Бруцеллез жайлы мәліметтер
Мазмұны
Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Қысқартулар мен шартты белгілер
1
Кіріспе
Бруцеллез - жануар мен адамдардың ауыр жұқпалы ауруы болып табылады. Бруцелла деп біріккен микробтар тобынан пайда болады.
Бруцеллезбен барлық ауыл шаруашылық және үй жануарлары аурады. Бірақ та негізінен бруцеллез таралуында ұсақ және ірі қара мал маңызды рөл атқарады.
Аса қауіпті, аурудың ауыр түрлеріне әкелетін қой мен ешкі бруцелла қоздырғышы болып табылады. Ірі қара мал бруцелласының қоздырғышы адам үшін аса қауіпті емес және ауру ағымы жеңілірек болады.
Бірақ та науқас қойларымен бірге ұсталынған ІҚМ қой қоздырғышына шалдығуы мүмкін және адам үшін қауіпті болады.
Бұл инфекция Павлодар облысы санитариялық-эпидемиологиялық қызмет дәрігердің тұрақты бақылауында. Санитариялық-сауықтыру шаралар кешенінің мақсатты өткізілуіне байланысты облысымызда бруцеллез бірқатар жылдар бойы бір-бір жағдайларымен тіркеледі және республикалық көрсеткішінен төмен.
Әрбір адам бұл инфекция жөнінде сауатты және ақпараттандырылған болуы тиіс.
Бруцеллез қоздырғышы жануарлар ағзасында өмір сүріп, көбейеді және сыртқы ортаға сүт, зәр шығару, төлдеу мен түсік арқылы бөлінеді.
Сыртқы ортада бруцелла көпке дейін өмір сүреді. Мысалы, суда, топырақта, шөпте үш айыға дейін; ірімшікте - 70 күнге дейін, етте - 40 күн, қаттырылған өнімдер мен мұзда бірнеше ай бойы өмір сүре алады.
Жоғары температураға бруцеллалар өте сезімтал және қайнату кезінде бірнеше секундта өлім қалады.
Адам жұғу ауру малдарға қарау кезіндегі қаіпсіздік ережелерін сақтамау, тамаққа науқастанған зарарсыздандырылмаған сүт, сүт өнімдерін, етті қолданудан болады. Сол себепті сақ болыңыз және жаппай нарықта азық-түлікутерді алмаңыз, әрқашанда сатушыдан өнімге сапа куәлігін (сертификат) көрсетуді талап етіңіз.
Малдарда бруцеллездің ағымы әртүрлі болады, ауру мал мен таза малды айыру мүмкін, көзге олар бірдей көрінеді, бірақ сүтпен, зәр шығаруымен олар сыртқы ортаға бруцеллез қоздырғышын сыртқа шығарады.
Көп жағдайларда бруцеллезбен ауратын адам ауруды жүріп-тұрып аура береді, себебі ағзаға күші аз, аз жұқпалы микробтар енеді, олар ағзаның қорғаушы күштері арқылы өлім қалады. Осылай сиыр бруцелласы түрінде болады, адам үшін қауіпсіз, олар сараптамалық тексеріс кезінде ғана анықталады.
Бруцеллез ауруы адам азғасында микробтардың жұғуынан кейін бірден әсер етпейді. Ең алдымен жарысын мерзім болады, ол 1-4 аптаға дейін созылады. Қой-ешкі бруцеллезі микробтар пайда болған аурулар кезінде науқаста дене қызуы, шаршағыштық, бас ауруы, тершеңдік, тәбетінің болмауы байқалады.
Көбінесе науқастарда бұлшық ет пен буындар аурады. Бруцелла кейбір кездері бауыр мен көкбауырға әсер етеді, олардың көлемдері ұлғайып, ауру белгілерін береді.
Көбінесе тізе және шынтақ буындары ауратыны байқалады.
Егер ауру белгілері жылдам дамитын болса, бруцеллез жіті ауру түрінде болады. Балаларда бруцеллез өте ауыр болады және асқынуы мүмкін, емделмеген ауру созылмалы болады.
Бруцеллез - ауыр ауру. Сол себепті әрбір науқас адам уақытылы дәрігерге көріну, оның кеңестерін орындау жазылып алудың белгісі болып табылатынын ескеру керек.
Адам үшін бруцеллез көзі бруцеллезге шалдыққан мал екенін ескерсек, бұл бағытта сауықтыру шаралары жүргізілуі керек, ауру малдарды анықтау мен жою, сыртқы ортада микробтарды жою - бұл зарасыздандыру шаралар, ауыл шаруашылық өнімдердің термиялық өңдеу, мал өнімдерін өңдеу мекемелерінде санитариялық-гигиеналық ережелерді сақтау.
Ауыл шаруашылық малдар иелеріне малдың ветеринарлық және сараптамалық тексерістерге, әсіресе сүт басты малдарға қатты назар аудару керек.
Тамақтануда термиялық өңдеу түріндегі сүт пен сүт өнімдерін пайдалану керек.
Бруцеллёз -- Brucella бактериясымен қоздырылатын, зооноздар тобына жататын, жедел және созылмалы түрлерінде өтетін инфекциялық-аллергиялық ауру. Аурудың жедел түрі токсико-бактериемиялық инфекция ретінде, созылмалы түрі - полиморфты клиникалық көріністерімен, көбінесе сүйек-буын, орталық және перифериялық жүйке жуйелерін, жыныс мүшелерін және басқа ішкі ағзаларды зақымдаумен, хрониосепсис тәрізді ұзаққа созылуымен және рецидивті ағымымен сипатталады.
Бруцеллез кең таралған инфекция. Барлық елдерде кездеседі, әсіресе мал шаруашылығы дамыған аймақтарда. Қазақстан республикасы үшін бұл инфекция өлкелік патология деп саналады. Жыл сайын 2-2,5 мың адам бруцеллезбен ауырады. Әсіресе, оң түстік аймақтарда ауру кең таралған. Бұның бір себебі -- Қырғызстан және Өзбекістаннан әкелінген, тексерілмеген малды арзан бағамен сату.
Соңғы жылдары эпизоотикалық жағдайдың нашарлануына байланысты қалалық бруцеллез жиі кездесіп, соның ішінде балалардың саны көбейіп жатыр. Мысалға, Оң-түстік Қазақстан облысында жыл сайын 100 мың тұрғынға 30,9% жаңа ауру тіркелсе, оның ішінде 53% -- 14-ке дейін жастағы балалар.
Жедел бруцеллез 40-60% жағдайда созылмалы бруцеллезге ауысады да, 2,7-37% дейінге адамдардың еңбекке қабілетін төмендетіп мүгедектік жағдайға әкелу қаупін туғызады. Бұл өте күрделі әлеуметтік мәселе.
