Ауыспалы егісте топырақ өңдеу жүйесі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе
1. Тарау. Аймақтың топырақ - климат жағдайларының сипаттамасы
2. Тарау. Ауыспалы егістердің тәсімін, көшу жоспарын және ротация кестелерін құрастыру.
2.1. Аймаққа ұсынылған танаптық және мал азықтық ауыспалы егістер.
2.2. Алғы егістерді негіздеу.
2.3. Танаптық және мал азықтық ауыспалы егістердің тәсімдерін құрастыру.
2.4. Ауыспалы егістерге көшу жоспарларын және ротация кестелерін құрастыру.
2.5. Ауыспалы егістердің өнімінің шығуы және қарашіріктің балансы бойынша тиімділігін бағалау.
3. Тарау. Ауыспалы егісте топырақ өңдеу жүйесі.
3.1. Танаптық ауыспалы егісте топырақ өңдеу жүйесі.
3.2. Мал азықтық ауыспалы егісте топырақ өңдеу жүйесі.
4. Тарау. Арамшөптермен күрес шараларының жүйесі.
4.1. Танаптардың ластану картасын жасау.
4.2. Алдын алу күрес шаралары.
4.3. Агротехникалық күрес шаралары.
4.4. Химиялық күрес шаралары және үстемелеп бүрку үшін техника мен гербицидтердің қажеттілігін есептеу.
Қорытындылар мен ұсыныстар.
Қолданылған әдебиеттер тізімі.
Қосымшалар.

Кіріспе
Егіншілік - біріншіден, халыққа тағам, малға азық, өнеркәсіпке шикізат ретінде қажет өсімдіктерді өсіретін ауыл шаруашылығының бір саласы; екіншіден, ауыл шаруашылығының өнімдерін өсіру, күту, өнімін арттыру, жерді тиімді пайдалану және оның құнарлығын арттыруды зерттейтін ғылымның саласы. Егіншілік ғылымының дамуына байланысты бұдан агрохимия, агрофизика, селекция, сорт, тұқым туралы ғылым, фитопатология, ауылшаруашылығы энтомологиясы, суландыру ауыл шаруашылық құралдары мен машиналары туралы ғылымдар бөлініп шықты. Егіншілік ғылымы бұлармен тығыз байланысты.
Егіншіліктің теориялық негізі - топырақтану, өсімдік физиологиясы, микробиология, метеорология, биофизика, биохимия, сондай-ақ кибернетика, радиоэлектроника, механика және басқа да ғылымдар.
Теориялық және практикалық алғышарттары аудару үшін ауыл шаруашылығы жолына орнықты және теңгерімді дамуын егіншілік болуы тиіс ғылыми негізделген стратегия интенсивтендіру АӨК, әзірлеу, игеру бойынша адаптивті-ландшафттық егіншілік жүйесін. Интенсивті егіншілік жүйесі болып табылады өнімді жүйелері. Олар негізінде әзірленеді ғылыми зерттеулер мен ғылыми-техникалық прогресс жетістіктерін. Олардың практикалық игеру қазіргі егіншілікте ескере отырып жүзеге асырылатын болады ең тиімді, экономикалық және экологиялық негізделген технологиялар өсіру аш дақылдарының қалыптастыру, жоғары құнарлы топырақ.
Негізі кез келген егіншілік жүйесі-ауыспалы егіс. Баға мен рөлі, оның қазіргі егіншілікте жүргізеді критерийлер бойынша: биологизация егіншілік режимін реттеу органикалық заттар топырақтың қоректік элементтердің қолдау қанағаттанарлық құрылымдық жағдайын, топырақтың су балансын реттеу аумақтарындағы агроценоздардың болдырмауға, эрозия және дефляция, реттеу фитосанитариялық жай-күйін егістік және топырақ.
Ғылым мен озық тәжірибенің жетістіктеріне сүйене отырып, егіншіліктің жоғарғы мәдениеті деген ұғымды іс жүзіне асыруда мынадай заңдылықты атап өткен лазым.
Егіншілік жүйесі, кешені ретінде өзара байланысты агротехникалық, мелиоративтік және ұйымдастыру шаруашылық іс-шаралар бағытталуы тиіс жерді тиімді пайдалану, сақтау және топырақ құнарлылығын арттыру , жоғары түсімін алу аш дақылдар.
Қазіргі таңда жер ресурстарын пайдалануды болжау жұмыстарын жүргізу үшін алдымен жерді бағалау, мониторинг жəне жерді түгендеу жұмыстарын жүргізу керек. Бұл жұмыстар жер пайдалану жəне иеленуде мемлекеттік бақылау органдары мен шаруашылық жүргізуші субъектілердің арасындағы тұрақты жəне ұзақ қарым-қатынас қалыптастыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, болжамдар елдегі ұзақ мерзімдегі жер-экономикалық саясатта да маңызды орын алады. Көптеген елдерде жерді ресурстарын басқару мен тиімді пайдалануда болжау жұмыстары негізге алынған ұлттық жəне аймақтық бағдарламалар мен стратегиялық жоспарлар табысты жүзеге асырылып жатыр.
Алайда, жаңа жағдайындағы нарыққа көшу кезінде, ереже егіншілік айтарлықтай күрделене түсті: ауыспалы егістер болды өрескел нарушатся, бірнеше есе кеміді енгізу органикалық және минералдық тыңайтқыштар қысқарды қолдану қорғау іс-шаралар. Егіншілік жүйесін бұзу әкеп соқтырды болды құлай топырақтың құнарлығы, ухудшатся фитосанитариялық жай-күйі өрістер. Қосылуынан нақты қаупі түрлендіру кейбір егістік жерлерді разряд жайылым немесе басқа кем бағалы санаттарының аш алқаптары.

Курсттық жұмыс негізгі міндеттері:
- Аумаққа топырақ-климаттық шолу жасау
-Жергілікті аумаққа ауыспалы егістің тиімді түрін қарастырыу.
- Технологиялық карта жасау.
-Тапсырманы тиянақты орындау

I.Аймақтың топырақ - климат жағдайларының сипаттамасы
Топырақ құнарлығының қалыптасуы және оның біртіндеп арта беретіні, ондағы жәндіктер тіршілігі барған сайын ұлғая беретіні және күн сәулесінің қуаты мен қоршаған ортаның қоректік заттарды көп жинауы, ал содан соң бұларды өзі мекендеген аймаққа шоғырландыруы, жәндіктер тіршілігінің жетекшілігінен топырақтың құралуы - осы заңға жүгінеді.
Климат -- белгілі бір жердегі ауа райының көп жылдық режимі, яғни осы жерде болуға тиісті ауа райы жағдайларының жиынтығы мен оның бір ізбен өзгеріп отыруы. Желдің жылдамдығына тәуелді атмосф. құбылысқа шаңды дауыл жатады. Далалық белдемдегі шаңды дауылды күндердің саны жылына 20 - 38 күнге тең, ал топырақ бетінің жағдайына тәуелді. Қарағанды ауа-райы ір айда әртүрлә көрсеткіш көрсетеді. Экватордан өте алшақта жатқаннан соң, жылдық жиынтық аумақ ауа температурасы күндіз +7.7°C, ал түнде +0.3°C. Жазы жылы, қысы суық. Жылдық жауын-шашын құрлықтың ішкі бөлігінде 100 мм.
Қара-қоңыр топырақты түрлерге А+В1 қабатының қалыңдығына байланысты жіктейді. Егер А+В1 қалыңдығы 50см-ден асса, ол қуатты қабатты қара-қоңыр топырақ; ал ол 30-50см аралығында болса-орташа қалыңдықты; 20-30 болса-жұқа; 20см-ден аз болса- өте аз жұқа қабатты топыраққа жатады. Кебірлі қ.т.-топырақ сіңіру кешенінде алмаспалы Na табылады (3-15%).
1-кесте. Қара-қоңыр топырақтың жіктелуі [1].
Типшесі
Тегі
Түрі
Күңгірт
Кәдімгідей
А+В1 қабатының
қара-
қоңыр
Нағыз
қара-
қоңыр
Ашық
қара-
қоңыр
Карбонаты
Кебірленген
Тереңнен
қайнайтын
Сортаңданған
Жетілмеген
Әлсіз дамыған
қалыңдығына сәйкес:
А+В1 50см, қалың
А+В1 30-50 см, орташа
А+В1 20-30 см, жұқа
А+В1 2

-
2-кесте.Топырақтың механикалық құрамына қарай топқа бөлу.
Саз 0,01 миллиметрден ұсақ бөлшектер (процент есебімен)
Топырақтардың механикалық
Құрамы бойынша аты
80 процент көп
Ауыр саз
80-60%
Орташа және жеңіл саз
60-45%
Ауыр саздық
45-30%
Орташа саздық
30-20%
Жеңіл саздық
20-10%
Құмдақ
10-55%
Байланысты құм
5- проценттен аз
Борпылдақ құм

Механикалық құрамы ауыр болып келетін топырақтарда көбінесе өсімдіктер жақсы өсіп, өнім берген жерде жыл сайын олардың қалдықтары да көптеп жиналады. Бұл қалдықтар топырақтағы түрлі микробиологиялық процесстердің және климат әрекеттерінің әсерінен бұзылып шіріндіге айналып, оның біршамасы өсімдіктерге аса қажетті топырақтың беткі қабатының негізгі қоректік заты - қарашірігін түзеді.

Ауыспалы егістердің тәсімін, көшу жоспарын және ротация кестелерін құрастыру.
Ауыспалы егiстердi қүрастырған кезде әрбiр дақылға барынша қолайлы жағдай жасап, сыртқы ортаның қолайсыз әсерiн азайту керек. әрбiр дақылдың биологиялық ерекшелiктерi, олардың тiршiлiк факторларына қатынасы, топырақтың физикалық және химиялық қасиеттерiне, су және қоректiк режимдерiне, танаптардың ластануына, сонымен қатар микроорганизмдердiң тiршiлiгiне әсерi анықталады. Ауыспалы егiстiң тәсiмiн құрастырғанда топырақ құнарлығын тиiмдi пйдалану кажетiлiгiн ескеру керек. Ауыспалы егiстердiң тәсiмiн қүрғанда мына қағидаларды үстану қажет:
1. Ауданның үлкен бөлiгiн негiзгi дақылдарға бөлу керек.
2. Құнды дақылдарды, сондай-ақ топырақ қүнарлығына, арамшөптердiн жоқтылығына және тiршiлiк факторларына, басқа да жағдайларға талабы жоғары дақылдарды ең жақсы дақылдан кейiн орналастыру керек. Олар өз кезегiмен келесi дақыл үшiн жақсы алғы дақыл болғаны жөн.
3. Ауыспалы егiстi ең жақсы алғы дақылдан бастау керек.
4. Топырақты өте тереңге күштi құрғататын дақылдардың (күнбағыс, қант қызылшасы, судан шөбi) қайталана егiлуiне, көп жылдық шөптерден кейiн күнбағыстың орналасуына жол бермеу керек.
5. Дәндi бұршақ дақылдарын қайталап өсiру тиiмсiз, өйткенi олардан кейiн бiрiншi жылы топырақта жиналған азотты, осы элементке қажеттiлiгi жоғары дақылдар оны пайдалана алмайды.
6. Сүрi жерге отамалы және дәндi бұршақ дақылдарын орналастыруға болмайды. Бұл жағдайда олардың құнды алғы егiс артықшылығын басқа дақылдар пайдаланбайды.
7. Нашар алғы егiстен кейiн танаптарды сүрi жерге қалдыру керек.
8. Суландырылатын ж„не жауын-шашын жеткiлiктi жерлерде көп жылдық шөптердi бiрiншi жылы күздiк немесе жаздық астық дақылдарының немесе бiр жылдық шөптердiң жамылғыларының астында өсiрген тиiмдi.
9. Астық (арпа, сұлы, жұмсақ бидай) және жармалық мәдени дақылдардың қайталама егiстерi болуы мүмкiн.
10. Ең жақсы алғы егiстердiң соңғы әсерiн барынша толығымен пайдалану кажет; мысалы, сүрi жерден кейiн жаздық бидайдың қайталама егiстерiн егуге болады.
11. Арамшөптердi азайтатын дақылдарды арамшөптерге сезiмтал дақылдармен кезектестiрiп орналастырады.
12. Зиянкестерi мен аурулары үқсас және арнаулы арамшөптерi бар дақылдардың қайталама егiсiне жол беруге болмайды.
13. Далалық және құрғақ далалық аймақтарда эрозия қауiптiлiгiн төмендету үшiн мамандырылған ауыспалы егiстерде отамалы дақылдарды қайталап егу тиiмдi емес.
14. Ауыспалы егiсте күзде-қыста және жазда болатын жауын-шашынды тиiмдi пайдалана алатын дақылдардын кезектесуiн үйлестiру керек.
Ауыспалы егістердің тәсімін құрастыру.
Біріншіден шифр бойынша мәлімет алып кесте құрамыз. 17 және 117 вариант
Жерді пайдалану құрылымы (танаптық ауыспалы егістер)
Тапсырма№
Дақылдар мен сүрі танаптың шартты нөмірлері және олардың аудандары,%
Ауыспалы егіс ауданы, га
1
2
3
25
1-16,3, 2-17, 4-16,3, 5-17, 6-33,4
750
1. 1 бидай
2. 2 асбұршақ
3. 4 арпа
4. 5 сұлы
5. 6 жүгері сүрлемге
6. 7 күнбағыс сүлемге
7. 9 асбұршақ сұлы қоспасы (моноазық)

