлары деп есептеледі. Бұл тамырлар көктегеннен кейінгі алғашқы 3-2 аптада өсімдікті су және қоректік заттармен қамтамасыз ету қызметін атқарады, ал соңынан мұндай рөлі не төмендейді немесе мүлде тоқтайды.
Эпикотильді тамыршалар өсімдіктің эпикатильлді бөлігінен пайда болады, ұзындығы топыраққа сіңірілу тереңдігіне байланысты өзгереді және өте терең сіңірлгенде дамиды.
Бұл тамыршалар тамырлардың екінші қабатын құрайды, алайда өсімдіктердің қоректенуіне рөлі шамалы. Тамырлардың үшінші қабаты - негізігі жәәне өсімдіктер тіршілігіндегі барынша маңызды бөлігі - түйін тамырлары, олар сабақтың алғашқы 3-5 түйіндерінен дамиды және олардың біріншісі топырақ бетінен 3-4 см тереңдікте орналасады.
Түйін тамырлар сабақтың топыраққа жақын орналасқан 2-3 түйіндерінен тұрады. Қолайлы жағдайда негізігі қызметінен басқа өсімдіктерді жапырылып қалудан сақтайды, өсімдіктердің қоректенуіне үлкен рөл атқарады.
Жүгерінің сабағы цилиндр пішінді, сортын, будан және өсіру ерекшеліктеріне қарай 0,5м-ден 7м-ге дейнін биіктікке жетеді. Қазақстанда пайдалануға рұқсат етілген ерте және ортадан ерте пісетін будандардың биіктігі 2,0-2,5 м-ге дейін.
Сабақтың барынша пәрменді өсуі үшін сіпсебастың жоғарғы жапырақ қынабынан шығарда және гүлденудің бас кезінде байқалады, жылы және ылғалды күндері тәулігіне 10-20 см дейін ұзындық қосады, гүлдену кезеңінің аяқталуымен жүгерінің бойлап өсуі тоқталады. Сабақтың буынаралықтары жапырақ қынабымен жабылаған, олардың қолтығында бір-бірден қолтық өркен қалыптасады да, сабақта оның пайда болған орнында шамалы ойық түзіледі.
Қолтық өркендерде, 2-4 жоғарғыларынан басқасында, жүгері собығы дамиды, ал ол түр өзгерісіне ұшыраған бүйір сабақ болып табылады. ССАбақ жапырағы қанша болса, сонша собық түзіле алады, алайда аудандастырылған будандарда 5-10 буынаралықтарындағы жапырақ қолтығынан ғана түзіледі.
Жүгерінің жапырағы, басқа астық тұқымдастардағы сияқты төменгі және орта түйін аралығын тығыз жауып тұратын жапырақ қынабынан және енді әрі ұзын жапырақ тақтасы мен кішірек келген тілшеден құралған.
Жүгерінің барлық жапырақтарын 4 негізгі топқат бөлуге болады: ұрықтық, нағыз сабақтық және төбе, орауыш. Ұрықтық жапырақтар саны 4-7, кейде одан да көп. Нағыз сабақтық жапырақтарға қолтығында бүршіктер түзілетін жапырақтар жатады. Төбе жапырақтар - бүршіктер қолтығынан шыққан, осыған сәйкес бүйір өркендер түзілмейді. Орауыш жапырақтар жапырақ қынабын құрайтын бөлігі, жапырақ тақтасы өте кішкентай, екінші дәрежелі қысқа өркендерде орналасқан, онда собық қалыптасады.
Жүгері бүрүйлі, дербес жынысты өсімідік, үш типтегі гүлдерді қалыптастыра алады: аталықтар, аналықтар, кецде қосжыныстылар. Аталық гүлдерде негізгі аталық генеративті органдар - аталықтар дамиды және олар аталық гүл шоғырында - сіпсебаста (шашақта) жинақталған. Мұнда аналық ұрықтар ерте солып қалады (редукцияланады).
Аналық гүлдерде аналық генеративті органда дамиды, ала аталық ұрық қаптары ерте солып қалады. Аналықтар қысқарған бұйір өркендерінде қалыптасады, аналық гүл шоғырын - собық түзеді.
Қосыжынысты гүлдер өте ерте пісетін сорттарда және бүйір бүршіктерде (қысқарған) жиі қалыптасады.
23. Ас бұршақ, мал азықтық бұршақ. Биологиялық ерекшеліктері. Сорттары.
Асбұршақ екі түр тармағын егістік бұршақ және далалық асбұршақ біріктіреді.
Егістік асбұршақ - бір жылдық шөптесін өсімдік. Тамыр жүйесі кіндікті, көптеген ұсақ бүйір тамырларынан тұрады және 1,2-1,5 м тереңдікке дейін бойлайды.
Асбұршақтың сабағы домалақ келген, айқындалмаған төртқырлы, іші қуыс, жеңіл ажпырылады, ұзындығы 30-дан 150см-ге дейін және одан да жоғары.
Асбұршақтың жапырағы күрделі: сағақтан, 2-3 жұп жапырақшадан, түр өзгерістеріне ұшыраған жапырақ болып болып табылатын дара санды мұртшалардан тұрады, соңғыларның көмегімен асбұршақ кез келген өсімдікке сүйеніп тік өсе алады.
Жапырақтарының негізінде жартылай жүрек тәрізді пішіндегі ірі жапырақ серіктері орналасқан. Жапырақтар мен сабақтар балауыз тұтымен көмкерілген.
Гүлдері ірі, ақ жапырақтардың қолтығында біреуден немесе екеуден орналасқан. Жемісі - көп тұқымды бұршаққап, түзу немесе қылыш тәрізді мұқалған ұшымен аяқталады. Тұқымы - домалақ-бұрышты, әр түрлі шамада, көкшіл жасыл, сарғыш жасыл, ашық қызғылт түсті.
Асбұршақтың аталған екі түрі тармақатрының 2 топқа бөлінеді: аршылған және қантты. Аршылған асбұршақтың бұршақ қабының жармасында қалың пергамент қабаты болады, бұл оған қаттылық қабатын береді. Қанттық асбұршақтың бұршақ қабында мұндай пергамент қабаты болмайды. Оның жармалары жұмсақ болып келеді.Сорттары: Романский 77. Неосыпающийся 1-1979. Таловец 55-1999. Зерноградский неосыпающийся 1989. Омский неосыпающийся 1996. Таловец 50 1992, Усач Казахстанский 871 1996.
41. Күнбағыс сүрлемдік дақыл. Жалпы шаруашылық және морфологиялық сипаттамасы.
Күнбағыс (лат. Helianthus) - астралылар тұқымдасына жататын бір жылдық мәдени өсімдік.
Шыққан жері -- Солтүстік Америка Қазақстанда 2 түрі бар: жер алмұрты және бір жылды күнбағыс (Н. annuus).
Күнбағыстың биікт. 2 м-дей, сабағы тік, жуан өзегі қуыс, сырты қалың түкті, кіндік тамыры тармақты, 2 - 3 м тереңдікке бойлайды. Үлкен жалпақ жапырағы сабақта кезектесіп орналасады. Гүл шоғыры көп гүлді себет. Оның сыртын бір немесе бірнеше қатарға орналасқан гүл жапырақтары қоршаған. Бұлар өсімдік гүлін сыртқы қолайсыз жағдайдан сақтайды. Себеттерінің диам. 10 - 60 см-ге дейін жетеді. Себеті күн көзі бойымен бұрылып отырады. Жемісі -- тұқымша, онда 22 -- 27% май болады.
Дәнінен сұйық күнбағыс майы алынады. Өсімдік майының 90%-ы осы өсімдіктің дәнінен алынады, сыққаннан кейінгі дәніне қант қосып, сығымдап, тамаққа қолданылатын тәтті тағам жасалынады. Сары желегін медицинада пайдаланады. Күлінен сахар алады, онда 30 -- 36% калий ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.