Жылқы өнімдері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Әдебиетке шолу

Нестеров С.П дерегі бойынша жылқы өнімдері-сапалы тағам адамның тамақтану рационында ет пен ет өнімдері алғашқы орындардыңбірінде турады. Адамның тарихы дамуында ет тамақтарының пайдалануы маңызды роль атқарады. Ф. Энгельс өзінің ембектерінде ет тағамының арқасында адамзаттың миы өзінің қоректенуі мен жетілуі үшін қажет болған заттарды бұрынғыдан әлдеқайда көп алатын болады, мұның өзі оның ұрпақтан ұрпаққа ауысқан сайын неғұрлым тез және толыса жетілуіне мүмкіндік берді деп атап көрсетеді. Жылқы етін тамаққа тұтыну тарихы ғасырлар тереңіне кетіп жатыр. Сонау ерте заманда бұдан миллион жылдай бұрын, алғашқы қауым адамы басқада хайуандармен бірге жабайы жылқы аулаған. Профессор Ю. Н. Барминцев бастапқыда адам жылқыны еті үшін қолға үйреткен деп санайды. Азия мен Еуропа жылқы шаруашылығы біздің заманға дейінгі төртінші мың жылдықта пайда болған. Африкаға жылқы біздің заманымызға дейінгі едәуірде екі мыңыншы жылында Кіші Азиядан әкелінген. Америка континенті мен Австралияда жылқы тіпті кейініректебіздің заманымыздың 16 -17 ғасырында ғана пайда болды.
Толеубаев А.Т. Қазақстанда өсірілетін жылқы тұқымдары Жабы типтес қазақ жылқысы. Қазақстанда өсірілетін жылқы тұқымдарының ішінде етті жылқы шаруашылығы үшін қазақ жылқысының маңызы зор. Бұл тұқымның жылқылары биологиялық еркшеліктерінің арқасында жыл бойына жайылымда жайылуға бейімділігімен, төлдегіштігімен, етінің сапалығымен көзге түседі. Қазақ жылқыларының бәрі бірдей мемлекеттің оңтүстік - шығыс және шығыс бөлігінің таулы және тау етегіндегі жайылымдарында жақсы жайылады. Сондықтан қазақ жылқыларын өсіруге баса назар аударылады. Етті мал ретінде конституциясының беріктігімен, аса бейімділігімен, тірілей салмагының жоғарылығымен көзге түсетін жабы типтес қазақ жылқысының алатын орны ерекше. Ол жылқының басқа типтерінен сойыс сапасы бойынша едәуір басым түседі.
Свечин К.Б. Жылқы етінде сиыр етіне қарағанда РР витамині көбірек болады. Бұл витамин жөніндегі қажеттілік негізінен әдетте ағзада РР витаминдері түзілнтін өз құрамында триптофан толымсыз аминдік қышқылдары көп ет өнімдерінің есебінен қанағаттандырылады. Көбіне дәнді дақыл, өсімдік өнімдерімен тамақтанған кезде бұл витаминге тапшылық пайда болады, оныклиникалық жағдайда терінің пеллагрой ауруына шалдығуынан айқын ақғаруға болады. Ағзада болып жатқан көптеген заттық алмасуларда міндетті түрдеқатысып отыратын С витамині де сиыр етіне қарағанда жылқы етінде көбірек болады. С вмтаминіадамның ағзасында түзілмейді, оған өанша қажет болса, соның бәрін өсімдік тектес тамақтан аламыз. Жылқы етінде Е витамині де бар, ол ұлпаның тыныстануына қатысады, ақзаттар мен майлардың алмасуына, сонда - ақ ішкі серекция безднрінің қызметіне ықпал етеді. Бұл витаминнің антиоксиданттық қасиеті бар, яғни толымсыз майлы қышқылдардың тотықтар түріне өтуіне тежейді.
