Гемнің құрылысы мен биосинтезі. Билирубин алмасуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Тақырып: Гемнің құрылысы мен биосинтезі. Билирубин алмасуы.

Гем - пoрфирин тoбының тeмір қoспасы бар қосылыс. Омыртқалы жануарлардың денесінде қарапайым азотты қосылыстардан (глицин және сукцинат) және резервтік темір-ақуыздар жиынтығынан - көкбауыр, бауыр, сүйек кемігінде орналасқан ферритиннен синтезделеді.

Гемоглобин молекуласының синтезі гем синтезі мен глобин синтезінен тұрады. Гемоглобн биoсинтезінің 85%-ға жуық жілік майында өтеді, қалған бөлігі - бaуырда өтеді. Гем синтезіне митохондрия және цитоплaзмa қaтысады. Гем және глобин жеке синтезделеді. Кейін ғана олaр өзaрa бaйлaнысып гeмoглoбиннің үшінші және төртінші rеттік құрылымдaры түзілeді. Митохондриядa пирролдық сақиналардың синтeзінен бaсtалады. Сукцинил-КоА + глицинмен конденсацияланып, әры қарай ол декарбоксилденіп δ-аминолевулинат (δ-аминолевулин қышқылы) түзілeді. Қатысатын фермент δ-аминолевулинатсинтаза. Ол бaрлық синтeз жолының негізгі ферменті болып табылады. δ- коферменті пиридоксальфосфат (В ₆ -витамині туындысы) бoлып тaбылaды. δ-Аминолевулинат синтезделген соң митoxoндриядaн цитoплазмаға шығaрылaды. Екі мoлeкулaсы конденсaциялaнып порфобилиногенге айналaды. Порфобилиногенсинтаза қорғасын ионы арқылы ингибирлeнeді. Урoпoрфиринoген III дekарбoксильдeніп, копропорфирин ІІІ-ке айнaлaды, oл митохондрияларғa кeліп түседі de, протопорфирин IX-ға айналады. Митoхoндриялaрдың ішкі мембранасының ферменті феррохелотазаның әсерінeн прoтoпoрфиpин ІХ-та Ғе2+ қосылады да, ГЕМ түзіледі. Гемнің биосинтезіне қатысaтын ферменттер сүйек миында, ретикулоциттер-де (ядросы бар эритроциттерде), бауырдың, бүйректің, ішектің шырышты қабатының клеткаларында орналасады.

ГЛИЦИН + СУКЦИНИЛ-S-КоА

δ-аминолевулинатсинтаза

пиридоксальфосфат

CO2

HS-KoA

2 δ-Aминолевулин қышқылы

Порфобилиногенсинтаза

2H2O

4 Порфобилиноген

УПГ- синтаза

4NH3

Уропорфириноген І

УПГ-косинтаза

Уропорфириноген ІІІ

УПГ- декарбоксилаза

4CO2

Копропорфириноген ІІІ

КПГ- декарбоксилаза

2CO2

КПГ- оксидаза

Протопорфириноген ІХ

Протопорфирин ІХ

Fe2+

Феррохелатаза

ГЕМ

Гем гемоглобин мен миоглобиннің синтезі кезінде қосылады, ал басқа гемпротеидтердің синтезі кезінде, гем цитохромдардың және басқа құрамында гем бар ферменттердің белокты бөлігімен қосылады. Егер түзілген гемді байланыстыратын белок жеткіліксіз болса, онда гем оттегімен геминге тотығады. Ол порфириндер синтезінің бірінші реакциясына, яғни δ-аминолевулинатсинтаза

ферментін тежейді.

Гем синтезінің бұзылуымен байланысты көптеген анемия түрлері белгілі. Гемнің бастапқы заты - порфириндер көп мөлшерде тканьде түзіліп, зәрді қызыл түске бояйды. Бұл анемиялардың тобы - порфириялар деп аталады. Порфириялар тұқым куалайтын және жүре пайда болған деп бөлінеді.

Тұқым куалайтын порфириялар гемнің түзілуін қамтамасыз ететін ферменттердің синтезінің зақымдалуымен байланысты болады. Туа біткен эритропоэтикалық порфирия туылғанда немесе ерте кезенде көрініс бере бастайды. Ол жарыққа деген сезімталдықпен, тісте және сүйектерде уропорфирин І-дің жинақталады, зәр қою-қызыл түске боялатының сипаттайды. Ауру кезінде нормохромды гемолитикалық анемия дамиды. Мұнда биохимиялық деффект протопорфирин ІХ-дың синтетазасының жетіспеушілігімен байланысты болады.

Туа біткен порфирияға өткір интермиттелген бауырдың және терінің порфириялары жатады. Өткір интермиттелген порфирия, асқазанның өткір ауруымен орталық жүйке жүйесінің зақымдалу белгілерімен (параличтер, перифериялық аурулар т. б. ) сипатталады. Порфирияның осы түрі δ-Aминолевулин қышқылы порфобилиноген көп молшерде түзіледі де, зәрмен шығып кетеді. Барбитураттар мен сульфаниламидтерді пайдаланса өткір порфирияның өткір белгілерін тудыруы мүмкін. Терінің туа біткен порфириясы жинақталған порфириндердің шығу тегі мен симптоматикасы бойынша ерекшеленеді. Протопорфирия (терінің кеш порфириясы) - жыныстық даму кезеңінде көрінеді және туқым қуалайды. Бұл порфирия протопорфирин мен копропорфириннің артық мөлшерде түзілуімен болады. Бауыр порфириндерді сақтап, өтпен шығаруға қабілеті болған кезде науқас өзіңді сау адамдай болып сезінеді, тек нәжістің зерттелуі ғана ауруды анықтауға мүмкіндік береді. Ауру асқынған кезде, тері жарыққа өте сезімталдығы, беттің қызаруы, ісінуі, қолдың ауруы, іштің ауруы көрініс береді. Бауырдың қызметі жақсарған кезде осы симптомдар жоғалады. Аралас порфирия кезінде өткір интермиттелген және тері порфирияларының сим-птомдары да көрініс береді. Жүре пайда болған порфириялар бауыр циррозымен және созылмалы алкоголизммен ауыратын ауруларда дамиды.

Гемоглобиннің ыдырауы, өт пигменттерінің, зәрдің және нәжістің түзілу

Hb - эритроциттердің негізгі белогы. Эритроциттер 110-120 күн өмір сүреді, содан кейін олар гемолизге ұшырайды. Эритроциттерден бөлінген Hb гаптоглобинмен байланысып, Hb-Hр комплексін түзіп, гемоглобин ыдырайтын жерлерге түседі.

Гемоглобиннің ыдырауы макрофагты-моноцитарлық жүйе (ММЖ) жасушаларында: қан жасау жүйесінің жасушаларында, бауырдың Купфер жасушаларында, көкбауырда, ішектегі пеер түйіндерінің жасушаларында жүзеге асады. Бұл процесс гемнің бірінші және екінші пиррол сақиналарының арасындағы метин көпіршесінің гемоксигеназа әсерінен тотығып, үзілуінен басталады да, вердоглобин түзіледі. Макрофагты- моноцитарлық жүйе жасушаларында вердоглобиннен глобин мен темір бөлінеді де, биливердин түзіледі. Биливердин НАДФН ₂ есебінен бос, тікелей емес, коньюгирленбеген билирубинге тотықсызданады, ол суда ерімейтін, улы қосылыс болып келеді. Оның тікелей емес деп аталу себебі Эрлих диазореактивін қосқанда бірден қызыл түс бермейді, тек қан сарысуына ондағы белоктарды тұнбаға түсіру үшін кофеин немесе спирт ерітіндісін қосқаннан кейін ғана қызыл түске боялады. Глюкурон қышқылымен байланыспағандықтан, конъюгирленбеген деп аталады. Тікелей емес билирубин макрофагты- моноцитарлық жүйе жасушаларынан қанға түсіп, альбуминдерге адсорбцияланады. Бұл оның улылығын төмендетеді. Тікелей емес билирубиннің негізгі бөлігі бауырға түседі , онда әсерінен глюкурон қышқылымен конъюгациялану (байланысу) реакциясына түседі. Сонда тікелей емес билирубин заласызданып, моно-(30%) немесе ди- (70%) глюкуронид билирубин түзеді. Бұл билирубин тікелей, байланысқан, усыз, суда еритін билирубин болып табылады. Билирубин өтке қызыл-қоңыр түс береді. Биливердиннің біраз бөлігі өтке түседі, ол жасыл түс береді. Биливердин мен тікелей билирубин өт қапшығына жиналып, олар өтке жасылдау түс береді. Тікелей билирубин мен биливердин өт жолдарына түседі. Тікелей билирубиннің үштен бір бөлігінен азы бета- әсерінен тікелей емес билирубинге айналады да, 12-елі ішектің қуысына өтпен бірге тікелей емес билирубин мен биливердин түседі. Ащы ішекте бос билирубин мезобилиногенге (уробилиногенге) дейін тотықсызданады, оның біраз бөлігі қақпа венасы арқылы бауырға қайта түсіп, онда түссіз моно- және дипирролдарға дейін ыдырайды, олар бүйрек арқылы зәрмен шығарылады. Мезобилиногеннің басым бөлігі тоқ ішекке түседі, онда микроб ферменттерінің әсерінен стеркобилиногенге тотықсызданады. Стеркобилиногеннің біраз бөлігі геморроидальдық вена тамырлары сіңіріліп, бүйрекке түсіп, зәрмен шығарылады. Зәрде жарық пен ауаның әсерінен стеркобилиноген стеркобилинге дейін тотығады, ол зәрге сары түс береді. Стеркобилиногеннің қалған бөлігі мен биливердин нәжіске түседі. Стеркобилиноген жарықтың әсерінен стеркобилинге дейін тотығып, биливердинмен бірігіп, нәжіске қоңыр-жасыл түс береді. Қан сарысуының түсі де белгілі бір деңгейде онда билирубиннің болуына байланысты. Қалыпты жағдайда қанда жалпы билирубин анықталады, ол тікелей және тікелей емес билирубиннен тұрады. Қандағы жалпы билирубин мөлшері 8-20 мкмоль

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.