ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ МЕМЛЕКЕТТІК САЯСАТЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ МЕМЛЕКЕТТІК САЯСАТЫ
Назирова Э.А.
Ғылыми жетекші:Абдигалиева Г.К., ф.ғ.д., профессор
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
e-mail: asankyzy_elmira@mail.ru

Баланың құқығын қорғау ҚР мемлекеттік саясатының ажырамас бөлігі болып табылады. Балалық шақ - адамзат дамуындағы ең маңызды кезең; салауатты өмірдің негізін салатын сәтті және бақытты өмір. Балалардың дамуын қолдау - мемлекеттің стратегиялық мақсаттарының бірі. Қазақстан Республикасының Конституциясының 27 бабы, 1 тармағында неке мен отбасы, аналық, әкелік және балалық шақ мемлекеттің қорғауында болатындығы туралы жазылған [1].
2018 жылы Қазақстан Республикасында АХАТ органдарымен 397799 туғандар тіркелді, оның ішінде қалалық мекендерде - 235014 адам, ауылдық - 162785 адам. Туғандардың 51,6% (205224) ер балаларды және 48,4% (192575) қыз балаларды құрады. Туған кездегі жыныстардың арақатынасы 100 қыз балаға шаққанда 107 ер баланы құрады. 2008 жылмен салыстырғанда туғандар саны 11,6% (ер балалар - 12%, қыз балалар - 11,1%), қалалық мекендерде - 19,4%, ауылдық мекендерде - 1,9% артты. Туудың жалпы коэффициенті 1000 адамға 2018 жылы 21,77 (2008 жылы - 22,75) туғандарды құрады, қалалық мекендерде - 22,16 (2008 жылы - 23,63), ауылдық мекендерде - 21,22 (2008 жылы - 21,75) құрады [2].
Қазақстан Республикасында балалардың құқықтар және мүдделерін қорғаумен 9 министрлік айналысады: ҚР Білім және ғылым министрлігі (ҚР БҒМ); ҚР Әділет министрлігі; ҚР Ішкі істер министрлігі (ҚР ІІМ); ҚР Денсаулық сақтау министрлігі; ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі; ҚР Спорт және туризм министрлігі; ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі (ҚР МАМ); ҚР Бас прокуратурасы мен ҚР Жоғарғы соты. Бұл мемлекеттік органдар балалардың туылған сәтінен бастап, кәмелеттік жасқа толғанға дейін барлық құқықтары мен мүдделерін қорғайды. Конституцияның 29 және 30 бабтарында көрсетілгендей Республика азаматтары заңмен белгіленген кепілді медициналық көмектің көлемін тегін алуға хақылы, Азаматтардың мемлекеттік оқу орындарында тегін білім алуына кепілдік беріледі. Орта білім алу міндетті. Азаматтың мемлекеттік жоғары оқу орнында конкурстық негізде тегін жоғары білім алуға құқығы бар делінген [1].
Балалар құқықтарын қорғау саласындағы ҚР заңнамасы Қазақстан Республикасы Конституциясының қағидаларына, сонымен қатар ҚР-дағы баланың құқықтары туралы ҚР Заңы, Кемтар балаларды әлеуметтiк және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы ҚР Заңы, Отбасы үлгiсiндегi балалар ауылы және жасөспiрiмдер үйлерi туралы ҚР Заңы, Қазақстан Республикасындағы арнаулы мемлекеттік жәрдемақы туралы ҚР Заңы, Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы ҚР Заңы, Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы ҚР Заңы, Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтар мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы ҚР Заңы, Балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жәрдемақылар туралы ҚР Заңы, Білім туралы ҚР Заңы, Арнаулы әлеуметтік қызметтер туралы ҚР Заңы, Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы ҚР Заңы, Дене шынықтыру және спорт туралы ҚР Заңы, Мемлекеттiк жастар саясаты туралы ҚР Заңы, Ең төмен әлеуметтік стандарттар және олардың кепілдіктері туралы және т.б. заңнамалар бар [3].
Қазақстан Республикасының 08.08.2002 жылғы N 345-II ЗРК Қазақстан Республикасындағы баланың құқығы туралы заңының 2 тарау, 6 бабында балалардың мүддесін қорғайтын мемлекеттік саясаттың мақсаттары көрсетілген. Атап айтқанда:
1) балалардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қамтамасыз ету, оларды кемсiтушілікке жол бермеу;
2) балалардың құқықтары мен заңды мүдделерiнің негiзгi кепiлдiктерiн нығайту, сондай-ақ құқықтары бұзылған жағдайларда оларды қалпына келтiру;
3) бала құқықтары кепілдiктерiнiң құқықтық негiздерiн қалыптастыру, баланың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау жөнiндегi тиiстi органдар мен ұйымдар құру;
4) балалардың дене бiтiмi, интеллектуалдық, рухани және имандылық тұрғысынан дамуына, олардың бойында елжандылық, азаматтық және бейбiтшiл сезiмдердi тәрбиелеуге, сондай-ақ баланың жеке адами тұлғасының қоғам мүддесi, мемлекет халықтарының дәстүрлерi, ұлттық және әлемдiк мәдениет жетiстiктерiне қол жеткiзуi үшiн мүмкіндiктерiн ашуға жәрдемдесу;
5) кәмелетке толмағандардың құқықтық санасы мен құқықтық мәдениетiн қалыптастыру жөніндегi нысаналы жұмысты қамтамасыз ету;
6) балаларды денсаулығы мен дамуына зардабын тигізетін ақпараттан қорғауды қамтамасыз ету болып табылады [4].
Елімізде халықаралық құқықтық құжаттардың ережелерін тәжірибеде қолдану және құқықтық салаға енгізу жөнінде жұмыс жүргізіліп жатыр. Адам құқықтарына қатысты 60-қа жуық халықаралық құжаттар ратификацияланған, соның ішінде 15-нен көбі балалардың құқықтарын қорғауға қатысты. 1989 жылы 20 қарашада қабылданған Бала құқықтары туралы Конвенция, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесінің 1994 жылғы
8 маусымдағы Бала құқықтары туралы Конвенцияларды бекіту туралы Қаулысымен бекітілген. Бұл - Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейінгі қабылданған алғашқы халықаралық құжаттардың бірі. 1994 жылы БҰҰ Бала құқықтары туралы Конвенциясы ратификацияланған сәттен бастап, Қазақстан Үкіметі балаларды қорғауға арналған халықаралық құқықтың негізгі ережелерін қолданыстағы заңнама бойынша жеткілікті жұмыс жүргізіп жатыр. 2002 жылдың 8 тамызында Қазақстан Республикасында бала құқықтары туралы Заң қабылданды, бұл заңға Конвенцияның негізгі ережелері, сондай-ақ қолданыстағы заңнама құрамында бар ережелер кірді [5]. Мысалы, ҚР ратификацияланған халықаралық құжаттар:
* БҰҰ-ның бала құқықтары туралы конвенциясы;
* Нәсiлдiк кемсiтушiлiктiң барлық нысандарын жою туралы конвенция;
* Балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына қатысты факультативтік хаттама;
* Балалардың қарулы жанжалдарға қатысуына байланысты факультативтік хаттама;
* Адамдарды сатуға және үшiншi тұлғалардың жезөкшелiктi пайдалануына қарсы күрес туралы конвенция;
* Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактi;
* Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактi;
* Балалар еңбегiнің жаман түрлерiне тыйым салу және жою жөніндегi шұғыл шаралар туралы ХЕҰ конвенциясы;
* Ананы қорғау туралы ХЕҰ конвенциясы;
* Адамдарды, әсіресе әйелдер мен балаларды сатудың алдын алу мен жолын кесу және ол үшін жазалау туралы хаттама;
* Балаларды қорғау және баланы шетелдік асырап алуға қатысты ынтымақтастық туралы конвенция;
* Балаларды халықаралық ұрлаудың азаматтық-құқықтық аспектілері туралы конвенция;
* Мүгедектердің құқықтары туралы конвенция [3].
Ал, 2016 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметі Білім беру саласындағы кемсітушілікке қарсы күрес туралы конвенцияны, Балаларға алименттерді және отбасын күтіп-бағудың басқа да нысандарын өндіріп алудың халықаралық тәртібі туралы конвенцияны және Алименттік міндеттемелерге қолданылатын құқық туралы хаттаманы ратификациялаған еді.
Елімізде Қазақстан-2050 Стратегиясында балалардың ерекше рөлі айқындалған, оған Қазақстан Республикасы тұңғыш президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың саяси ұстанымы дәлел: Балалар - қоғамымыздың ең әлсіз және қорғансыз бөлігі және олар құқықсыз болуға тиіс емес. Елбасы ретінде мен әрбір сәбидің құқығы қорғалуын талап ететін боламын. Біздің топырағымызда туған кез келген сәби - қазақстандық. Және мемлекет оны қамқорлығына алуға тиіс деп жазылған [6].
2009 жылғы ұлттық санақтың нәтижелері бойынша Қазақстан Республикасының балалары атты жинақ құрастырылды. Жинақта балалардың саны, олардың жынысы мен жасына қарай бөлінуі, ұлттық құрамы, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.