Қазақстандағы құс шаруашылығы мәселелері
Кіріспе
Еліміздің тәуелсіздігінің 10 жыл ішінде болған экономикалық өзгерістер ветеринарлық қызмет көрсету жүйесін түп-тамырымен өзгеруіне әкеп соқтырады.
Орталықталындырылған жоспарлы экономика кезеңінде қалыптасқан және бұрын толық мемлекет қаржысымен қаржыландырып келген ветеринарлық қызмет сапалы ветеринарлық қызмет көрсетуді қалыптастыра алмады. Ол жеке кәсіпкерлік саласының дамуына кедергі болады.
Осы жағдайлар Ветеринария туралы заңның талқыланып, 1995 жылы қабылдануына әсер етті.
Бұл қаулы ТМД елдері арасындағы заңды күші бар және сол уақыттың барлық талаптарына жауап беретін алғашқы құжаттардың бірі болды. Ол елімізде ветеринарияның бір саласы жеке кәсіпкерліктің дамуына жол ашты және бұл ветеринариялық қызмет көрсетудің нарықтық дамуына негіз болды [1].
Ветеринариялық жүйені дұрыс қалыптастыру жолында жасалған жұмысты негізге ала отырып, төмендегі мәліметтерге көңіл бөледі:
- мемлекеттік қадағалау, бақылау қызметінен шаруашылықтық-атқарушы қызметін бөліп ажырату жұмыстары атқарылды. Нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттер мысалында ветеринарияда инспекторлық жүйе құрылды. Ол мемлекетегі қызметтегі бөлімнен, ауыл округына және базарға дейінгі аумақты қамтыды. Мемлекеттік ветинспекторлар ветеринарлық тәжірибе жүргізбейді.
- ветеринариялық қызмет көрсетудің барлық саласы бәсекелестік ортаға шығарылған, бұған өте қауіпті жұқпалы аурулармен күресу шараларын ұйымдастыру және карантин қойылатын инфекциялық ауруларды жою жұмыстарын жүргізу қосылмаған.
- ветеринария саласында жұмыс атқаратын мелекеттік өндірістер саны анықталған.
- ветеринариялық препараттарды өндіруде барлық потенциалдық өндірушілердің байланысын қалыптастыруда және ветеринарлық қызмет көрсету нарығына ветпрепараттарды жеткізуде бәсекелестік ортасы кеңейтілген.
- осы қалыптасқан өзгерістердің бәрі 1995 жылы қабылданған заңға қарама-қайшылық туғызады және ол 2002 жылдың 10 шілдесінде жаңа талаптарға сай келетін Ветеринария туралы заңды қайта талқылап, қабылдануының себебі болды.
- жаңа Ветеринария туралы заңның мақсаты - ветеринарлық-санитарлық жағдайды жақсарту, жануарлар өнімдерін, шикізаттардың және ветеринарлық қадағалаудан өтетін басқа объектілердің қауіпсіздігін, халықты адам мен жануарларға ортақ жұқпалы аурулардан сақтау, сонымен қатар бірінші, экономикалық орталық құру [2].
1.Әдебиетке шолу
1.1 Қазақстандағы құс шаруашылығы мәселелері
Елімізде құс өсіру ауыл шаруашылығында маңызды орын алады және оның бір саласы ретінде халықтың сұранысын қажетті тұтынатын өніммен толық қамтамасыз етіп қанағаттандырады. Сонымен қатар, құс өндірісінің тиімді жұмыс жасауы үшін саланың бәсекеге қабілеттігін арттыратын бизнестерді жүзеге асыру механизімдерін енгізу мен қолданылатын ресурстардың ұтымды комбинациясын және оларды тиімді бөлу мен прогрессивті технологияларды енгізу арқылы бәсекеге қабілеттілікті арттыру қажет. Ал бәсеке өндірістік тиімділігін арттыра түсетіні анық [1, 2]. Сол себепті құс өнімі кешені шаруашылықтарын жалпы алғанда саланың толықтай бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Өз кезегінде бәсекелестіктің негізгі мақсаты тұтынушылар нарығына бәсекелесу және оның сұранысын барынша қанағаттандыру болып табылады. Нәтижесінде мемлекет құс өнімі кешенінің экономикалық тиімділігінің өсуіне қол жеткізу. Бұл жетістікке әрине өндіріске қарқынды ресурстарды үнемдеу өндіріс технологияларын енгізу негізінде бәсекеге қабілетті өнімдер шығару арқылы, республика тұрғындарын жұмыртқа мен құс етімен толық қамтамасыз ету. Сондай-ақ, әлемдік нарықты дамытудың нақты перспективаларын ескере отырып, экспортқа құс етінің өнімдерін жеткізу көлемін ұлғайту сынды жұмыстар арқылы қол жеткізуге болады. 2003-2017 жылдар кезеңінде жұмыртқа өндірісінің 2 826,3 млн. данаға немесе 24 пайызға өскен қарқыны байқалады. Сонымен бірге айта кететін жағдай, елде 2017 жылы 39913,5мың бас саны саналған, бұл 2003 жылға қарағанда 19,2 пайызға немесе 6439,5 мың басқа артық болып отыр. Құс фабрикалары мен кәсiпорындарында құс етi мен жұмыртқа өндiрiсінің көлемінің 2003-2017 жылдар аралығында жоғарылауының негізгі себептері бұл - осы саланың шаруашылық иелеріне тартымдылығы мен еліміздегі осы бағыттағы жүргізілген экономикалық саясаттарының болуына байланысты. Осы кезеңнің өндірісін дамытудағы жалпы экономикалық үрдістер Қазақстанда тікелей көрініс тапты және де онда екі арнайы қауымдастық құрылды: ет өндіру және жұмыртқа өндіру. Өндірістің ынтымақтастығы мен интеграциясы, шаруашылықаралық қатынастарды дамыту,әсіресе құс өндірісін өнеркәсіптік негізде қайта құру басталған кезеңде құс өндірісіндегі қарқынды дамудың маңызды факторлары болды. Құс өнеркәсібіндегі материалдық-техникалық базаны жаңарту, өндірістің шоғырлануымен қатар салалық мамандануды одан әрі дамыту инновацияның жетістіктерін кеңінен қолдануға және өндірісте өнім өндірудің қарқынын жеделдетуге мүмкіндік берді. Мұның бәрі, өз кезегінде, қысқа мерзім ішінде құсөндірісі кешенінің экономикалық тиімді жүйесін құруға мүмкіндік берді, ол барлық деңгейлерде құс өндірісін бірыңғай басқару құрылымын ұсынды: республикалық, облыстық және құс өндірісін құру деңгейінде [4]. Экономиканың аграрлық секторын өнеркәсіптік негізге көшіру арқылы адамның биологиялық объектілерге әсер етуі, өндірістің техникалық және ұйымдастырушылық-экономикалық факторлары артып, оның табиғи жағдайларға тәуелділігі азаяды. Көбіне бұл өнеркәсіптік өндірісте айқын көрінеді. 90-шы жылдарда реформалар басталып, елдегі құс өндірісінде өндіріс көлемінің тұрақты төмендеуі болған. 2000 жылы құс еті мен жұмыртқаларды өндіру көрсеткіштерін 1991 жылмен салыстырғанда, 2000 жылдары құс өнімдерін өндіру атап айтқанда арнайы құс фабрикаларында айтарлықтай төмендегенін көрсеткен, басқада шаруа қожалықтарындада жұмыртқа өндірісі айтарлықтай төмен болған [5]. Сондықтан жұмыртқаны өндіру үрдісі 1991 жылмен салыстырғанда, 2015 жылы жұмыртқа өндірісі 116,2% -ға өскенін, ал 2003 жылдан 2017 жылға дейін тұрақты өсім - 1,7 есе екенін көрсетті. Алайда, экономикалық реформа басталған жылдары, елімізде өндірісті дамыту үшін қорлар жеткіліксіз еді, ал 1991 жылы тауықтардың жұмыртқа туу қабілеті тек 160 дана жұмыртқа болған. Әлемдегі құс етін өндірудің өсуіне бірқатар факторлар әсер етіндігін айта кету керек және оларға келесілер жатады: өндірістің қарқынды өндіру тәсілдері, шоғырлануы мен өнеркәсіптік өндірістің тік интеграциясы, жоғары тиімділік және үнемі өсіп отыратын тұтынушылық сұранысы мен тағы басқа факторлары. АҚШ ауыл шаруашылығы министрлігінің (USDA) есебіне сәйкес, 2013 жылы әлемдік құс етінің өндірісі 85,4 млн. Тоннаны құрады. Құс етін жалпы тұтынудағы құс етінің әлемдік тұтыну үлесі 83,0 млн. тоннаны құрады [6]. Қазақстанның аумағында географиялық, әлеуметтік-экономикалық сипаттамалар мен экономикалық дамудың экономикалық ерекшеліктері негізінде бірнеше аймақты бөліп көрсетуге болады. Әр облыстың өзінің табиғи ерекшеліктері, ұйымдастырушылық және құрылымдық ерекшеліктері болады, олардың әрқайсысында аймақтың экономикалық бейінін анықтайтын ерекше экономикалық және әлеуметтік жағдайлар бар. Қазақстан үшін өзінің кеңбайтақ ұлан ғасыр аумағында әртүрлі құс өнімдерін өндіретін және сату мүмкіндіктері жоғарылату мен ауыл шаруашылық секторларын ұтымды орналастыру және мамандандыру мәселелерін шешу аса маңызды. ҚР ҰЭМ статистикалық комитетінің деректері бойынша, 2017 жылы құс өндірісі шаруашылықтардың барлық санаттарында құс саны бойынша бірінші орынды Алматы облысы алады, қатысу үлесі 23,2% құрайды. Сонымен бірге құс басының төмендеуіне негізінен Ақтөбе, Жамбыл және Павлодар облыстарында орын алған. Қазіргі уақытта Алматы облысы жұмыртқа өндірісі бойынша алдыңғы қатарда тұр 2017 жылғы санақ бойыншы - 1082,9 млн. дана немесе жалпы көлемнің -21%.-ы. Одан кейін Ақмола облысы 16% (796,9 млн.дана), СҚО 13,7% (700 млн.дана), Қостанай облысы 12,7% (649,3 млн.дана) және Қарағанды облысы 12,3% (630,3 млн). Сонымен қатар, құс өсіру саласының дамуында өңірлік ерекшеліктер көрініс табады. Осылайша, Солтүстік Қазақстан облысы объективті болып, өңірлік жағдайлар негізінде өндіруші болып табылады. Осыған байланысты, оған өнімнің негізгі түрлеріне қатысты экспорттық саясатымен сипатталу тән. Ол, басқа өндіруші өңірлер сияқты, аймақаралық деңгейде де, мемлекеттік деңгейде де азық-түлік қауіпсіздігі мәселесін айқындайды. Халықтың азық-түліктің барлық түрлерімен, соның ішінде құс шаруашылығы өнімімен де қамтамасыз етілуі өңірлік деңгейдегі азық-түлік қауіпсіздігіне тікелей байланысты. Нарық заңдарына сәйкес құс өнімдерін өндіруді сұранысқа сай анықталған белгілі бір лимиттерге дейін арттыру ұсынылады, себебі басқаша өндіріс әлеуетті сатып алушылардан сұраныстың болмауына әкелуі мүмкін [7].
1.2 Жоғары патогенді құс тұмауы және оның сипаттамалары
Құс тұмауы - құс жұқпалы ауруы, Патогеннің кейбір штамдары адамдар үшін патогенді болып табылады, ауыр өлімге әкеліп соғады. Құс тұмауының жоғары температурасы бар, джәнеарея, құсу, Катараль синдромы, мұрыннан және құмырадан қан кету, кеуде ауыруы, пневмония, өткір респираторлық ақаулар, өкпе ісінуі. Құс тұмауының диагнозын ELISA-ға рұқсат етіңіз, ПТР, вирусологиялық зерттеулер, кеуде радиографиясы. Құс тұмауына емдеу жатады, вирусқа қарсы және симптоматикалық агенттерді енгізу.
Құс тұмауы - өткір вирустық ауру, жұқпалы және уытты адамда жүреді, асқазан-ішек және респираторлық синдромдар. Адамдардың құс тұмауы вирусын жұқтырғаны туралы алғаш рет 1997 жылы Гонконгте болған кезде белгілі болды. Кейінгі жылдары Азиядан құс тұмауы Еуропаға және Африкаға таралды, миллиондаған жабайы және тұрмыстық құстардың жұқпалы ауруларына және жүздеген адамның жағдайына әкеліп соғады. Қазіргі уақытта Ресейде инфекцияның өршуі құстардың арасында ғана тіркеледі. Экономикалық шығындардың жоғары болуына байланысты құс тұмауына қарсы күрестің өзектілігі, мал құстарын мәжбүрлеп жоюмен байланысты, сондай-ақ халықтың аурудың пандемиялық әлеуеті. Құс тұмауы өте агрессивті курсқа ие: өкпе асқынуларынан өлім 60-70 дейін жетеді% [8].
Қоздырғышы - Orthomyxoviridae тұқымдастығына жататын вирус, Jnfluenzavizuc түрі, А типі. Тұмау вирусының А типінің сыртқы гемогглютинді белогі бойынша - 15, нейраминидазе бойынша - 9 түрлері бар. Өте жиі жоғары зардапты категорияға вирустың гемогглютинді Н 5 және Н 7 сероварианттары жатады. Құс тұмауының вирусы өзгергіш, сондай-ақ адам және құс тұмауларының вирустарымен бірігу нәтижесінде тегін қайта өзгертуге (реассортацияа) қабілетті. Тұмаудың тегі өзгерген вирусы адамның денсаулығы мен өміріне қауіп төндіреді [9].
Құс тұмауының себептері. РНҚ вирусы, құс тұмауы, тұмау ауруына жатады, Ortomyxoviridae отбасы. Ақуыздың түріне байланысты (гемагглутинин және нейраминидаз), сыртқы қабығында орналасқан, құс тұмауы вирусының түрлі антигендік түрлерін шығарады. Адамдар үшін ең үлкен қауіп H5N1 және H7N7 штамдары болып табылады, өйткені олар тез мутацияға қабілетті және ауыр аурудың ауыр түрлеріне және жоғары өлімге әкеп соғуы мүмкін. Бұл штамдар маусымдық және шошқа тұмауы вирустарымен бірге өте қауіпті. Сондай-ақ, адамдарда құс тұмауының оқиғалары белгілі, H7N9 вирусының төмен патогенді кіші түрімен байланысты, негізінен араласқан адамдарға әсер етеді. Құс тұмауының вирусы ұзаққа созылмайды, алайда 2-3 минут ішінде қайнаған кезде өледі [10].
Инфекцияның таралу көзі жабайы суда жүзетін құс (қаздар, үйректер, аққулар) және үй құсы (тауықтар, түйетауық), онда құс тұмауының вирусы ішекке жатады және сыртқы безеулерге нәжіспен бөлінеді. Маусымды көші-қон жапырақты құстарға ұзақ қашықтықта вирусты алып жүруге мүмкіндік береді. Адамның жұқпалы ауруымен ауыратын немесе өлі құс тұмауымен байланыста арқылы ауамен түсетін тамшылармен және фекаль-ауыз жолымен жүзеге асырылады. Адамнан адамға ешқандай хабар берілмеген. Құс фабрикаларында жұмыс жасайтын қызметкерлерге құс тұмауының кәсіби қаупін арттыру, мал шаруашылығы, ветеринарлар [11].
Құстар, құс тұмауы вирусын жұқтырған, баяулады, нашар шапшаң, суды ашкөздікпен ішу, жыртылған, дыбыс шығарады. Оларда қызыл көз және шырышты қабаттар бар, мұрын өтуінен секреция шығарады; диарея пайда болады, жүрудің бұзылуы, конвульсиялар. Өлгенге дейін сырғалар мен ілгек цианозы байқалады. Өлген құстардың ашылуында тыныс алу шырышында көптеген қан кетулерге назар аударылады, GIT, бүйрек және бауыр. Мал құсатын жаппай жоғалуына байланысты құс тұмауы жиі аталады тауық оба и тауықтың безгегі эбола.
Құс тұмауының белгілері. Адам құс тұмауы вирусын жұқтырған кезде инкубация кезеңі 2-3 күнге созылады (сирек 2 апта). Құс тұмауының клиникалық көріністерінің кезеңіне жұқпалы-токсикалық дамиды, асқазан-ішек және респираторлық синдромдар. Жедел инфекция көрінісі - жоғары температурадан 38-40 дейін°С, түршігерлік салқын, бұлшықет және бас ауруы. Ринит мүмкін болуы мүмкін, конъюнктивит, жұмсақ катаральді синдром (фарингит), мұрыннан және құмырадан қан кету. Іштің жартысында іштің ауыруы орын алады, қайталанған құсу және сулы диарея. Пациенттердің үштен бірі бүйрек жеткіліксіздігінің дамуына әкеледі.
Құс тұмауы көрінісінің басталуынан 2-3 күннен кейін тыныс синдромы қосылады. Вирустық вирустық пневмония дамиды, Кокстықпен жүретін жөтелмен бірге жүреді, гемоптиз, тыныс жетіспеушілігі, такипния, цианоз. Өкпенің қабыну өзгерістерінің жылдам прогрессиясы өткір респираторлық бұзылыс синдромының дамуына әкеледі. Құс тұмауы бар науқастардың өлімі әдетте өкпе ісінуден аурудың екінші аптасында орын алады, өткір респираторлық ақаулар, көптеген органдардың бұзылуы немесе қосалқы бактериалды және саңырауқұлақ инфекциясы. Ең құс тұмауы ерте балалық шақта өтеді. Балалардағы аурудың ерекшеліктері менингоэнцефалит дамуымен сипатталады, бас ауырсынуымен құсу арқылы жүреді, сананың бұзылуы [12].
Құс тұмауын диагностикалау және емдеу. Аурудың бастапқы кезеңінде құс тұмауының белгілері қарапайым маусымдық тұмау көріністеріне ұқсайды, диагноз қою қиын. бұдан басқа, құс тұмауына парайнфлюзден дифференциация қажет, аденовиральды, риновирус, тыныс синтезі жұқпасы. Құс тұмауының негізгі белгілері -- аймақтағы инфекцияның пайда болуы, жұқтырған құспен алдын-ала байланыстыру, жоғары температура, диарея синдромы, прогрессивті пневмония. Аурудың ерте кезеңінде өкпенің рентгенографиясы көптеген қабыну инфильтраттарын анықтады, өкпенің ұлпасының тез таралуына және тез таралуына бейім. Құс тұмауын емдеу иммунологиялық түрде жасалады (ELISA), молекулалық генетика (ПТР), вирусологиялық әдістер.
Жұқпалы ауруханаларда күдікті немесе құс тұмауы диагнозы бар науқастар ауруханаға жатқызылды. Инфекция этиотропты терапияны вирусқа қарсы препараттар жүргізеді, вирустық репликацияны азайтады және өмір сүру перспективаларын жақсартады. Олардың қатарында оселтамивир ең жоғары тиімділікті көрсетті, zanamivir, римантады, umifenovir. Аспапқа қарсы препараттар жоғары температура кезінде қолданылады (паракетамол, ибупрофен). Құс тұмауы ацетилсалицил қышқылын және метамизол натрийін емдеуге мүлдем қарсы. Антибактериалды препараттардың рецепті бактериялық асқынулардың пайда болу жағдайында ғана негізделеді [13].
Құс тұмауының болжамдары және алдын-алу. Құс тұмауынан кейінгі иммунитет қысқа мерзімді және типке тән. Бұл білдіреді, басқа маусымда қайта зарарсыздандыру мүмкіндігі алынып тасталмайды. Инфекцияның өршуімен, ең көп патогенді құс тұмауы штаммдарының туындауы, өлім 50-70 құрайды%. Ең пессимистік болжамдарға сәйкес, вирус A(H5N1) бүкіл әлем бойынша құс тұмауы пандемиясына себеп болуы мүмкін және 150 миллион адамның өліміне әкеп соғуы мүмкін. адам.
Мал басқан құстар, құс тұмауы вирусын жұқтырған, жойылуы керек. Құс егуге арналған эпиизоотияны бақылайтын құрал ретінде қолданылады. Адамдардағы құс тұмауының алдын алу иммундық жүйені нығайтуға бағытталған, профилактикалық режимдер үшін вирусқа қарсы препараттарды қабылдау. Мүмкіндігінше үй жануарлары мен жабайы құстармен тығыз байланыста болыңыз, құс еті мен тауық жұмыртқасынан ыдыс-аяқтарды дайындау кезінде сақтық шараларын қабылдаңыз. Маусымдық вакцина бар тұмауға қарсы вакцинация асқыну қаупін төмендетеді, сонымен қатар құс тұмауы вирусының мүмкін мутацияларын болдырмау және оның адамнан адамға өту мүмкіндігі [14, 15].
Адамдардың құс тұмауының клиникалық көріністері: Инкубациялық кезең 2-3 күн болып табылады. Жедел басталуы: 38 ° C, қызба, миалгия. Катаральді синдром әлсіз болып табылады, дегенмен, бұл жұлдыру ауыруы мүмкін, суық болуы мүмкін. Науқастардың 50% -де - сулы диарея дамиды. 2-3 күнде бірге төменгі тыныс синдромы дамиды: пневмония, респираторлық дистресс синдромы (ЖТЖ, бронхиолит). Жөтел құрғақ, қақырық қан қоспалы, өкпе ылғалды және құрғақ сырылдар, қытырлақ хрипы, аудандары тахипноэ, қан қысымы төмендеуі болуы мүмкін. Құс тұмауының алдын ала диагнозын келесі тізімнің негізінде қойылады:
1. Жоғары қызба.
2. Жөтел, ентігу.
3. Конъюнктивиттің болмауы, бөртпе.
4. Облысында H5N1 тұмауы бұрқ болуы.
1) Қауіпсіздік шаралар: құс тұмауына күдікті барлық науқастарды ауруханаға жатқызу. Стационардан тек температурасы 7 күннің ішінде қалыпқа келген науқастарды ғана жазуға болады.
2) Нақты емдеу вирусқа қарсы кең ауқымды препараттар қамтиды: озельтамивир немесе тамифлю, занамивир немесе реленза, арбидол, альгирем.
3) Симптоматикалық емдеу: жоғары қызбаны түсіру үшін пайдаланылатын есірткілер - парацетамол, найз, ибупрофен. Олардың вирусқа қарсы терапияны күшейтетін әсері бар [17, 18].
1.3 Жоғары патогенді құс тұмауы бойынша эпизоотиялық жағдайлар
Құс тұмауының вирусы алғаш XX ғасырдың басында Италияда анықталған және ұзақ бойы адамдар үшін қауіпсіз деп есептелінген. Құс тұмауының вирустары жабайы және үй құстарында, жылқыларда, шошқаларда кездеседі. Жабайы құстар (әсіресе суда жүзетін үйрек, қаз, аққу және т. б.) әдетте құс тұмауымен ауырмайды, бірақ індеттің таралу көздері болып табылады. Үй құстарды құс тұмауына шалдыққан жағдайда ауру жасырын түрде өтіп, құстардың өліміне соқтырады. Құс тұмауының вирусын адамдардың алғаш жұқтыруы 1997 жылы Гонконгта тіркелген. Онда құс тұмауы вирусының Н5N1 түрімен 18 адам науқастанып, алтауы қайтыс болған. 2003 жылы құс тұмауы Вьетнамда, Камбоджада, Қытайда, Индонезияда, Лаоста, Пәкістанда, Кореяда, Таиландта, Тайвань мен Жапонияда тараған. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша, 2003 жылдан бері құс тұмауымен 100 адам сырқаттанған, олардың жартысының көбі өлген. Ресми деректер бойынша, 2005 жылдың 7 айында әлемде құс тұмауына шалдыққан 67 адам тіркелген, аталған кеселге негізін 25 жасқа дейінгі жастар шалдыққан, ол кеселге шалдыққандардың 70% құрайды. Оның ішінде 25 адам өлген. Осы уақытқа дейін вирустың адамнан адамға жұғуы анықталмаған. Сырқаттанғандардың бәрі ауруды құстардан жұқтырған. Вирустың мутациялық өзгерістерге ұшырауына байланысты оның вирулентігі күшейген. Құс тұмауының вирусының таралуы жабайы құстардың көктемге және күзге ұшу бағытына байланысты. Қазақстан Республикасының 24 ауданы, оның ішінде Оңтістік Қазақстан облысының Шардара, Мақтарал, Сарыағаш және Арал аудандары суда жүзетін құстардың күзге ұшу жолында орналасқан. Осы аудандарда құс тұмауы вирусының таралуы қаупі жоғары. Құс тұмауына шалдыққан науқаста байқалатын белгілер кәдімгі тұмаудың белгілеріне ұқсас. Үйреншікті зертханалық тексерулермен вирус Н5N1 штаммы анықталмайды, сондықтан дұрыс нақтама кеш қойылуы мүмкін. Нақтама қойылғанға дейінгі аралықта ауру асқынып, геморрагиялық пневмония, өкпе-жүрек жеткіліксіздігі, өкпенің қабынуы, энцефалопатия белгіліері байқалады. 1997-1999 жылдардағы індеттерден кейін құс тұмауына қарсы вакциналар дайындала басталды, олар клиникалық сынақтардан өтуде. Ем шаралары жүргізілген кезде құс тұмауын емдеуде кәдімгі адам тұмауына қарсы дәрі-дәрмектер жақсы нәтиже берген. Құс тұмауы вирусының "амантадин" және "ремантадин"ге сезімталдығы анықталған. Оған қосымша "санамивир" және "озельтамивир" дәрілерінің құс тұмауын емдеуде тиімділігі өте жоғары. Бүгінгі күнде Қазақстан Республикасында құс тұмауының таралуының алдын алу үшін төмендегі іс-шаралар жүргізілуде. Құс фермаларында ветеринарлық қадағалау, залалсыздандыру талаптары күшейтілген, құс тұмауына күдікті 5000 құс өртелінді. Шетелдерден және құс ... жалғасы
Еліміздің тәуелсіздігінің 10 жыл ішінде болған экономикалық өзгерістер ветеринарлық қызмет көрсету жүйесін түп-тамырымен өзгеруіне әкеп соқтырады.
Орталықталындырылған жоспарлы экономика кезеңінде қалыптасқан және бұрын толық мемлекет қаржысымен қаржыландырып келген ветеринарлық қызмет сапалы ветеринарлық қызмет көрсетуді қалыптастыра алмады. Ол жеке кәсіпкерлік саласының дамуына кедергі болады.
Осы жағдайлар Ветеринария туралы заңның талқыланып, 1995 жылы қабылдануына әсер етті.
Бұл қаулы ТМД елдері арасындағы заңды күші бар және сол уақыттың барлық талаптарына жауап беретін алғашқы құжаттардың бірі болды. Ол елімізде ветеринарияның бір саласы жеке кәсіпкерліктің дамуына жол ашты және бұл ветеринариялық қызмет көрсетудің нарықтық дамуына негіз болды [1].
Ветеринариялық жүйені дұрыс қалыптастыру жолында жасалған жұмысты негізге ала отырып, төмендегі мәліметтерге көңіл бөледі:
- мемлекеттік қадағалау, бақылау қызметінен шаруашылықтық-атқарушы қызметін бөліп ажырату жұмыстары атқарылды. Нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттер мысалында ветеринарияда инспекторлық жүйе құрылды. Ол мемлекетегі қызметтегі бөлімнен, ауыл округына және базарға дейінгі аумақты қамтыды. Мемлекеттік ветинспекторлар ветеринарлық тәжірибе жүргізбейді.
- ветеринариялық қызмет көрсетудің барлық саласы бәсекелестік ортаға шығарылған, бұған өте қауіпті жұқпалы аурулармен күресу шараларын ұйымдастыру және карантин қойылатын инфекциялық ауруларды жою жұмыстарын жүргізу қосылмаған.
- ветеринария саласында жұмыс атқаратын мелекеттік өндірістер саны анықталған.
- ветеринариялық препараттарды өндіруде барлық потенциалдық өндірушілердің байланысын қалыптастыруда және ветеринарлық қызмет көрсету нарығына ветпрепараттарды жеткізуде бәсекелестік ортасы кеңейтілген.
- осы қалыптасқан өзгерістердің бәрі 1995 жылы қабылданған заңға қарама-қайшылық туғызады және ол 2002 жылдың 10 шілдесінде жаңа талаптарға сай келетін Ветеринария туралы заңды қайта талқылап, қабылдануының себебі болды.
- жаңа Ветеринария туралы заңның мақсаты - ветеринарлық-санитарлық жағдайды жақсарту, жануарлар өнімдерін, шикізаттардың және ветеринарлық қадағалаудан өтетін басқа объектілердің қауіпсіздігін, халықты адам мен жануарларға ортақ жұқпалы аурулардан сақтау, сонымен қатар бірінші, экономикалық орталық құру [2].
1.Әдебиетке шолу
1.1 Қазақстандағы құс шаруашылығы мәселелері
Елімізде құс өсіру ауыл шаруашылығында маңызды орын алады және оның бір саласы ретінде халықтың сұранысын қажетті тұтынатын өніммен толық қамтамасыз етіп қанағаттандырады. Сонымен қатар, құс өндірісінің тиімді жұмыс жасауы үшін саланың бәсекеге қабілеттігін арттыратын бизнестерді жүзеге асыру механизімдерін енгізу мен қолданылатын ресурстардың ұтымды комбинациясын және оларды тиімді бөлу мен прогрессивті технологияларды енгізу арқылы бәсекеге қабілеттілікті арттыру қажет. Ал бәсеке өндірістік тиімділігін арттыра түсетіні анық [1, 2]. Сол себепті құс өнімі кешені шаруашылықтарын жалпы алғанда саланың толықтай бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Өз кезегінде бәсекелестіктің негізгі мақсаты тұтынушылар нарығына бәсекелесу және оның сұранысын барынша қанағаттандыру болып табылады. Нәтижесінде мемлекет құс өнімі кешенінің экономикалық тиімділігінің өсуіне қол жеткізу. Бұл жетістікке әрине өндіріске қарқынды ресурстарды үнемдеу өндіріс технологияларын енгізу негізінде бәсекеге қабілетті өнімдер шығару арқылы, республика тұрғындарын жұмыртқа мен құс етімен толық қамтамасыз ету. Сондай-ақ, әлемдік нарықты дамытудың нақты перспективаларын ескере отырып, экспортқа құс етінің өнімдерін жеткізу көлемін ұлғайту сынды жұмыстар арқылы қол жеткізуге болады. 2003-2017 жылдар кезеңінде жұмыртқа өндірісінің 2 826,3 млн. данаға немесе 24 пайызға өскен қарқыны байқалады. Сонымен бірге айта кететін жағдай, елде 2017 жылы 39913,5мың бас саны саналған, бұл 2003 жылға қарағанда 19,2 пайызға немесе 6439,5 мың басқа артық болып отыр. Құс фабрикалары мен кәсiпорындарында құс етi мен жұмыртқа өндiрiсінің көлемінің 2003-2017 жылдар аралығында жоғарылауының негізгі себептері бұл - осы саланың шаруашылық иелеріне тартымдылығы мен еліміздегі осы бағыттағы жүргізілген экономикалық саясаттарының болуына байланысты. Осы кезеңнің өндірісін дамытудағы жалпы экономикалық үрдістер Қазақстанда тікелей көрініс тапты және де онда екі арнайы қауымдастық құрылды: ет өндіру және жұмыртқа өндіру. Өндірістің ынтымақтастығы мен интеграциясы, шаруашылықаралық қатынастарды дамыту,әсіресе құс өндірісін өнеркәсіптік негізде қайта құру басталған кезеңде құс өндірісіндегі қарқынды дамудың маңызды факторлары болды. Құс өнеркәсібіндегі материалдық-техникалық базаны жаңарту, өндірістің шоғырлануымен қатар салалық мамандануды одан әрі дамыту инновацияның жетістіктерін кеңінен қолдануға және өндірісте өнім өндірудің қарқынын жеделдетуге мүмкіндік берді. Мұның бәрі, өз кезегінде, қысқа мерзім ішінде құсөндірісі кешенінің экономикалық тиімді жүйесін құруға мүмкіндік берді, ол барлық деңгейлерде құс өндірісін бірыңғай басқару құрылымын ұсынды: республикалық, облыстық және құс өндірісін құру деңгейінде [4]. Экономиканың аграрлық секторын өнеркәсіптік негізге көшіру арқылы адамның биологиялық объектілерге әсер етуі, өндірістің техникалық және ұйымдастырушылық-экономикалық факторлары артып, оның табиғи жағдайларға тәуелділігі азаяды. Көбіне бұл өнеркәсіптік өндірісте айқын көрінеді. 90-шы жылдарда реформалар басталып, елдегі құс өндірісінде өндіріс көлемінің тұрақты төмендеуі болған. 2000 жылы құс еті мен жұмыртқаларды өндіру көрсеткіштерін 1991 жылмен салыстырғанда, 2000 жылдары құс өнімдерін өндіру атап айтқанда арнайы құс фабрикаларында айтарлықтай төмендегенін көрсеткен, басқада шаруа қожалықтарындада жұмыртқа өндірісі айтарлықтай төмен болған [5]. Сондықтан жұмыртқаны өндіру үрдісі 1991 жылмен салыстырғанда, 2015 жылы жұмыртқа өндірісі 116,2% -ға өскенін, ал 2003 жылдан 2017 жылға дейін тұрақты өсім - 1,7 есе екенін көрсетті. Алайда, экономикалық реформа басталған жылдары, елімізде өндірісті дамыту үшін қорлар жеткіліксіз еді, ал 1991 жылы тауықтардың жұмыртқа туу қабілеті тек 160 дана жұмыртқа болған. Әлемдегі құс етін өндірудің өсуіне бірқатар факторлар әсер етіндігін айта кету керек және оларға келесілер жатады: өндірістің қарқынды өндіру тәсілдері, шоғырлануы мен өнеркәсіптік өндірістің тік интеграциясы, жоғары тиімділік және үнемі өсіп отыратын тұтынушылық сұранысы мен тағы басқа факторлары. АҚШ ауыл шаруашылығы министрлігінің (USDA) есебіне сәйкес, 2013 жылы әлемдік құс етінің өндірісі 85,4 млн. Тоннаны құрады. Құс етін жалпы тұтынудағы құс етінің әлемдік тұтыну үлесі 83,0 млн. тоннаны құрады [6]. Қазақстанның аумағында географиялық, әлеуметтік-экономикалық сипаттамалар мен экономикалық дамудың экономикалық ерекшеліктері негізінде бірнеше аймақты бөліп көрсетуге болады. Әр облыстың өзінің табиғи ерекшеліктері, ұйымдастырушылық және құрылымдық ерекшеліктері болады, олардың әрқайсысында аймақтың экономикалық бейінін анықтайтын ерекше экономикалық және әлеуметтік жағдайлар бар. Қазақстан үшін өзінің кеңбайтақ ұлан ғасыр аумағында әртүрлі құс өнімдерін өндіретін және сату мүмкіндіктері жоғарылату мен ауыл шаруашылық секторларын ұтымды орналастыру және мамандандыру мәселелерін шешу аса маңызды. ҚР ҰЭМ статистикалық комитетінің деректері бойынша, 2017 жылы құс өндірісі шаруашылықтардың барлық санаттарында құс саны бойынша бірінші орынды Алматы облысы алады, қатысу үлесі 23,2% құрайды. Сонымен бірге құс басының төмендеуіне негізінен Ақтөбе, Жамбыл және Павлодар облыстарында орын алған. Қазіргі уақытта Алматы облысы жұмыртқа өндірісі бойынша алдыңғы қатарда тұр 2017 жылғы санақ бойыншы - 1082,9 млн. дана немесе жалпы көлемнің -21%.-ы. Одан кейін Ақмола облысы 16% (796,9 млн.дана), СҚО 13,7% (700 млн.дана), Қостанай облысы 12,7% (649,3 млн.дана) және Қарағанды облысы 12,3% (630,3 млн). Сонымен қатар, құс өсіру саласының дамуында өңірлік ерекшеліктер көрініс табады. Осылайша, Солтүстік Қазақстан облысы объективті болып, өңірлік жағдайлар негізінде өндіруші болып табылады. Осыған байланысты, оған өнімнің негізгі түрлеріне қатысты экспорттық саясатымен сипатталу тән. Ол, басқа өндіруші өңірлер сияқты, аймақаралық деңгейде де, мемлекеттік деңгейде де азық-түлік қауіпсіздігі мәселесін айқындайды. Халықтың азық-түліктің барлық түрлерімен, соның ішінде құс шаруашылығы өнімімен де қамтамасыз етілуі өңірлік деңгейдегі азық-түлік қауіпсіздігіне тікелей байланысты. Нарық заңдарына сәйкес құс өнімдерін өндіруді сұранысқа сай анықталған белгілі бір лимиттерге дейін арттыру ұсынылады, себебі басқаша өндіріс әлеуетті сатып алушылардан сұраныстың болмауына әкелуі мүмкін [7].
1.2 Жоғары патогенді құс тұмауы және оның сипаттамалары
Құс тұмауы - құс жұқпалы ауруы, Патогеннің кейбір штамдары адамдар үшін патогенді болып табылады, ауыр өлімге әкеліп соғады. Құс тұмауының жоғары температурасы бар, джәнеарея, құсу, Катараль синдромы, мұрыннан және құмырадан қан кету, кеуде ауыруы, пневмония, өткір респираторлық ақаулар, өкпе ісінуі. Құс тұмауының диагнозын ELISA-ға рұқсат етіңіз, ПТР, вирусологиялық зерттеулер, кеуде радиографиясы. Құс тұмауына емдеу жатады, вирусқа қарсы және симптоматикалық агенттерді енгізу.
Құс тұмауы - өткір вирустық ауру, жұқпалы және уытты адамда жүреді, асқазан-ішек және респираторлық синдромдар. Адамдардың құс тұмауы вирусын жұқтырғаны туралы алғаш рет 1997 жылы Гонконгте болған кезде белгілі болды. Кейінгі жылдары Азиядан құс тұмауы Еуропаға және Африкаға таралды, миллиондаған жабайы және тұрмыстық құстардың жұқпалы ауруларына және жүздеген адамның жағдайына әкеліп соғады. Қазіргі уақытта Ресейде инфекцияның өршуі құстардың арасында ғана тіркеледі. Экономикалық шығындардың жоғары болуына байланысты құс тұмауына қарсы күрестің өзектілігі, мал құстарын мәжбүрлеп жоюмен байланысты, сондай-ақ халықтың аурудың пандемиялық әлеуеті. Құс тұмауы өте агрессивті курсқа ие: өкпе асқынуларынан өлім 60-70 дейін жетеді% [8].
