Тұлғаны қалыптастырудағы Абай тәлімінің негіздері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Аты-жөні, тегі

Алимкулова Мадина Ермековна

ЖОО-ның атауы

Тұран-Астана университеті
Мекенжайы
Нұр-Сұлтан қаласы, Арнасай көшесі 7
Телефон, e-mail
87785806070
alimkulova_madina@inbox.ru
Ғылыми мақаланың атауы
Тұлғаны қалыптастырудағы Абай тәлімінің негіздері
Секция
Жастардың психологиялық-педагогикалық санасын қалыптастыруындағы Абай мұрасының ұлттық-рухани құндылықтары.
Конференцияға автордың келу мүмкіндігі
Ғылыми шығармашылық ізденіске қызығушылық

УДК 159,9
Алимкулова Мадина Ермековна
Педогогика және психология кафедрасының 2 курс студенті
Тұран Астана университеті
Нұр-Сұлтан қаласы, Қазақстан Республикасы
e-mail: alimkulova_madina@inbox.ru
Ғылыми жетекшісі: п.ғ.к.доцент Н.Ә.Тойбазарова
e-mail:t-nagima@mail.ru

Тұлғаны қалыптастырудағы Абай тәлімінің негіздері

Аннотация. МақаладаАбайдың психологиялық көзқарастары мен пайымдауларының маңыздылығы туралы қарастырылады, сонымен қатар тұлғаны қалыптастырудағы қара сөздердерінің тәрбиелік мәні айтылады.
Түйінді сөздер. Абайдың қара сөздері,психологиялық көзқарас, тұлға,мінез, жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым, білім.

Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, Қазақ халқын танытамыз Абай әрқашан біздің ұранымыз болуы тиіс- деген Елбасының сөзін негізге ала отырып болашақ ұрпақтың текті, саналы болуына Абай Құнанбайұлының ұшқыр ойлары мен өткір пікірлері, пайымдары психологиялық көзқарастарды өмірлік тәжірбиеде қолдануды негіз етті [1].
Абайдың айтуынша, мінез - ғылым мен ақылды сақтап тұратын сауыт іспеттес. Абай өзінің психологиялық көзқарастарына психологиялық талдау жасай отырып, халқына асыр мұра етіп қалдырған еңбектерінде болашақ ұрпақ тәрбиесі бағытындағы ынта-ықыласын көрсете білді.
Абай қара сөздері немесе Ғақлиялары-тамыры тереңге жайылған ағаш іспеттес. Бұтақтары ретінде философия, психология, эстетика сонымен қатар педагогикалық бағыттардағы ойларға бойлаған. Абай қара сөздерін қай жаста оқысақта, әртүрлі өмірлік тұжырымдама жасаймыз. Себебі, оның құндылығы кетпейтін асыл мұра. Қара сөздердің өзегі ретінде жеке тұлғаны қарастырған. Негізгі мақсаты-тұлға тәрбиесінің түрлі аспектілері (әлеуметтік, тұрмыстық). Абайша айтатын болсақ, нағыз адам. Нағыз адам қандай болуы қажет, мінезін, тұлғасын, ойын жан-жақты қарастырып, өзге қасиеттерден жат болуға шақырады.
Абай нағыз психолог болмаса да, әрбір сөзінде халық психологиясы тақырыбын, жалпы халықтық өмірі туралы ой толғаныстарымен бөлісіп, өрбітіп отырған.
Тұлға мәселесі ұлы ойшылды ерекше толғандырған болатын. Адамның тұлға ретінде қалыптасуы үшін әлеуметтік тұрғыдан да, саяси тұрғыдан да бірінші Талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақымды ерекше атап көрсеткен. Тұлға ретінде: толыққанда жетілген адам, білімді, табанды, адамгершілігі мен ақыл-ойы жоғары болуы тиіс дейді [2].
Психология ғылымында тұлғаны қоғамның сыртқы орта факторларынан, өз бойынан өткізе отырып, белгілі бір психикалық құрылымды қалыптастырушы ішкі шарттардың жиынтығы ретінде қарастырылуымен байланыстыруға болады. Тұлға дамуы, өсуі, үнемі өзін-өзі жетілдіріп отыруы үшін ең алдымен қажеттілік қажет [3].
Соның ішінде жетінші қара сөзінде Абай жас балада анадан туғанда екі түрлі негізгі қажеттіліктің болғандығын көрсетті: біреуі ішсем, жесем, ұйықтасам деп туады. Бұлар тән құмарлары, бұлар болмаса тән жанға қонақ болмайды, һәм өзі өспейді, қуат таппайды, екіншісі білсем көрсем, үйренсем демеклік. Неге? Ол қалай болды? Нәтижелі ме? Бұл қандай? - деп көзімен көрген қызықтарын, естіген ақпараттарына қызығушылық танытады. Бұл жан құмары. Қоршаған ортадағы болып жатқан құбылысқа, әсіресе білімге осындай құлшыныспен, танып білуге деген ұмтылысымен көрінуі тиіс деген ойды білдірген.
Орта ғасырда өмір сүрген Жүсіп Баласағұни былай деген екен:
... қалар мұра-сөз кісіге,
Сөзді мұра тұтсақ, пайда ісіңе.
Кісіден мирас ата сөзі ғой,
Ата сөзі-ұқсақ құттың көзі ғой.
Тәрбиенің тылсым күші Абай айтқан ұлағатты сөздерінде десек қателеспейміз.
Ұлы Абай Ғылым, білімді әуел бастан бала өзі ізденіп таппайды. Басында зорлықпен, яки алдаумен үйір қылу керек, үйрене келе өзі іздегендей болғанша.
Күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар. Әуелі-надандық, екінші-еріншектік, үшінші-залымдық, - деп білемін дейді отыз сегізінші қара сөзінде.
Абай он төртінші қара сөзінде: ... көбі ақылсыздықтан азбайды, ақылдының сөзін ұғып аларлық жүректе жігер, қайрат байлауы жоқтығынан азады -дейді.
Ұлы Абай оның шығармашылығы, өшпес ойлары - тарихтың қойнауында ғана емес, бүгінгі күнде де көкейтесті, маңызды кетпеген құндылықтар. Оның идеялары мен ой толғаулары, өмірлік ұстанымы болашақ ұрпаққа үлгі болатындай эталон ретінде қарастыруға болады.
Абай Отыз бірінші қара сөзінде: Естіген нәрсені ұмытпастықққа, төрт түрлі себеп бар: әуелі-көкірегі байлаулы берік болмақ керек; екінші-сол нәрсені естігенде я көргенде ғибратлану керек; үшінші-сол нәрсені ішінен бірнеше уақыт қайтарып ойланып, көңілге бектіру керек; төртінші-ой кеселі нәрселерден қашық болу қажет. Ой кеселдері деп отырғанымыз салғырттық, өз ісіне немқұрайлы қарау, жауапкершілікті сезінбеу, я бір нәрсеге құмарлық пайда болу секілді. Бұл аталған төрт нәрсе барша ақыл мен ғылымды тоздыратұғын нәрселердеп ойын қорытындылаған болатын. Абайдың Өзіңнен өзің есеп алу керек деген міндеті жастарға арналып айтылғандай [4].
Ұлы Абай Құнанбайұлы адамды тәрбиелеуге, өзгертуге болмайды дегеннің тілін кесу қажет деген ұлағатты сөздері адам мінезін қай жаста болмасын, кез ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.