Махаббат концептіге қазіргі заманауи лингвистикалық экскурс

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

«Махаббат» концептіге қазіргі заманауи лингвистикалық экскурс

Түйін: Мақала қазіргі тіл біліміндегі махаббат ұғымын талдауға арналған. Автор махаббат ұғымын талдаудың үш тәсілін қарастырған: философиялық, лингвистикалық-танымдық, лингва-мәдениеттанулық. Үш тәсілдің ортақтығы махаббат ұғымының тек тіл элементі ғана емес, халықтың мәдени ерекшелігінің көрінісі ретінде де қаралатынында.

Тілдік үш тұғырлы талдау нәтижесінде «махаббат» үміт, сенім мен мейірімділік тақырыптары арасында жетекші орын алатыны дәлелденді.

Махаббатта тек эмоционалды ғана емес, сонымен бірге танымдық және ерікті түрде болады.

( Арайлым, неге гуглмен аудасыз!!! Орыс тіліндегі аннотацияны оқып, дұрыстаңыз)

Тірек сөздер: ұғым, махаббат, лингвистикалық-танымдық әдіс, лингвистикалық мәдениеттану тәсілі, мәдени ерекшелік.

Abstract : This article is devoted to the linguistic analysis of the concept "love" conducted according to contemporary science of language. The author considered three approaches of concept analysis: philosophical, lingua-cognitive and lingua-cultural. The common view of these approaches is considering "love" not only as the basic element of the personal language but also as the expression of cultural features of the whole nation. To conclude, the concept "love" occupies the primary position among such concepts as "happiness", "hope", "faith", "goodness". Emotional, cognitive and volitional aspects are necessarily presented in united love.

Keywords: concept, love, lingua-cognitive approach, lingua-cultural approach, cultural value.

Аннотация: Статья посвящена лингвистическому анализу концепта любви, осуществляемому в современном языкознании. Автор рассмотрел три подхода к анализу концепта любви: философский, лингво-когнитивный, лингво-культурологический подходы. Общность этих трех подходов состоит в том, что концепт любви рассматривается не только как базовый элемент языка личности, но как выражение культурных особенностей народа. Сделан вывод, что концепт любви занимает лидирующее положение среди концептов счастья, надежды, веры и добра. Не только эмоциональные, но и когнитивные и волевые аспекты обязательно присутствуют в единой любви.

Ключевые слова: концепт, любовь, лингво-когнитивный подход, лингво-культурологический подход, культурная ценность.

Бұл мақаланың өзектілігі еуропалық лингвистердің екі негізгі идеяларымен түсіндіріледі:

Мәдениет пен тілдің, махаббат философиясы мен лингвистиканың өзара байланыс идеясы.
Махаббаттың рухани сезім ретіндегі экзистенциалды мәні туралы идея, қолданбалы лингвистика шеңберіндегі махаббатты зерттеудің маңыздылығы.

Лингвистика саласындағы зерттеулердің жаңа бағыттарының пайда болуы лингвистикадағы парадигмнің өзгеруімен түсіндіріледі. Гуманитарлық білімнің қазіргі даму кезеңі тіл білімі интеграциясының әдіснамалық өзгеруімен және статистикалық зерттеудің заманауи әдістерімен сипатталады. Адамның санасы мен ойына, мәдениеті мен рухани өміріне қатысты тілді зерттейтін жаңа лингвистикалық бағыттар пайда болуда. Осы үрдіске байланысты махаббат ұғымын зерттеудің маңызы зор.

Қолданбалы лингвистикада логика мен математикадан келген «концепт» ұғымы жиі қолданылуда. Концепцияны (концепция ма концепт па?) Мен анықтауға арналған үш негізгі тәсілдері бар:

1. Философиялық тәсіл. Бұл тұжырымдама мәтін мазмұнын көрсететін тұтастық ретінде қарастырылады( Делез және Гваттари) .

Делез пен Гваттари «Философия деген не?» деген еңбектерінде концепцияға келесі анықтамаларды береді: концепция «тұтас бірігу, себебі оны компоненттер толықтырады, алайда ол фрагментті тұтас болады. Тек осылай ғана ол өмірдің хаосынан ерекшелене алады»[7, 21-22- беттер] . (неге 7-ден бастадыңыз!!1- 6 сілтемелері қайда? Бет деген сөз жазылмайды [7, 21-22-) Сондықтан махаббат ұғымында (махаббаттың өзінде емес) компонетттер болуы керек, яғни түсінік түрлері, бірақ махаббаттың өзінде ешқандай компоненттер бола алмайды, өйткені махаббат - бұл тұтастық. Әрине, махаббат ұғымы - философиялы-лингвистикалық ұғым. Кез-келген басқа ұғым сияқты махаббат ұғымы да «бізге қатты байқалатын немесе нашар қойылған мәселелерге байланысты» туындаған(педагогикалық концепция) [7, 22-бет] . Ж. Делез бен Ф. Гваттари: «Философиялық концепция . . . өзінің шығармашылық дәйектілігінің арқасында өздігінен оқиға жасайды[7, 41-бет] . Делез бен Гваттаридің сөздерін нақтылай отырып, біз махаббат ұғымы, жағдай контекстінде түсіне алатынымыздай жеке адамдардың өмір сүруін тудыратынын растаймыз. Махаббат ұғымы тұрақты емес, оның өз тарихы бар. Махаббат концепциясы басқа да ұғымдармен байланысты, мысалы, «достық», «қарым-қатынас», «ізгілік» және «тек тарихынан ғана емес, қалыптасуы жағынан да»[7, 40-бет] .

Осылайша, концепцияның шығармашылық табиғаты адамдар арасындағы келіспеушілікті жеңуге және тұлғааралық қарым-қатынаста бейбітшілік пен тәртіп орнатуға қабілетті махаббаттың шығармашылық күшімен байланысты.

2. Танымдық тілдік әдіс. Бұл әдіс концепцияны синоним ретінде қарастыратын ойшылдардың көзқарастарын қамтиды (Арайлым! М. В. пробел потом фамиля Никитин) (М. В. Никитин, Б. А. Серебренников) . Олар концепцияны лингвомәдени тұрғыда зерттеді. М. Никитиннің айтуынша концепция мен мағынаның арақатынасы бар дейді: «Біз концепция мен құндылықтар туралы айтқанда, біз бір объектіні -сана бірліктерін жалпылайтын абстракияның концептуалды деңгейін көздейміз. Мағына концепцияға кіретін нәрсенің бәрін сақтайды: мазмұны, құрылымы, байланыс жүйесі және т. б., себебі мағына - ол концепция[12, 42-бет] . Идея мен концепцияның бір-бірімен байланыстылығы сонша, «олардың маңызды қиылыстары мен қабаттарын, сондай-ақ олардың тұрақтылығын жоққа шығаруға болмайды»[13, 144-бет] .

М. Никитин өзінің «Мағынаның лингвистикалық теориясының негіздері» (1988) кітабында құндылықтар деңгейінің концепция деңгейіне қарама-қайшылықтарын қарастырады. Б. Серебренников М. Никитиннің дәстүрін жалғастырып, мағына мен концепция ұғымдарын ажыратады. Бір қызығы, Б. Серебренников концептуалды жүйенің компоненттерін талқылау кезінде вербальды және вербальды емес ұғымдарды қарастырады. Концептуалды жүйенің маңызды бөлігі бірінші типтегі - вербальды(ауызша) концепциядан тұрады. Автор адам санасындағы шындық әлем мен олардың түсінігіндегі әлем байланысын зерттеді[13, 170-бет] . Серебренников концепцияны түсінудің жаңа деңгейін ашады. Махаббатта сөздер мен іс-әрекеттер және сезімдер үлкен рөл ойнайтындықтан, махаббат концепциясы вербальды және вербальды емес компоненттерді біріктіреді. Бұл махаббат ұғымының бірегейлігін көрсетеді. Осылайша, бұл авторлар концепцияны жалпылама, шашыраңқы және адамның концептуалды негізгі психикалық құрылым қабаттарына енеді деп қарастырады. Махаббат концепциясын және оның лексикалық бейнесін тілдік-танымдық тұрғыда зерттеу, тілде белгіленген нақты анықталған сана түрінің өкілі ретінде ресейлік діни философтардың логикасын ашуға мүмкіндік береді. Тіл - адам санасын, оның концептуалды саласын вербальды немесе вербальды емес түрде білдіруінің негізгі құралдарының бірі. Тілдік-танымдық тәсіл махаббат ұғымы мен оған туыстас ұғымдардың мазмұны мен ішкі терең құрылымын зерттеуге мүмкіндік береді: apape, eros, filio және т. б.

3. Лингвомәдени тәсіл (В. Карасик, В. Сассман) . Бұл әдісті қолдана отырып, зерттеуші концепцияның ішкі құрылымы туралы ақпарат ала алады, адамзаттың мәдени және рухани тәжірибесі әсер ететін құндылықтар мен бағалау жүйесін анықтай алады. Лигвомәдени әдіс мәдени концепцияны зерттеуге бағытталған. Карасиктің жасаған лингвомәдени тәсілге сәйкес концепция мәдениеттің негізгі бірлігі болып саналады. В. Сассманның айтуынша «концепция әрдайым бүтіннің бір бөлігі болып табылады, ол жүйеге тұтастай әсер етеді . . . Концепция - бұл мәдениеттің микромоделі, ал мәдениет - макромодель. Концепция мәдениетті жасайды және одан туындайды»[8, 41-бет] . Зерттеуші адам арасында микрокосм және макрокосм сияқты және концепцияны микрокосм, ал мәдениетті макрокосм ретінде параллель жүргізеді. Мұндай салыстырмалы зерттеулер белгілі бір мәдениет концепциясы жүйесін қайта құруға мүмкіндік береді.

Сонымен, лингвомәдени тәсіл концепцияларды мәдени құбылыс ретінде қарастырады. Махаббат ұғымы күрделі ішкі құрылымға ие және тілдік жүйелердің ажырамас бөлігі ретінде көрінеді.

Біз келесі сұрақтарды шешуіміз керек: махаббат концепциясының типі қандай? Зерттеушілер әртүрлі концепция түрлерін сипаттайды: лингвомәдени, жас ерекшелігіне қарай, грамматикалық, эмоционалды, лексикалық, фразеологиялық, синтаксистік және т. б. Орыс зерттеушісі Н. Н. Болдырев концепциялардың классификациясын жасады:

Нақты сенсорлық объект;
Схема - объектінің немесе құбылыстың кеңістіктік шекара сипатына ие ойлау үлгісі;
Концепт. Концепсия объектінің немесе құбылыстың ең көп тараған маңызды белгілері, оның объективті, логикалық ойластырылған сипаттамаларын қамтиды. Концепцияда екінші атрибуттар болмайды.
Прототип - белгілі бір категорияның типтік мүшесі туралы түсінік беретін, концептуализмге негіз болатын категориялық ұғым.
Сөйлем құрылымы - белгілі бір тәжірибе аймағының моделі. Модель: дәлелдер және олардың арасындағы қатынастар сияқты элементтерден және олардың характеристикаларынан тұрады. Сөйлем - грамматикада көрініс табатын қатынастардың жалпыланған логикалық моделі.
Құрылым - күрделі көп компонетті түсінік, ақпарат «пакеті», стереотиптік жағдай туралы білім. Сценарийлер- динамикалық түрде ұсынылған кадрлар. Сценарий кезең-кезеңмен дамитын эпизодтардан тұрады [1, 36-38-беттер] .

Сонымен, қазіргі лингвистикада концепцияны зерттеудің тәсілдердің сан алуан түрлеріне қарамастан, кең таралған пікір бойынша, махаббат концепциясы тек жеке тұлға тілінің негізгі элементі ретінде ғана емес, сонымен қатар халық мәдениетінің ерекшеліктерінің көрінісі болып табылады, себебі:

Махаббат концепциясы рационалды және иррационалды компоненттерді біріктіреді. (Павенков О. В. )
Махаббат концепциясы адамның еркіне, сезімі мен ақылына байланысты[16; 17]

Соңғы онжылдықта заманауи лингвистика дамуына байланысты «Махаббат» концепциясы келесі бағыттар бойынша талданды:

Ұлттық менталитеттің құрамдас бөлігі ретіндегі махаббат. Кейбір зерттеушілер бұл концепцияны ұлт менталитетінің призмасы арқылы қарастырады. Махаббат - бұл мәдениеттің бір түрі, ол ерекше лингвистикалық және мәдени құндылық(В. Колесов) ;
Махаббат металингвистік концепция ретінде. Бұл саладағы зерттеушілер металингвистикаға байланысты махаббатты дұрыс түсіну жолдарын табуға тырысуда(Верзбикая А. ) ;
Махаббат лингвомәдени концепция ретінде. Зерттеушілер орыс және ағылшын тілдеріндегі «махаббат» концепциясының ерекшеліктері зерттейді, «махаббат», «бақыт» сөздерінің этносемантикасын сипаттайды(С. Г. Воркачев) . Воркачев айтуынша, «өзіңнің жақын «теленомдық көршіге» қарағанда - бақыт, махаббат концепциясын осы сезімдердің себептерімен байланысты тұрғыдан сипаттау мүмкін емес»[6, 136-бет] .
Махаббат иррационалды сезім ретінде(махаббаттың семантикалық моделі) . Л. Е. Кузнецова этикалық және психологиялық зерттеулер арқылы махаббат идеясын талдап, махаббат концепциясының семантикалық моделін жасады. Адам бойындағы махаббат сезімі - басқа адамға деген күшті эмоциялар тудыратын терең, қисынсыз сезімдері. Сыйластық, қамқорлық пен нәзіктік - сүйіспеншіліктің белгісі.

Зерттеуші этикалық және психологиялық зерттеу жұмысында махаббаттың тұлғааралық сезім ретінде сипаттамасын берді. Зерттеу нәтижелері бойынша Кузнецова махаббат концепциясының келесі сипаттамаларын анықтады:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.