КІШІ МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ ЗИЯТЫ ЗАҚЫМДАЛҒАН ОҚУШЫЛАРДЫҢ АДЕКВАТТЫ ӨЗІН-ӨЗІ БАҒАЛАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Б.Н. Бақытбек
студент
Ғылыми жетекші
Р.К. Бегежанова
Қостанай қ., Қазақстан

Кіші мектеп жасындағы зияты зақымдалған оқушылардың адекватты өзін-өзі бағалау ерекшеліктері

Тұлғаның дамуындағы маңызды факторлардың бірі - бұл адекватты өзін-өзі бағалауды қалыптастыру. Өзін-өзі бағалау, әлеуметтік тұрғыдан анықталған психикалық білім бола отырып, оның дамуында белгілі бір жас динамикасынан өтеді. Баланың өзін-өзі бағалауы, мінез-құлықты реттеуші фактор бола отырып, оның ішкі жағдайына, белсенділігіне, мінез-құлық реакцияларына, ұжымдағы қарым-қатынастарға тікелей әсер етеді. Өзін-өзі бағалаудың дұрыс болмауы көптеген жеке және қарым-қатынастық мәселелерге әкеліп соқтырады.
Отандық және шетелдік ғалымдардың пікірі бойынша өзін-өзі бағалаудың қалыптасуы бастауыш мектеп жасында пайда болады. Бұл, ең алдымен, жетекші қызметтің және әлеуметтік даму жағдайының өзгеруімен сипатталатын жас кезеңінің ерекшеліктеріне байланысты.
Р.Немов атап көрсеткендей, бастауыш сынып оқушыларының ерекшелігі - олардың ересектерге, негізінен мұғалімдерге деген толық сенімі екенін айтады. Осы жастағы балалар ересек адамның беделін толық мойындайды, оның бағасын сөзсіз қабылдайды. Өзің бағалау кезінде жеке тұлға ретінде, балалар ересек адамның берген бағалауына сүйенеді. Бұл өзіндік бағалау сияқты жеке білімнің қалыптасуымен тікелей байланысты. Адекватты өзін-өзі бағалауды қалыптастыру үшін баланың қол жеткізген жетістіктерінің деңгейі өте маңызды. Бастауыш сынып балаларында зін-өзі бағалаудың әр түрлі түрлері кездеседі: адекватты, жоғары және төмен бағалау.
Оқу іс-әрекетін меңгеруде өзін-өзі бағалау маңызды механизм ретінде үлкен рөл атқарады. Сондай-ақ баланың мүмкіндіктері мен қабілетін дамытуда, құрдастарымен достық қарым-қатынас орнатуда өте маңызды болып табылады. Адекватты өзін-өзі бағалау баланың өзіне деген сенімділігі мен мүмкіндіктерін қалыптастыру негізінде жүзеге асады. Ол жеке тұлғалық толық бағалылық пен жан-жақтылықты дамытудың негізі болып табылады. Адекватты емес өзін-өзі бағалау (жоғарылаған, төмендеген), керісінше, мүмкіндіктер мен қабілеттің дамуына кедергі келтіріп, ішкі жанжалдардың пайда болуына, қарым-қатынастың бұзылуына әкеледі, яғни баланың жеке тұлғасының жағымсыз дамуын сипаттайды. Зияты зақымдалған оқушыларда өзін-өзі бағалау бағаланатын сапалардан тыс болмайды. Сондықтан өзін-өзі бағалауды жалпы өзі жайлы білу аспектісінде қарастыру қажет. Өзі жайлы жалпы түсінік мен - образы және оның аспектілері арқылы көруге болады: (мен - концепция) мазмұнды бағалаушы (өзін-өзі бағалау). Мен образының дамуына баланың өзін индивид ретінде сезінуі көп әсер етеді. Өзін индивидсіз ретінде сезіну мыналардан тұрады: дене мүмкіншілігінің бөлектілігін, әлемнен жеке екенін сезіну, субьектілікті ұғыну, өзін іс-әрекеттің немесе психикалық күйзелістің субьектісі ретінде сезіну. Өзін индивидсіз ретінде сезінудің жоғары деңгейіне бұл индивидсіз қандай, неден құралған деген сұраққа жауап жатады. Мен образы бұл осы сұраққа жауап ретінде қарастырылады: Мен қандай индивидуалды субьектімін?. Өзін тұрақты ұғыну, эмоционалды сезіну, өзіндік сезім онтогенезде өзінің жеке сапаларымен және өзін-өзі бағалаумен, мен концепциясымен байланысты болады. Өз қалыпасуында өзін-өзі бағалау тұрақсыз болып келеді. Балалық шақтағы оқушыларды өзін-өзі бағалау адамның өмірлік ұстанымын оның деңгейінің бағалауының бүкіл жүйесін анықтайды.