Қоздырғышы - Orthomyxoviridae тұқымдастығына жататын вирус, Jnfluenzavizuc түрі, А типі. Тұмау вирусының А типінің сыртқы гемогглютинді белогі бойынша - 15, нейраминидазе бойынша - 9 түрлері бар. Өте жиі жоғары зардапты категорияға вирустың гемогглютинді Н 5 және Н 7 сероварианттары жатады. Құс тұмауының вирусы өзгергіш, сондай-ақ адам және құс тұмауларының вирустарымен бірігу нәтижесінде тегін қайта өзгертуге (реассортацияа) қабілетті. Тұмаудың тегі өзгерген вирусы адамның денсаулығы мен өміріне қауіп төндіреді [9].
Құс тұмауының себептері. РНҚ вирусы, құс тұмауы, тұмау ауруына жатады, Ortomyxoviridae отбасы. Ақуыздың түріне байланысты (гемагглутинин және нейраминидаз), сыртқы қабығында орналасқан, құс тұмауы вирусының түрлі антигендік түрлерін шығарады. Адамдар үшін ең үлкен қауіп H5N1 және H7N7 штамдары болып табылады, өйткені олар тез мутацияға қабілетті және ауыр аурудың ауыр түрлеріне және жоғары өлімге әкеп соғуы мүмкін. Бұл штамдар маусымдық және шошқа тұмауы вирустарымен бірге өте қауіпті. Сондай-ақ, адамдарда құс тұмауының оқиғалары белгілі, H7N9 вирусының төмен патогенді кіші түрімен байланысты, негізінен араласқан адамдарға әсер етеді. Құс тұмауының вирусы ұзаққа созылмайды, алайда 2-3 минут ішінде қайнаған кезде өледі [10].
Инфекцияның таралу көзі жабайы суда жүзетін құс (қаздар, үйректер, аққулар) және үй құсы (тауықтар, түйетауық), онда құс тұмауының вирусы ішекке жатады және сыртқы безеулерге нәжіспен бөлінеді. Маусымды көші-қон жапырақты құстарға ұзақ қашықтықта вирусты алып жүруге мүмкіндік береді. Адамның жұқпалы ауруымен ауыратын немесе өлі құс тұмауымен байланыста арқылы ауамен түсетін тамшылармен және фекаль-ауыз жолымен жүзеге асырылады. Адамнан адамға ешқандай хабар берілмеген. Құс фабрикаларында жұмыс жасайтын қызметкерлерге құс тұмауының кәсіби қаупін арттыру, мал шаруашылығы, ветеринарлар [11].
Құстар, құс тұмауы вирусын жұқтырған, баяулады, нашар шапшаң, суды ашкөздікпен ішу, жыртылған, дыбыс шығарады. Оларда қызыл көз және шырышты қабаттар бар, мұрын өтуінен секреция шығарады; диарея пайда болады, жүрудің бұзылуы, конвульсиялар. Өлгенге дейін сырғалар мен ілгек цианозы байқалады. Өлген құстардың ашылуында тыныс алу шырышында көптеген қан кетулерге назар аударылады, GIT, бүйрек және бауыр. Мал құсатын жаппай жоғалуына байланысты құс тұмауы жиі аталады тауық оба и тауықтың безгегі эбола.
Құс тұмауының белгілері. Адам құс тұмауы вирусын жұқтырған кезде инкубация кезеңі 2-3 күнге созылады (сирек 2 апта). Құс тұмауының клиникалық көріністерінің кезеңіне жұқпалы-токсикалық дамиды, асқазан-ішек және респираторлық синдромдар. Жедел инфекция көрінісі - жоғары температурадан 38-40 дейін°С, түршігерлік салқын, бұлшықет және бас ауруы. Ринит мүмкін болуы мүмкін, конъюнктивит, жұмсақ катаральді синдром (фарингит), мұрыннан және құмырадан қан кету. Іштің жартысында іштің ауыруы орын алады, қайталанған құсу және сулы диарея. Пациенттердің үштен бірі бүйрек жеткіліксіздігінің дамуына әкеледі.
Құс тұмауы көрінісінің басталуынан 2-3 күннен кейін тыныс синдромы қосылады. Вирустық вирустық пневмония дамиды, Кокстықпен жүретін жөтелмен бірге жүреді, гемоптиз, тыныс жетіспеушілігі, такипния, цианоз. Өкпенің қабыну өзгерістерінің жылдам прогрессиясы өткір респираторлық бұзылыс синдромының дамуына әкеледі. Құс тұмауы бар науқастардың өлімі әдетте өкпе ісінуден аурудың екінші аптасында орын алады, өткір респираторлық ақаулар, көптеген органдардың бұзылуы немесе қосалқы бактериалды және саңырауқұлақ инфекциясы. Ең құс тұмауы ерте балалық шақта өтеді. Балалардағы аурудың ерекшеліктері менингоэнцефалит дамуымен сипатталады, бас ауырсынуымен құсу арқылы жүреді, сананың бұзылуы [12].
Құс тұмауын диагностикалау және емдеу. Аурудың бастапқы кезеңінде құс тұмауының белгілері қарапайым маусымдық тұмау көріністеріне ұқсайды, диагноз қою қиын. бұдан басқа, құс тұмауына парайнфлюзден дифференциация қажет, аденовиральды, риновирус, тыныс синтезі жұқпасы. Құс тұмауының негізгі белгілері -- аймақтағы инфекцияның пайда болуы, жұқтырған құспен алдын-ала байланыстыру, жоғары температура, диарея синдромы, прогрессивті пневмония. Аурудың ерте кезеңінде өкпенің рентгенографиясы көптеген қабыну инфильтраттарын анықтады, өкпенің ұлпасының тез таралуына және тез таралуына бейім. Құс тұмауын емдеу иммунологиялық түрде жасалады (ELISA), молекулалық генетика (ПТР), вирусологиялық әдістер.
Жұқпалы ауруханаларда күдікті немесе құс тұмауы диагнозы бар науқастар ауруханаға жатқызылды. Инфекция этиотропты терапияны вирусқа қарсы препараттар жүргізеді, вирустық репликацияны азайтады және өмір сүру перспективаларын жақсартады. Олардың қатарында оселтамивир ең жоғары тиімділікті көрсетті, zanamivir, римантады, umifenovir. Аспапқа қарсы препараттар жоғары температура кезінде қолданылады (паракетамол, ибупрофен). Құс тұмауы ацетилсалицил қышқылын және метамизол натрийін емдеуге мүлдем қарсы. Антибактериалды препараттардың рецепті бактериялық асқынулардың пайда болу жағдайында ғана негізделеді [13].
Құс тұмауының болжамдары және алдын-алу. Құс тұмауынан кейінгі иммунитет қысқа мерзімді және типке тән. Бұл білдіреді, басқа маусымда қайта зарарсыздандыру мүмкіндігі алынып тасталмайды. Инфекцияның өршуімен, ең көп патогенді құс тұмауы штаммдарының туындауы, өлім 50-70 құрайды%. Ең пессимистік болжамдарға сәйкес, вирус A(H5N1) бүкіл әлем бойынша құс тұмауы пандемиясына себеп болуы мүмкін және 150 миллион адамның өліміне әкеп соғуы мүмкін. адам.
Мал басқан құстар, құс тұмауы вирусын жұқтырған, жойылуы керек. Құс егуге арналған эпиизоотияны бақылайтын құрал ретінде қолданылады. Адамдардағы құс тұмауының алдын алу иммундық жүйені нығайтуға бағытталған, профилактикалық режимдер үшін вирусқа қарсы препараттарды қабылдау. Мүмкіндігінше үй жануарлары мен жабайы құстармен тығыз байланыста болыңыз, құс еті мен тауық жұмыртқасынан ыдыс-аяқтарды дайындау кезінде сақтық шараларын қабылдаңыз. Маусымдық вакцина бар тұмауға қарсы вакцинация асқыну қаупін төмендетеді, сонымен қатар құс тұмауы вирусының мүмкін мутацияларын болдырмау және оның адамнан адамға өту мүмкіндігі [14, 15].
Адамдардың құс тұмауының клиникалық көріністері: Инкубациялық кезең 2-3 күн болып табылады. Жедел басталуы: 38 ° C, қызба, миалгия. Катаральді синдром әлсіз болып табылады, дегенмен, бұл жұлдыру ауыруы мүмкін, суық болуы мүмкін. Науқастардың 50% -де - сулы диарея дамиды. 2-3 күнде бірге төменгі тыныс синдромы дамиды: пневмония, респираторлық дистресс синдромы (ЖТЖ, бронхиолит). Жөтел құрғақ, қақырық қан қоспалы, өкпе ылғалды және құрғақ сырылдар, қытырлақ хрипы, аудандары тахипноэ, қан қысымы төмендеуі болуы мүмкін. Құс тұмауының алдын ала диагнозын келесі тізімнің негізінде қойылады:
1. Жоғары қызба.
2. Жөтел, ентігу.
3. Конъюнктивиттің болмауы, бөртпе.
4. Облысында H5N1 тұмауы бұрқ болуы.
1) Қауіпсіздік шаралар: құс тұмауына күдікті барлық науқастарды ауруханаға жатқызу. Стационардан тек температурасы 7 күннің ішінде қалыпқа келген науқастарды ғана жазуға болады.
2) Нақты емдеу вирусқа қарсы кең ауқымды препараттар қамтиды: озельтамивир немесе тамифлю, занамивир немесе реленза, арбидол, альгирем.
3) Симптоматикалық емдеу: жоғары қызбаны түсіру үшін пайдаланылатын есірткілер - парацетамол, найз, ибупрофен. Олардың вирусқа қарсы терапияны күшейтетін әсері бар [17, 18].
1.3 Жоғары патогенді құс тұмауы бойынша эпизоотиялық жағдайлар
Құс тұмауының вирусы алғаш XX ғасырдың басында Италияда анықталған және ұзақ бойы адамдар үшін қауіпсіз деп есептелінген. Құс тұмауының вирустары жабайы және үй құстарында, жылқыларда, шошқаларда кездеседі. Жабайы құстар (әсіресе суда жүзетін үйрек, қаз, аққу және т. б.) әдетте құс тұмауымен ауырмайды, бірақ індеттің таралу көздері болып табылады. Үй құстарды құс тұмауына шалдыққан жағдайда ауру жасырын түрде өтіп, құстардың өліміне соқтырады. Құс тұмауының вирусын адамдардың алғаш жұқтыруы 1997 жылы Гонконгта тіркелген. Онда құс тұмауы вирусының Н5N1 түрімен 18 адам науқастанып, алтауы қайтыс болған. 2003 жылы құс тұмауы Вьетнамда, Камбоджада, Қытайда, Индонезияда, Лаоста, Пәкістанда, Кореяда, Таиландта, Тайвань мен Жапонияда тараған. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша, 2003 жылдан бері құс тұмауымен 100 адам сырқаттанған, олардың жартысының көбі өлген. Ресми деректер бойынша, 2005 жылдың 7 айында әлемде құс тұмауына шалдыққан 67 адам тіркелген, аталған кеселге негізін 25 жасқа дейінгі жастар шалдыққан, ол кеселге шалдыққандардың 70% құрайды. Оның ішінде 25 адам өлген. Осы уақытқа дейін вирустың адамнан адамға жұғуы анықталмаған. Сырқаттанғандардың бәрі ауруды құстардан жұқтырған. Вирустың мутациялық өзгерістерге ұшырауына байланысты оның вирулентігі күшейген. Құс тұмауының вирусының таралуы жабайы құстардың көктемге және күзге ұшу бағытына байланысты. Қазақстан Республикасының 24 ауданы, оның ішінде Оңтістік Қазақстан облысының Шардара, Мақтарал, Сарыағаш және Арал аудандары суда жүзетін құстардың күзге ұшу жолында орналасқан. Осы аудандарда құс тұмауы вирусының таралуы қаупі жоғары. Құс тұмауына шалдыққан науқаста байқалатын белгілер кәдімгі тұмаудың белгілеріне ұқсас. Үйреншікті зертханалық тексерулермен вирус Н5N1 штаммы анықталмайды, сондықтан дұрыс нақтама кеш қойылуы мүмкін. Нақтама қойылғанға дейінгі аралықта ауру асқынып, геморрагиялық пневмония, өкпе-жүрек жеткіліксіздігі, өкпенің қабынуы, энцефалопатия белгіліері байқалады. 1997-1999 жылдардағы індеттерден кейін құс тұмауына қарсы вакциналар дайындала басталды, олар клиникалық сынақтардан өтуде. Ем шаралары жүргізілген кезде құс тұмауын емдеуде кәдімгі адам тұмауына қарсы дәрі-дәрмектер жақсы нәтиже берген. Құс тұмауы вирусының "амантадин" және "ремантадин"ге сезімталдығы анықталған. Оған қосымша "санамивир" және "озельтамивир" дәрілерінің құс тұмауын емдеуде тиімділігі өте жоғары. Бүгінгі күнде Қазақстан Республикасында құс тұмауының таралуының алдын алу үшін төмендегі іс-шаралар жүргізілуде. Құс фермаларында ветеринарлық қадағалау, залалсыздандыру талаптары күшейтілген, құс тұмауына күдікті 5000 құс өртелінді. Шетелдерден және құс ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz