ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАЛҒА БЕРІЛЕТІН ТҰРҒЫН ҮЙ НАРЫҒЫН МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАЛҒА БЕРІЛЕТІН ТҰРҒЫН ҮЙ НАРЫҒЫН МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ

Ғылыми жетекші Хасенова К. К, э. ғ. к., доцент

Есенбайқызы І. 1 курс магистранты

Л. Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан қ, Қазақстан

Inkare@list. ru

Аңдатпа. Бұл мақалада жалдамалы тұрғын үй нарығын дамыту бойынша ұсыныстар тұжырымдалған. Сонымен қатар, өзге мемлекеттердің тұрғын үй-жай нарығын еліміздің тұрғын үй нарығынмен өзара салыстыру арқылы халықтың баспанаға қолжетімділігін арттыру көрсетілген. Тұрғын үй нарығының ел экономикасына әсері көрініс тапқан. Осы мақсатта үкіметтің қарапайым халыққа ұсынған жаңа бағдарламалары және олардың өткен жылдық бағдарламаларынан айырмашығы мен артықшылықтары талданған. Баспана нарығының даму кезеңдері мен қазіргі жағдайлары қарастырылған.

Аннотация. В этой статье изложены предложения по развитию рынка арендуемого жилья, а также иллюстрируется увеличение доступности населения путем сравнения рынков жилья других государств с рынками жилья страны и их отличия от программ предыдущих лет. Рассмотрены современные этапы и этапы развития рынка жилья.

Abstract. This article provides suggestions for the development of the rental housing market, and also illustrates the increase in the accessibility of the population by comparing the housing markets of other countries with the housing markets of the country and their differences from previous years programs. The current stages and stages of development of the housing market are considered.

Түйін сөздер: қолжетімді баспана, тұрғын үй нарығы, сұраныс, инвестиция, ұсыныс, жалдамалы тұрғын үй, тиімді баспана, тұрғын жай құрылысы.

Ключевые слова: доступное жилье, рынок жилья, спрос, инвестиции, предложение, арендуемое жилье, эффективное жилье, жилищное строительство.

Key words: affordable housing, housing market, demand, investment, supply, rental housing, efficient housing, housing.

Қазақстанда тұрғын үй мәселелесі екінің-бірін мазалайтын жайы бар. Өркениетті елде баспаналы болуды қаламайтын азамат жоқ шығар сірә. Жыл санап өркендеп келе жатқан елде бұл, мәселе ешқашан өзектілігін жойған емес. Себебі, халық санының ұдайы өсуі, тұрғындардың тірпектеп жинаған қаражатының баспана құнына жетпеуі, тұрғын жай бағасының өзгеруі тағы бар. Осы жылдар ішінде мемлекетіміздің талай тұрғындары баспаналы болып жатыр.

Тұрғын үй нарығы - бұл баспананы сатушылармен сатып алушылардың басын қосатын, айырбастау, жалға беру, кепілге қою, оларды айналымға түсіретін, талаптардың арасында ауысуын қамтамасыз ететін күрделі құрылым екенін білеміз. Қазақстанда тұрғын үй нарығының қалыптасуы, несие қаражатының әзірленуі елдің экономикасын жақсарту бағыттарының бірі. Қазіргі таңда еліміздің тұрғындары үшін ипотекалық мөлшерлеме 3%-ға дейін төмендеген. Еліміздің тұрғындары толғандыратын мәселердің бастысы осы баспана болып табылады. Бұл жағдайларды жақсарту мақсатында мемлекетіміз түрлі жоспарлар әзірлеуде. Шет мемлекеттердің жағдайларын мысалға, ала отырып өзіміздің осы жылдар арасында жиған тәжірибемізбен салыстырып, кемшіліктерімізді түзетіп Қазақстандық нарықта қолдануымыз қажет. Тұрғын үй нарығын дамытуға мемлекеттік, жергілікті органдар, қаржы ұйымдары, кәсіпорындар және т. б. өз үлестерін қосуда, олардың қызметінің нарықтық жағдайда ұтымды жүргізу еліміздің экономикасына және экономиканың басқа да салаларының дамуына оң нәтижесін береді.

