Әдебиеттік оқу пәні арқылы бастауыш сынып оқушыларының тұлғасын қалыптастыру

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
I. Бала тұлғасын қалыптастырудағы педагогикалық мәселелер
0.1 Бала тұлғасын қалыптастыруда педагогикалық-психологиялық тұрғыдан қарастыру
0.2 Бала тұлғасын қалыптастыруда әдебиеттік оқу пәнінің мүмкіндіктері
ІІ. Әдебиеттік оқу пәні арқылы бастауыш сынып оқушыларының тұлғасын қалыптастыру
2.1 Бала тұлғасын қалыптастыруда әдебиеттік оқу пәнінің мазмұны
2.2 Әдебиеттік оқу пәнінде бастауыш сынып оқушыларын тәрбиелеудегі әдіс-тәсілдер

Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Қосымшалар

Кіріспе
Зерттеудің көкейтестілігі. Қазақстан білім кеңістігінде қалыптасып жатқан осы заман білімін реформалау бағыттары жалпы әлемдік бағдар мен үндес келіп, іске асыруды талап етеді. Білімнің тұлғалық құндылығы әрбір адам үшін өз алдына бөлек. Әсіресе, бұл өзіндік білім, оның деңгейі мен сапасынан көрінеді.
Мектептегі тәрбие процесінің негізгі объектісі - оқушы тұлғасы. Әрине қоғамдағы әлеуметтік қайта құру жағдайында оқушы тұлғасын қалыптастыру педагогтың күрделі істерінің бірі болып табылады.
Ұлы Абай 25-ші қара сөзінде: Ғылым, өнер - дүниенің кілті. Оны білгенге дүние арзанырақ түседі, - дейді. Абай ғылым, өнер дегенде алдымен білімді меңзеп отырса керек. Өзі өмір сүрген ХІХ ғасырда халқының жаппай сауатты болуын аңсаған ағартушы, ойшыл ақын қазақтың тек ғылым-білімнің арқасында ғана мойыны озық тұрған жұрт қатарлы көзі ашылатынын білді. Көктегі шолпан жұлдыздай жарқырап, ақыл-ой мәңгілігіне айналған. Абай біздің заманымыздың да шекесінен қарап тұрғандай. Өйткені, ғылым-өнердің дүниенің кілті екені қалың ұйқыдағы даланы оятуға ұмтылған ұлтымыздың үш бәйтерегі Абай, Шоқан, Ыбырайдан бастап, Алаш арыстарына дейін қандай ақиқат болса, бүгін жаһандану деген аждаһаның алдында тұрған қазақ елі үшін де соншалықты маңызды. ХХІ ғасырдың Абай заманынан уақыт айырмашылығы болғанымен, тәлім-білім туралы мақсат мүдде, түсінік өзгерген жоқ. Бәсекеден тұратын бүгінгі әлемде ұлтымыздың өзгелерге жұтылып кетпеуі үшін басты тегеурін - ұлттық тәрбие, тәлім мен білім болмақ. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқыына Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан атты Жолдауында: Білім беру реформасы табысының басты өлшемі - тиісті білім мен білік алған еліміздің кез-келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу болып табылады деді. Өмірдің басқа салаларындағы сияқты тәлім реформасы да осы қызметтегі өзгеріс қана емес, табыс долындағы мол ізденістерге негізделуі керек.
Республика Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстанның әлемдегі ең алдыңғы қатарлы дамыған елу елдің қатарынан көрінуін межелеп отыр. Ол үшін өмірдің қай саласында да бәсекеге негізделген халықаралық стандарттарға сай келетіндей дамуға қол жеткізуіміз қажет. Мектептердің он екі оқу жылдық білім бағдарламасына көшу мақсаты да осы халықаралық талаптардан туындайды. Ол үшін алдымен өнегелі тәрбие және сапалы біліммен қаруланған өнегелі тәрбиеші және білікті мұғалімдер дайындау міндеті тұрады.
Ғұлама бабамыз Әл Фарабидің өз дәуірінен қалдырған - Бірінші мәселе - білім емес, тәрбие. Тәрбиесізге берген білім адамзатқа апат әкеледі, - деген өсиетінің іске асу заманы енді туды.
Бүгінгі педагогика - білім беру емес тұлға қалыптастыру бағытындағы ғылым.

