Қазіргі қазақ жарнамаларының тілдік ерекшеліктері
Ана тілі . ұлттықтың, елдіктің қамалы. Тіл . халықтың ажары, базары, бағы. Ұзын ғасырларға тамыры бойлаған ұлттық мәдениетіміздің шырыны да, салт пен санамыздың сәні де, дәстүрімізбен ұлттық табиғатымыздың мәйегі де . тіл.
Тіл . қоғамдық құбылыс. Тілдің даму тарихы қоғамдық өмірмен тығыз байланысты. Қатынас құралы болып саналатын тілдің адам қоғамында алатын орны ерекше. Бүгінде еліміз еркіндік алып, қазақ тілі . мемлекеттік тіл мәртебесіне ие. Десек те, қазақ тілінің мәселесі бүгінгі таңда өзекті де, өткір мәселенің бірі болып отыр. Қазақ тілін дамытуды біреулер жоғарыдан, билік басындағылардан бастау керек десе, енді біреулер қазақ тілінде оқытатын және қазақы тәрбие беретін балабақшалардан бастау керек дейді. Қайткен күнде де қазір қолға алмасақ, ертең санымызды соғып қалатын жайымыз бар. Сондықтан ұсақ.түйек деп санайтын жайлардан бастасақ: қоғамдық көліктерде тек қазақша хабарласа. Темір жол, автобекеттерде қазақ музыкасы немесе күйлері ойнап тұрса. Қазақ тілі Қазақстанда сөйлемегенде, қайда сөйлейді?
Бүгінгі күні көкейкесті мәселеге айналып, ұлтжанды азаматтардың орынды алаңдауын тудырып отырған жай: қазақ тілінің көрнекі ақпарат пен жарнама тілі ретінде қолданылуы. Жасыратыны жоқ, бұл салада қазақ тілі . қосалқы тіл, аударма тіл, оқылмайтын шалажансар тіл. Өз тіліміз өз көшемізден көрінбей жүр. Қазіргі қазақ қоғамы нарықтық қарым.қатынасқа көшкен уақытта жер мен көкті жарнама жаулаған заман. Көшеге шықсаңыз . жарнама, теледидар, радио қоса қалсаңыз . жарнама.
Жарнама дегеніміз . белгілі бір зат пен құбылысты, іс.әрекет пен қызметті елге таныту, насихаттау, оларға деген сұранысты күшейту мақсатымен жарияланған хабарлама жиынтығы.(2. 86) Жарнама (жар+нама; «жар» . жария етті, мәлімдеді, хабар таратты, жарияланды; «нама» . араб, парсы «жазылған хат, шығарылған бәйіт, дастан» . қазақ мәдениетінде кең қолданылған ұғым, дефинициясы айқын термин. Энциклопедиялық, лексикологиялық, мағлұматнамалық, терминологиялық еңбектерде берілген анықтамалардан шығатын қорытынды . «жарнама . спектакль, концерт немесе көрермендерге арналған басқа да мәдени шаралар, спорттық жарыстар, ойын.сауық туралы хабарландарудың бір түрі». (4.9)
Жарнама . тілдік құралдар арқылы да, вербалды емес құралдар арқылы да ұлттық мәдениеттің белгілерін көрсетуі қажет. Ал ұлттық мәдентиеттің танылуы тілдің ұлттық белгілері: сөз қолдану, граматикалық заңдылығы, нормалары игерілгенде көрінеді. Жарнама мәтіні ұлт тілімен, ұлттық мәдениетпен байланысты қалыптасатын жағдайда ғана, өзінің негізгі мақсатын атқара алады. (4.11)
ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ ЖАРНАМАЛАРЫНЫҢ ТІЛДІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Ана тілі – ұлттықтың, елдіктің қамалы. Тіл – халықтың ажары, базары,
бағы. Ұзын ғасырларға тамыры бойлаған ұлттық мәдениетіміздің шырыны да,
салт пен санамыздың сәні де, дәстүрімізбен ұлттық табиғатымыздың мәйегі де
– тіл.
Тіл – қоғамдық құбылыс. Тілдің даму тарихы қоғамдық өмірмен тығыз
байланысты. Қатынас құралы болып саналатын тілдің адам қоғамында алатын
орны ерекше. Бүгінде еліміз еркіндік алып, қазақ тілі – мемлекеттік тіл
мәртебесіне ие. Десек те, қазақ тілінің мәселесі бүгінгі таңда өзекті де,
өткір мәселенің бірі болып отыр. Қазақ тілін дамытуды біреулер жоғарыдан,
билік басындағылардан бастау керек десе, енді біреулер қазақ тілінде
оқытатын және қазақы тәрбие беретін балабақшалардан бастау керек дейді.
Қайткен күнде де қазір қолға алмасақ, ертең санымызды соғып қалатын жайымыз
бар. Сондықтан ұсақ-түйек деп санайтын жайлардан бастасақ: қоғамдық
көліктерде тек қазақша хабарласа. Темір жол, автобекеттерде қазақ музыкасы
немесе күйлері ойнап тұрса. Қазақ тілі Қазақстанда сөйлемегенде, қайда
сөйлейді?
Бүгінгі күні көкейкесті мәселеге айналып, ұлтжанды азаматтардың орынды
алаңдауын тудырып отырған жай: қазақ тілінің көрнекі ақпарат пен жарнама
тілі ретінде қолданылуы. Жасыратыны жоқ, бұл салада қазақ тілі – қосалқы
тіл, аударма тіл, оқылмайтын шалажансар тіл. Өз тіліміз өз көшемізден
көрінбей жүр. Қазіргі қазақ қоғамы нарықтық қарым-қатынасқа көшкен уақытта
жер мен көкті жарнама жаулаған заман. Көшеге шықсаңыз - жарнама, теледидар,
радио қоса қалсаңыз - жарнама.
Жарнама дегеніміз – белгілі бір зат пен құбылысты, іс-әрекет пен
қызметті елге таныту, насихаттау, оларға деген сұранысты күшейту мақсатымен
жарияланған хабарлама жиынтығы.(2. 86) Жарнама (жар+нама; жар - жария
етті, мәлімдеді, хабар таратты, жарияланды; нама - араб, парсы жазылған
хат, шығарылған бәйіт, дастан - қазақ мәдениетінде кең қолданылған ұғым,
дефинициясы айқын термин. Энциклопедиялық, лексикологиялық,
мағлұматнамалық, терминологиялық еңбектерде берілген анықтамалардан шығатын
қорытынды – жарнама – спектакль, концерт немесе көрермендерге арналған
басқа да мәдени шаралар, спорттық жарыстар, ойын-сауық туралы
хабарландарудың бір түрі. (4.9)
Жарнама – тілдік құралдар арқылы да, вербалды емес құралдар арқылы да
ұлттық мәдениеттің белгілерін көрсетуі қажет. Ал ұлттық мәдентиеттің
танылуы тілдің ұлттық белгілері: сөз қолдану, граматикалық заңдылығы,
нормалары игерілгенде көрінеді. Жарнама мәтіні ұлт тілімен, ұлттық
мәдениетпен байланысты қалыптасатын жағдайда ғана, өзінің негізгі мақсатын
атқара алады. (4.11)
Қазіргі қазақ жарнамалары таралу жолдарына, қамтитын тақырыптарына,
түрлеріне қарай әр түрге бөлінеді:
- сыртық жарнама (маңдайшалар, жарнамалық қалқандар, панно, плакаттар)
- теле және радио жарнама (жарнама роликтері, жарнамалық телерепортаждар,
теледидардағы жарнамалық қатарлар, радио хабарландырулар, радио роликтер)
- парақша жарнама (каталогтар, буклеттер, жапсырмалар, шағын жарнама
парақтар, шақыру билеттері, баға көрсеткіштері)
- газер жарнамасы (газет-журналдарда жарияланған жарнама мәтіндері) (4.11)
Бүгінде жарнаманың жаңа түрлері мен жаңа қалыптары пайда болуда,
алайда жарнама мәтінінде әрдайым негізгі, жетекші қызметті сөз атқарады.
Жарнама тілі саласы қазақ тілінде жаңа сала деп қарастыруға болады. Қазіргі
таңда жарнама үстем болып отырған орыс тілінде дайындалады да, кейін қазақ
тіліне аударылады. Бұл жағдай керісінше болуы тиіс. Алдымен қазақ елінде
қазақ тілінде әзірлену керек. Сол тілдің ыңғайына жығылу, сол тілде қалай
жазылса, үтір нүктесіне дейін қалдырмай, қазақ тілінде де солай жазу басым.
Оған лайық балама немесе қазақ тілінің тілдік нормаларын сақтау ұмыт
қалғандай. Сөзбе-сөздіктің қазақ тілінің граматикалық құрылысына, қиыстыру
жүйесіне қиянат жасаған жерлері баршыдық. Қиыны, міне осында. Небір жарнама
аудармаларын оқып отырғанда, қарап отырғанда, не оқып, не түсінгенініді
білмей қайран қаласың. Бірен-сраны болмаса, кілең қазақ сөздерінен құрылған
тіркестер өзара байланыспай, қиыспай нақтылы ұғым берместен сіресіп тұрады.
Сөзім дәлелді болу үшін мысал келтірейін:
Строиетельные материалы Құрылыс заттары
Оптом и в розницу Көтерме және
бөлшек. (Әбілхайыр хан даңғылы)
Бұл мысалда сөйлем тиянақсыз, аяқталмаған. Негізгі ой – құрылыс
заттарының көтерме және бөлшке бағамен сатылатындығында, яғни бұл сөйлем
баға деген сөзді керек етіп тұр. Демек, Құрылыс заттары. Көтерме және
бөлшек бағамен десе сөйлем түсінікті болар еді. Немесе калька тәсілімен
аударылған тағы бір мына мысалға назар аударыңыз:
Ген победителя в каждом Жеңімпаз гені әр
(Әбілхайыр хан даңғылы)
Адресанттың не айтқысы келіп, қандай ой жеткізгісі келгені белгісіз.
Мағынаға мән беру атымен жоқ.
Магазин продуктов и промышленных товаров.
Азық-түлік және өнеркәсіп тауарлары дүкені. (Құрманғазы көш.)
Бұл мысалда тауарлар деген сөзге ілік септігін, яғни -нің жалғауын
қоссақ, сөйлем түсінікті, мәтін сауатты құрылған болар еді. Азық-түлік және
өнеркәсіп тауарларының дүкені.
Кейбір сөздердің, терминдердің аудармасы болар тұра, орыс тілінде
қазақ тілінің қосымшасымен жазылып жатады. Мысалы,
Ремонт автомобилей Автомобильдер
жөндеу.(Әбілхайыр хан даңғ.)
Автомобиль – адам немесе жүк таситын машина, яғни көлік. Неге автокөлік
жөндеу демеске?
Активная семья Активті отбасы
Активный город. Активті қала
Активный студент Активті студент
Активное время Активті уақыт
Активные слова Активті сөздер
(Әбілхайыр хан даңғ)
Енді бұл мысалды талдап көрелік: актив сөзінің бірінші мағынасы –
белгілі ұйымның беріле, белсене істейтін мүшесі. Ал екінші мағынасы -
өндіріс орындарының құнды зат я аласы, ақша бұйымдары. Демек мысалымыздағы
активті сөзінің аудармасы – белсенді. Белсенді отбасы, белсенді қала,
белсенді студент, белсенді уақыт, белсенді сөздер десек орынды болар еді.
Кейбір қазақ тіліндегі жарнамалар мәтіні орыс тіліндегі жарнама
мағынасынан бөлек. Мысалы,
Самые привлекательные тарифы Ең тартымды тарифтер
тізімі. (Әбілхайыр хан даңғ)
Орыс тіліндеігі мәтінде тізім деген сөз, тізім туралы ой да жоқ. Ең
тартымды тарифтер тізімі болуы үшін список самых привлекательных тарифов
болуы керек емес пе? Яғни тізім - список деп аударылады емес пе?
Белая техника Ақмаржан
техника (Еуразия даңғ)
Деген жарнамаға зер ... жалғасы
Ана тілі – ұлттықтың, елдіктің қамалы. Тіл – халықтың ажары, базары,
бағы. Ұзын ғасырларға тамыры бойлаған ұлттық мәдениетіміздің шырыны да,
салт пен санамыздың сәні де, дәстүрімізбен ұлттық табиғатымыздың мәйегі де
– тіл.
Тіл – қоғамдық құбылыс. Тілдің даму тарихы қоғамдық өмірмен тығыз
байланысты. Қатынас құралы болып саналатын тілдің адам қоғамында алатын
орны ерекше. Бүгінде еліміз еркіндік алып, қазақ тілі – мемлекеттік тіл
мәртебесіне ие. Десек те, қазақ тілінің мәселесі бүгінгі таңда өзекті де,
өткір мәселенің бірі болып отыр. Қазақ тілін дамытуды біреулер жоғарыдан,
билік басындағылардан бастау керек десе, енді біреулер қазақ тілінде
оқытатын және қазақы тәрбие беретін балабақшалардан бастау керек дейді.
Қайткен күнде де қазір қолға алмасақ, ертең санымызды соғып қалатын жайымыз
бар. Сондықтан ұсақ-түйек деп санайтын жайлардан бастасақ: қоғамдық
көліктерде тек қазақша хабарласа. Темір жол, автобекеттерде қазақ музыкасы
немесе күйлері ойнап тұрса. Қазақ тілі Қазақстанда сөйлемегенде, қайда
сөйлейді?
Бүгінгі күні көкейкесті мәселеге айналып, ұлтжанды азаматтардың орынды
алаңдауын тудырып отырған жай: қазақ тілінің көрнекі ақпарат пен жарнама
тілі ретінде қолданылуы. Жасыратыны жоқ, бұл салада қазақ тілі – қосалқы
тіл, аударма тіл, оқылмайтын шалажансар тіл. Өз тіліміз өз көшемізден
көрінбей жүр. Қазіргі қазақ қоғамы нарықтық қарым-қатынасқа көшкен уақытта
жер мен көкті жарнама жаулаған заман. Көшеге шықсаңыз - жарнама, теледидар,
радио қоса қалсаңыз - жарнама.
Жарнама дегеніміз – белгілі бір зат пен құбылысты, іс-әрекет пен
қызметті елге таныту, насихаттау, оларға деген сұранысты күшейту мақсатымен
жарияланған хабарлама жиынтығы.(2. 86) Жарнама (жар+нама; жар - жария
етті, мәлімдеді, хабар таратты, жарияланды; нама - араб, парсы жазылған
хат, шығарылған бәйіт, дастан - қазақ мәдениетінде кең қолданылған ұғым,
дефинициясы айқын термин. Энциклопедиялық, лексикологиялық,
мағлұматнамалық, терминологиялық еңбектерде берілген анықтамалардан шығатын
қорытынды – жарнама – спектакль, концерт немесе көрермендерге арналған
басқа да мәдени шаралар, спорттық жарыстар, ойын-сауық туралы
хабарландарудың бір түрі. (4.9)
Жарнама – тілдік құралдар арқылы да, вербалды емес құралдар арқылы да
ұлттық мәдениеттің белгілерін көрсетуі қажет. Ал ұлттық мәдентиеттің
танылуы тілдің ұлттық белгілері: сөз қолдану, граматикалық заңдылығы,
нормалары игерілгенде көрінеді. Жарнама мәтіні ұлт тілімен, ұлттық
мәдениетпен байланысты қалыптасатын жағдайда ғана, өзінің негізгі мақсатын
атқара алады. (4.11)
Қазіргі қазақ жарнамалары таралу жолдарына, қамтитын тақырыптарына,
түрлеріне қарай әр түрге бөлінеді:
- сыртық жарнама (маңдайшалар, жарнамалық қалқандар, панно, плакаттар)
- теле және радио жарнама (жарнама роликтері, жарнамалық телерепортаждар,
теледидардағы жарнамалық қатарлар, радио хабарландырулар, радио роликтер)
- парақша жарнама (каталогтар, буклеттер, жапсырмалар, шағын жарнама
парақтар, шақыру билеттері, баға көрсеткіштері)
- газер жарнамасы (газет-журналдарда жарияланған жарнама мәтіндері) (4.11)
Бүгінде жарнаманың жаңа түрлері мен жаңа қалыптары пайда болуда,
алайда жарнама мәтінінде әрдайым негізгі, жетекші қызметті сөз атқарады.
Жарнама тілі саласы қазақ тілінде жаңа сала деп қарастыруға болады. Қазіргі
таңда жарнама үстем болып отырған орыс тілінде дайындалады да, кейін қазақ
тіліне аударылады. Бұл жағдай керісінше болуы тиіс. Алдымен қазақ елінде
қазақ тілінде әзірлену керек. Сол тілдің ыңғайына жығылу, сол тілде қалай
жазылса, үтір нүктесіне дейін қалдырмай, қазақ тілінде де солай жазу басым.
Оған лайық балама немесе қазақ тілінің тілдік нормаларын сақтау ұмыт
қалғандай. Сөзбе-сөздіктің қазақ тілінің граматикалық құрылысына, қиыстыру
жүйесіне қиянат жасаған жерлері баршыдық. Қиыны, міне осында. Небір жарнама
аудармаларын оқып отырғанда, қарап отырғанда, не оқып, не түсінгенініді
білмей қайран қаласың. Бірен-сраны болмаса, кілең қазақ сөздерінен құрылған
тіркестер өзара байланыспай, қиыспай нақтылы ұғым берместен сіресіп тұрады.
Сөзім дәлелді болу үшін мысал келтірейін:
Строиетельные материалы Құрылыс заттары
Оптом и в розницу Көтерме және
бөлшек. (Әбілхайыр хан даңғылы)
Бұл мысалда сөйлем тиянақсыз, аяқталмаған. Негізгі ой – құрылыс
заттарының көтерме және бөлшке бағамен сатылатындығында, яғни бұл сөйлем
баға деген сөзді керек етіп тұр. Демек, Құрылыс заттары. Көтерме және
бөлшек бағамен десе сөйлем түсінікті болар еді. Немесе калька тәсілімен
аударылған тағы бір мына мысалға назар аударыңыз:
Ген победителя в каждом Жеңімпаз гені әр
(Әбілхайыр хан даңғылы)
Адресанттың не айтқысы келіп, қандай ой жеткізгісі келгені белгісіз.
Мағынаға мән беру атымен жоқ.
Магазин продуктов и промышленных товаров.
Азық-түлік және өнеркәсіп тауарлары дүкені. (Құрманғазы көш.)
Бұл мысалда тауарлар деген сөзге ілік септігін, яғни -нің жалғауын
қоссақ, сөйлем түсінікті, мәтін сауатты құрылған болар еді. Азық-түлік және
өнеркәсіп тауарларының дүкені.
Кейбір сөздердің, терминдердің аудармасы болар тұра, орыс тілінде
қазақ тілінің қосымшасымен жазылып жатады. Мысалы,
Ремонт автомобилей Автомобильдер
жөндеу.(Әбілхайыр хан даңғ.)
Автомобиль – адам немесе жүк таситын машина, яғни көлік. Неге автокөлік
жөндеу демеске?
Активная семья Активті отбасы
Активный город. Активті қала
Активный студент Активті студент
Активное время Активті уақыт
Активные слова Активті сөздер
(Әбілхайыр хан даңғ)
Енді бұл мысалды талдап көрелік: актив сөзінің бірінші мағынасы –
белгілі ұйымның беріле, белсене істейтін мүшесі. Ал екінші мағынасы -
өндіріс орындарының құнды зат я аласы, ақша бұйымдары. Демек мысалымыздағы
активті сөзінің аудармасы – белсенді. Белсенді отбасы, белсенді қала,
белсенді студент, белсенді уақыт, белсенді сөздер десек орынды болар еді.
Кейбір қазақ тіліндегі жарнамалар мәтіні орыс тіліндегі жарнама
мағынасынан бөлек. Мысалы,
Самые привлекательные тарифы Ең тартымды тарифтер
тізімі. (Әбілхайыр хан даңғ)
Орыс тіліндеігі мәтінде тізім деген сөз, тізім туралы ой да жоқ. Ең
тартымды тарифтер тізімі болуы үшін список самых привлекательных тарифов
болуы керек емес пе? Яғни тізім - список деп аударылады емес пе?
Белая техника Ақмаржан
техника (Еуразия даңғ)
Деген жарнамаға зер ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz