Қазақ философиясындағы Абай мен Шәкәрім шығармаларын саралап, философиялық көзқарастары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Биболова Жулдыз ДОиВК81

Эссе
Қазақ философиясындағы Абай мен Шәкәрім шығармаларын саралап,философиялық көзқарастары

Шәкәрім Құдайбердіұлы қазіргі Шығыс Қазақстан облысы,Абай ауданы, Қарауыл ауылында 1858 жылы дүниеге келген. Шәкәрім - қазақ ақыны, ойшыл, композитор, аудармашы.Әкесінен жастай жетім қалып, немере ағасы Абай Құнанбайұлының қолында тәрбиеленген.
Шәкәрім бес жасында ауыл молдасына оқуға беріледі де,онда жеті жасына дейін оқиды. Бұл жағдай Шәкәрімнің дүние көзқарасының қалыптасуына, ақындық шеберлігінің шындалуына зор әсер етті.Орыс,араб,парсы,түрік тілдерін жетік меңгерген. Батыс, Шығыс әдебиеттерін жетік білген.
Жеті жасында әкеден жетім қалған ол бұдан былайғы кезде Абайдың тікелей тәрбиесінде болады. Өскен ортасының аса бай дәстүрлері мен Абай ағасының тәрбиесі табиғатынан зерек Шәкәрімнің жетімдік көрмей өсуіне ғана емес,оның талантты ақын, парасатты ой иесі болуына да зор ықпалын тигізді. Ақын өз бетінше ізденіп және Абай ағасының жетекшілігімен жан дүниесін байытқан Құдайбердіұлы заманында қазақ арасындағы аса білімдар адамдардың бірі болды. Ол адамдар өмірін жақсартуға тырысқан ғалымдарды мысалға келтіреді. Олардың кейбіреулері адам өмірі жаратқан иесін танумен түзеледі десе, кейбіреулері үкімет жойылса, әркім өз бетімен түзеледі деді. Біреулері бай, кедейді теңеумен түзеледі десе, біреулері тәрбиемен түзеуге болады деді.
Шәкәрім адамдардың жолын, өмірін жақсарту жолында керемет нақыл сөздермен сын айтқан.
Шенеунік ісін қылмаңыз - әділет жолын таңдаңыз,
Жүрегі таза адам - қиянатқа бармайды,
Егін сал, не сауда қыл, малыңды бақ,
Білім білген әр істе шебер болмақ,
Қол өнерден пайда қыл үйреніп,
Кетпес дәулет осы ғой әмбеге хақ немесе былай деген-
Жалқаулық, көрсеқызар, ашу мақтан,
Арамдық, өтіріктен ерте сақтан
Күні бұрын жуытпа маңайына,
Есер, есіріп ынжықтық - солар жақтан - деген сөздері бір үн, сенім ұялататындай. Ақын ойларының дәлдігі, Шәкәрім жүрегінің сезімталдығы мен көрегендігі оның шығармаларын бүгінгі күнмен де үндестіріп, олардың өміршеңдігін танытып жатыр. Шәкәрімнің өз заманында айтқан терең ойларымен сырлы сөздері дәл қазір өмірге келгендей сезілетіні бар. Өмір өріне шыққан ақсақал көзімен ғана емес, өнер биігіне жеткен ақылгөй тұрғысынан өз басы жұмыр пенде атаулының фәни ғүмырына баға береді. Шәкәрімнің бұл реттегі сырлары мен толғаныстарын өмірінің соңына қарата жазылған, ел ішінде күні бүгінге дейін өз әуенімен айтылатын ең көркем туындыларының бірі нақты түйіндесе керек.
Қайран,
Қайғысыз, қамсыз күндерім,
Сайран,
Сауықты рақат түндерім,
Сендерден не пайда?
Асқан,
Алпыстан мынау жасымыз,
Қашқан,
Шалдықтан ғаріп басымыз,
Қаласың қай сайда?!...
Бұл -- бір адамға, бір ұлт өкіліне ғана емес, өмір заңын түйсінген, тіршіліктің шектеулі кесімін мезгілінде байыптаған кез келген адамға ортақ сыр. Өмірдің жолы бұл, -- дейді ақын. Мұң бар, түңіліс жоқ. Өйткені бір адамның демі үзілгенімен, табиғат толастамайды. Сенің өміріңді тікелей жалғастырмаса да, ісіңді алға апарар, жаны туыс тағы бір кісі дүниеге келмек. Тіршілік мұраты - осы шектеулі өмірді мағыналы, мәнді етіп өткізу. Сен адамдық жолынан шықпасаң, ұрпағың да өз кезегінде артына тағлым тастамақ. Өмірдің өтуі, тіршіліктің арқылуы туралы мұнды сарын о дүние сұлбасы, ахирет жайынан мүлде аулақ сипатта. Құдайдың бірлігіне, пайғамбардың хақтығына күмән келтірмеген Шәкәрім адамның артында қалар ең үлкен қазына -- игі іс, ең үлкен мұрат - ұрпақ жалғастығы деп танығанын көреміз. Бұл ақынның өмір кешуі, өнер мұраты туралы толғаған көптеген өлеңдерінің негізгі арқауы болып табылады.
Шәкәрім атамыздың қай өлеңін, қай шығармаларын алсақта,астарында үлкен мән,терең ой,философия жатқанын байқаймыз.Ұлы бабалардың,тұлғалардың арасындағы рухани сабақтастықты саралау,шығармаларын меңгерте отырып,баланың бойына, жүрегіне рухани білімді, жылулықты сезіңдіру міндетіміз.Әрбір бала,Шәкәрімнің өлеңдерін оқып, жүрегіне тоқып сусындап өсуі тиіс.
Қазақ әдебиетіндегі көптеген поэмаларда кейіпкерлерден болашағымызға үлгі болатын қасиеттері мен өзіміздің бойымыздан аулақ етуге тырысатын қасиеттер де болады.Сол поэманың бірі - Шәкәрім Құдайбердіұлының Еңлік-Кебек поэмасы.Бұл поэма қос ғашықтың махаббатын,бір-біріне деген сүйіспеншілігін жыр етеді.Бұл оқиға Найман мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.