Ауыспалы егіс дегеніміз -- ғылымға негіздеп дақылдар мен сүрі танапты белгілі бір мерзімде және аумақта кезектестіріп орналастыру. Дақылдар мен сүрі жердің кезектесу ретімен бірінен соң бірінің орналасуын ауыспалы егістің сұлбасы деп атайды [2].
Жерді пайдалану құрылымы (танаптық ауыспалы егістер)
Тапсырма№
Дақылдар мен сүрі танаптың шартты нөмірлері және олардың аудандары,%
Ауыспалы егіс ауданы, га
1
2
3
17
1-16,3, 2-17, 4-16,3, 5-17, 6-33,4
750
Екіншіден есептеу жүргізіледі,әр дақылға.
1.Жыртылатын жерді пайдалану құрылымы
Дақыл
Меншiктi мөлшерi, %
Алаңы, га
Бидай
16,3
122,25
Асбұршақ
17
127,5
Арпа
16,3
122,25
Сұлы
17
127,5
Жүгері сүрлемге
33,4
250,5
Жыртылатын жердiң барлығы
100
750

2. Дақылдарды топтарға бөлу және олардың ауыспалы егiс алаңындағы меншiктi көлемi , %

Дақылдардың топтары
Алаңы,га
Меншiктi мөлшерi,%
Жаздық дәндi
499,5
66,6
Отамалы
250,5
33,4
Барлығы
750
100,0

3.Танаптарды құрастыру

Дақылдар
Алаңы, га
Бидай+асбұршақ 16,3+17
250
Арпа+сұлы 16,3+17
250
Жүгері сүрлемге 33,4
250,5
Барлығы
750,5

Танаптық ауыспалы егіс тәсімін құру
Алғы дақыл деп өткен жылы осы танапта өсiрiлген дақылды немесе сүрi жердi атайды. Ауыспалы егiсте әрбiр дақыл немесе сүрi жер соңғы дақылға алғы егiс бола алады. Ауыл шаруашылық тәжiрибеде ауыспалы егiстерге түзетулердi енгiзу, дақылдармен сүрi жердiң кезектесуiн өзгерту қажет болады [1,2].

Ауыспалы егіс ауданы - 750 га
№
Алғашқы деректер

Танаптардың құрылуы
Ауыспалы егіс тәсімі

Дақылдар
Жыртылатын жердің құрылымы, %
Аудан, га

Дақылдар мен сүрі танап
Аудан, га

Дақылдар мен сүрі танап
Аудан, га
1
2
3
4
5
6
7
8
9

1
Бидай
16,3
122,25
1
Бидай
Асбұршақ
122,25+127,5
1
Бидай
Асбұршақ
250
2
Асбұршақ
17
127,5
2
Арпа
Сұлы
122,25+127,5
2
Жүгері сүрлемге
250,5
3
Жүгері сүрлемге
33,4
250,5
3
Жүгері сүрлемге
250,5
3
Арпа
Сұлы
250
4
Сұлы
17
127,5
4

4

5
Арпа
16,3
122,25
5

5

Барлығы
100
750

750,5

750,5

Ауыспалы егістің атауы: 1. Дәнді және мал азықтық, 2. Үш танапты, 3.Отамалы,бұршақты
Жер пайдалану құрылымы: дәнді дақылдар 66,6 %,отамалы дақылдар - 33,4 %, барлығы - 100 %.
В.Г.Ротмистров барлық ауыл шаруашылық дақылдарды тамырлардың бойлау тереңдiгi бойынша үш топқа бөлдi: таяз орналасқан тамыр жүйесi - картоп, зығыр, қарақұмық, ас бұршақ, тары, орташа тереңдiкте орналасқан тамырлары - қара бидай, бидай, арпа, сиыр жоңышқа, терең бойлайтын тамыр жүйесi - әр түрлi өсiмдiктер қиын еритiн қосылыстардан қоректiк заттарды әр түрлi сiңiру қабiлеттерiне ие болады.
Мал азықтық және дәнді-мал азықтық ауыспалы егістер бойынша
1.Жыртылатын жерді пайдалану құрылымы
Дақыл
Меншiктi мөлшерi, %
Алаңы, га
Арпа
12
158,4
Сұлы
13
171,6
Жүгері сүрлемге
37
488,4
Күнбағыс сүрлемге
13
171,6
Асбұршақ сұлы қоспасы
25
330
Жыртылатын жердiң барлығы
100
1320

2. Дақылдарды топтарға бөлу және олардың ауыспалы егiс алаңындағы меншiктi көлемi , %

Дақылдардың топтары
Алаңы,га
Меншiктi мөлшерi,%
Жаздық дәнді
330
25
Малазықтық
990
75
Барлығы
1320
100
3.Танаптарды құрастыру

Дақылдар
Алаңы, га
Жүгері сүрлем+күнбағыс сүрлемге12+13
330
Асбұршақ сұлы қоспасы 25
330
Арпа+сұлы 13+12
330
Жүгері сүрлем 25
330
Барлығы
1320

Мал азықтық және дәнді-мал азықтық ауыспалы егістер
Мал азықтық ауыспалы егiстер дақылдардың түрiне, орналасу орнына және пайдалану мақсатына байланысты ферма маңындағы және жайылым-пiшен шабатындарға бөлiнедi. Мал шаруашылық қора-қопсыларының маңындағы мал азықтық ауыспалы егiстерде сүрлемдiк және мал азықтық дақылдар, бiржылдық шөптердiң егiстерi орналасады, ал жайылым-пiшен шабатын ауыспалы егiстерде көбiнесе көп жылдық шөптер басым болады
Тапсырма№
Дақылдар мен сүрі танаптың шартты нөмірлері
және олардың аудандары,%
Ауыспалы егіс ауданы, га
117
4-12, 5-13, 6-37, 7-13, 9а-25
1320

8. 1 бидай
9. 2 асбұршақ
10. 4 арпа
11. 5 сұлы
12. 6 жүгері сүрлемге
13. 7 күнбағыс сүлемге
14. 9 асбұршақ сұлы қоспасы (моноазық)

Малазықтық ауыспалы егіс тәсімін құру

Ауыспалы егіс ауданы - 1320 га
№
Алғашқы деректер

Танаптардың құрылуы
Ауыспалы егіс тәсімі

Дақылдар
Жыртылатын жердің құрылымы, %
Аудан, га

Дақылдар мен сүрі танап
Аудан, га

Дақылдар мен сүрі танап
Аудан, га
1
2
3
4
5
6
7
8
9

1
Арпа
12
158,4
1
Жүгері сүрлем
Күнбағыс сүрлемге
158,4+171,6
1
Жүгері сүрлем
330
2
Сұлы
13
171,6
2
Жүгері сүрлем
330
2
Асбұршақ сұлы қоспасы
330
3
Жүгері сүрлемге
37
488,4
3
Арпа
Сұлы
171,6+158,4
3
Жүгері сүрлем
Күнбағыс Сүрлемге
330
4
Күнбағыс сүрлемге
13
171,6
4
Асбұршақ сұлы қоспасы
330
4
Арпа
Сұлы
330
5
Асбұршақ сұлы қоспасы
25
330
5

5

Барлығы
100
1320

1320

1320
Ауыспалы егістің атауы: 1. Дәнді және мал азықтық, 2. Төрт танапты, 3.Отамалы
Жер пайдалану құрылымы: дәнді дақылдар 25 %,о малазықтық - 75 %, барлығы - 100 %.
Ауыспалы егіске көшу жоспарын құру.

Танаптар №

Дақылдар, ауданы танап ауданынан % есебінде
Арамшөп топтары бойынша балл есебінде ластану

1- ші жыл
2017
2-ші жыл
2018
3-ші жыл
2019

1
2
3
4
5
Ауыспалы егістер бойынша
17
Бидай -100
Арпа -100
Бидай -100
Атпатамырлар.-2, Тамырсабақтылар.-1, Жаздық ерте өнетіндер.-2
18
Күнбағыс -100
Бір жылдық шөптер-100
Арпа -100
Жаздық ерте өнетіндер. -2, К.ө.-1. Атпатамырлар.-1
19
Көп жылдық шөптер -100
Көп жылдық шөптер -100
Көп жылдық шөптер -100
Тамырсабақтылар-2, Атпатамырлар.-1

Ауыспалы егіс тәсімі бойынша
1.Бидай+асбұршақ
2.Жүгері сүрлемге
3.Арпа+сұлы

Игеру кезеңі

№
1-жыл
2020
2-жыл
2021
3-жыл
2022
17
Бидай+асбұршақ
Арпа+сұлы
Жүгері сүрлемге
18
Арпа+сұлы
Жүгері сүрлемге
Бидай+асбұршақ
19
Жүгері сүрлемге
Бидай+асбұршақ
Арпа+сұлы

Арамшөптердің тізбесі
1. кәдімгі қара сұлы - қ. с.
2. көк итқонақ - к. и.
3. кәдімгі гүлтәжі - к. г.
4. далалық шырмауық - д. ш .
5. қызғылт қалуен - қ. қ .
6. жаздық ерте өнетіндер - ж. е. ө .
7. атпатамырлылар - а. т.
8. тамырсабақтылар - т. с .
9. жатаған бидайық - ж. б.
10. бұтақты бидайық - б. б.
11. жаздық кеш өнетіндер - ж. к. ө.
12. кіндіктамырлылар - к. т.
Жер ауданын гектарға ауыстыру:
Дәнді дақылдар 66,6%,750 га жер
750*66,6%100%=495 га
Отамалы дақылдар 33,4%
750*33,4%100%=250 га

Мал азықтық ауыспалы егіске көшу жоспарын құру

Танаптар №

Дақылдар, ауданы танап ауданынан % есебінде
Арамшөп топтары бойынша балл есебінде ластану

1- ші жыл
2017
2-ші жыл
2018
3-ші жыл
2019

1
2
3
4
5
19
Көп жылдық шөптер -100
Көп жылдық шөптер -100
Көп жылдық шөптер -100
Т.с.-2, А.т.-1
20
Арпа -50
Көп жылдық шөптер -50
Арпа -50
Көп жылдық шөптер -50
Сүрі танаптар -50
Тары-50
-
Ж.к.ө.-2, А.т.-2
21
Тың -100
Тың - 100
Тың -100
-
1
Сүрі танап - 100
Бидай-10 0
Жүгері-100
Қ.с.-1, К. г.-2, К.г.-1

Малазықтық ауыспалы егістер бойынша
1.Жүгері сүрлемге
2.Асбұршақ сұлы қоспасы
3.Жүгері сүрлемге+күнбағыс үрлемге
4.Арпа+сұлы

Игеру кезеңі

№
1-жыл
2020
2-жыл
2021
3-жыл
2022
19
Жаздық бидай
Қарақұмық
Жүгері сүрлемге
20
Көп жылдық шөп
Көпжылдық шөп
Асбұршақ+күнбағыс сүрлемге, қоспасы
21
Тары
Қарақұмық
Арпа+сұлы
1
Бидай
Жүгер
Жүгері +сүрлемге сұлы

Арамшөптердің тізбесі
13. кәдімгі қара сұлы - қ. с.
14. көк итқонақ - к. и.
15. кәдімгі гүлтәжі - к. г.
16. далалық шырмауық - д. ш .
17. қызғылт қалуен - қ. қ .
18. жаздық ерте өнетіндер - ж. е. ө .
19. атпатамырлылар - а. т.
20. тамырсабақтылар - т. с .
21. жатаған бидайық - ж. б.
22. бұтақты бидайық - б. б.
23. жаздық кеш өнетіндер - ж. к. ө.
24. кіндіктамырлылар - к. т.
Жер ауданын гектарға ауыстыру:
Дәнді дақылдар 25%,1320 га жер
1320*25%100%=330 га
Малазықтық дақылдар 75%
1320*75%100%=990 га

6.1 кесте Танаптық ауыспалы егістің айналым (ротация) кестесі.
Танап аты
2 жыл
3 жыл
Бидай+асбұршақ
Жүгері сүрлемге
Арпа+сұлы
Жүгері сүрлемге
Арпа+сұлы
Бидай+асбұршақ
Арпа+сұлы
Бидай+асбұршақ
Жүгері сүрлемге

6.2 Малазықтық ауыспалы егістің айналым ротация кестесі.
Танап аты
2 жыл
3 жыл
4 жыл
Жүгері сүрлемге
Асбұршақ сұлы қоспасы
Жүгері сүрлемге+күнбағыс сүрлемге
Арпа+сұлы
Асбұршақ сұлы қоспасы
Жүгері сүрлемге+күнбағыс сүрлемге
Арпа+сұлы
Жүгері сүрлемге
Жүгері сүрлемге+күнбағыс сүрлемге
Арпа+сұлы
Жүгері сүрлемге
Асбұршақ сұлы қоспасы
Арпа+сұлы
Жүгері сүрлемге
Асбұршақ сұлы қоспасы
Жүгері сүрлемге+күнбағыс сүрлемге
Ауыспалы егiстердi салыстырмалы түрде бағалайтын негiзгi көрсеткiш бүл ауыспалы егiс өлшемiнен алынатын өнiмнiң шығымы. Астық ауыспалы егiстердi көбiнесе дақылдардың өнiмдiлiгi және егiлген түқымдарды есептемей, аумақтың ауыспалы егiс өлшемiнен астық шығымы арқылы бағалайды. Сонымен қатар, негiзгi және жанама өнiм арқылы баға беруге де болады. Бүл кезде әр бiр дақылдың жанама өнiмi анықталады [3].
Мал азықтық және әр түрлi өнiм беретiн бiрнеше дақылдары бар ауыспалы егiстердiң жалпы өнiмнiң шығымын салыстыру қиын болғандықтан, оларды мал азықтық өлшем немесе мал азықтық протеиннiң шығымы арқылы бағалаған дүрыс болады. Өнiмдi мал азықтық өлшемге аудару қиын болған жағдайда (мысалы техникалық дақылдарды өсiретiн ауыспалы егiс), ауыспалы егiс өлшемiнен жалпы өнiмнiң қүны бойынша нақты түсiнiк алуға болады.

3. Тарау. Ауыспалы егісте топырақ өңдеу жүйесі.
Топырақты өңдеуден топырақтың агрофизикалық, агрохимиялық және биологиялық көрсеткiштерi байланысты болады. Сондықтан топырақтың оңтайлы өңделуi ауылшаруашылық дақылдардың өсiп дамуына қолайлы жағдай туғызады, олардың өнiмдiлiгiнiң артуына және топырақтың құнарлығын сақтауға алғы шарт туғызады.
:: топырақтың жыртылатын қабатында қолайлы құрылыс пен ұсақ түйiршiктi құрылым жасау. Ылғалдылығы жеткiлiксiз жағдайда капиллярлы қуыстылық капиллярсыз қуыстылықтан 2-3 есе асу керек;
:: арамшөптердi, ауру қоздырғыштарды және зиянкестердi құрту;
:: көпжылдық өсiмдiктердiң шымын құрту;
:: органикалық және минералды тыңайтқыштарды, гербицидтердi, арамшөптердiң тарайтын вегетациялық мүшелерi мен тұқымдарын, өсiмдiк қалдықтарын (керектi жерде) енгiзу;
:: топырақтың жыртылатын қабатында қоректiк заттардың қайта таралуы арқылы және микробиологиялық процесстердi белсендiру арқылы топырақтың қоректiк режимiн жақсарту;
:: мәдени дақылдардың тұқымын енгiзу үшiн қолайлы жағдай туғызу;
:: топырақтың жыртылатын қабатын арттыру және оны мәдениелендiру;
:: келесi далалы жұмыстарды (себу, егiндi күту, өнiмдi ору т.б) өткiзу үшiн қолайлы технологиялық жағдай туғызу;
:: болуы мүмкiн терiс әсердi алдын ала қайтару (шамадан тыс шаңдануы, тығыздалуы ж.б.).
Негiзгi өңдеу - бұл барлық жыртылатын қабатқа оңтайлы құрылыс пен ұсақ түйiршiктi құрылым жасау үшiн, 20 см және одан терең жасалатын топырақ өңдеу. Топырақты өңдеудiң негiзгi шараларына жырту мен терең қопсыту жатады.
Негiзгi өңдеудiң екiншi шарасы - терең қопсыту. Жыртуға қарағанда терең өңдеу жасалғанда топырақ аударылмайды, соның әсерiнен өсiмдiк қалдықтарының негiзгi бөлiгi (80% дейiн) топырақ бетiнде қалады да, оны эрозиядан сақтайды. Одан басқа өсiмдiктердiң қалдықтары танаптарда қысқы уақытта қардың тоқтатылуына әсер етедi. Терең қопсытқанда арамшөптер тамырынан кесiледi де, жер қопсытылады. Терең қопсыту үшiн терең қопсытатын жазықтiлгiштер КПГ-250, ПГ-3-5 және басқа қолданылады.
Топырақ өңдеу жүйесi өсiрiлетiн дақылдардың танабын, топырақ жамылғысының күйiн, танаптың ластануын, агромелиоративтi және басқа шараларды ескере отырып жасалынады. Ол рационалды (мүмкiндiгiнше минималды) топырақ қорғайтын және тиiмдi болу керек [4].
Топырақты себу алдында өңдеу - өте маңызды агротехникалық шара және уақытылы әрі сапалы жүргізілген жағдайда өнімі арттырады. Егістікті себу алдында өңдеу арқылы ірілі- ұсақты тоң кесектер майдаланылады, топырақ қопсытылып, борық тамырлары, арамшөп түйнектерімен өскіндері жойылады, тыңайтқыштар топыраққа мұқият енгізіледі, атыз беті тегістелінеді, тұқымның біркелкі орналасуына қолайлы жағдай туады. Нәтижесінде тұқым жаппай өніп шығып, жақсы өсіп дамиды.
Сфералы дискiлi сыдыра жыртқыштармен өңдегенде қопсыту, уату, аудару және арамшөптердi кесу жасалынады, жалпақ дискiлi сыдыра жыртқыштармен топырақты өңдегенде топырақ аударылмайды. Сыдыра жыртуды топырақты күзде өңдегенде және себу алдында қолданады. Ылғал жеткiлiктi жағдайларда сыдыра жыртқыштарды сүрi танабын өңдегенде де қолданады. Солтүстiк Қазақстанда сыдыра жырту ылғал жеткiлiктi жылдары тиiмдi болуы мүмкiн. Сыдыра жыртқыштармен құрғақ топырақты өңдеу оның құрғауы мен шаңдануына әкеледi. Сонымен қатар сыдыра жыртқыш топырақ бетiндегi өсiмдiк қалдықтарын құртады. Сыдыра жырту үшiн ЛДГ-10, ЛДГ-15 және ЛДГ-20 сыдыра жыртқыштарын қолданады.
Культивация. Бұл шара қопсытуды, аударуды және арамшөптердi астынан кесудi қамтамасыз етедi. Жағдаймен шешiлетiн мiндетке байланысты пружиналы, пышақты, штангалы, инелi, қашау тәрiздi, сыдыра жыртқышты, жебе тәрiздi культиваторларды қолданады: КПЭ-3,8А, КТС-10-1, ОП-8, ОП-12 және басқалар. [3,4].

6. Топырақты өңдеу жүйесін жоспарлау.
кесте Ауыспалы егіс жүйесінде топырақ өңдеу шаралары мен құралдары.
Танап
Дақыл
Өңдеу әдістері
Машина, құрал маркасы
Сапа көрсеткіштері
Календарлы мерзімі
1
2
3
4
5
6
1
бидай
Терең қопсыту
ПГ-3-5
20-22 см, беткейге қарама қарсы
15-30 IX

1.Қар тоқтату
СВШ -10
Басым желге қарсы, 5 м
Желтоқсан - қаңтар

2.Қар тоқтату
СВШ-100
Ат жалдар толы болғанда
Қаңтар-ақпан

Ылғал жабу немесе тырмалау
Т-4+БИГ-3А
8 см
Топырақтың физикалық пісілуі жеткенде

культивация
ДТ-75+КПЭ-3,8
6-8 см
Себуден 2-3 күн бұрын

Тұқымды себуге дайындау
ПСС-20
ПСС-10
ВИТАВАКС 0,5 ЛТ зиянкестерге қарсы
Себуге 1-2 күн қалғанда

Асбұршақ+сұлы
Терең қопсыту
КПГ-250
7-8 см
Күзде

Қар тоқтату
К-701+СВШ-10
10-15 см
желтоқсан

Тырмалау
Т-4+БИГ-3А
Топырақ бетін тегістеу,арамшөп жіпшелерін құрту,арамшөп тұқымдарын топыраққа енгізу,топырақтың капилляр түтіктерін жабу
Топырақтың физикалық пісуі жеткенде

Культивация
МТЗ-80+КПС-4
6-8 см
Мамырдың соңы-маусымның басы
2
Жүгері сүрлемге
Топырақ өңдеу
КРН-5,6
10-12 см
Қыркүйек
айы

Қар тоқтату
К-701+СВУ-2,6
10-15 см
қаңтар

тырмалау
Т-150+БЗСС-1,0
4-5 см
1.Топырақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.