Персоналды басқару тиімділігін бағалау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Персоналды басқару тиімділігін бағалау
Басқарушылық еңбектің бөлінуі -- басқарушылық қызметкерлер түрлі топтарының еңбек əрекеттерінің тəуелсіз өрістерде дербестелуі -- объективтік процесс. Бұл процесс басқарушылық ықпал сапасының жоғарылауына жағдай туғызады.
Басқарушылық еңбек бірнеше түрге бөлінеді (кесте). Олардың арасында атқаратын міндетіне байланысты функционалды бөлінуі ерекше орын алады. Себебі, еңбек бөлінісінің бұл түрі басқаларының пайда болуының негізі [1].

Мысалы, кадрлармен жұмыс істеу барысында кəсіпорын басшылығы, біріншіден, талап етілген материалдық, қаржылық шығындарға жəне ұйымдастырушылық күш-жігерге көңіл бөледі. Өзін-өзі қаржыландыру жағдайында жұмыс істейтін кəсіпорын үшін мұндай жағдай барлық шығындарды ақтайды.
Сондықтан персоналды басқару теориясы мен методологиясы персоналды басқару тиімділігін бағалау мəселесіне көп көңіл болу керек. Себебі оның теориялық жəне тəжірибелік маңызы зор.
Тиімділік -- ол нəтижелілік. Экономикалық тиімділік -- бұл белгілі бір шығын жұмсап, сондай- ақ нəтижеге жету немесе белгілі бір нəтижеге жетіп, шығындарды азайту. Персоналды басқару тиімділігі мəселесін қарастырып, шығынның не екенін жəне экономикалық тиімділік түсінігін анықтауымыз керек.
Өндіріс процесі үшін əр кəсіпорынға материалдық жəне еңбек ресурстары қажет. Ресурстар басқаша авансталған шығындар деп аталады, дəлірек айтсақ, бұл өндіріс процесі жүзеге аспай тұрып шығындалған ресурстар.
Еңбек ресурстары ресурс термині болса да мағынасы мүлдем басқа. Ресурстар мұнда жұмыс потенциалы түсінігіне сай келеді, ол адамның қоғамдық өндіріске қатысу мүмкіндігін сипаттайды. Солай бола тұра, қызметкердің біліктілік мүмкіндіктерінің ресурсы оларды ұлғайтуға бағытталған шаралардың нəтижесінде өседі, кейде өндірістік жəне жеке сипаттағы себептерге байланысты толық игерілмейді.
Материалдық ресурстардың жалпы көлемі (негізгі қорлар жəне айналым құралдары) ақшалай нысанда көрсетілуі мүмкін.
Еңбек ресурстарын осы тұрғыдан қарастыру шаралары қолға алынып жатыр. Бұл кəсіпорын жалдаған жұмыс күшінің сомасын бағалау қажеттігі болып табылады. Еңбек бойынша статистиктердің халықаралық конференциясының ұсынулары бойынша еңбек сомасына мыналар кіреді: өндірістік жұмысқа төлем, төленетін толық жұмыс істелмеген уақытқа қатысты төлемдер, ақшалай сыйақылар, тамақтану сомасы жəне нақты нысандағы басқа да төлемдер, қызметкерлерге пəтер ұсыну сомасы, əлеуметтік қамсыздандыруға жұмыс берушінің шығындары, кəсіптік білім беру сомасы. Шығындар тізбесі қосымшада ұсынылған. Жоғары білікті қызметкерлерді тарту, кадрларды қайта дайындауға кететін қосымша шығындар, денсаулықты сақтау, демалысты дайындау нəтижесінде төлемақы өседі. Кейбір шетел мемлекеттерде жартылай жүзеге асырылған, қызметкерге ресурстық қатынас, адамзат капиталы тұжырымдама орын тапқан. Сол бойынша адамзат капиталына инвестициялар -- бұл біліктілікті жəне потенциалды, басқаша айтқанда, қызметкер еңбегінің өнімділігін арттыратын кез келген əрекет. Біреудің өнімділігін арттырудың мүмкіндігін туғызатын шығындар, кəсіпкерлердің құрал-сайманына кететін шығындар сияқты, келешекте көп еселенетін табыс ағымы арқылы ақталатын инвестициялар немесе ағымды шығындар алымдар ретінде қарастыруға болады.
Еңбек күшіне кететін шығындарды жəне оның қолайлылығын бағалау сұрағына байланысты біздің арнайы əдебиеттерде аз көңіл аударылған. Еңбек күшін ұдайы өндірумен байланысты тек кеңейтілген шығындар тізімі берілген, соған қоса ресурстың бабын табумен байланысты қоғамдық өндірістің экономикалық тиімділігін есептеуде қолданылатын еңбек күшінің шығындарының тізімі берілген. Елдің халық шаруашылық деңгейінде жұмыс күші ресурсын бағалауда жарты ақшалай деңгейі өлшемінде келесі шығындарды ескеру ұсынылады: жұмыскерлердің жəне қызметкерлердің еңбекақы қоры, колхозшылардың ақшалай жəне шикізат түрінде еңбекақы қоры, жалпы білімнен жəне саяси дамуға қоғамдық қолдану қорларынан шығындар (стипендия төлемдерін қосқанда), қоғамдық қорлардан жəне өнеркəсіп пайдасынан кəсіби біліктілікті алу жəне жоғарылатуға кеткен шығындар, қоғамдық тұтыну қорлардан ауру кезінде төленетін төлемдер, жүктілікке жəне бала тууға арналған демалыс, көпбалалы жəне жалғыз басты аналарға арналған жəрдемақы, қызметкердің табысын жоғарлататын, жалақы қорында қарастырылмаған кəсіпорынның сыйақысы, қорлардан төленетін төлемдер жəне жеңілдіктер, қызметкерлерді жұмыс орнына жеткізумен байланысты кететін шығын (көлік жолақысы, көтермелеу, тəуліктік жəне т.б.).
Кəсіпорын деңгейінде ресурстық қадамды қолдану жұмыс күші сипаттамасымен байланысты əдіскерлік қиындықтарға тап болады. Шетелде де ресурстық қадам қысқартылған түрде жүзеге асырылады, өйткені осы жағдайда еңбек күшінің құны емес, нақты қызметкерге кəсіпорынның кететін шығындарды көрсететін қаражаттардың сомасы есепке алынады. Осындай жекеленген есеп жұмыскерді алуға, оны жұмысқа рəсімдеуге, өндірістік процестерге қатысу үшін дайындауға кететін шығындарды қамтамасыз етуден кететін ағымдық шығындарды жəне т.б. көрсетеді.
Өндіріс процесінде ресурстарды тұтыну -- ағымдық шығындарды білдіргені бізге белгілі. Осылайша, негізгі қорлар ақырындап ескерту жолымен тұтынылады; өнімнің өзіндік құнына кететін шығынға жататын амортизациялық қаржы бөлу түрінде көрсетілетін негізгі қорлардың ағымдық шығындары, бұл шығындар сол не басқа уақыт кезегіндегі (ай, тоқсан, жыл), негізгі қорлардың құнының тек бір бөлігін көрсетеді.
Кəсіпорында еңбек ресурстарын тұтыну мінездемесіне ерекше қадам жасайды. Еңбек күшін тұтыну уақыт шығынымен білдірілген (адам-сағатпен, адам-күнмен), еңбектің өзі, ал тірі еңбекке шығындар жалақы нысанындағы ақшалай мəнді иеленетін болғандықтан, оларды материалдық шығындармен біріктіреді жəне өнімді өткізу мен өндіру шығындарының жалпы сомасы алады [2].
Осылайша, жұмыс күшіне шығындар нақты сандық көрсетілген аванстық шығында бөлігімен емес, ағымдық кезеңдегі кəсіпорынның жалақыға нақты шығындары ретінде көрсетіледі. Олардан басқа құн нысанында жұмыс күшінің қызмет етуімен байланысты басқа да шығындар есептеледі.
Өзінің мазмұны бойынша жұмыс күшіне инвестиция белгілі бір көлемде капитал салымын еске түсіреді (адам капиталына салымнан алдағы көп жылдар ішінде білікті еңбектен жоғары табыс ретінде сезіледі), бірден жəне толығымен ағымдық шығындар секілді факт түрінде оларға да жатады.
Əдебиеттерде қаражаттың қалыптасуында кадрлардың біліктілігін жоғарылату, кадрларды қайта даярлау қажеттілігімен байланысты. Жұмыс дамуын қаржыландырудың тұрақты көзі болып табылатын арнайы амортизациялық қорлардың құрылуынан бастарту тəжірибесі қалыптасқан.
Шынында да, жұмыс күшіне ресурс ретінде көзқараста негізгі қорлармен көптеген сəйкестіктер бар.
Қызметкердің зейнетке шыққан кезеңіне дейінгі, белгілі бір еңбек қабілеті болады. Сырқаттану, жарақаттану жағдайлары болса, қызметкерлер жалпы медициналық көмекті қажет етеді. Сонымен бірге қызметкер біліктілігін жоғарлату арқылы өз мүмкіндігін арттырып отыру керек. Осы мақсатқа жұмсалған қаражат бірнеше жылдар үлкен табыс əкеледі деп есептелінеді.
Тіркеу мерзіміндегі кадрларды дамыту жəне біліктілігін жоғарлатуға кеткен қаражат көзін амортизациялық аударымның жылжытуын қажет етеді. Бізге белгілі кəсіпорындағы бəсекелестік көбінесе оның персоналдарына байланысты. Жақсы дайындалған, оқытылған персонал саналы жұмысқа жақсы деңгейдегі ынталандыру арқылы үлкен табыс əкеледі. Бəсекелестік жəне өткір қажеттілік, техникалық инновацияны, жұмысшы күшінің сапасын жоғарылатуға əкеледі. Олар кəсіби мектеп немесе институт қажетті жұмыс күшімен қамтамасыз еткенше күтіп отыра алмайды. Сол себепті фирма еңбек нарығына еніп, өздеріне кадрларды дайындатады.
Шаруашылықты жоспарлы жүргізу жағдайында кəсіпорын өз қызметкеріне қаражат салу қызығушылығының жоқтығы жұмыс күшін оқыту мен мамандандыру шығындары көбіне мемлекет үлесіне тиетінін анықтайды. Сол себепті жұмыс күшіне қатысты ұстаныстармен байланысты шығындарды талдау мен есепке алу қажеттілігі болған жоқ. Жалақыны ұйымдастыру мемлекеттік тарифтік жүйе арқылы қатаң реттелгендіктен (ең біріншіден, жалақы деңгейі мен жұмыс күшін ұдайы өндіріс бағасын байланыстыру қажет), еңбекақыны жетілдіру міндеттері мен шығындарын талдауға итермелейді.
Өзін-өзі қаржыландыру жағдайында жұмыс атқаратын кəсіпорында персоналды басқару жұмыс күшіне жұмсалатын шығындарды анықтау, оның қызметімен байланысты барлық шығындарды есепке алу мен талдау міндеттерін қояды.
Персоналды басқару тиімділігі. Жұмыс күшіне шығындардан басқа персоналды басқарудың экономикалық тиімділігін бағалау кезенінде осындай əрекеттің нəтижелік көрсеткіші қолданылады. Кəсіпорын ұжымының (жеке жұмыскерлердің) еңбек потенциалының дамуы басқару шешімдерін қабылдау салдары ретінде өндірістік əрекеттен қосымша нəтиже алуға сілтеме жасайды. Бұл қосымша нəтиже əр түрлі нысанды қабылдай алатын жəне əр түрлі көрсеткіштермен бағалана алатын əсер қайнар көзі болып табылады. Сонымен нəтиже мынадай түрде көріне алады:
* еңбек өнімділігінің өсуі, оның сапасы мен түрінің жоғарылауы салдарынан өнімді өндіруді ұлғайту түрінде (бұл жерде біз нəтиженің тікелей сандық құраушылырын айтып отырмыз);
* еңбекпен қамтамасыздандырылу түрінде, əсіресе егер кадрлармен жұмыс еңбек қатынастарындағы əлеуметтік мезеттерді есептеу арқылы құрылды;
* кəсіби жұмыскерлерді іріктеу арқылы оқыту мерзімдерін қысқарту кезінде құралдарды қатыстық үнемдеу түрінде (нəтиже еңбек потенциалының белгілі бір жағдайына жету үшін қажетті құралдарды үнемдеумен көрінеді).
Сонымен қатар нəтиже аралық бола алады, ал фактордың сандық сипаттамасы өзгермелі жəне соңғы бола алады, сондай-ақ өндірістік əрекеттің нəтижесіне осы фактордың салдары əсер етеді. Сонымен, аралық нəтиже ретінде жұмысшылардың біліктілігін жоғарылатуды қарастыруға болады (орта разряд 3,1 болды, одан кейін 3,4), ал соңғы нəтиже өндірілген өнімнің немесе жоғары сапалы өнімдерді өткізуден түскен пайда көлемін ұлғайтады.
Жалпы соңғы эффекті, біріншіден, барлық нəтижелердің жалпыланған көлемі ретінде (мысалы, өндіріс көлемінің өсуі, өткізуден түскен пайда жəне т.б.), екіншіден, нақты шараларын жүзеге асырудың жеке əсерлерінің сомасы ретінде есептеуге болады. Бұл əдістердің əрқайсысының оң жəне теріс жақтары бар.
Егер кəсіпорын ұжымы əрекетінің жалпы көрсеткіші ретінде өндіріс көлемі, оның өсуі, еңбек өнімділігінің деңгейінің өзгеруі сияқты синтетикалық көрсеткіштерді қолданса, онда олардың шамасына персоналды басқару арқылы жұмылдырылған өндірістің жеке факторы ғана емес, сонымен қатар техникалық-технологиялық жəне ұйымдастырушылық факторлары да əсер етеді. Сондай-ақ ағымдағы жыл нəтижесіне өткен жылдардың шығындары, əлде ағымдағы кезеңнің шығындары үлкен əсер ете алады. Сондықтан өз-өзіне жалпыланған көрсеткіш эффектің бар-жоғы туралы сұраққа біржақты жауап алуға мүмкіндік береді, персоналды басқару тиімділігіне қатысты тұжырым ашық болып қалуда. Жұмыс күшіне шығындардың тиімділігін бағалаумен байланысты тым ірілендірілген есептер нəтижені бағалаудың ірі қателіктері бар.
Продажа новостроек в Караганде!-20% до 31.12! Ипотека, рассрочка на квартиры в Комфортных домах. Ввод ЖК в 2019г.Узнать большеcomfortcity.kzПроектная декларация на рекламируемом сайтеЯндекс.ДиректГалакси А80 в Кредит и РассрочкуВыбор лучшей цены. Быстрая доставка. Проверенные продавцы в Kaspi МагазинеУзнать большеkaspi.kzФинансовые услуги оказывает: АО Kaspi BankОбучение Data Science с нуляОбучаем будущих интернет-специалистов с нуля. 20 часов практики - бесплатно.Узнать большеpraktikum.yandex.ruДвухкомнат ные квартирыГотовые двухкомнатные квартиры по цене новостройки от застройщика. г. Новосибирск.Узнать большеdivnogorskiy.ruПроектная декларация на рекламируемом сайте18+
Жеке көрсеткіштердің жалпы нəтижесін біріктіру тиімдірек, себебі ол қай жұмыс бағытының оң нəтиже, қайсысы теріс нəтиже бергенін анықтауға мүмкіндік береді. Əрине, жалпы соманы есептеу əдістемесінің əсерінен, қайта есептеу, оң жəне теріс нəтижелердің өзара жойылуы əсерінен бірінші əдіс көмегімен алынған сомамен бірдей емес (немесе факторлар өздігінен əрекет етпейді, өзара байланыспен əсер етеді) [3]. Сонымен қатар жалпы нəтиженің құраушыларының саны қай жұмыстар мен шаралардың бағыттары есепке алынғанына қарай əр түрлі болуы мүмкін. Жалпы нəтижені есептеу қиындықтары əр түрлі шығындар нəтижесі əр түрлі нысанда көрінуімен байланысты.
Сонымен қатар кей шаралар бүкіл ұжымға таралады, ал басқалары тек жұмысшылар тобына таралады. Нақты шаралардың тиімділігіне талдау жүргізілгенде, алдымен жұмысшылардың тобы үшін алынған эффекттен шығады. Бұл эффект жəне оның есебімен жасалған тұжырымдар жеткілікті түрде нақты болып табылады. Барлық жұмысшылар жиынтығы бойынша жалпы көрсеткіш есептелгенде, бір шаралармен сипатталған топтық эффекттер басқа шаралармен сипатталған эффекттермен қосылады. Əрі қарай есептер орта көрсеткіштерді қолданумен жүргізіледі. Тұжырымдар персоналды басқару бойынша жұмыстардың бағыттылық векторын алуға мүмкіндік бере отырып, жалпы сипатта келеді.
Жоғарыда айтылғандай, жұмыскерлерге жұмсалатын шығындар адамға тікілей қатынастағы шығындар, яғни оның еңбекке қабілеттілігін жоғарылатуға, мамандандыру есебінен өнімділікті арттыруға, қабілеттерді, мотивацияны жəне т.б. дамыту бағытында жатқызылады.
Шығындарды қызметкерлердің өндірілген белгілі бір фазасына жатқызу үлкен теоретикалық мағынаға ие. Тəжірибеде бұл үш фаза тығыз байланысты жəне олардың біреуінде жұмсалған шығындар соңғы нəтижеде, яғни кəсіпорының еңбек əлеуетінде, тура немесе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.