О. ГЕНРИ ӘҢГІМЕЛЕРІНДЕГІ ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕРДІҢ БЕРІЛУІ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Мәмбетова М.Қ.,
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің, жалпы тіл білімі
және еуропалық тілдер кафедрасының доцент м.а., ф.ғ.к., e-mail: mmanshuk@gmail.com

Аухымбай Ә.А.,
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің, жалпы тіл білімі
және еуропалық тілдер кафедрасының магистранты, e-mail: assem.a7@bk.ru

О. ГЕНРИ ӘҢГІМЕЛЕРІНДЕГІ ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕРДІҢ БЕРІЛУІ

Түйін. Мақалада көркем әдебиеттегі фразеологизмдердің, фразеологиялық бірліктердің О. Генри әңгімесінде қолданысы қарастырылған. Фразеологиялық бірліктерді аударуға байланысты мәселелерді шешуге шығармашылық тұрғыдан қарау қажеттілігі көрсетілді. Әдеби мәтіндердегі, атап айтқанда, қысқа әңгімелердегі фразеологиялық бірліктерді жаңарту тәсілдеріне талдау жасалды.
Түйін сөздер: фразеология, фразеологиялық бірліктер және т.б.
Резюме. Статья посвящена фразеологии, фразеологизму в художественной литературе. Рассмотрено их использование в рассказах О. Генри. Была подчеркнута необходимость творческого подхода к решению проблем, связанных с переводом фразеологизмов. Анализ способов обновления фразеологизмов в литературных текстах, в частности в рассказах.
Ключевые слова: фразеология, фразеологические единицы, и т.д.
Summary. The article is devoted to phraseology, phraseologism in fiction. Their use in the stories of O. Henry is considered. The need for a creative approach to solving the problems associated with the translation of phraseological units was emphasized. An analysis of the methods for updating phraseological units in literary texts, in particular in stories.
Keywords: phraseology, phraseological units, etc.
Американдық классик жазушы - О. Генри ( шын есімі Уильям Сидней Портер) Солтүстік Королина штатының Гринсборо қаласында дүниеге келген. Қысқа әңгімелер жазудағы шеберлігімен әлемге танылған нағыз сөз майталманы. Оның әңгімелерімен мектеп бағдарламасынан бастап, жоғарғы сынып оқушылары да таныс. Ағылшын тілінен көркем әдеби шығармаларды түсінуде, эссе жазуға қолданады. Классик жазушының көптеген қысқа әңгімелерін жазуға түрткі болған қарапайым халықтың әлеуметтік жағдайы. Оның әңгімелері иронияға толы, жазушы шығармаларын кенеттен қызықты аяқтап, кез келген күнделікті оқиғаларға сыни көзқараспен қарап, тәрбиелік мәнін шебер жеткізе білген.
О. Генри -- американдық әдебиеттегі "қысқа әңгімелер" (short-story) жанрының шебері. Өз шығармалаларында әртүрлі кейіпкерлерді арқау етіп алады. Қысқа әңгімелер жазудағы қалыптасқан жанрдың жалғастырушысы. Бірақ, О.Генридің ерекшеліктері өз шығармаларында өткір сөздері мен фразеологиялық тіркестерді, жаргон сөздерді керемет көрсетіп, шебер қолдануында. О. Генридің үздік әңгімелері американдық көркем әдебиеттің алтын қақпасы іспеттес.
Кез келген шетелдік әдеби туындыларды түсіну үшін, сол елдің тілін, тілі арқылы мәдениетін, дінін, жалпы өзімізге керекті мәліметтерді қарым-қатынас құралы арқылы біле аламыз. Қазіргі таңда әлемдік тілге айналған, жаһандық қолданыстағы тіл - ағылшын тілі. Ағылшын тілін үйрену біздің елімізде де кеңінен таралғандықтан, кез келген тілді меңгеру, сол тілдің көркем әдебиетінің тірегі - фразеологизмдерді үйренусіз мүмкін емес. Ағылшын тілінің мыңжылдық тарихынан осы уақытқа дейін мағыналы-мәнді, орынды деп тапқан көптеген фразеологияның анықтамалары бар. Осылайша тілдің маңызды бірлігі - фразеология қалыптасты. Фразеология - әрбір ұлттың тілдік басты ерекшеліктері, ойды көркем жеткізу құралы, өзіндік мағынасы бар семантикалық бір-бірімен байланысқан сөз тіркестері. Фразеологизмдерді меңгеру публицистикалық және көркем әдебиеттерді түсінуді жеңілдетеді. Фразеологизмдерді орынды қолдану сөйлеу тілін мәнді етеді. [1]
Фразеология XX ғасырдың 40 жылдарынан бастап қана лингвистика саласының жеке пәні ретінде қарала бастады. Академик В.В.Виноградов өз еңбектерінде фразеологизмдерді фразеологиялық тұтастық, фразеологиялық бірлің және фразеолгиялық тізбектер деп бөліп қарастырды. Жеке пән ретінде қарастырылғанмен, әлі күнге дейін шешілмеген мәселелері өте көп болғандықтан, зерттелген ғылым деуге келмейді.
Ағылшын тіл білімінде фразеология жеке пән ретінде XX ғасырдың 20 жылдарында қарастырыла бастады. Фразелогияның жеке ғылым ретінде дамуы бүкіл әлемдегі осы уақытқа дейін жасалған тіл білімі салысындағы зерттеулеріндегі мәселелерге, жазылған неше түрлі мақалаларға, ғылыми жұмыстарға тікелей байланысты болды. Фразеологиялық бірліктер тұрақты және белгілі бір орын тәртібімен орналасады. Фразеологизмдердің келесі бір белгісі мағыналық тұтастықта болуы және фразеологизмдер құрылымының семантикасы өте күрделі болып келеді. [2]
Фразеологиялық бірліктердің аудармасына теориялық еңбектерде, әр аудармалық нұсқаулықта, әсіресе көркем әдебиеттерде, публицистикалық, қоғамдық-саяси әдебиеттерде, фразеология және салыстырмалы лингвистика теориясы бойынша көптеген басылымдарда көп көңіл бөлінген. Осыған байланысты проблемалар әртүрлі тұсынан қарастырылады, әртүрлі аударма әдістері ұсынылады, соған қарамастан қайшылықты пікірлер бар. Әр нақты жағдайға жеке көзқарас қажет. Бірақ мұнда басты рөл аудармашының жеке басына тиесілі. Ол өзін осы немесе басқа мәтін жазылған тілдің өкілдерінің тілінде, өзін сол мәдениеттің бір бөлігі ретінде сезінуі керек, оған үйреніп, аударманың жалғыз және бірегей нұсқасын жасауы керек. Алайда, аудармашының шеберлігімен қатар, фразеологиялық бірліктердің аударма сапасына көптеген басқа да факторлар әсер етеді. Мысалы, аударманы тапсырыс беруші, ықтимал алушының мәдени білімінің жиынтығы, мәдениеттердің қарым-қатынасының сипаты және басқалары. Фразеологиялық бірліктерді аударуда ұлт менталитетінің орны ерекше.
О.Генридің The Octopus Marooned, The Roads We Take, The Cop & the Anthem The last leaf әңгімелерінде әр түрлі фразеологиялық бірліктер кездеседі. [3]
He had been in every line of graft from lecturing on Palestine with a lot of magic lantern pictures of the annual Custom-made Clothiers' Association convention at Atlantic City to flooding Connecticut with bogus wood alcohol distilled from nutmegs.
Мысалы осы сөйлемде, фразеологизм to be in every line of graft, бұл жағдайда to be in line of duty - әскери борышты орындай отырып, фразеологиялық бірлігіның жаңарып берілуі. Фразеологилық бірліктің жаңаруы duty - graft сөздерінің алмасуынан, сонымен қатар every cөзінің қосылуынан болып отыр. Автор осы бір-біріне антоним болып келетін сөз компоненттерін алмастыру арқылы юмористік эффектке қол жеткізеді, күтпеген жерден оқиғаны қызықты ететін қосымша сөз енгізу осы әсерді күшейтеді және фразаға керемет мән береді. Осылайша, жаңа фразеологиялық бірлікті сөзбе-сөз аударуға болады: түрлі жалған міндеттерді орындау кезінде. Жаңартылған фразеологиялық бірлік түпнұсқадағыдай таңқаларлық әсер етпесе де, әзіл-ысқақ бояуын жоғалтпайтын калька әдісі арқылы аударылады. Аудармада экспрессивтілік every сөзінің енгізілуіне байланысты ... жасамайтын адам жоқ ... деп аталатын құрылымды қолдана отырып жеткізіледі.
Тo stub somebody's toes against (a little town) фразеологиялық бірлігі : сәтсіздікке ұшырау, бірдеңеге сүріну, яғни теріс мағынада беріледі. Мәтінде бұл фразеологизмдер бұл қаланың (кішкене қала) олжа ретінде табылмағанын көрсету үшін қолданылады. Екінші жағынан, фразеологизм әзіл-ысқақтық әсерін береді, өйткені қала сөзі бір нәрсеге ұрыну дегеннің тікелей мағынасында қабылданады, бұл жағдайда қалаға ұрыну,соқтығысу күлкілі және күлкілі көрінеді. Дәл осылай мәтіндегі фразеологиялық бірлік аударылады ... Энди екеуміз Техастың бір қаласында соқтығысып қалдық ..., to be in a cage фразеолгиялық бірлігінің мағынасы - торда қамалу. Бұл жерде автор фразеологиялық бірлік арқылы қаланы торда қамалған құс кейпінде теңеу арқылы көркем суреттейді. Well, sir, it took Bird City just ten minutes to realize that it was in a cage.
The Cop & the Anthem әңгімесінде near at hand - жанында, өте жақын, бетпе бет фразеологиялық бірлігі кездеседі.Winter is near at hand фразеологиялық бірлігін аудармашы А. Горлин: қыс таяп қалды - to take to somebody s heels - жолға шығу, шаңғыларды қайрау, тартулар жасау,табандарын көрсету, тек табандары жалтырай бастағанда, -деп эквиваленттік әдісі арқылы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.