Өкінішке орай, дәрігерлердің үлесіне тек ауруға дер кезінде диагноз қою және емдеп жазып шығару тиіп отыр. Ауруды тарататын малдар, осыған жауапты ветеринария қызметкерлері. Адамдарда 1995 жылдан бастап ауруға қарсы вакцина қолданбайды, себебі „вакциналық патергия" пайда болады. Жануарлар да вакцинациядан кейін ауырып, инфекция көзі болып табылады. Бұл күрделі ветеринарлық мәселе.
Бруцеллездің диагностикасы өте күрделі іс. Клиникалық көріністері полиморфты. Лабораторлық диагностикасы да қанағатсыз болып келеді, себебі аурудың серонегативті жасырын варианттары жиі кездеседі. Бруцеллездің емі де көңілден шықпайды. Ш. Николь айтуы бойынша: Бруцеллез - адамға бақытсыздық, дәрігерлерге абыройсыздық әкелетін сырқат."
Бруцеллез жайлы тарихи мәліметтер. Адамның буын буынын кеміріп, сай сүйегін сырқырататын, қара - терге түсіріп тынышын алатын осы ауру жайында Гипократта білген екен (б.э.д. 4 ғасыр бұрын өмір сүрген). Қазақша оны селсоқ ауру, жел ауру, сарып десе, түркпендер ешкінің безгегі деп атапты. 19 ғасырдың соңында Жерорта теңізінің Мальта аралында әскери қызметте жүрген солдаттардың арасында осы індет көптен кездесіп, оны Жерорта теңізінің безгегі деп Мэрстон (1831) атаған. Давид Брюс сол безгектен қайтыс болған әскердің көк бауырынан осы аурудың қоздырғышын тауып, оған Micrococcus melitensis деген атақ берген.
Заммит (1906 ж.) бұл ауру ешкінің сүті арқылы жұғатынын анықтаған. 1897 ж. Дания ғалымдары Банг пен Стрибольт (1896-1897) түсігі болған сиырдан тапқан коздырғышты Bact. abortus bovis деп, америкалық Траум (1914) түсігі болған шошқадан тапқан қоздырғышты Bact. abortus suis деп атаған. Ал 1916-1918 жж. Алиса Ивенс осы 3 микробтың бір бірене өте ұқсас екенін дәлелдеп, оларды бір топқа кіргізіп, К. Майер мен М. Фезье (1920) бірінші ашқан Брюстің құрметіне "Brucella" деп атайды. Содан бері ауру бруцеллез деп аталады. Сөйтіп, бруцеллез ауруы ұсақ және ірі қара малдан, шошқадан жұғатыны, оның кәсіби ауруларға жататынын анықталды.
Кеңес одағының П. Ф. Здродовский, П. А. Вершилова, Н. И. Рагоза, Г. А. Пандиков, А. Ф. Билибин, Г. П. Руднев деген ғалымдардың еңбектері белгілі. Қазақстанда И.К.Каракулов, Г.Н.Удинцев, П.П.Очкур, Н.Д.Беклемишев, М.М.Ременцова, И.Л.Касаткина, К.Б.Курманова, С.А.Амиреев, Е.С.Белозеров еңбектері бүкіл Кеңес Одағына белгілі. Солармен бірге М. С. Сыздыков, К.Д.Дүйсенов, К. А. Жуманбаев, Л. А. Муковозова, К. Б. Садыков, Л. Е. Цирельсон және басқа ғалымдардың улесіде зор.
Қоздырғыштың әр түріне тән ие организмдері бар.
B. melitensis иесі ұсақ мүйізді қара мал: қой, ешкі (3 биовары бар). Бруцелланың бұл түрі ірі қара малды, түйені, итті зақымдауы мүмкін. B. melitensis - патогенділігі жоғары, адамдардың арасында эпидемия, малдың арасында эпизоотия шақыратын қоздырғыш.
B. abortus иесі -- сиыр (9 биовары бар). Адамдар арасында спорадикалық ауру шақырады. Осы қоздырғыштан тірі вакцина жасалған (ВА-19).
B. suis иелері -- шошқа (1, 2 және 3 биоварлары), қоян (2 биовар), бұғылар (4 биовар). Бірақ бұл қоздырғыш ірі және ұсақ қара малды зақымдауы мүмкін (5 биовар). Қазақстанда сирек кездеседі.
B. ovis - қойдың инфекциялық эпидидимитінің қоздырғышы. Адам үшін патогендік әсері бар.
B. canis иесі - ит. Адам үшін патогендік әсері бар.
B. neotomae иесі - далалық тышқандар, адам үшін патогенділігі зерттелмеген. Сонғы екі түрі Америка Құрама Штаттарында бөлінген.
Соңғы жылдары бруцелланың жаңа түрі анықталған -- B.rаngiferi. Адам үшін патогенділігі зерттелмеген.
Бруцеллалар - ұсақ кокк тәрізді қозмалмайтын, грам теріс, спора, капсула түзбейтін бактериялар. Көлемі 0,5 -- 0,7 мкм х 0,6 -- 1,5 мкм.. Қоздырғыштың өсуіне оптимальды температура қажет -- 37 °С (20°С -- 40°С). Антиденелер түзілуіне жауап беретін антигені болып липополисахарид (ЛПС) саналады. Бруцелла антигенінің Escherichia hermanni, Escherichia coli 0:157, Salmonella 0:30, Stenotrophomonas maltophilia, Vibrio cholerae 0:1 и Yersinia enterocolitica 0:9 антигендерімен ұқсастығы бар (M. B. Perry, D. R. Bundle, 1990).
Бруцелла - жасушалардың ішінде мекендейтін қоздырғыш.
Бруцеллалар сыртқы ортаға өте төзімді болып келеді: ылғалды жерде - 72 күн, суда - 90 күн, құрғақ топырақта -- 3-4 ай, малдың жүнінде және терісінде -- 1- 4,5 ай сақталады. Оның әлсіз жағы - ыстықтан қатты қорқады. Күннің тура түскен сәулесінен 30 мин. - 1сағатта, 50° температурада -- 1 сағатта, 60°- 30 мин., 70° -- 10 мин.арсында тіршілігін жояды, қайнатқанда (100°) тез өледі. Дезинфекциялық ертінділеріне (0,2 - 1% хлорлы әк, 0,5% -- лизол, 0,2% -- формалин, 1% -- креолин) төзімсіз.
Эпизоотология.
Бруцеллезбен үй жануарларының барлық түрлері және аңдардың көп түрлері ауырады. Ірі қара малдың ішінде оның көп таралуы көрінеді.Үлкен, жыныс мүшелері жетілген жануарлар ауруға өте әсерленгіш.