Калашникова А.Н. Қазы малдың жасына қарай да жіктеледі. Сүт емген құлын-тайдың еті мен қазы-қартасы жылқы етінің дәмдісі. Ал құнажын, дөнежін, қүнан-дөнен, бес-алты жасар мал етінің дом татымы, хош иісі, нәрі, маңызы, құнары, кенеуі, күш-қуаты, жұғымы, жұмсақтығы, өң-түсі жағынан жылқы еті дейтін табиғи атына сай келеді. Жасы алты-жеті ден асқаннан кейінгі жылқы етінің де, қазысының да табиғи сапасы төмендей береді. Шау тартқан сайын еті қатайып, майы сарғайып, жылы-жұмсағының жылтырағы сорпа бетіне шыққыш болады. Қазы майсөк. Кеңдеу ыдысқа сөк салынып, үстіне пісіп жатқан қазының бетінен қалқып алынған майлы сорпа құйылады. Жақсылап араластырылады да, ыдыстың қақпағы 20 -- 25 минуттай жабылып қойылады. Содан соң тостағанға немесе кесеге салынып, дастарқанға әкелінеді. 1 кесе сөкке 1 кесе майлы сорпа.

Бозымов К.Қ. Жая жылқының сауырынан кесіліп жасалады. Бордақыланған семіз жылқынын жаясы бірінші сортпен шығарылады. Қоңды және семіз жылқының жаясының 60 проценті қара кесек ет, қыртыс майы тегіс және қалың болады. Жаяның сыртқы түрі жұмырлау, қомды келеді, салмағы жарты келіден кем болмағаны жөн. 100 кг жая етіне 3 -3, 5 кг тұз және 50 г салитра салынады. Жая астауда 2 -3 тәулік 4 -6 градус ыстықта тұздалып, онан кейін 18 -24 сағат ысталып, 12 -13 градуста және 75 процент ауа дымқылдығынан іліп кептіріледі. Жая жылқының сауыр еті. Сауыр мойынындағы жиналған майлар бұлшық ет кесінділері мен жаяны қоңдылығы орташа суытылған, суыған жылқы етінен дайындайды. Ұшадан құйымшақ сүйегі құйрық омыртқасының алдыңғы бөлігі мен майлы бөксе бұлшық еттер кесінділері алынады. Содан кейін бөксе сүйегін алып тастайды. Тек қана екі, үш құйрық омыртқасы қалады. Дайындалған өнімді тұздайды, бұнда 100 кг шикізатқа 4кг ұсақ тұз, 150г қант 50г силитра (нитрат натрий) міндетті түрде 50г қара бұрыш жаяны салмағы бойынша. Сүрлеуге, қаптап кептіруге, ыстауғада болады.
Омарқожаев Б.А. Жалды дайындау үшін сутылған немесе тоңазытылған жылқы еттері қолданылады. Бірінші мойын омыртқасынан бастап, екінші, үшінші төс омыртқасынан аяқталады. Мойын бөлігі алдынғы шекарасы бастың желке жағы және бірінші мойын омыртқасы, артқы шекарасы ақырғы мойын омыртқасы және бірінші арқа омыртқасы мойын бөлігіне жетінші мойын омыртқасы кіреді. Көбінесе бірінші, екінші категориядағы ұшалардан мойын етіне шұжық дайындайды. Жауырын иық бөлігі алдынғы шекарасы жуырын мен иықтың алдыңғы шеті, ал артқы шекарасы артқы шеті. Ал арқа кеуде бөлігі алдыңғы шекарасы ол мойынның бөлінетін жері. Артқы шекарасы 17-18 арқа омыртқасы. Сегіз көз бөлігі алдыңғы шекарасы ақырғы бел омыртқаларынан бастап екінші құйрық омыртқаларына дейін. Артқы шекарасы сегіз көздің артқы бөлігі енеді және алдыңғы бірінші екіші үшінші құйрық омыртқасы жатады. Бұл бөлігінен жая дайындайды.Әкімбеков Б. Сүр ет - сақтауға арналып, кептірілген ет. Соғымға сойылған малдың етін немесе жазда сойылған малдың етін тұздап, кептіріп сүрлейді. Қыс бойы арсада ілулі тұрған ет кепкен соң (ызғар қайта бастаған кезде) қапқа салынып, қыстаудан көктемеге, одан жайлауға көшкенде алып жүруге қолайлы, бұзылмайды. Соғым еті ерте көктемде "сүр ет" аталады. Сүр етті, сүрленген қазыны қаптағы ұнға тығып та сақтайды. Ол үшiн жылқы етін сүйектерi мен майларынан, құрғақ сiңiрлерiнен, шемiршектерiнен тазалап, 0,5-1 килограмнан аспайтын массада тiлiктерге бөледi де, құрғақ тұз (100 килограмм шикiзатқа 3 килограмм тұз, 50 грамм селитра, 150 грамм қант) себедi. Еттiң тұздалған тiлiктерiн бөшкеге салып, 3-4 С-та 5-7 тәулiк сақтайды. Еттiң тұздалу мерзiмi жақындағанда, салқын суға малып қояды да, 2 сағат шаяды, жiпке кередi, 50-60 С-та 12-18 сағат салқындатады.
Махмұтов С. Қақтау, сүрлеу - сүрлеу дегеніміз тұздаған етті қақтап кептіріп алу. Республикамыздың солтүстік аймақтарында тұратын қазақтар етті сүрлеу үшін ыстайды. Ал оңтүстікте, әсіресе батыс облыстарда ыстамай тек тұздап сүрлейді. Сүрленетін ет оншама калың қақталмайды, оны ілгенде біріне-бірін тигізбей, арасына самал, түтін ене алатындай етіп іледі. Ыстап сүрлеуге қақталған етті, ол сорғып тобарсыған кезде шошалаға іледі, астына түтін салынады, есігі жауып тасталады. Ет ыстауға жағылатын отынәдетте, тобылғы, арша, шіріңкіреген қайын. Түтін тым көп сіңген ет онша дәмді болмайды, құрым татып кетеді. Демек, бұған да шеберлік керек
Байжұманов І. Қазы айналдыратын ішекті бірер сағат тұзды суға салып қояды. Айналдыратын қазы мен шұжықтарға қатты ағаш жаңқаларынан, тобылғыдан істіктер әзірлейді. Тобарсыған қазының етегінің қалың-жұқалығына қарай одан неше қазы шығатындығын мөлшерлейді. Өйткені қалың қазы енсіз жіңішке тілінеді де, жұқа қазы жалпақтау тілінеді. Олай істемесе жалпақ тілінген қазы ішекке симайды, айналдыруға келмейді, жылқының ішегінен қазысы артылып қалады. Ал, айналдырылмаған қазы айналдырған қазыдан дәмсіз болады және көп сақтауға келмейді. Қазы тілетін пышақ өткір болуы шарт. Олай болмаған күнде қазының майын мыжғылып ірітіп жібереді. Әрбір қабырғаның етек жағындағы майынан бастап біріне бірін түйістіре ішекке тығады. Қос қазы осындай тәсілмен жасалады. Қазы ішекке тығылар алдында жақсылап тұздалып, бұрыш, сарымсақпен бапталады.
Жолшыбеков Т. Соғымның етін ұшалай, жіліктеп бұзғаннан кейін аударылған қазы, қарта қатарлы кәделі мүшелердің бәрін арса ағашқа іледі де, астына жанба, ағаш отынды (табылса тобылғы) жалындат-пай жағыл түтін салады. Түтін етке молырақ тию үшін ет ысталатын үйдің есік-терезесі түгел жабылады. Арсаға ілінген жас еттің ең алдымен сөлі ағып. біртіндеп құрғайды. Түтін сіңген сайын еттің сырты қарайып тотығып, қатая бастайды. Түтін тым көп салынса, семіз еттің майы еріп тама бастайды. Сондықтан алдымен еттің сөлі құрғағанша ғана түтін салып біраз уақыт ыстаулы тоқтатыл қояды. Одан соң еттің екінші бетін төңкере іледі де, қайта түтін салады. Бұл жолы түтінді ұзақ салудың қажеті болмайды. Өйткені, сөлінен ажыраған ет тез тобарсиды. Жазғытұры тоң жібіген кезде арсадағы ет те жіби бастайды. Осы кезде екінші рет қайта ысталады.

Кіріспе

Қазақ халық жылқы жануарын ежелден-ақ қастерлеп, оны жеті қазынаның бірі деп санаған. Жылқы-көшпенділер өмірінде және тұрмысында жұмыс көлігі, ет және қымыз ретінде маңызды роль атқарқарған. Оны бағып күту де аса қиыншылықтар туғызбайды, себебі, жануар жайылымнан өз азығын таба біледі. Яғни, данаық жылқылар қар астынан шөп тауып жей біледі. Ал, ірі қара болса, мұндай көнбейді. Қазіргі кезде жылқы етінің емдік қасиеттері медицина, биология ғылымдары тарапынан да дәлденіп келеді. Биологиялық, физика-химиялық сипаты жағынан алып қарағанда жылқы етінең тамақтық қасиетіжоғары, ол өте сіңімді келеді, оның құрамында толық қанды ақзат мол және де аминдік қышқылының құрамы мейлінше қолайлы түрде теңдестірілген. Оның бұлшық еттерінің арасында май аз болады, бұл жылқы етінің калориялығы кем нағыз диеталық өнім екенін сипаттайды. Жылқы етінің майында линольді, арахидонды көптеген май қышқылдары да мол. Бұл қышқылдар ағзадағы заттар алмасуын реттеуде маңызды роль атқарды. Осы май қышқылдары болу есебінен, жылқы май өсімдік майы және мал майының аралығында тұрады, сондықтан да жылқы майы бойға сіңімді келеді және айқын липотроптық және өт айдағыштық қасиеті болады, және онда атерогендік фактор болып табылатын холестерин мен қаныққан май қышқылдары кем. Жылқы етінде витаминдер, минералдық заттар, микроэлементтер мен тағы басқада құрамлардың мол болуы оның тағамдық қасиетін жақсарта түседі.

Негізгі бөлім

Жылқы еті пайдаланылатын диеталық рациондардың шипалық әсерін және ішкі мүшелердің функционалдық жағдайы, заттардың алмасуын айқындау жолындағы зерттеу жұмысының нәтижелері жылқы етін атересклероз, гепатоздар, гепатиттер, панкреотиттер, алиментарлық семіру сияқты заттардың алмасуының бұзылуына байланысты пайда болатын ауруларды емдеуге диеталық терапия ретінде қолдануға болатынын айқындады. Елімізде қазір 1300000 дай жылқы бар. Етінің сапасы жөнінен қазақтың жабы жылқысының орны ерекше. Жалпы жылқының етті тұқымдары көп тарағаны белгілі. Соңғы кезде бұл жұмыс көптеген елдерде жүргізілуде. Мәселен Ресей Федерациясы 2001 жылы жылқының Нева Алтайский деген жаңа етті тұқымын шығарды. Жалпы соңғы жылдары дүние жүзінде жылқы етіне деген сұраныс артып отыр. Мысалы, Жапония жыл сайын 40000 т жылқы етін импорттайды, Франция мен кеибір Еуропа елдерінде адам рацонында жылқы еті 50% ға жетіп отыр. Әрине, мұндай сапалы тағам тек сау малдан алынатыны белгілі. Осыған байланысты, ветеринарияның алдындағы ең маңызды мақсат дені сау мал өсіріп, сапалы өнім алу болып табылады. Қазіргі кезде ет өндіру Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылық өнімдер комплексінің негізгі бір саласы болып табылады. Ал ет пен ет өнімдері - адам баласын тамақ рационының толық бағалы алмастырылмайтын ақуыз, май, дәрумендер, минералды заттар және басқа да маңызды нутриенттердің көзі болып табылады.
Жылқы өнімдері- сапалы тағам Адамның тамақтану рационында ет пен ет өнімдері алғашқы орындардыңбірінде турады. Адамның тарихы дамуында ет тамақтарының пайдалануы маңызды роль атқарады. Ф. Энгельс өзінің ембектерінде ет тағамының арқасында адамзаттың миы өзінің қоректенуі мен жетілуі үшін қажет болған заттарды бұрынғыдан әлдеқайда көп алатын болады, мұның өзі оның ұрпақтан ұрпаққа ауысқан сайын неғұрлым тез және толыса жетілуіне мүмкіндік берді деп атап көрсетеді. Жылқы етін тамаққа тұтыну тарихы ғасырлар тереңіне кетіп жатыр. Сонау ерте заманда бұдан миллион жылдай бұрын, алғашқы қауым адамы басқада хайуандармен бірге жабайы жылқы аулаған. Профессор Ю. Н. Барминцев бастапқыда адам жылқыны еті үшін қолға үйреткен деп санайды. Азия мен Еуропа жылқы шаруашылығы біздің заманға дейінгі төртінші мың жылдықта пайда болған. Африкаға жылқы біздің заманымызға дейінгі едәуірде екі мыңыншы жылында Кіші Азиядан әкелінген. Америка континенті мен Австралияда жылқы тіпті кейініректе біздің заманымыздың 16 -17 ғасырында ғана пайда болады. Жылқы етінің, бие сүтінің, ірімшікпен сүзбенің аса бағалы тамақтық өнім екені жөнінде ежелгі грек ойшылдары Герадоттың, Страбонның еңбектерінде, сондай - ақ Шығыстың ұлы ойшылы Әбу Әли ибн-Синнің еңбектерінде айтылады. Шығыс халықтары жылқы етін сиыр мен қой етінен қашан да жоғары қойған, тамққа арнайы өсірілген жылқы тұқымының етін пайдаланған. Жылқы етін славян халықтары да жеген.Көшпелі халықтары да ет пен қымыз бағытындағы жылқы шаруашылығының перспективті дамуына олардың материалдық-өндірістік саласының дамуы дәрежесінің төмен болуы, егін шаруашылығының болмауы, ұлан-байтақ табиғи жайылымдардың және олардың жылқы табындарын жыл бойы бағуға мүмкіндіктің болуы, жылқы шаруашылығының тиімділігі мен оның мол өнімділігі септігін тигізді. Көшпелі Шығыс халықтарының дастархандағы ет тағамдарының құрамында әрқашан жылқы еті басым болып отырған. Олар байырғы заманнан бері жылқы етінен ыстық тағам жасаған, оны сүрлеп, тұздап алатын болған. Қазы, шұжық, сұр ет, жал, жая, қарта сияқты жылқы етінен жасалған жоғары сапалы, құнды да құнарлы тағамдардың рецептілері бізге ғасырлар тереңінен жетіп отыр. Христиандарға жылқы етін жеуге рұқсат ететін арнаулы діни заң Австрияда 1854 жылы, Францияда 1866 жылы, Ресейде 1867 жылы, Германияда 1879 жылы, Англияда 1883 жылы шығарылды. Содан кейін бұл елдерде ет бағытындағы жылқы өсіретін фермалар құрылып, арнаулы мал сою орындары, жылқы етін сататын дүкендер ашыла бастады. Басқа континенттердегі сияқты, Еуропада да осы кезден бастап өнімділік жылқы шаруашылығы берік позицияға ие болды. Бір ғажабы жылқы етін диеталық өнім ретінде пайдалану жөніндегі алғашқы дәрігерлік кеңестер де 19 ғасырдан басталады. Мәселен, 1869 жылы орыстың дәрігері Г. Архангельский өзінің бір мақаласында былай деп жазады: Адам өмірін сақтауды діни ұғымды сақтаудан жоғары қою керек. Жылқы етіне аса бағалы және арзан дәрі ретінде қараған жөн . Қазіргі кезде бұл өнімнің құнды да құнарлы тағам екенін және оны емдік, диеталық жағынан пайдалануға болатынын дәлелдейтін жылқы етінің физика-химялық, биологиялық қасиеттері жөнінде көптеген ғылыми мәліметтер жинақталып отыр.
Жылқы етін өндіру Қазақстанның жылқы шаруашылығы тарихпен бірге жасасып келе жатқан сала. Жайылымы мол (175 млн. га) көшпелі халық үшін жылқы тапсырмайтын мал еді. Жергілікті халықтың тамағынан жылқы шаруашылығы өнімдерінің алатын сыбағалы салмағы зор болатын. Мысалы, мал шаруашылығы, егін шаруашылығы аудандарында орта есеппен бір отбасыға 171, 36 килограмм жылқы еті мен 148 шелек қымыз келетін. Азамат соғысы мен ауылдық жерлердегі тап күресінің шарпуы Қазақстанның жылқы шаруашылығына көп зиян келтірді. Бұл жылдары жылқы саны 10 есеге дейін азайып қалды. Коминистік партия мен Совет үкіметі республикада жылқы шаруашылығын қалпына келтіру мақсатында батыл шаралар қолданды. Мысалы, жылқы союға рұқсат етілмей, бие саууға шек қойылды. Дегенмен Қазақстанның жылқы шаруашылығы дәл осы кезде уақытша болса да өзінің салалық маңызын жойып алды. Алайда 50 жылдардың ортасынан бастап, яғни мемлекетіміздің ауыл шаруашылығына жеткілікті мөлшерде техника жіберіліп. Жегуге керекті көлікке деген мұқтаждық азайып, әскиери аттарға қажеттілік жойылған кезде етті жылқы шаруашылығын мықтап өркендетуге мүмкіндік туды.
Қазақстанда өсірілетін жылқы тұқымдары Жабы типтес қазақ жылқысы. Қазақстанда өсірілетін жылқы тұқымдарының ішінде етті жылқы шаруашылығы үшін қазақ жылқысының маңызы зор. Бұл тұқымның жылқылары биологиялық еркшеліктерінің арқасында жыл бойына жайылымда жайылуға бейімділігімен, төлдегіштігімен, етінің сапалығымен көзге түседі. Қазақ жылқыларының бәрі бірдей мемлекеттің оңтүстік - шығыс және шығыс бөлігінің таулы және тау етегіндегі жайылымдарында жақсы жайылады. Сондықтан қазақ жылқыларын өсіруге баса назар аударылады. Етті мал ретінде конституциясының беріктігімен, аса бейімділігімен, тірілей салмагының жоғарылығымен көзге түсетін жабы типтес қазақ жылқысының алатын орны ерекше. Ол жылқының басқа типтерінен сойыс сапасы бойынша едәуір басым түседі.
Жылқыдан алынатын тағамдық өнімдер. Жылқының қазы - карта, жал - жая, қымызы өнімдерінің тағамдық құндылығын әлі күнге дейін дәлелдеп келеді. Қазы - жылқы етінің ең кәделі мүшелерінің бірі. Ол жылқының қабырғалары мен белдемелерінің етегіне жиналатын аса шұрайлы, майлы ет. Қазы жасау үшін екі бұғана қабырға. Екі тілше қабырғадан басқа қабырғалар алынады. Қазыны ішекке айналдырады. Әр қос қабырғаның ішкі жағындағы шеміршегін кесіп тастайды. Ішекке тығу үшін қабырғалардың арасын ажыратып тіліп, әр қабырғаға май мен етін тең етіп бөледі, бірақ ет пен май қабырғадан сылынып қалмауы керек. Қарта - жылқының тік ішегінің жуан бөлігі. Малды сойғанша ең алдымен қартаны ішіндегісінен босатып айналдырады да, салқын суға салып, жуып

тазалайды. Содан кейін оның ішіне майлы еттерді тығады. Етті дәміне келтіру үшін тұздайды, бұрыш сеуіп, пияз турап қосады. Қартаны айналдырып болған соң ішектің екі ұшы істіктен түйреп, жіппен қосақтап байлайды. Бұдан соң ыстап сүрлеуге арналған қартаны бойына тұзын сіңіріп, салқын жерге ( 2 4°C) 1 2 күн қояды. Қартаны 12 18 сағат бойы 50°C жылылықта ұстап, түтінге ыстайды. Содан кейін 12 15°C температурады 2 3 үн сақтап к кептіреді. Қартаны пісіру үшін салқын суға жуып, қазандағы 30 35°C ылы суға салып, ж отты баяулатып әбден піскенше 1. 5 2 сағат қайнатады. Қартаны асқан етке қосып береді.
Жал мұнда жылқы етінің салқындатылған немесе ерітілген бірінші мойын омыртқасынан үшінші кеуде омыртқасына дейінгі мойынның жоғары бөлігі тері асты майы алынады. Оған аздаған ет қосындылары да араласуы мүмкін. Содан соң ыдысқа салынып, үстіне ащы тұздық құйылады да салқын жерге қойылып, бір кі күн сақталады. Бір екі күннен кейін шеті үшкір пышақпен немесе бізбен тесілеп, жіп өткізіледі де іліп е қойып шақтық сағат кептіріледі. Оны түрде салқын жел соғатын орынға іліп кептірген дұрыс. Жалды сүрлеп те, ыстап та сақтауға болады. Ол да қарта сияқты ысталады. Жалды сүрлеп те, ыстауға болады. Ол да қарта сияқты ысталады. Жал пісірер алдында салқын сумен шайылады, қазандағы алдын ла қыздырылған қан а жылым суға салынып, отты басыңқырап қойып асылады. Піскеннен кейін ыдысқа түсіріп алып салқындатылады. Тоңазыған соң жұқалап туралып, жайпақ табаққа әдемілеп орналастырылады да үстіне дөңгелектеп кесілген пияз салынады. Сөйтіп дастарханға әкелінеді. Жая жылқының сауыр еті. Оны сүрлеуге, қақтап кептіруге, сондай -- ыстауға да болады. Әуелі жая оны сантиметр қалыңдықта сылынып алынады. Ұсақ тұзбен тұздалады да шұңғыл ыдысқа салынып, үстіне ащы тұздық құйылады. Сөйтіп 2 3 күн сақталады. 2-3 күннен соң ыдыстан алынып, тор немесе ши үстіне жайып кептіріледі. 1 кг жаяны тұздау үшін шамамен 25 кг тұз керек. Жая да жалды ыстаған су құйылып, отқа қойылады. Су қанжылым болған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.