Сақтандырудың экономикалық мәні, арналымы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Сақтандырудың экономикалық мәні, арналымы
Сұрақтар:
1. Сақтандырудың шығуы және дамуы
2. Сақтандырудың экономикалық маңызы және қызметтері
3. Резервтік қорлар жүйесіндегі сақтандыру қоры

0.1 Сақтандырудың шығуы және дамуы
Сақтандыру-өндірістік қатынаста бөлінбейтін болып саналатын адамдар арасында қоғамдық экономикалық қатынастың ежелгі категориясы.
Сақтандырудың алғашқы мәні қорқыныш сөзімен
Байланысты жекелей алғанда сақтандыру түсінігі (ішкі сақтандыру) кей кезде қандай да бір істің маңыздылығын қолдауда, қандай да бір нәрсенің сәттілігіне кепілдік беру ретінде және т.б қолданылады.
Ағымдағы уақытта берілген термин жеке және заңды тұлғалардың мүдделерін мүлікті және мүліксіз сақтану құрылымының мағынасында жиі қолданылады.
Сақтандырудың алғашқы формалары ерте кезде пайда болған. Осы уақыттың бастауына дейін жетуі бойынша,сол құл иеленуші қоғамы кезінде сақтандырудың шарт түрлерін қарауға болатын уағдаласулар жасалған. Бұл уағдалар қозғалмайтын мүліктерге, саудаға, ссудалық шарттарға, сондай ақ теңіз кемелеріне тиісті болады. Бұл уағдалардың негізгі мәні теңіз бойынша тасу кезіндегі жүктер және суда шығындалу мүмкіндігінің тәуекелінен, берілген келісімге мүдделі, тұлғалар арасында таратып берілуі көзделеді.
Сақтандырудың негізгі формаларының шығуы негізінде өзара міндеттерімен қамтамасыз етілген ұжымдық өзара көмек болады.
Ынтымақтастық қатысушыларының өзара сақтандыру кезінде берілген қызметтің тегінен пайданы алу өзінің мақсаты қылдырып қойылмағанын атап өткен жөн. Олар шығынның өздеріне түсуі мүмкіндіне орай шығынының азаюы туралы қам жеді. Осыған сәйкес жүйелер теңіз сақтандыру аумағында осы уақытқа дейін қозғалыста.
Бірлескен сақтандырудың алғашқы ынтымақтасы уақыт өткен сайын, осындай операциялардан пайда алуынан және кәсіпорын принциптерінде құрылған коммерциялық мамандандырылған сақтандыру крмпанияларында құрыла бастады. Олардың пайдасы істің зиянсыз жүргізілу мүмкіндігінен және сақтандыру төлемінің арнайы қарастырылған бөлігінен жатықталады.
Мүлікке деген мүдделерінің артуынан, экономиканың дамуымен сақтандыру компанияларының саны өсті және басқа да халықтың шаруашылық жинағы, олардың айналымдағы капиталы ұлғая түсті.
Сақтандыру ісі шаруашылық етудің әкімшілік әміршілік жүйесі жағдайында КСРО мемлекеттік монополия болып табылады.
КСРО-да мемлекеттік сақтандырудың басты басқармасы болып (олардың органдарымен бірлескен мемлекеттерде, облыстарда, қалаларда және аудандарда) мемлекеттік сақтандыру саналады.
Мемлекеттік сақтандыру жүйесі 1958 жылға дейін КСРО масштабында нақты орталықтандырылды. 1958 жылдан Мемлекеттік сақтандыру жүйесінің бөлігі республиканың қаржы одақтарының министрлігіне жүргізуге тапсырылды.
1967 жылдан 1991 жылға дейін Мемлекеттік сақтандыру жүйесі одақты-республикалық болды. Ол КСРО Минқаржысына бағынған КСРО Мемлекеттік сақтандыру басқармасымен басқарылды.
Сақтандыру ісін дамытудың маңызды рөлін 1984 жылдың 30-шы тамызынан КСРО Министрлер Кеңесінің Сақтандыру органдарының жұмысшыларының сапасын кқтеру және Мемлекеттік сақтандыруды алдағы уақытта да дамыту бойынша шаралар туралы қаулысында жүргізді.
КСРО-дағы сақтандыру ісін монополиядан айыру КСРО кооперациялары туралы заңның қабылдауымен, соған сәйкес, кооперативтерге мемлекеттік сақтандыру органдарында өзінің мүлкімен өзгеге мүліктік мүдделерді сақтандыруға, сондай-ақ кооперативтік мекемелер құруға; сақтандыру жағдайы мен тәртібін және түрлерін анықтауға рұқсат етілуіне байланысты тек 1988 жылы ғана басталды.
Дегенмен, әуелгі бастан кооперативтік ұйымдар заңмен айқындалған салалармен шектеліп қалған жоқ, және мүліктік, несиелік сақтандыру және өмірді сақтандыру бойынша әр түрлі операциялар жүргізе бастады.
1991 жылдың қаңтар айынан Қазақстан Республикасының сақтандыру органдары дербес жұмыс жасауды көздеді.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Коммерциялық сақтандыру компаниясы ҚазақСРО мемлекеттік сақтандыру Басқармасының негізінде қайта құрылған. Даусыз, бұл сақтандыру ұйымы баламалы сақтанушымен салыстыру бойынша аса пайдалы сақтандыру жағдайы болып шықты. Оның өкімінде, сақтандыру нарығында жүргізуші рөлін сақтауға рұқсат ететін, маманды негізгі құрам, филиалдардың тарамдалған желі, маңызды сақтандыру резервтері болып табылады.
Сонымен, 1995 жылдың сәуір айында мемлекеттік сақтандырудың республикалық жүйесінде қайта құру және жекешелендіру басталды. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік коммерциялық сақтандыру компаниясының Басқармасы республика аумағы бойынша филиалдардың желін сақтаусыз, Сенім сақтандыру компаниясы акционерлік ұжымында түрлендірілді. Осы қалыппен,әр түрлі меншік формаларындағы сақтандыру ұйымдарының қызметі үшін кең мүмкіндіктер ашылды.
Сақтандыру ұйымдары қызметін мемлекеттік реттеуін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінің сақтандыруды қадағалау Департаменті жүзеге асырады.
Ұлттық сақтандыру нарығында сақтандыру қатынасын реттеудің заң шығару негізі болып, 2000 жылдың 18 желтоқсан айынан Сақтандыру қызметі туралы Қазақстан Республикасының Заңы саналады.
Сақтандыру нарығын қалыптастырудың алғашқы кезеңінде мемлекеттік сақтандыруды қадағалаудың негізгі назары, осындай қызмет түріне сақтанушылардың өткізу жүйелерінің ұйымдарына мақсатталады. Қазіргі уақытта қызмет көрсететін сақтандырушылардың қаржы жағдайларының саралауына үлкен назар аударылады. Бұл ұлттық сақтандыру жүйесінің тұрақтылығының ұлғайтуға көмегін тигіздіреді.

0.2 Сақтандырудың экономикалық маңызы және қызметтері
Сақтандыру - экономикалық қатынастардың жүйесін көрсететін экономикалық категория болып табылады және біріншіден, ақша қаражаттарының арнайы қорының заңды және жеке тұлғалар жарнамаларының шотының құрылуы және екіншіден, оның материалдық залалдарды өтеу үшін қолдану және сақтану жаңдаййының басталуы кезінде ақшалай көмек көрсетіледі.
Сақтандыру, қаржылар және несиелерден берілген категорияларды төлейтін, белгілі бір ерекшеліктерге ие:
1.Сақтандыру қатынасынының ықтималды сипатына байланысты ақшаның қайта бөліну қатынастарының қол ақшалары. Сақтандыру қорының қаражаттарын қолдану, сақтандыру жағдайларының болуына және зардаптарына байланысты.
2.Сақтануға қатысушалар арасындағы тұйық қайта бөлу қатынасы. Мұндай қатынастарды ұйымдастыру үшін сақтануға қатысушалардың сақтану жарналарының шотынан ақшалай сақтану қоры құрылады. Осы қордың шотынан қаржылай көмек көрсетілу, оның құрылуына қатысқандарға ғана көрсетіледі.
3.Қаражаттарды қайта бөлу аумақтық бөліктерде қалай болса, уақытта да солай болады. Сақтандыру қорының аумақтық қаражаттары сол және басқа нақты жылда елдердің түрлі аудандарындағы азаматтар шаруашылығына және шаруашылық субъектілерінің экономикасына, табиғат құбылысының қолайсыз әсері дәрежесіне байланысты қайта бөлінеді.
4.Сақтану қорына іске қосылған сақтану төлемдерінің қайтарылуы. Аталмыш сақтандыру категориясының нышаны несие категориясына тәмәмдатады.
Сақтандыру төлемдері, сақтандыру тарифтері негізінен анықталады, ал тарифтер екі бөліктен: материалдық залалдарды өтеу үшін ұсынылған және сақтандыру ұйымдарын ұстауға үстеме шығындар нетто - төлемдерінен тұрады.
Сақтандыру кезінде шығатын қайта бөлінген қатынастардың келтірілген ерекшеліктері оған келесі анықтамаларды беруге жол ашады.
Сақтандыру - бұл азаматтарға ақшалай көмек көрсету және шаруашылық субъектісінен келтірілген материалдық залалдарды өтеу үшін арналған. Сондықтан, сақтандыру қорының ақшалай жарналар шоты арқылы қалыптасу себебі, бойынша оның қатысушылары арасындағы қайта бөлу қатынастарының ерекше тұйық жиынтығы болып есептеледі.
Сақтандырудың экономикалық маңызы аталмыш категорияның қоғамда тағайындалуын икөрсететін, оның қызметіне сәйкес. Сақтандыру категориясының қызметі ретінде келесіні алып көруге болады:
1.Тәуекелді қызмет.Аталмыш қызметтің орындалу шегінде сақтандыру оқиғасының себебіне байланысты, сақтандыруға қатысушылар ортасында сақтандыру қорында қаражаттарды қайта жүргізіледі.
2.Ескерту қызметі. Аталмыш қызмет кең өлшем қызметін көздейді, оның ішінде кездейсоқ жағдайлар, зілзала нәубетінің келеңсіз жағдайларының азаюы немесе оны болдырмау бойынша шараларды қаржыландыру.
3.Жинақ қызметі.Өмір сүруге сақтандыру көмегімен ақша сомаларын жинақтау, өмір сүруге сақтандыру шарты бойынша сақтандыру сомаларын жинақтау кезінде жеке басты сақтандыру түрі бойынша жүзеге асырылады.
4.Бақылау қызметі. Бақылау қызметінің көмегіне сақтандыру оқиғасына байланысты, сақтандыру қорындағы қаражаттарының қатаң түрде жалпы шығындалуы жетілдіріледі.

0.3 Резервтік қорлар жүйесіндегі сақтандыру қоры
Қоғамдық жаңадан өндіру процесінің үздіксіз жүргізуді қамтамасыз ету мақсатында сақтандыру қоры құрылады. Сақтандыру қоры, қоғамға техногенді факторлар,зілзала нәубеті және басқа да күтпеген оқиғалар түрлерімен зардап шектіретін, төтенше залалдарды жабу үшін материалдық және ақша қаражаттарының резервін көрсетеді.
Экономиканың қызмет алу жағдайларына үлестіре, келесі қорларды атап көрсетуге болады:
* Орталықтандырылған сақтандыру қоры;
* Орталықтандырылмаған сақтандыру қоры;
* Сақтандырушының сақтандыру қоры.
Орталықтандырылған сақтандыру (резервті) қоры нақты түрде қалай құралса, солай жалпы мемлекеттік қаражаттар шотынан ақшалай формаларда да құрылады. Бұл қордың міндеті-үлкен адам шығындары және ірі көлемдегі бұзылуларға әкеліп соққан ірі апаттар және зілзала нәубеттерінің зардаптарын жою және залалды өтеу болып саналады.
Орталықтандырылмаған сақтандыру қорлары біртұтас шаруашылық немесе кәсіпорын шегінде табиғат және ақша формасында өзін сақтандыру әдісімен қалыптасады.
Өзін сақтандыру механизмінің көмегімен экономиканың аграрлық секторында ауыл шаруашылық қызметтерінің нәтижелеріне табиғи-климаттық фактордың қолайсыз әсерін жоюға немесе жұмыс артуға бейімдеген тұқымдық, жем-шөп және басқа табиғи қорлар қалыптасады.
Нарықтық экономикаға көшу кезінде сақтандырудың ауқымымен, мөлшері кеңейеді. Оның жаңа моделі экономика коньюктурасына қолайсыздықтың жинақталуы кезінде олардың қызмттерін қамтамасыз ету үшін кәсіпорындар арқылы қалыптасатын тәуекел қорына трансформацияланады. Ол айналым қаражаттарының кең шығуынан болған өнім үшін, тапсырыс берушілердің тиесілі төлемдірінің кешігу жағдайында құрылады.
Сақтандырушының сақтандыру қорының шегінде иеленген қаражаттарды қолданудың пәрмендігі арта түседі.
Сақтандыру сомаларын және сақтандыру өтемін төлеу үшін, қажетті қордың көлемі берілген статистика және ықтималдық теория негізінде анықталады.

Тақырып 2 Сақтандыру сұрақтарын заңдылық реттеу
Мақсаты: сақтандыру заңнамасына анықтама беру; Қазақстан Республикасының заңнамасын сипаттау; сақтандыру қызметтерін реттейтін заңнамалық және нормативтік келісімдерді оқып білу.
Жоспар:
1. Сақтандыру шарты: түсінігі, негізгі элементтері, негізгі жағдайлары және ерекшеліктері.
2. Сақтандыру бойынша заң базасын жетілдірудің негізгі бағыттары.
3. Сақтандыру ісін мемлекеттік реттеу.

Сақтандыру нарықтық шараушылықтың экономикалық санаты ретінде Қазақстанның шаруашылық қатынастарында және байланыстар жүйесінде маңызды рөл атқарады. Сақтандыру қызметін орындау үдерісінде сақтандыру ісін ұйымдастырумен және қоғамның өндіргіш күштерін сақтандырудың жүзеге асырылумен, жеке және заңды тұлғалардың мүліктік құқықтарын көптеген мүдделі тұлғалармен қалыптастырылатын арнайы қор негізінде әр түрлі жағымсыз жағдайлардан қорғаумен байланысты қоғамдық қатынастардың белгілі бір тобы пайда болады. Бұл қатынастарды реттейтін нормалар жиынтығы сақтандыру құқығы деп аталады. Сақтандырудың құқықтық қарым-қатынастар жиынтығы осы қарым-қатынастардың түрлі жақтарына әсер ететін құқықтың бірнеше салалардың нормаларымен реттеледі. Құқықтың барлық салалары маңызы бар қағидалар мен нормалар тобын ҚР-ның негізгі заңнамасы ретінде Мемлекеттік құқық тіркейді. Әлеуметтік және қаржылық құқықтың нормалары сақтандыру мекемелерінің қарым- қатынастарына сақтандыру қадағалау органдарымен және салық қызметімен таралады. Олармен сақтандыру іс-әрекетін лицензиялау, сақтандыру қорларын ұйымдастыру мен қолдану тәртібі, сақтандыру тарифтерінің негізделуін және сақтандырушылардың төлем қабілеттілігін қамтамасыз етуін бақылау, сақтандыру операцияларын есепке алу нысандары және сақтандыру іс-әрекеттің есептілігі, сақтандыру іс-әрекетінен түскен табыстарға салық салу және т.б. сұрақтар реттеледі. Сақтандыруда сақтандыру құрылымындағы жұмыскерлердің еңбегін ұйымдастыру, жұмысқа қабылдау мен жұмыстан шығару т.б. сұрақтарға байланысты еңбек құқығының нормалары да маңызды болады. Сақтандыру сферасындағы қатынастардың айтарлықтай бөлігі, атап айтқанда сақтандыру ұйымдары мен сақтандырылушылар арасында пайда болатын мүліктік міндеттемелер азаматтық құқықпен реттеледі. Сақтандыру қатынастарын реттеуші нормативті актілердің жиынтығы (жүйесі) сақтандыру заңнамасы болып табылады.
Нарықтық экономикасы дамыған көптеген елдерде сақтандырудың жалпы нормалары кодификацияланады. Мұнда нормаларды заңды түрде тіркеудің 2 тәсілі бар: азаматтық және саудалық заңнаманы кодификацияланатын жалпы органикалық актке оның қосымша бөлігі ретінде қою немесе сақтандыруға ерекше заңдарды арнау. Бірінші тәсілді Италияда қолданады. Кешендік консолидацияланған актілерді қабылдау үлкен даму үрдісінде. Осылай, Жапонияда Ұлттық сақтандыру кодексі деген акты қабылданды. АҚШ-тың барлық штаттарында Ұлттық сақтандыру комиссиялардың ассоциациясы іс-әрекетімен жоғары біртектілік дәрежесі бар сақтандыру кодекстері шығарылды. Англияда сақтандырушылардың іс-әрекетін және сақтандырудың басқа түрлерінің қарым-қатынастарын реттейтін нормалары бар Сақтандыру компаниялары туралы Заңы бар.
Сақтандырудың дамуы, тиімділігі және жұмыс істеуі сәйкес құқықтық база және жаңа тарихи шарттарда сақтандыру қатынастарын бекіту мен реттеуге арналған заңи актілер жүйесін жасаусыз мүмкін емес. Қазіргі кезде ҚР-ның сақтандыру заңнамасы құрылу деңгейінде ғана тұр. Біздің республикамызда сақтандыру заңнамасын 3 үлкен топқа бөлуге болады: жалпы заңнама, арнаулы заңнама және сақтандырушылармен құрылған және тіркелген нормативті іс-қағаздар. Жалпы заңнамаға кәсіпкерлік түріне, қызмет түріне қарамастан барлық құқық субъектілерінің қызметін реттейтін құқықтық актілерді жатқызуға болады, соның ішінде ҚР МК, Шаруашылық серіктестік туралы Заң, Салық кодексі және т.б. Жалпы заңнама кәсіпорындарды құрудың ұйымдастырушылық-құқықтық нысандарын, соның ішінде сақтандырушылық, келісім-шарттарды жасау, олар бойынша жауапкершілік пен міндеттемелерді жүктеу шарттарын, кәсіпорын табысына салық салу облысында аса маңызды кәсіпорындардың өзара және мемлекетпен әрекеттесу тәртібін, ҚР территориясында кәсіпорындар есеп-айырысуларды, соның ішінде шетел валютасын пайдалану арқылы жүргізу тәртібін анықтайды. Арнаулы заңнамаға Сақтандыру іс-әрекеті туралы заңи күші бар ҚР-ң президентінің жарлығы сияқты заңнамалық актілер кіреді. ҚР сақтандыру туралы бірінші Заңы 1992 жылы шілдеде қабылданды және ол тек осы сфераны реттеудің ең жалпы бастамаларын анықтады, өйткені онда сақтандыру ісінің қалыпты және реттелетін дамуына қажетті, сақтандырушылардың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ететін шарттар мен олардың төлем қабілетінің кепілдері, сақтандыру қызметін мемлекеттік қадағалауды жүзеге асыру және оны лицензиялаудың бірқатар негізгі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.