Ірі қара малда бруцеллез В abortus тудырады. Бруцеллдің ауру тудырушылық түрімен бірге басқа үй жануарларына да көшуі мүмкін. Ірі қара малда, иттерде, мысықтарда және басқа үй жануарларында В.melitensis жиі кездеседі.
Инфекция қоздырғышысының бастауына бруцеллезбен ауырған малдар және микроб тасымалдаушылар жатады, ондай жануарлар маранамен, шумен, тастанды жолмен және жыныс жолдарынан аққан сорамен ауру бруцеллалар аса мол мөлшерде болып шығарады.Бруцеллалар сонымен қатар сүтпен, шәуетпен, нәжіспен және несеппен бірге бөлінеді.
Шаруашылықта ауру жаңадан басқа жақтан мал әкелгенде карантиндеу ережелерін сақтамағанда туындайды. Шуды, қиды өз уақытында жинамау,залалсыздандыру тәртібін сақтамау бруцеллездің туындауына әкеліп соғады. Ауру және сау малдарды бірге жайылымда жайғанда, бір суаттан суарғанда, бір жолмен айдағанда таралады. Жұқтыру қабық пен тері арқылы козекті және түспелі (жыныс жолдары) болып жүзеге асады. Бруцелламен жұқтырылған өнімдер, әсіресе сүт (сүт, қаймағы алынған сүт,) малдардың шикізаты, күту, жемдеу, төсеу, суару тәсілдері тасымалдау факторларына жатады. Ірі қара малдардың фермаларында эпизоотикалық шығуы түрінде болады. Індеттің жаңа ошақтарында бейімді жануарлардың 60%-ке дейін инфекцияға шалдығу мүмкін. Үлкен малға қарағанда жас мал бруцеллезді жұқтыруға биімді болып келеді.Малды өсіргенде, бағып күткенде ветеринарлық-санитарлық талаптарды дұрыс орындамау, бруцеллездің шығуына жағдай тудырады.
Клиникалық ерекшеліктері.
Инкубациялық кезеңі 2.. 4 апта бойы болады. Жануарларда бруцеллез негізінде жасырын түрде өтеді, егер бейімді малдың арасында аналық басы буаз болмаса, ауруды тек қана серологиялық зерттеумен ғана анықтауға болады.
Табында аурудың болуы буаз жануарлардың аналық басы санына байланысты. Жеке табындарда 50% дейін және одан да көп малдар іш тастайды. Жануарлардың аналық басында бруцеллездың негізгі клиникалық белгісі - буаздықтың екінші мезгілінде болатын іш тастау. Сиырлардың 5..8 айы буаздылығында іштастауы болады, іш тастауға 1...2 күн қалғанда жыныс мүшелері іскені болады, төл жолынан кілегейі шығуы, иіссіз және емшегі ісіуі. Іші түскен малдың эндометрит және шуы қалғаны тіркеленеді, кейбір кезде мастит, бурсит болады,еркектерде орхит, эпидидимит болуы мүмкін.
Сәтті табынға бруцеллез түссе 50...60% малдар іш тастауы мүмкін. Сиырлар немесе қысыр қашарлар бір, не екі рет іш тастайды. Бұқалар мынадай ен атрофиясымен орхит, эпидидимит болуы белгіленеді.
Диагностика және жеке диагностика
Кешенді эпизоотикалық анализ, клиникалық белгілер, лабораториялық және аллергиялық зерттеулер негізінде, бруцеллез диагнозы қойылады.
Бруцеллезге жануарларды жаппай профилактикалық және диагностикалық зерттеулерден өткізу үшін, кеңінен АР(агглютинация реакциясы), КБР(комплемент байлау реакциясы), ҰКБР (ұзақ комплемент байлау реакциясы), ДШР(диффузия шегеру реакциясы), ИДР (иммуна диффузия реакциясы) қолданылады. Сондай- ақ, сиыр сүтімен РБС (розбенгал сынауы) және айналма реакциясы қолданылады.
Ахуалы жақсы шаруашылықтарда қан сарысуы РБС оң реакциясы көрсеткен жағдайда, тез арада антиденелердің комплемент байлауы барына және агглютин титрын анықтау үшін АР және КБР зерттеледі. Сүтпен айналма реакция бруцеллез бойынша табынның хал ахуалын бақылау үшін қолданылады, оң нәтиже берген жағдайда АР, КБР, ҰКБР бойынша қайта тексеру қажет.
Емдеу және профилактикалық жұмыстарды өткізу.
Ахуалы жақсы елді- мекендерде, шаруашылықтарда бруцеллез профилактикасы бойынша іс- шаралар және хал ахуалы нашар шаруашылықтарда оны жою бойынша іс- шаралар қолданыстағы Санитарлық және ветеринарлық қағидалармен қарастырылған. Ахуалы жақсы елді- мекендерде, шаруашылықтарда инфекция қоздырғыш жағдайын болдырмау мақсатында, шаруашылықтарды бруцеллезден қорғау бойынша ветеринарлық- санитарлық іс- шаралар(жануарларды сатып алу, оларды басқа жерге апару және мал шаруашылығ өнімдерін сату, профилактикалық карантин және т.б.) өткізіледі.
Профилактикалық мақсатта, жоспарланған тәртіпте бруцеллезге тоқсан сайын бұқалар, жылына екі рет сиырлар, қалған мал басы жылына бір рет зерттеуден өткізіледі. Басқа өңірлерден әкелінген барлық жануарлар карантинге қойылады және карантинге қойылған мерзімде бруцеллез ауруына зерттеу өткізіледі.
Бруцеллез ауруына шалдыққан жануарлар емделмейді, оларды союға қажет.
Патологоанатомиялық өзгерістер.
Бруцеллезде жарып ашуы мінезсіз. Іші түскен малдардың іш төлі қабықтары іскен, ірін және фибрин қауызы болады. Іріңді- кілегейлі маститтың, еркектерде ірінді- некротикалық орхиттер белгілері болуы мүмкін. Іш тасталған іш төлінде тері астындағы клетчаткасының және кіндік арқасыының домбығуы табылады, қарын-ішек жолының кілегейлі қабығының кілегейлі қабынуы, бауырдың залалдануы болады.
Бруцеллезге жануарларды жаппай профилактикалық және диагностикалық зерттеулерден өткізу үшін, кеңінен АР(агглютинация реакциясы), КБР(комплемент байлау реакциясы), ҰКБР (ұзақ комплемент байлау реакциясы), ДШР(диффузия шегеру реакциясы), ИДР (иммуна диффузия реакциясы) қолданылады.
Кешенді эпизоотикалық анализ, клиникалық белгілер, лабораториялық және аллергиялық зерттеулер негізінде, бруцеллез диагнозы қойылады.
Бруцеллез ауруымен ауратын жануарлар емделмейді, олар сойылады.
Аурумен күресу жолдары.
Бруцеллез ауруына шалдыққан шаруашылық (елді мекен) сәтсіз болып саналады және оған шектеу қойылады, мына жағдайлар бойынша:
1) сәтсіз болып танылған елді- мекеннің аумағынан жануарларды айдау, бұл аумаққа бруцеллезге алғыр малды әкелу, шараушлықтың бас ветеринарлық дәрігерінің рұқсатынсыз шаруашылық ішінде малды жаңадан топтастыруға болмайды;
2) бруцеллезбен ауру малды (оң реакция) пайдалану және олардан табынды өндіру үшін тұқым алу;
3) сәтсіз фермалардан тұрған малды халыққа жемдеуге және өсіруге сату;
4) ауру малды және сәтсіз табыннан мал басын сау малмен бірге жайылмда жаю, суатқа және басқа қатынасқа түсу;
5) сәтсіз шаруашылықтан шөпті және сабан шығаруға тыйым салынады.
Барлық түрлі малдардың, бруцеллезге оң реакция болып көрсетсе, 15 күннің ішінде асыл тұқымына, жасына, буаздылығына қарамастан жемдемей және семіртпей союға жіберіледі.
Бруцеллезбен ауыратын ірі қара малды сәтсіз шаруашылықтарда сауықтыруы екі тәсілмен жүзге асырылады:
1) сәтсіз мал басын айырбастау және ғимараттардың, фермалардың аумағын, жайылымдарды және т.б. сауықтыру шараларды өткізу;
2) малды бруцеллезге қарсы вакциналармен иммундеу мынадай жүйелі зерттеумен, оларды қолдану бойынша бекітілген ережелерге сәйкес жүзеге асырылады.
Бірінші тәсіл сәтсіз әкімшілік аумақтардың аумағындағы орналасқан, сәтті аудандарда бруцеллез анықталғанда қолданылады, бруцеллезге қарсы малды иммундеуін өткізбейтін, шаруашылықтарда сауықтыру болмаса.бруцеллездің барлық жағдайларда қатты өтетін, табында сиырларда жаппай іш тастау болса, 2...5 күнтізбелік жылдар бойы бруцеллезге қарсы вакциналар қолданылады.
Сауықтырудың екінші тәсілі бруцеллез кең тараған аудандарда, сәтсіз шаруашылықтарда бруцеллезге қарсы вакциналардың қолдану, облыс ветеринарлық инспекциясымен келісілген және ветеринарлық қызметінің рұқсат етуімен өткізіледі.
Мынадай жағдайларда шаруашылықтардың ірі қара малы бруцеллезден: сәтсіз мал басы түгел айырбасталса және мал шаруашылық ғимараттарында, аумақтарында (механикалық тазарту, шаруашылық ғимараттарда санитарлық жөндеу, дезинфекция) сауықтыру шаралары өткізіліп және барлық малдың түрі бруцеллезге серологиялық зерттеулердің екі теріс нәтижесін алғанда сау деп саналады.
Шаруашылықтарда барлық сауықтыру іс-шаралары өткізілгеннен кейін белгіленген тәртіппен шектеу алынады.
Бруцеллезге оң реакция көрсеткен малды сою өндірістік ғимараттың және технологиялық жабдықтардың барлық дизинфекциясымен, ет комбинатының санитарлық қасапханасында сойылады.
Бруцеллез бойынша сәтсіз фермаларда, мал щаруашылық ғимараттарында қолданыстағы ережелерге сәйкес санитарлық жөндеу және міндетті түрде дезинфекциялау, дезинсекциялау және дератизациялау, басқа да ветеринарлық- санитарлық іс-шаралар өткізіледі.
Бруцеллез - созылмалы өтетін, іш тастау, шуы түспей, эндометрит, орхит және жануарлардың жыныстық қабілетінің бұзылуы арқылы ерекшеленетін жұқпалы ауру. Қоздырушысы әр түліктің өзіне тән 6 түрге бөлінетін микробтар қоздырады.
Індеттің ерекшеліктері өзгеше. Оған адам және 60-тан астам жабайы, үй жануарлары бейім болады. Инфекция қоздырушысының бастауына бруцеллезбен ауырған жануарлар жатады.
Сиыр желінінде бруцеллалар 7-9 жыл, ал қойда 2-3 жыл сақталады.
Аурудың жасырын кезеңі 2-4 аптаға созылады. Жануарлардың барлық түрлерінде бруцеллездің басты белгісінің бірі буаздықтың екінші жартысында байқалатын іштастау. Сиыр 5-8 айлығында, қоймен ешкі 3-5 айлығында, ит 40-50 күн болғанда іш тастайды.
Диагноз қою кешенді түрде індеттанулық, клиникалық, аллергиялық және соңғы нақты нәтиже зертханалық тексеру қорытындысымен қойылады.
Бруцеллезбен ауырған мал емделмейді, тез арада оқшауланып сойылуы тиіс.
Облыс көлемінде бруцеллез індетінің алдын алу және болдырмау мақсатында жыл сайын тұрақты іс-шаралар атқарылуда. Атап айтар болсақ барлық мал басы тұрақты түрде жылына екі рет зертханалық тексеруден өтіп ауру анықталған жануарлар санитарлық сойысқа жіберіліп отырады.
Бруцеллез -- зоонозды инфекция, организмнің nатологиясы мен созылмалы болу үрдісі сипатталады. Бруцеллездің маңызды патогенетинәжісық компоненті -- аллергиялық реактивтілік. Бруцеллезді беру, негізінен, тамақ пен суға байланысты, көбінесе жұқтырған жануарлардың сүті мен еті арқылы. Мал шаруашылығымен айналысатындар бруцеллездің ауасы мен байланысын жүзеге асыра алады. Диагноз қандағы қоздырғыш анықталған кезде анықталады, лимфа түйіндерінің немесе цереброспинальды сұйықтықтың пункциясы. Серологиялық диагнозды оң нәтижеге бірнеше түрлі жолмен сенімді деп санауға болады: ELISA, РЛА, Rnga, RIF, РСК және т.б.
Бруцеллез ауруы бірнеше шет мемлекеттерде кең таралған. Сонау Африканың тропикалық мемлекеттерінен бастап Алясканың мұз құрсаған аймақтарына дейін бұл жұқпалы ауруды кездестіруге болады. Бруцеллез жаңадан пайда болған ауру емес, атам заманнан бері келе жатқан дерт. Бруцеллез көне дүние дәрігерлеріне де мәлім болған. Ертеде өмір сүрген грек дәрігері Гиппократ (б.э.д. төрт ғасыр ... жалғасы
Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Қысқартулар мен шартты белгілер
1
Кіріспе
Бруцеллез - жануар мен адамдардың ауыр жұқпалы ауруы болып табылады. Бруцелла деп біріккен микробтар тобынан пайда болады.
Бруцеллезбен барлық ауыл шаруашылық және үй жануарлары аурады. Бірақ та негізінен бруцеллез таралуында ұсақ және ірі қара мал маңызды рөл атқарады.
Аса қауіпті, аурудың ауыр түрлеріне әкелетін қой мен ешкі бруцелла қоздырғышы болып табылады. Ірі қара мал бруцелласының қоздырғышы адам үшін аса қауіпті емес және ауру ағымы жеңілірек болады.
Бірақ та науқас қойларымен бірге ұсталынған ІҚМ қой қоздырғышына шалдығуы мүмкін және адам үшін қауіпті болады.
Бұл инфекция Павлодар облысы санитариялық-эпидемиологиялық қызмет дәрігердің тұрақты бақылауында. Санитариялық-сауықтыру шаралар кешенінің мақсатты өткізілуіне байланысты облысымызда бруцеллез бірқатар жылдар бойы бір-бір жағдайларымен тіркеледі және республикалық көрсеткішінен төмен.
Әрбір адам бұл инфекция жөнінде сауатты және ақпараттандырылған болуы тиіс.
Бруцеллез қоздырғышы жануарлар ағзасында өмір сүріп, көбейеді және сыртқы ортаға сүт, зәр шығару, төлдеу мен түсік арқылы бөлінеді.
Сыртқы ортада бруцелла көпке дейін өмір сүреді. Мысалы, суда, топырақта, шөпте үш айыға дейін; ірімшікте - 70 күнге дейін, етте - 40 күн, қаттырылған өнімдер мен мұзда бірнеше ай бойы өмір сүре алады.
Жоғары температураға бруцеллалар өте сезімтал және қайнату кезінде бірнеше секундта өлім қалады.
Адам жұғу ауру малдарға қарау кезіндегі қаіпсіздік ережелерін сақтамау, тамаққа науқастанған зарарсыздандырылмаған сүт, сүт өнімдерін, етті қолданудан болады. Сол себепті сақ болыңыз және жаппай нарықта азық-түлікутерді алмаңыз, әрқашанда сатушыдан өнімге сапа куәлігін (сертификат) көрсетуді талап етіңіз.
Малдарда бруцеллездің ағымы әртүрлі болады, ауру мал мен таза малды айыру мүмкін, көзге олар бірдей көрінеді, бірақ сүтпен, зәр шығаруымен олар сыртқы ортаға бруцеллез қоздырғышын сыртқа шығарады.
Көп жағдайларда бруцеллезбен ауратын адам ауруды жүріп-тұрып аура береді, себебі ағзаға күші аз, аз жұқпалы микробтар енеді, олар ағзаның қорғаушы күштері арқылы өлім қалады. Осылай сиыр бруцелласы түрінде болады, адам үшін қауіпсіз, олар сараптамалық тексеріс кезінде ғана анықталады.
Бруцеллез ауруы адам азғасында микробтардың жұғуынан кейін бірден әсер етпейді. Ең алдымен жарысын мерзім болады, ол 1-4 аптаға дейін созылады. Қой-ешкі бруцеллезі микробтар пайда болған аурулар кезінде науқаста дене қызуы, шаршағыштық, бас ауруы, тершеңдік, тәбетінің болмауы байқалады.
Көбінесе науқастарда бұлшық ет пен буындар аурады. Бруцелла кейбір кездері бауыр мен көкбауырға әсер етеді, олардың көлемдері ұлғайып, ауру белгілерін береді.
Көбінесе тізе және шынтақ буындары ауратыны байқалады.
Егер ауру белгілері жылдам дамитын болса, бруцеллез жіті ауру түрінде болады. Балаларда бруцеллез өте ауыр болады және асқынуы мүмкін, емделмеген ауру созылмалы болады.
Бруцеллез - ауыр ауру. Сол себепті әрбір науқас адам уақытылы дәрігерге көріну, оның кеңестерін орындау жазылып алудың белгісі болып табылатынын ескеру керек.
Адам үшін бруцеллез көзі бруцеллезге шалдыққан мал екенін ескерсек, бұл бағытта сауықтыру шаралары жүргізілуі керек, ауру малдарды анықтау мен жою, сыртқы ортада микробтарды жою - бұл зарасыздандыру шаралар, ауыл шаруашылық өнімдердің термиялық өңдеу, мал өнімдерін өңдеу мекемелерінде санитариялық-гигиеналық ережелерді сақтау.
Ауыл шаруашылық малдар иелеріне малдың ветеринарлық және сараптамалық тексерістерге, әсіресе сүт басты малдарға қатты назар аудару керек.
Тамақтануда термиялық өңдеу түріндегі сүт пен сүт өнімдерін пайдалану керек.
Бруцеллёз -- Brucella бактериясымен қоздырылатын, зооноздар тобына жататын, жедел және созылмалы түрлерінде өтетін инфекциялық-аллергиялық ауру. Аурудың жедел түрі токсико-бактериемиялық инфекция ретінде, созылмалы түрі - полиморфты клиникалық көріністерімен, көбінесе сүйек-буын, орталық және перифериялық жүйке жуйелерін, жыныс мүшелерін және басқа ішкі ағзаларды зақымдаумен, хрониосепсис тәрізді ұзаққа созылуымен және рецидивті ағымымен сипатталады.
Бруцеллез кең таралған инфекция. Барлық елдерде кездеседі, әсіресе мал шаруашылығы дамыған аймақтарда. Қазақстан республикасы үшін бұл инфекция өлкелік патология деп саналады. Жыл сайын 2-2,5 мың адам бруцеллезбен ауырады. Әсіресе, оң түстік аймақтарда ауру кең таралған. Бұның бір себебі -- Қырғызстан және Өзбекістаннан әкелінген, тексерілмеген малды арзан бағамен сату.
Соңғы жылдары эпизоотикалық жағдайдың нашарлануына байланысты қалалық бруцеллез жиі кездесіп, соның ішінде балалардың саны көбейіп жатыр. Мысалға, Оң-түстік Қазақстан облысында жыл сайын 100 мың тұрғынға 30,9% жаңа ауру тіркелсе, оның ішінде 53% -- 14-ке дейін жастағы балалар.
Жедел бруцеллез 40-60% жағдайда созылмалы бруцеллезге ауысады да, 2,7-37% дейінге адамдардың еңбекке қабілетін төмендетіп мүгедектік жағдайға әкелу қаупін туғызады. Бұл өте күрделі әлеуметтік мәселе.
Өкінішке орай, дәрігерлердің үлесіне тек ауруға дер кезінде диагноз қою және емдеп жазып шығару тиіп отыр. Ауруды тарататын малдар, осыған жауапты ветеринария қызметкерлері. Адамдарда 1995 жылдан бастап ауруға қарсы вакцина қолданбайды, себебі „вакциналық патергия" пайда болады. Жануарлар да вакцинациядан кейін ауырып, инфекция көзі болып табылады. Бұл күрделі ветеринарлық мәселе.
Бруцеллездің диагностикасы өте күрделі іс. Клиникалық көріністері полиморфты. Лабораторлық диагностикасы да қанағатсыз болып келеді, себебі аурудың серонегативті жасырын варианттары жиі кездеседі. Бруцеллездің емі де көңілден шықпайды. Ш. Николь айтуы бойынша: Бруцеллез - адамға бақытсыздық, дәрігерлерге абыройсыздық әкелетін сырқат."
Бруцеллез жайлы тарихи мәліметтер. Адамның буын буынын кеміріп, сай сүйегін сырқырататын, қара - терге түсіріп тынышын алатын осы ауру жайында Гипократта білген екен (б.э.д. 4 ғасыр бұрын өмір сүрген). Қазақша оны селсоқ ауру, жел ауру, сарып десе, түркпендер ешкінің безгегі деп атапты. 19 ғасырдың соңында Жерорта теңізінің Мальта аралында әскери қызметте жүрген солдаттардың арасында осы індет көптен кездесіп, оны Жерорта теңізінің безгегі деп Мэрстон (1831) атаған. Давид Брюс сол безгектен қайтыс болған әскердің көк бауырынан осы аурудың қоздырғышын тауып, оған Micrococcus melitensis деген атақ берген.
Заммит (1906 ж.) бұл ауру ешкінің сүті арқылы жұғатынын анықтаған. 1897 ж. Дания ғалымдары Банг пен Стрибольт (1896-1897) түсігі болған сиырдан тапқан коздырғышты Bact. abortus bovis деп, америкалық Траум (1914) түсігі болған шошқадан тапқан қоздырғышты Bact. abortus suis деп атаған. Ал 1916-1918 жж. Алиса Ивенс осы 3 микробтың бір бірене өте ұқсас екенін дәлелдеп, оларды бір топқа кіргізіп, К. Майер мен М. Фезье (1920) бірінші ашқан Брюстің құрметіне "Brucella" деп атайды. Содан бері ауру бруцеллез деп аталады. Сөйтіп, бруцеллез ауруы ұсақ және ірі қара малдан, шошқадан жұғатыны, оның кәсіби ауруларға жататынын анықталды.
Кеңес одағының П. Ф. Здродовский, П. А. Вершилова, Н. И. Рагоза, Г. А. Пандиков, А. Ф. Билибин, Г. П. Руднев деген ғалымдардың еңбектері белгілі. Қазақстанда И.К.Каракулов, Г.Н.Удинцев, П.П.Очкур, Н.Д.Беклемишев, М.М.Ременцова, И.Л.Касаткина, К.Б.Курманова, С.А.Амиреев, Е.С.Белозеров еңбектері бүкіл Кеңес Одағына белгілі. Солармен бірге М. С. Сыздыков, К.Д.Дүйсенов, К. А. Жуманбаев, Л. А. Муковозова, К. Б. Садыков, Л. Е. Цирельсон және басқа ғалымдардың улесіде зор.
Қоздырғыштың әр түріне тән ие организмдері бар.
B. melitensis иесі ұсақ мүйізді қара мал: қой, ешкі (3 биовары бар). Бруцелланың бұл түрі ірі қара малды, түйені, итті зақымдауы мүмкін. B. melitensis - патогенділігі жоғары, адамдардың арасында эпидемия, малдың арасында эпизоотия шақыратын қоздырғыш.
B. abortus иесі -- сиыр (9 биовары бар). Адамдар арасында спорадикалық ауру шақырады. Осы қоздырғыштан тірі вакцина жасалған (ВА-19).
B. suis иелері -- шошқа (1, 2 және 3 биоварлары), қоян (2 биовар), бұғылар (4 биовар). Бірақ бұл қоздырғыш ірі және ұсақ қара малды зақымдауы мүмкін (5 биовар). Қазақстанда сирек кездеседі.
B. ovis - қойдың инфекциялық эпидидимитінің қоздырғышы. Адам үшін патогендік әсері бар.
B. canis иесі - ит. Адам үшін патогендік әсері бар.
B. neotomae иесі - далалық тышқандар, адам үшін патогенділігі зерттелмеген. Сонғы екі түрі Америка Құрама Штаттарында бөлінген.
Соңғы жылдары бруцелланың жаңа түрі анықталған -- B.rаngiferi. Адам үшін патогенділігі зерттелмеген.
Бруцеллалар - ұсақ кокк тәрізді қозмалмайтын, грам теріс, спора, капсула түзбейтін бактериялар. Көлемі 0,5 -- 0,7 мкм х 0,6 -- 1,5 мкм.. Қоздырғыштың өсуіне оптимальды температура қажет -- 37 °С (20°С -- 40°С). Антиденелер түзілуіне жауап беретін антигені болып липополисахарид (ЛПС) саналады. Бруцелла антигенінің Escherichia hermanni, Escherichia coli 0:157, Salmonella 0:30, Stenotrophomonas maltophilia, Vibrio cholerae 0:1 и Yersinia enterocolitica 0:9 антигендерімен ұқсастығы бар (M. B. Perry, D. R. Bundle, 1990).
Бруцелла - жасушалардың ішінде мекендейтін қоздырғыш.
Бруцеллалар сыртқы ортаға өте төзімді болып келеді: ылғалды жерде - 72 күн, суда - 90 күн, құрғақ топырақта -- 3-4 ай, малдың жүнінде және терісінде -- 1- 4,5 ай сақталады. Оның әлсіз жағы - ыстықтан қатты қорқады. Күннің тура түскен сәулесінен 30 мин. - 1сағатта, 50° температурада -- 1 сағатта, 60°- 30 мин., 70° -- 10 мин.арсында тіршілігін жояды, қайнатқанда (100°) тез өледі. Дезинфекциялық ертінділеріне (0,2 - 1% хлорлы әк, 0,5% -- лизол, 0,2% -- формалин, 1% -- креолин) төзімсіз.
Эпизоотология.
Бруцеллезбен үй жануарларының барлық түрлері және аңдардың көп түрлері ауырады. Ірі қара малдың ішінде оның көп таралуы көрінеді.Үлкен, жыныс мүшелері жетілген жануарлар ауруға өте әсерленгіш.
Ірі қара малда бруцеллез В abortus тудырады. Бруцеллдің ауру тудырушылық түрімен бірге басқа үй жануарларына да көшуі мүмкін. Ірі қара малда, иттерде, мысықтарда және басқа үй жануарларында В.melitensis жиі кездеседі.
Инфекция қоздырғышысының бастауына бруцеллезбен ауырған малдар және микроб тасымалдаушылар жатады, ондай жануарлар маранамен, шумен, тастанды жолмен және жыныс жолдарынан аққан сорамен ауру бруцеллалар аса мол мөлшерде болып шығарады.Бруцеллалар сонымен қатар сүтпен, шәуетпен, нәжіспен және несеппен бірге бөлінеді.
Шаруашылықта ауру жаңадан басқа жақтан мал әкелгенде карантиндеу ережелерін сақтамағанда туындайды. Шуды, қиды өз уақытында жинамау,залалсыздандыру тәртібін сақтамау бруцеллездің туындауына әкеліп соғады. Ауру және сау малдарды бірге жайылымда жайғанда, бір суаттан суарғанда, бір жолмен айдағанда таралады. Жұқтыру қабық пен тері арқылы козекті және түспелі (жыныс жолдары) болып жүзеге асады. Бруцелламен жұқтырылған өнімдер, әсіресе сүт (сүт, қаймағы алынған сүт,) малдардың шикізаты, күту, жемдеу, төсеу, суару тәсілдері тасымалдау факторларына жатады. Ірі қара малдардың фермаларында эпизоотикалық шығуы түрінде болады. Індеттің жаңа ошақтарында бейімді жануарлардың 60%-ке дейін инфекцияға шалдығу мүмкін. Үлкен малға қарағанда жас мал бруцеллезді жұқтыруға биімді болып келеді.Малды өсіргенде, бағып күткенде ветеринарлық-санитарлық талаптарды дұрыс орындамау, бруцеллездің шығуына жағдай тудырады.
Клиникалық ерекшеліктері.
Инкубациялық кезеңі 2.. 4 апта бойы болады. Жануарларда бруцеллез негізінде жасырын түрде өтеді, егер бейімді малдың арасында аналық басы буаз болмаса, ауруды тек қана серологиялық зерттеумен ғана анықтауға болады.
Табында аурудың болуы буаз жануарлардың аналық басы санына байланысты. Жеке табындарда 50% дейін және одан да көп малдар іш тастайды. Жануарлардың аналық басында бруцеллездың негізгі клиникалық белгісі - буаздықтың екінші мезгілінде болатын іш тастау. Сиырлардың 5..8 айы буаздылығында іштастауы болады, іш тастауға 1...2 күн қалғанда жыныс мүшелері іскені болады, төл жолынан кілегейі шығуы, иіссіз және емшегі ісіуі. Іші түскен малдың эндометрит және шуы қалғаны тіркеленеді, кейбір кезде мастит, бурсит болады,еркектерде орхит, эпидидимит болуы мүмкін.
Сәтті табынға бруцеллез түссе 50...60% малдар іш тастауы мүмкін. Сиырлар немесе қысыр қашарлар бір, не екі рет іш тастайды. Бұқалар мынадай ен атрофиясымен орхит, эпидидимит болуы белгіленеді.
Диагностика және жеке диагностика
Кешенді эпизоотикалық анализ, клиникалық белгілер, лабораториялық және аллергиялық зерттеулер негізінде, бруцеллез диагнозы қойылады.
Бруцеллезге жануарларды жаппай профилактикалық және диагностикалық зерттеулерден өткізу үшін, кеңінен АР(агглютинация реакциясы), КБР(комплемент байлау реакциясы), ҰКБР (ұзақ комплемент байлау реакциясы), ДШР(диффузия шегеру реакциясы), ИДР (иммуна диффузия реакциясы) қолданылады. Сондай- ақ, сиыр сүтімен РБС (розбенгал сынауы) және айналма реакциясы қолданылады.
Ахуалы жақсы шаруашылықтарда қан сарысуы РБС оң реакциясы көрсеткен жағдайда, тез арада антиденелердің комплемент байлауы барына және агглютин титрын анықтау үшін АР және КБР зерттеледі. Сүтпен айналма реакция бруцеллез бойынша табынның хал ахуалын бақылау үшін қолданылады, оң нәтиже берген жағдайда АР, КБР, ҰКБР бойынша қайта тексеру қажет.
Емдеу және профилактикалық жұмыстарды өткізу.
Ахуалы жақсы елді- мекендерде, шаруашылықтарда бруцеллез профилактикасы бойынша іс- шаралар және хал ахуалы нашар шаруашылықтарда оны жою бойынша іс- шаралар қолданыстағы Санитарлық және ветеринарлық қағидалармен қарастырылған. Ахуалы жақсы елді- мекендерде, шаруашылықтарда инфекция қоздырғыш жағдайын болдырмау мақсатында, шаруашылықтарды бруцеллезден қорғау бойынша ветеринарлық- санитарлық іс- шаралар(жануарларды сатып алу, оларды басқа жерге апару және мал шаруашылығ өнімдерін сату, профилактикалық карантин және т.б.) өткізіледі.
Профилактикалық мақсатта, жоспарланған тәртіпте бруцеллезге тоқсан сайын бұқалар, жылына екі рет сиырлар, қалған мал басы жылына бір рет зерттеуден өткізіледі. Басқа өңірлерден әкелінген барлық жануарлар карантинге қойылады және карантинге қойылған мерзімде бруцеллез ауруына зерттеу өткізіледі.
Бруцеллез ауруына шалдыққан жануарлар емделмейді, оларды союға қажет.
Патологоанатомиялық өзгерістер.
Бруцеллезде жарып ашуы мінезсіз. Іші түскен малдардың іш төлі қабықтары іскен, ірін және фибрин қауызы болады. Іріңді- кілегейлі маститтың, еркектерде ірінді- некротикалық орхиттер белгілері болуы мүмкін. Іш тасталған іш төлінде тері астындағы клетчаткасының және кіндік арқасыының домбығуы табылады, қарын-ішек жолының кілегейлі қабығының кілегейлі қабынуы, бауырдың залалдануы болады.
Бруцеллезге жануарларды жаппай профилактикалық және диагностикалық зерттеулерден өткізу үшін, кеңінен АР(агглютинация реакциясы), КБР(комплемент байлау реакциясы), ҰКБР (ұзақ комплемент байлау реакциясы), ДШР(диффузия шегеру реакциясы), ИДР (иммуна диффузия реакциясы) қолданылады.
Кешенді эпизоотикалық анализ, клиникалық белгілер, лабораториялық және аллергиялық зерттеулер негізінде, бруцеллез диагнозы қойылады.
Бруцеллез ауруымен ауратын жануарлар емделмейді, олар сойылады.
Аурумен күресу жолдары.
Бруцеллез ауруына шалдыққан шаруашылық (елді мекен) сәтсіз болып саналады және оған шектеу қойылады, мына жағдайлар бойынша:
1) сәтсіз болып танылған елді- мекеннің аумағынан жануарларды айдау, бұл аумаққа бруцеллезге алғыр малды әкелу, шараушлықтың бас ветеринарлық дәрігерінің рұқсатынсыз шаруашылық ішінде малды жаңадан топтастыруға болмайды;
2) бруцеллезбен ауру малды (оң реакция) пайдалану және олардан табынды өндіру үшін тұқым алу;
3) сәтсіз фермалардан тұрған малды халыққа жемдеуге және өсіруге сату;
4) ауру малды және сәтсіз табыннан мал басын сау малмен бірге жайылмда жаю, суатқа және басқа қатынасқа түсу;
5) сәтсіз шаруашылықтан шөпті және сабан шығаруға тыйым салынады.
Барлық түрлі малдардың, бруцеллезге оң реакция болып көрсетсе, 15 күннің ішінде асыл тұқымына, жасына, буаздылығына қарамастан жемдемей және семіртпей союға жіберіледі.
Бруцеллезбен ауыратын ірі қара малды сәтсіз шаруашылықтарда сауықтыруы екі тәсілмен жүзге асырылады:
1) сәтсіз мал басын айырбастау және ғимараттардың, фермалардың аумағын, жайылымдарды және т.б. сауықтыру шараларды өткізу;
2) малды бруцеллезге қарсы вакциналармен иммундеу мынадай жүйелі зерттеумен, оларды қолдану бойынша бекітілген ережелерге сәйкес жүзеге асырылады.
Бірінші тәсіл сәтсіз әкімшілік аумақтардың аумағындағы орналасқан, сәтті аудандарда бруцеллез анықталғанда қолданылады, бруцеллезге қарсы малды иммундеуін өткізбейтін, шаруашылықтарда сауықтыру болмаса.бруцеллездің барлық жағдайларда қатты өтетін, табында сиырларда жаппай іш тастау болса, 2...5 күнтізбелік жылдар бойы бруцеллезге қарсы вакциналар қолданылады.
Сауықтырудың екінші тәсілі бруцеллез кең тараған аудандарда, сәтсіз шаруашылықтарда бруцеллезге қарсы вакциналардың қолдану, облыс ветеринарлық инспекциясымен келісілген және ветеринарлық қызметінің рұқсат етуімен өткізіледі.
Мынадай жағдайларда шаруашылықтардың ірі қара малы бруцеллезден: сәтсіз мал басы түгел айырбасталса және мал шаруашылық ғимараттарында, аумақтарында (механикалық тазарту, шаруашылық ғимараттарда санитарлық жөндеу, дезинфекция) сауықтыру шаралары өткізіліп және барлық малдың түрі бруцеллезге серологиялық зерттеулердің екі теріс нәтижесін алғанда сау деп саналады.
Шаруашылықтарда барлық сауықтыру іс-шаралары өткізілгеннен кейін белгіленген тәртіппен шектеу алынады.
Бруцеллезге оң реакция көрсеткен малды сою өндірістік ғимараттың және технологиялық жабдықтардың барлық дизинфекциясымен, ет комбинатының санитарлық қасапханасында сойылады.
Бруцеллез бойынша сәтсіз фермаларда, мал щаруашылық ғимараттарында қолданыстағы ережелерге сәйкес санитарлық жөндеу және міндетті түрде дезинфекциялау, дезинсекциялау және дератизациялау, басқа да ветеринарлық- санитарлық іс-шаралар өткізіледі.
Бруцеллез - созылмалы өтетін, іш тастау, шуы түспей, эндометрит, орхит және жануарлардың жыныстық қабілетінің бұзылуы арқылы ерекшеленетін жұқпалы ауру. Қоздырушысы әр түліктің өзіне тән 6 түрге бөлінетін микробтар қоздырады.
Індеттің ерекшеліктері өзгеше. Оған адам және 60-тан астам жабайы, үй жануарлары бейім болады. Инфекция қоздырушысының бастауына бруцеллезбен ауырған жануарлар жатады.
Сиыр желінінде бруцеллалар 7-9 жыл, ал қойда 2-3 жыл сақталады.
Аурудың жасырын кезеңі 2-4 аптаға созылады. Жануарлардың барлық түрлерінде бруцеллездің басты белгісінің бірі буаздықтың екінші жартысында байқалатын іштастау. Сиыр 5-8 айлығында, қоймен ешкі 3-5 айлығында, ит 40-50 күн болғанда іш тастайды.
Диагноз қою кешенді түрде індеттанулық, клиникалық, аллергиялық және соңғы нақты нәтиже зертханалық тексеру қорытындысымен қойылады.
Бруцеллезбен ауырған мал емделмейді, тез арада оқшауланып сойылуы тиіс.
Облыс көлемінде бруцеллез індетінің алдын алу және болдырмау мақсатында жыл сайын тұрақты іс-шаралар атқарылуда. Атап айтар болсақ барлық мал басы тұрақты түрде жылына екі рет зертханалық тексеруден өтіп ауру анықталған жануарлар санитарлық сойысқа жіберіліп отырады.
Бруцеллез -- зоонозды инфекция, организмнің nатологиясы мен созылмалы болу үрдісі сипатталады. Бруцеллездің маңызды патогенетинәжісық компоненті -- аллергиялық реактивтілік. Бруцеллезді беру, негізінен, тамақ пен суға байланысты, көбінесе жұқтырған жануарлардың сүті мен еті арқылы. Мал шаруашылығымен айналысатындар бруцеллездің ауасы мен байланысын жүзеге асыра алады. Диагноз қандағы қоздырғыш анықталған кезде анықталады, лимфа түйіндерінің немесе цереброспинальды сұйықтықтың пункциясы. Серологиялық диагнозды оң нәтижеге бірнеше түрлі жолмен сенімді деп санауға болады: ELISA, РЛА, Rnga, RIF, РСК және т.б.
Бруцеллез ауруы бірнеше шет мемлекеттерде кең таралған. Сонау Африканың тропикалық мемлекеттерінен бастап Алясканың мұз құрсаған аймақтарына дейін бұл жұқпалы ауруды кездестіруге болады. Бруцеллез жаңадан пайда болған ауру емес, атам заманнан бері келе жатқан дерт. Бруцеллез көне дүние дәрігерлеріне де мәлім болған. Ертеде өмір сүрген грек дәрігері Гиппократ (б.э.д. төрт ғасыр ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz