Теодолиттің құрылысы, тексермесі және дәлдігі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті

МІ және Г кафедрасы

Зертханалық жұмыс №3

Пәні : Геодезия

Тақырыбы : Теодолиттің құрылысы, тексермесі және дәлдігі.

Жетекші т. ғ. м. оқытушы : Касымжанова А. Е.

Орындаған:МД-19-2 тобының студенті : Ғосманова Р. Ж.

Қарағанды 2019

Жұмыстың мақсаты : теодолит бөліктерін, олардың өзара орналасу жүйесін, тетіктері мен жабдықтарын көзбен көріп, жадыда сақтау. Горизонталь және вертикаль дөңгелектермен өлшем алуды үйреніп, жаттығу. Теодолит біліктеріне тән геометриялық алғышарттарды жатқа білу, оларды тексеру және түзету.

Жұмыстың орындалу жоспары:

1. Теодолиттердің жіктелуі және олардың ерекшеліктері.

2. Теодолит-тахеометр, оның құрылысы, теодолит біліктері.

3. Теодолит біліктері, оларға тән геометриялық алғышарттарды тексеру және түзету.

Теодолит грек сөзі «theaomai» - қараймын, «dolichos» - ұзын деп аталатын геодезиялық аспаптың атқаратын міндеті әмбебап, онымен жазық бұрыш, көлбеу бұрыш, қашықтық және биіктік өлшенеді.

Теодолит бөліктері мен тетіктері, олардың өзіндік сипаттамалары.

Жұмыс барасында теодолит үш аяқты тоған үстіне кіндік бұрандамен бекітіледі. Теодолит өзі астыңғы және үстіңгі алидада бөліктерден тұрады. Астыңғы бөлік үш көтергіш бұрандасы бар тұғырмен тұрақталады. Үстіңгі бөлік бекітулі, керек жағдайда айналмалы болады, осы ерекшелікке байланысты бұл бөлікті, алидада деп атайды. Ол горизонталь дөңгелек өлшем алу тетігі, микроскоп, вертикаль дөңгелек, дүрбі, бақан-тіреу, деңгей-теңгерме атты бөлшек тетіктерден құралады.

МЕСТ 10529-86 сәйкес дәлдіктеріне байланысты теодолиттер 3 түрге бөлінеді: жоғары дәлдікті, дәл және техникалық. Инженерлік тәжірибеде техникалық теодолиттер кең қолданылады. 2T30M, T30, 2T30.

Деңгей-теңгерменің атқаратын міндеті-теодолитті нақтылап айтқанда, горизонталь жазықтық қалпына келтіру. Оның сырт көрінісі цилиндр пішінді, іштей-күбі иілімді шыны түтік.

Теодолит аспабының қажетті дәлдікпен жұмыс атқаруы оның біліктері мен «нөл орнына» қойылатын мынадай геометриялық алғышарттардың қатаң сақталуымен байланысты.

1-шарт. Теңгерме білігі теодолит айналымы билігіне перпендикуляр болу керек, яғни UU1 ⊥ JJ1;

2-шарт. Дүрбіні нысаналау білігі теодолит айналымы білігіне перпендикуляр болу керек, яғни UU1 ⊥ HH1;

3-шарт. Дүрбі айналымы білігі теодолит айналымы білігіне перпендикуляр болу керек, яғни HH1 ⊥ JJ1;

4-шарт. Қыл сызықты тордың горизонталь сызығы дүрбіні UU1 нысаналау білігіне перпендикуляр болу керек;

5-шарт. Вертикаль дөңгелектің «нөл орны» 0°-қа тең болу керек.

Теңгерме білігін тексеру.

1. Теңгерме «1-2»-ші көтергіш бұрандалары бағыты үстіне қойылады, осы бұрандаларды қарама-қарсы жаққа бұрау арқылы көпіршік қақ ортаға нульпунтке жылжытылады.

2. Алидада айналымы 90°-қа өзгертіп теңгермені 3-ші көтергіш бұрандаға бағыттайды да осы бұранданы бұрау арқылы көпіршік қақ ортаға жылжытылады.

3. Алидада айналымы 180°-қа өзгертіп, теңгермені 3-ші көтергіш бұранда бағытында тұрақтады.

Егер осы мезетте көпіршіктің қақ ортадан ауытқуы қалыпты мөлшер 1 мм шамасынан аспаса, онда теңгерме білігінің дұрыс орналасқаны. Ондай болмаса, түзету жұмысы орындалу қажет.

Мысалы, көпіршік қақ ортадан 8 мм-ге ауытқып тұр делік. Оны кейін қайтарып, қақ ортадан тұрақтау үшін мынадай түзету жұмыстары орындалады:

1) түсету бұрандасының реттік бұралуы арқылы көпіршік қақ ортаға қарай 4 мм, яғни ауытқудың жартылай шамасына жылжытылады;

2) 3-ші көтергіш бұрандасының айналымы арқылы көпіршік қақ ортаға әкелінеді. Түзету жұмысы осылайша аяқталады.

Дөңгелек оң 1 Дөңгелек сол 1

B 179°14'00" В 1°8'00"

Г 99°33'00" Г 99°32'30"

Дөңгелек оң 2 Дөңгелек сол 2

В 179°49'30" В 1°27'30"

Г 99°33'00" Г 99°32'30"

НО1= $\frac{ДС1 + ДО1 + 180{^\circ}}{2}\$ = $\ \frac{1{^\circ}08'00" + 360{^\circ} + 179{^\circ}14'00" + 180{^\circ}}{2} = 360{^\circ}11'00"$