Елбасымыз Қ. К. Тоқаев өзінің 2019 жылғы 2 қыркүйектегі «Сындарлы қоғамдық диалог - Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі » атты жолдауында:

«Негізгі қағидат - тұрғындар, әсіресе, әлеуметтік тұрғыдан әлсіз топтар үшін баспананың қолжетімділігін арттыру . Үкімет жүйесіз бағдарламалар қабылдау тәжірибесін тоқтатып, баспана саясатын жетілдірудің бірыңғай моделін әзірлеуі қажет. Сондықтан, биыл Елбасының бастамасы бойынша 2 пайыздық жеңілдетілген мөлшерлемемен, пайыздық алғашқы жарнасы 10 пайыз болатын жаңа «Бақытты Отбасы» бағдарламасы іске қосылды. Үкімет бағдарламаға қатысуға арналған айқын критерийлер белгілеп, оны қатаң әкімшілендіруді қамтамасыз етуі керек. Баспана сатып алуға жағдайы жоқ азаматтарға әлеуметтік жалға алу тәртібімен қоныстану үшін мүмкіндік беру қажет» -деп, ең негізгі міндеттердің бірі ретінде атап көрсетті[1] .

Тұрғын үй нарығы сұраныс пен ұсыныс ықпалымен қалыптасады. Сұраныс деп отырғанымыз тұрғын үйге мұқтаж және оны сатып алуға мүмкіндігі бар тұрғындар тарапынан жасалады. Ал, оларға төмендегідей факторлар әсер етеді:

Экономикалық;
Әлеуметтік;
Демографиялық және көші-қон;
Қоршаған орта әсері;
Инвестиция;
Несиелендіру;

Ұсынысты құрылыс компаниялары, бастапқы тұрғын үй нарығы және халық құрайды. Қазақстанда жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату өткен жылмен салыстырғанда 30% -ға өскен. Сондай-ақ пәтерлерді жалға беру көрсеткіштері де артқан. Қазіргі таңда еліміздің ірі қаларында пәтерлер мен қорлардың жаңартылуы біртіндеп жүріп жатыр. Баспананы жаңарту әсіресе Нұр-Сұлтан мен Алматы яғни, екі ірі миллионер қалаларымызда белсенді даму үстінде. Жалпы 2019 жыл, 2009 жылдарға қарағанда жылжымайтын мүліктің дамуының ең белсенді жылдарына жатады. Тұрғын жай нарығында ең көп өзгеріске ұшырайтын бюджет саласы болып бағаланады.

Тұрғын үй нарығы

Тұрғын үй қорының нарығы Қызмет нарығы

Жобалау

I - санаттағы үйлер

(Жаңа пәтерлер)

Жалға беру

Құрылыс

II-санаттағы үйлер

(Бұрын қолданыста болған пәтерлер)

Заңгерлік

Банктік

Сақтандыру

Коммуналдық қызмет

Эконом, бизнес, элита сыбындағы үйлер

Сызба 1. Тұрғын үй нарығының құрылымы

Ескерту [2] әдебиет мәліметіне сүйеніп, автормен құрастырылған

Бүгін де нарық бір орында тұрған жоқ. Сатып алушыларға баспаналы болудың әр түрлі ыңғайлы жолдары ұсынылып отыр. Қазір, «Нұрлы Жер» бағдарламасы жүзеге асырылып жатқаны белгілі оның үсіне жақында, 7-20-25, 5-20-25 бағдарламары қосылып жаңартылған бағдарлама іске қосылды. 5-20-25 бойынша тек қана Тұрғын үй құрылыс жинақ банкіның салымшалары ғана ала алады, екіншіден әкімшілікте халықтың өз тізімдері болады соған байланысты 5-20-25 іске асырылады[5] .

Тұғын үй құрылысымен, жылжымайтын мүлік нарығын дамыту мемлекет алдында тұрғын негізгі міндеттердің бірі. Қазіргі таңда 2, 5 млн-нан астам адамның өз ақшаларына пәтер сатып алуға жағдайлары жоқ, және олар баспанаға мұқтаж адамдардың тізіміне де кірмейді. Сарапшылардың айтуынша, тұрығын үй мәселесі жалға берілетін пәтерлерді көбірек салса шешілуі мүмкін[3] .

Мемлекет тарапынан тұрғын үйлерді көбірек салуымыз қажет, оны тек сату үшін ғана емес ұзақ мерзімді жалға беру үшін. Жалға берілетін тұрғын үйге қатысты елімізде әр түрлі көзқарастар айтылғаны мәлім, бірі несиенің тым қымбат екенін сөз етсе, ал басқалары инвестициялардың қайтарымы ұзақ уақытқа созылатыны ыңғайсыз екенін алға тартады. Жалпы алғанда, орташа табысы бар азаматтар үшін банк және түрлі компаниялар тарапынан ұсынылатын пәтер алу жолдары тейімсіз, сондықтан баспананы жалға алып кейін оны өз меншігіне өткізіп алу бойынша мемелкеттік бағдарлама елімізде сұранысқа ие болып отыр.

Кесте 1.

Тұрғын үй-жайды пайдалануға беру (%)

2019 жылғы қаңтар-қазан: 2019 жылғы қаңтар-қазан

Халықтың 1000 адамына шаққанда: Халықтың 1000 адамына шаққанда

: жалпы алаңы, шаршы метр

2019 жылғы қаңтар-қазан:

2018 жылғы қаңтар-қазанға

пайызбен

Халықтың 1000 адамына шаққанда: пайдалануға берудің республикалық көлемдегі үлес салмағы, пайызбен

тұрғын жайлардың жалпы алаңы,

шаршы метр

орташа республикалық деңгейге пайызбен

: Қазақстан Республикасы

2019 жылғы қаңтар-қазан: 9 795 701

Халықтың 1000 адамына шаққанда: 100, 0

100, 0

530, 0

100

: Нұр-Сұлтан қаласы

2019 жылғы қаңтар-қазан: 1 303 322

Халықтың 1000 адамына шаққанда: 64, 2

13, 3

1184, 7

223, 5

: Алматы қаласы

2019 жылғы қаңтар-қазан: 1 552 535

Халықтың 1000 адамына шаққанда: 108, 8

15, 8

827, 6

156, 2

Дерек көзі: 2019 жылғы статистикалық агенттіктің материалдары[4] .

Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жергілікті атқарушы органдар тұрғын үйге мұқтаж жандардың тізімін жүргізеді. Қазіргі таңда, бір ғана Нұр-Сұлтан қаласында баспанаға мұқтаж жандар тізіміне 47998 азамат тұр. Алдағы уақытта жалға беріліетін тұрғын үй нарығын не күтіп тұр. Мемлекет үшін жалға берілетін пәтерлер әсіресе, жас мамандарды баспананмен қамтамасыз ету мақсатында қажет білікті мамандардың елімізде қалып жұмыс істеулері үшін жағдай жасалуы керек. Осы ретте баспананы жалға беру өте тиімді құрал бұл программа тек Қазақстанда ғана емес, әлем елдеріндерінде де кездеседі. Мәселен, Париж бен Мадридте де әлеуметтік баспаналар бар ал Лондонда осындай санаттағы пәтерлер үшін 260 көп қабатты үй салу бағдарламасы қабылданған.

Осылайша, сатып алу құқықынсыз жалға берілетін үйлер кезекте тұрғандар арасында жергілікті атқарушы органдар тарапынан бекітіліп үлестіріледі. Бұл өңірдің әлеуметтік көрсеткіштеріне де байланысты төмен бағамен үй алуға әлеуметтік жағынан аз қорғалған азаматтарға ғана рұқсат 1-ші, 2-ші топтағы мүгедектер мүгедек баланы асыраушы отбасылар жетім балалар, үйлері ескірген отбасылар сонымен қатар үйге мұқтаж мемлекеттік қызметкерлер бютжеттік мекеме жұмысшылар мен әскерилер мемлекеттік қордағы пәтерлерді ала алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.