Төменгі мектеп жасындағы зияты зақымдалған оқушылардың өзіндік бағалауы мәселесі осыған дейін де қазіргі кезде де психологияның өзекті мәселесі болып табылады. Төменгі мектеп жасындағы баланың жекелік ерекшелітерін М.Ф. Морозов, С.Л. Рубинштейн, Л.С. Славин, С.Л. Выготский, Д.Б. Эльконин, Е.А. Шестаков, Л.И. Божович және т.б. қарастырды.
Қазіргі таңда зиятында ауытқуы бар балалар мен жасөспірімдердің мінез - құлықтары жалпы дамуында айрықша орын алады. Осы кезеңде даму - процесінің қалыптасуының жеткіліксіз деңгейлерінің нәтижесінде зияты зақымдалған балалардың еркін дамып жетілмеуі оның іс-әрекетін, мінез-құлқын бақылап, басқарып, отыруға кедергі болуға, яғни өзінің іс - әрекетіне қойылатын талап пен мінез-құлқын үйлестіре алмайды
Зияты зақымдалған оқушыларда өзін-өзі бағалауы дүниеге көзқараспен, идеалмен, баланың тұлғасының даму деңгейімен анықталады. Адекватты өзін-өзі бағалау тәрбиелеуге әсер етеді және тұлғаның өзімен - өзі жұмыс жасай білу тиімділігін жоғарылатады. Өзін - өзі бағалауды қалыптастыруда оқу тәрбие процесі жетекші рөл атқарады. Өзіне деген сыни көзқарасты дамытуға, өзін-өзі бағалауды қалыптастыруға, салыстыруға әсер етеді. Сонымен қатар өзін - өзін тәрбиелеу мен өзін - өзі бағалау білімдерін меңгеру жөнінде жұмыстар ұйымдастыру керек. Дүниеге көзқарас, өзіндік талдау жасау жеке тұлғалық мәнді мәселелер және өз-өзімен жұмыс жасауды белсендіреді. Бұл процестің нәтижелері негізінде өзіне деген сыйласстық, өркөкіректік, жеккөрушілік, т.б. қалыптасады. Оқушыда тұрақты, адекватты өзін - өзі бағалауды қалыптастыру - дамушы адамның қалыптастыру мәселесін шешудегі тәрбиенің маңызды міндеттерінің бірі. Өзін-өзі бағалауды қалыптастыру стадиялар қатарымен байланысты. Оны Е.П. Ильин былай көрсетті:
1 - стадия: оқушыларда өзін-өзі бағалауды қалыптастыру (өзін басқалармен салыстыру, ұқсастық пен айырмашылықтарды бағалау, өзіне деген қатынасын қалыптасуы);
2 - стадия: оқушыларда өзін - өзі бағалауды түзету және тұрақтандыру (өзін - өзі бағалауға қанағаттану және қанағаттанбаушылық сезімі, қорғаныс механизмін іске қосу, талаптану деңгейінің өзгеруі, қанағаттанбағанда өзін - өзі бағалаудың төмендеуі, қанағаттанғанда өзін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.