Әбілхан Қастеевтің шығармашылығы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Әбілхан Қастеевтің шығармашылығы-Қазақстанның ұлттық мәдениетінің бірегей жетістігі. Оған мемлекеттік Мәдени саясат деңгейінде ерекше көңіл бөлінуде, оның құрметіне ҚР ең ірі мемлекеттік бейнелеу өнері мұражайы аталды, Алматыда Ә. Қастеевтің мұражай-үйі ашылды, ғылыми, көркемдік белсенділік деңгейінде мерейтойлық көрмелер, халықаралық конференциялар, әдебиет және өнер институты тұрақты түрде өткізіліп тұрады. М. О. Әуезовтың шығармашылығы туралы кітаптар басып шығарылды. Біз Қазақстан мен қазақ мәдениеті үшін Әбілхан Қастеевтің мұрасына ұқыпты және мүлтіксіз назар аудару - ұлттық ар-намыс пен мақтаныш ісі екенін бәріміз түсінеміз.

Әбілхан Қастеев - қазақтың тұңғыш кәсіби қазақ суретшісі қызметін атқарған кескіндеме майы бойынша холсту бар, акварель. Ол, әрине, қазақ мәдениеті үшін жаңа өнер түрлерінде алғашқы ашушы болып табылады. Кастеев қалдырған мәдени байлықтың мұрагерлері-біз үшін ол өзінің шығармашылығында қазіргі заманғы қазақ мәдениетінің әлемін бейнелеген алғашқы қазақ болғаны маңызды - өзінің тұтас сұлулығында сақталған дәстүрлі көшпелі тұрмыс, замандастардың бейнелері, далаға келген өзгерістер мен өзгерістер.

Әбілхан Қастеевтің бейнелеу өнеріндегі алғашқы елеулі тәжірибесі ХХ ғасырдың 20-30-шы жылдарына жатады. Осы кезеңде А. Исмаилов, ағайынды к. және Х. Ходжиковтар сияқты дарынды қазақ суретшілері жұмыс істей бастады. Неге, олардың Қазақстанның өнертанудағы еңбегін жоғары бағалай және мойындай отырып, Қазақстанның кәсіби бейнелеу өнерінің негізін қалаушылардың рөлі мен орнын дәл осы Әбілхан Қастеевтің артында бекітті? Неге оның шығармашылығына тек өнертанушыларда ғана емес, кең мәдени қоғамдастықта және Қазақстанның барлық кейінгі ұрпақтардағы суретшілері арасында соншалықты терең қызығушылық танытады? Неге, өнердегі қандай да бір құбылысты мойындай отырып немесе теріске шығара отырып, немесе тіпті соңғы жылдары қаншалықты жиі болады, бәрінен де теріске шығара отырып, біздің сыншылар мен суретшілер өзінің оң қабылдауымен және Әбілхан Қастеевтің шығармашылығына деген құрметімен әрқашан бір ауыздан үнсіздікпен қарайды?

Тамаша суретшінің бай шығармашылығы, оның өмірі, өнерге сөзсіз және адал берілген, Абылхан Қастеев Қазақстанның ұлттық көркемсурет мектебінің негізін қалаушы және алғашқы кәсіби қазақ суретшісі болып саналады.

Сол тарихи кезеңге Абылхан Қастеевтің өмірбаяны тән. Бірақ оның ерекше суретшісі оны шығарып тастайтын жолдар болсын, бірақ оның табысты шығармашылық тағдырына батыл және адал.

1904 жылы туған Чижин Жаркентке жақын жерде, суретші әкесіз ерте қалды. 8 жасында ол бай ауыл шаруашылығында малшы болып жұмыс істеп, отбасына көмектеседі. Оңтүстік Қазақстанның әсем табиғатымен ұзақ уақыт бойы оңаша отырып, өзендер мен таулардың, аңғарлар мен төбелердің әсемдігін өзіне сіңіре отырып, Ә. Қастеев бала кезінен бастап оның ұлылығын, Күшін және алғашқы сұлулығын көрсете бастайды.

Содан кейін суретшінің табиғи сыйы кесіледі. Тамғалы, Маңғыстау және Ертіс өңірінің бірегей графикалық кешендерін құрған оның ежелгі ата-бабалары ретінде жас Қастеев тастарда сурет салады. Қастеевтің шығармашылығының алғашқы, бірақ әлі де жарты ғасырлық үлгілері сақталмады, оның композициялары ең қолда бар жігіттің материалдарында - тас, бейресте, ағашпен ою. Қазақ ою-өрнегін және қазақтың ою-өрнегін қиып, осындай туған - туысқандары мен жақындарын қоршап, бейнелейді-киіз үйдің төбелері мен дөңгелек күмбездері, барашкаларды ұялататын ағаштардың сұлбасын.

Табиғаттан сирек кездесетін көркем шығармашылықтың сыйы болған жасөспірім алдымен өзінің жақын ортасының ортасында тікелей жауап таба алмады. Ауыл старттары кейде оны "күнә сабақтарын" айыптады, бірақ болашақ суретші олармен келіспеді, ол өз суреттерін ақынның әнімен салыстырды. Бұған дейін ұрпақтарға осындай елеулі сый пайда бола отырып, ол дәстүрлі қолөнерге немесе тіпті мүлде сора алар еді, бірақ Әбілхан Қастеевтің көркем бейнелік дарынына өзінің барлық әсемдігінде ашуға талпынған еді.

Қиялы өзгерістер кезінде әр адамның өміріндегі өзгерістер мен өзгерістер, тіпті сол кездегі Шижин сияқты ауылдың дәуіріндегі әлеуметтік катаклизмдерден алыс болып көрінген сияқты. Мүмкін, қазір біздің еліміздің тарихындағы кеңес дәуірінің жетістіктерін айыптаудың жақсы белгісі болып саналады, бірақ әділдік бойынша, әрине, бұл күрт әлеуметтік айналымда өзінің оң жақтары мен нәтижелері бар екенін мойындау керек. Өйткені, жаңа әлеуметтік ұстанымдардың арқасында көптеген көркем, актерлік, музыкалық және басқа да таланттарға ие адамдар өздерінің жүзеге асуына, сонымен қатар ұлттық мектептер мен өнердің жаңа түрлерін құруға белсенді қатысуға кең мүмкіндіктер пайда болды.

Сол жылдардағы Қазақстан мәдениетінде жасампаздық атмосфера орнады, шығармашылық энтузиазм энергиясы кілт болды. Халық өмірінің ең қалыңдығынан жаңа көркем аренаға өзінің өнерімен танымал Париж көрерменін жаулап алған Әміре Қашаубаев, атақты әнші Күләш Байсейітова, тамаша биші Шара Жиенқұлова, актер Қалыбек Қуанышбаев, әртіс, драматург, режиссер Қанабек Байсейітов және т.б. сияқты тамаша дарындар қойылды.

Бұл қазақ мәдениетінің пионерлерінің алтын пионері, мінсіз утопиялық арманмен ашылған уақыт, керемет қуанышты шабытпен толған шығармашылық еді. Осы шығармашылық өрлеудің барлық қатысушылары өздерінің шығармашылық қызметі саласында өнердің алғашқы қадамдарына айналды. Олардың аттарын бір-бірден ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы Қазақстанның шығармашылық өміріне қосылған ұлттың мәдени ресурстарының Сансыз және бай әлеуеті туралы айтуға болады.

Мәдени ресурстарды жандандыру республиканың мәдени социумының ауқымында да болды. Бір ұрпақтың алдында жаңа мәдени институциялар құрылып, қазақ қоғамының жаңа мәдени қабаты пайда болды, шығармашылық өзін-өзі көрсетудің бұрын белгісіз салалары қалыптасты және кәсіби түрде өсті.

1926 жылы Ж. Шанин бастаған алғашқы ұлттық қазақ театры ашылды, 1934 жылы музыкалық театр, қазіргі мемлекеттік академиялық опера және балет театры ашылды. Осы жылы Абай атындағы оркестр құрылды. Құрманғазы, А. Жұбанов басшылығымен) шығармашылық одақтар пайда болды (1933 жылы Ұйымбюро құрылды, кейін Қазақстан Суретшілер Одағының базасы болды), көркем галереялар ашылды (1935 жылы Қазақ мемлекеттік көркем галереясы ашылды. Кейін, атап айтқанда 1976 жылы Мемлекеттік өнер мұражайы болып қайта құрылып, алғашқы қазақ суретшісі Әбілхан Қастеевтің атымен аталған).

Осы уақытқа дейін сирек кездесетін музыкалық жазбалар, замандастардың бірегей естеліктері, сақталған суреттер мен суреттер бізге осы уақыттың таңғажайып сәттерін жеткізеді. Ерекше құлшыныспен және ыстық патриоттық сезімдермен қамтылған алғашқы саяхатшылар мен алғашқы ашушылар кезеңі, өйткені олар жасаған және оларды алға қозғаған барлық нәрсе, бірінші кезекте туған халқына арналды, және сол кезде сиқыр бойынша ұлттық мәдениетке өшпес үлес болды.

Сондай-ақ, өзінің табиғаты мен дәстүрлі мәдениетінің арқасында, бірақ қазақ ауылының жаңа әлеуметтік жолдарынан алшақ болған жас бақташы Әбілханның тағдыры да күтпеген жерден және шын мәнінде сиқырлы болып көрінеді. 1925 жылы КСРО-ның болашақ Халық суретшісі Абылхан 21 жасар ұлды алғаш рет қолына қарындаш алады. Сонымен қатар, ол әлі күнге дейін құпия сурет салады, әлі де жергілікті діншілерді және туыстарын айыптаудан қорқады 11 . Бірақ көп ұзамай, ішкі сезімді сезіммен сезіне отырып, сурет салу - оның өмірлік ұстанымы екенін түсінеді. Өз өмірін жас Қастеевтің өнерімен берік байланыстырар алдында, суретші мамандығына тікелей жолға шығу үшін ол түрлі сабақтар мен қызмет түрлерін байқап көрді.

1926 жылы Абылхан алғаш рет туған ауылдан Жаркент қаласына, қазіргі Панфилов қаласына барады, онда қара жұмысшы орналасады, бірақ барлық бос уақытын сурет салуға арнайды, алғаш рет майлы бояумен жазуға тырысады. Оның айналасында мүлдем басқа өмірді қайнатады,барлық жаңа және әр түрлі адамдар, басқа ұлттар мен типаждар, мінездер мен өмірлік әдеттер кездеседі.

Оның сыйының күші соншалық, суретшінің мамандығы мен шығармашылық қызметінің шынайылығын аз елестете отырып, жас Әбілхан интуитивті, бірақ өзінің өмірлік мүдделері мен ұмтылыстарын нақ бейнелеу өнерімен берік байланыстырады. Ол көрген нәрселерді және қалай сезінетінін, кәсіби сауаттылығы туралы да, оқу мүмкіндігі туралы да ештеңе білмейтін нәрселерді суреттейді.

Түсі мен ауқымына табиғи сезімталдық, кеңістіктегі фигура мен заттарды сезіне білу және бере білу қабілеті, тіпті оған тән кең композициялық қамту қажеттілігі суретшінің осы ең ерте күрделі шығармалары ("тігудің артында" 1927, "киіз үйдің ішкі түрі", 1929) ерекшеленеді. Дәстүрлі қазақ тұрмысының сұлулығына сүбелі және ұқыпты бола отырып, ол қазақ шеберлері еңбек ететін киіз үйдің интерьерлерін безендіретін текеметтер мен алаша, тұскиіздер мен басқұрлардың түрлі-түсті құрылысын махаббатпен және ұқыпты түрде береді. Көбінесе ол өзінің апа-қарындастарын немесе туыстарын бейнелейді, олардың суретшінің берген адамдарының ұқыптылығымен шоғырланған ерекшеліктерін, көбінесе өзінің осы портреттер авторының өзімен ұқсастығына назар аударады.

Адамдардың әр түрлі тағдырында бір белгі бар. Өзінің тосынсыйынсыйларын сыйлайтын өмір өзіне адалдық танытатын, тіпті беймәлім, бірақ тағдырға арналған жолда үнемі жүріп келе жатқан адамдарға Өзінің мейірімділігімен дарытуды қалайды. Қалдықсыз, бірақ өз ісіне адал сенетіндер. Кастеевпен де, кейде біреу жас талантты өзін-өзі үйретуді оның таңғажайып рөліне және туған елдің бейнелеу өнеріндегі маңызды орынға апарады. 1927 жылы Қазақстанда сол жылдардағы ең маңызды нысанның құрылысы - Түркісіб темір жол магистралінің құрылысы жүріп жатыр. Жаңа шындық пен жаңа әсер алу мүмкіндігі болашақ суретшінің назарын қызықтырады, және 1928 жылы ол бүкіл елге өзінің еңбек даңқымен жұмыс істеуге аттанады. Қастеевтің ой-өрісін кеңейтуге деген құштарлығы сурет салу арқылы ғана шектелмейді деп айту керек. Темір жол құрылысында қарапайым жер қазып, 1928 жылы болашақ суретші ересектерге арналған кешкі мектепті аяқтайды. Әрине, оның таныстарының шеңбері, өмірлік әсерлері күрт кеңейеді және оның таланты мен сурет салуға деген құштарлығы қоршаған адамдар байқалмаған болып қала алмайды. Мұқият достар мен жаңа таныстар осындай елеулі сыйдан бей-жай өте алмайды. Жаңа достардың кеңестеріне құлақ асып, оның ішкі мақсатшылдығын болжаған сияқты, Қастеев Алма-Атаға аттанады және Н. Г. Хлудовтың жеке көркем студиясына оқуға түседі (1929-1931).
1920 жылы ашылған Николай Хлудовтың жеке көркем мектебі аймақтың көптеген жас таланттарын тарту орталығына айналды. Н. Г. Хлудовтың шығармашылығы, ол үшін Қазақстан нағыз шабыт көзі және оның өнерінің тұрақты тақырыбы болды, отандық өнер тарихында ерекше орын алады. Оның Верный қаласына келген кезінен бастап Жетісу облыстық басқармасының межелік бөлімінің сызбашысы ретінде, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.