Зерттеу мақсаты:
Зерттеу нысаны:
Зерттеу пәні:
Зерттеу міндеттері:
Зерттеудің көздері:
Зерттеу әдістері:

I. Бала тұлғасын қалыптастырудағы педагогикалық мәселелер

0.1 Бала тұлғасын қалыптастыруда педагогикалық-психологиялық тұрғыдан қарастыру
Тұлға (Личность) -1) дербес әрекет ететін субъект нақты жеке адам болмысының қайталанбас, ерекше әдісі, адамның қоғамдық өмірінің дара нысаны. Тұлға әлеуметтік тіршілік ету әдісі жағынан дара болады. Тұлғаның мәні нақты индивидтің өзіндік ерекшелігінде, оның әлеуметтік жүйе шеңберіндегі өзімен-өзі болу қабілетінде ашылады. Табиғи таланттардың, туа біткен ерекшеліктердің маңызды рөлін Т. дамуында әлеуметтік факторлар жаңаша түрде көрсетеді. Дара өмірдің тіршілік ету әдісі дегеніміз - адам өмірінің көрінісі адамның бірегей және бесаспап қасиеттерінің бірлігі, тұтас жүйе; 2) адамдар арасындағы өзінің ұстаным-орнын еркін және жауапкершілікпен анықтайтын, қоғамның өкілі ретіндегі адам. Қоршаған ортамен, қоғамдық және адами қарым-қатынастар жүйесімен, мәдениетпен өзара әрекеттестікте қалыптасады.
Ойшылдық, пайымдаушылық негіздер немесе эмоциялық, сезімдік негіздер басым болуына қарай ойшыл және сезімшіл тұрпаттар деп саралау бар. Ойшылдық тұрпатқа қатысты адамдар ойластырылған, логикалық тұрғыдан негізделгенге көбірек сенеді, ақиқатына жетуге тырысады, бірақ әдідеттілік жағын ескере бермейді. Бәрінің де анық-қанығына жетуге ұмтылады. Төңірегіндегілер абыржып жүрген жағдайдың өзінде сабырлы қалпын сақтай алады. Сезімшіл тұрпатқа жататындар күйініш-сүйінішті жағдайдың бәріне әсершіл сезімталдығымен ерекшеленеді, альтруистер болып келеді, өзіне нұқсан келіп жатса да, өзін басқаның орнына қойып, көмектескіш болады. Нені болса да жүрегіне жақын қабылдайды, бір шешімге келуі тым баяу деп жазғыруға ұшырап жүреді. Өмірде жолы болмаушылықтарының себептерін агрессиялық әрекеттермен жоюға бейім тұлғалар тұрпаты садомазохостік тұрпат деп аталады. Мазохистер өзін кінәлі сезінуге, өзін-өзі жазғырып, сынауға, дәрменсіз жартыкешпін деп мойындауға бейім болады. Садистер төңірегіндегілерді өзіне тәуелді етуге тырысады, оларға шексіз билік жүргізіп, жәбір-жапа шектіруден лаззат алады. Экстраветтер деп аталатын тұрпаттағылар ішкі жан-дүниесін талдауға бармайды, адамдармен тез араласып-құраласады, бастамашыл келеді. Интроверттер бұған қарама-қарсы тұйық адамдармен қарым-қатынасы аз, ішкі жан-дүниесін талдауға бейім болады, жаңа жағдайларға бейімделуді қиынсынады. Эктоморфтық және эндоморфтық тұрпаттар деп саралауда адамның дене бітіміне ерекшеліктері негізге алынады. Эктоморфтық тұрпат бұлшық еттері жетілмеген, жүйке жүйесі күшті, арық адамдарға тән. Мұндай тұрпаттағы адамдар жүріс тұрысында ұстамды, шалқақтаушылығы жоқ реакциялары шапшаң, әсер-сезімдерін білдіре қоймайды, зейін қоюшылығы, алаңдаушылығы басым, басқалармен жұғысымдылығы жоқ, басқалардың өзіне қалай қарайтынын болжай білмеушілік, барынша аяншақтық, үнемі қажып-шаршап жүрушлік тән болып кедеді. Эндоморфтық тұрпат етжеңді адамларға тән, бұлар адамдармен араласқыш болады, қашан да қолайлы, жағдайлы болуға тырысады, сезімдік ләззатқа әуес келеді. (қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Педагогика және психология)
Адам тұлға болып туа қаламайды, әлеуметтену процесінде тұлға болып шығады. Т. ұғымы - отандық психологияда негізгі ұғымдардың бірі. Тұлғалардың әртүрлі топтастырылып саралануын білу мұғалімнің өз шә- кірттерінің ерекшеліктерін тез аңғаруына көмектеседі. Т. психологиясының дамуына сонымен бірге оның өзі кіретін әлеуметтік топтың психологиясы да әсер етеді. Т. -ны білу - оның іс-әрекетін тиімді басқарудың алғышарты. Т. туралы теориялар: биологиялық, биоәлеуметтік, әлеу- меттік, психодинамикалық (Фрейд), гуманистік (Маслоу), психоаналитикалық (Юнг), әлеуметті - когнитивтік (Бандура), бихевиористік (Скиннер), тұлғалық типтік (Айзенк), психоәлеуметтік (Эриксон), даралық (Адлер), феноменологиялық (Роджерс) т.б. Жеке адамның кұрылымы (структу- ралары): биологиялық (жасы, жынысы, темпераменті, дене бітімі, физио- логиясы т.б.); психологиялық (зейіні танымдық әрекеттері, қабілеті, мінезі, еркі, сезімі, т.с.с); әлеуметтік (қоғамдағы орны, қарым-қатынасы, т.с.с); бағыттылығы (ниеттері, тілектері, ұмтылыстары, құндылықтары т.с.с). Т. негізгі белгісі - оның дара өзгеше- лігі. Тұлға немесе жеке адам психология ғылымында зерттелетін негізгі категориялардың бірі. Т. (жеке адам) психологиясы адамтану ғылымдары жүйесінде ерекше орынға ие. Бұл сала адамның даралық сипаттарын қарастырып, оның іс-әрекетіне сәйкес қадір-қасиеттерінің қалыптасуының психологиялық механизмдері мен заңдылықтарын зерттейді. Сонымен бірге адамның құрылымы мен адамдардың типтік мақсаттарымен байланысты теориялық мәселелерді де зерттейді. Ондай мәселелер осы замандағы психологияда айрықша маңызды деп саналатын биологиялық және әлеуметтік факторларға негізделе отырып қарастырылады. Т. психологиясы адамның қажеттілігі, мұқтаждығы, іс-әрекетінің түрлері, ептілігі, дағдысы, әдеттері, қызығушылығы, сенімдері, ұмтылыстары, құмарлықтары, жеке бағыт-бағдары, арманы, кісілік сипаттары мен психологиялық құрылымдарын зерттейтін психологияның саласы. Т. белсенділігі - тұлғаның сыртқы ортаға, басқа адамдарға және өзіне-өзі ынталы әсері. Т. статусы - адамның тұлғааралық қарым-қатынастар жүйесіндегі орны мен оның топ мүшелеріне психологиялық ықпалының мөлшерін білдіретін ұғым. (539-540) (Психология: Энциклопедиялық сөздік. Бас ред. Б.Ө. Жақып. - Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. - 624 б)
Ғылымда тұлға мәселесінің қаралуы
Тұлға мәселесінің көп ғасырлық тарихы бар. Ол көп аспектілі және әртүрлі ғылымдардың тоғысында қарастырылады. Ертедегі грек ғалымдары тұлғаның дамуына биологиялық факторлармен қоса әлеуметтік факторлар да әсер етеді деп есептеген. Тұлғаның қалыптасу факторлары туралы идеялар келесі дәуірлердің прогрессивті филосоифиялық және психологиялық-педагогикалық пікірлерінде өз жалғасын тапқан (Я.А.Коменский, К.А.Гельвеций, Д.Дидро, А.Дистерверг, К.Д.Ушинский, Д.Дьюи, Э.Торндайк, П.П.Блонский, А.С.Макаренко, Л.С.Выготский т.б)
Адам - өзіне тән биологиялық құрылысы бар тіршілік иесі, сондықтан табиғат заңдары оның дамуына да әсер етеді. Қоршаған ортаға бейімделіп, өз тіршілігі үшін дайын, заттарды пайдаланатын жануарларға қарағанда адам өзіне керектіні өз қолымен жасайды. Адам табиғатының өзгеруі адам өмірінің әлеуметтік жағдайларының әсерінен болады, адамның тектілігі тек биологоиялық жағынан ғана емес, сонымен қатар тарихы дамуы нәтижесінде де пайда болады.
Психологияда тұлға деген ұғымының әр түрлі түсіндіремелері бар, бірақ олардың көбісі мына түсінікке келіп тіреледі: тұлға дегеніміз әлеуметтік қатынастар мен саналы іс-әрекеттің субъектісі ретіндегі индивид.
Тұлғаның типтік құрылымы:
1. Тұлғаның бағыттылығын немесе болмыс қатынасын сипаттайды. Бағыттылық әр алуан қасиеттерден, өзара байланысты қажеттіліктер мен мүдделер, идеялық және практикалық пиғыл-әрекеттер жүйесінен құралады.
2. Тұлғаның мүмкіншілігі анықтайды және іс-әрекеттің табысты болуын қамтамасыз ететін қабілеттілік жүйесін қамтиды.
3. Тұлғаның мінезі - әлеуметтік ортадағы мінез-құлқының сипаты болып табылады. Мінез тұлғаны толық сипаттай алмайды, алайда оның қасиеттерінің, бағыттылығы мен еркінің, интеллектілік және эмоциялық сапаларының, темпераменттен байқалатын типологиялық ерекшеліктерінің күрделі жүйесін құрайды.
4. Басқаларынан үстем болып тұратын басқару жүйесі Мен сөзімен белгілейді. Мен өзін-өзі реттеу қызметін атқарады.
5. Тұлғаның психикалық қасиеттері, процестері мен көңіл-күйлері құрайды.
Тұлғаның ең маңызды белгілері - оның саналылығы, жауапкершілігі, бостандығы, қадір-қасиеті, даралылығы. Тұлғаның маңыздылығы оның қасиеттері мен іс-әрекеттерінде қоғамдық прогрестің тенденцияларының, әлеуметтік белгілер мен қасиеттердің айқын және спецификалық көрініс табу арқылы, оның іс-әрекетіндегі шығармашылық қасиетінің деңгейі арқылы анықталады.
Тұлғаның дамуы - дегеніміз, ең алдымен, оның қасиеттері мен сапасындағы сандық өзгерістер процесі. Адам дүниеге келгеннен соң дене жағынан үлкейеді, яғни оның кейбір дене мүшелері мен жүйке жүйесі өседі. Оның тілі шығып, сөздік қоры молаяды. Бала көптеген әлеуметтік-тұрмыстық және моральдық біліктерге, еңбек даағдылары мен әдеттерге ие болады. Алайда, адамның тұлға ретіндегі дамуындағы ең бастысы - оның бойында болып жатқан сапалық өзгерістер. Мінез-құлықтың реактивті формалары белсенді түрде қалыптасып келе жатқан іс-әрекеттілікке айналады, дербестік пен өз мінез-құлқын билей алу қабілеттілігі артады. Осы және басқада өзгерістер адамның тұлға ретіндегі даму процесін сипаттайды.
Тұлғаның қалыптасуына әсер ететін факторлардың арасында тәрбие ең маңызды орын алады. Кең мағынада тәрбиені белгілі бір әлеуметтік қызметтер атқаратын қоғамдық құбылыс ретінде қарастру қажет, ал тар педагогикалық мағынада тәрбие дегеніміз - өсіп келе жатқан ұрпаққа жалпы адамзаттық құндылықтарды игерту үшін мұғалім мен оқушылар, балалар мен ата-аналар арасындағы бірлескен іс-әрекеттердің педагогикалық процесін ұйымдастыру
Философия қоршаған орта мен биологиялық бейімділіктер қатарында тәрбиеге ерекше орын бөледі, тәрбие - тұлғаның дамуы мен қалыптасуының үшінші факторы. Бұндағы айта кететін жағдайлардығ бірі - тұлға тек объекті ретінд ғана емес, сонымен қатар, ең бастысы, тәрбиенің субъектісі ретінде қарастырылады.
Тұлға деген ұғымға Мен деген мәнді кіргізеді. Бала өзін білген соң құрбыларына қарағанда бәлендей тізімде қандай орын алатынын ойлап, қайткенде жақсы орынға ие болсам деп арман етеді. Бұл жағдайда баланың өзінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.