Церебральды сал ауруы диагнозы бар мүгедек балаларға көрсетілетін мейіргерлік күтім

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қызылорда жоғары медициналық колледжі

Мамандық 09130100 Мейіргер ісі
Біліктілік:5АВ0910101 Мейіргер ісінің қолданбалы бакалавры

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:Церебральды сал ауруы диагнозы бар мүгедек балалардың өмір сапасын бағалаудағы мейіргердің рөлі

Орындаған: Махамбедиева Ж.О
Т.А.Ж. қолы

Қорғауға бекітілген Ғылыми жетекшісі
арнайы пән оқытушысы

________________
қолы қолы

Қызылорда 2022 жыл
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
1-тарау.ЦЕРЕБРАЛЬДЫ САЛ АУРУЫ ДИАГНОЗЫ БАР МҮГЕДЕК БАЛАЛАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР
1.1 Церебральды сал ауруы:белгілері,түрлері,себептері және асқынулары
1.2.Церебральды сал ауруы диагнозы бар мүгедек балалардың өмір сапасына әсер ететін факторлар
1.3 Церебральды сал ауруы диагнозы бар мүгедек балаларға көрсетілетін мейіргерлік күтім

2-тарау. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1 Церебральды сал ауруы диагнозы бар мүгедек балалардың өмір сапасын бағалаудағышетелдік зерттеулер нәтижелерін бағалау.

ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР

Қысқартылған сөздер

БЦП - Балалар церебральды параличі
ДСИ - Дене салмағының индексі
МРТ - Магнитті резонансты томография
КТ - Компьютерлік томография
ОЖЖ-Орталық жүйке жүйесі
ОНІА -Оптикалық нервтердің ішінара атрофиясы
ЭЭГ-Электроэнцефалография

Кіріспе
Тіркес сөздер:Балалар церебральды сал ауруы,мүгедек балалар,этиологиясы,себептері,қауіп факторлары,өмір сапасы,мейіргердің рөлі,шетелдік зерттеулер.
Тақырыптың өзектілігі:
Шетелдік дереккөздердің хабарлауынша, дүние жүзінде жаңа туған нәрестелер арасында церебральды сал ауруының жиілігі 1000 босануға шаққанда орта есеппен 4 жағдайды құрайды. Шала туылғандардың арасында жиілік шамамен 10% құрайды. Бірақ салмағы 1000 грамнан аспайтын шала туылған нәрестелер осы санатта қысқа мерзімде туылғандардың жалпы санының 50% - на дейін ие[1].Соңғы 40 жыл ішінде бүкіл әлемде сал ауруы диагнозымен туған балалардың саны артып келеді. Егер АҚШ-та, ресми статистикаға сәйкес, 1000 жаңа туған нәрестеде сал ауруының 1-2 жағдайы байқалса,Ресей Федерациясында бұл көрсеткіш 1000 нәрестеге 4-6 және одан көп жағдайға жетуі мүмкін.Церебральды сал ауры формалардың таралуы бойынша келесі тенденция байқалады:42% - спастикалық формалар.32% - гемиплегиялық.15 % - атаксиялық.10% - дискинетикалық[2].
Бұл аурудың таралуы, әр түрлі авторлардың пікірінше, 1000 жаңа туған нәрестеге 1,5-тен 4-ке дейін [3].Шетелдік дереккөздердің хабарлауынша, церебральды сал ауруының таралуын популяциялық бағалау әр түрлі. Сонымен, Австралия мен Еуропада бұл көрсеткіш 1000 тірі туылғанға 1,4-тен 2,5-ке дейін. Сонымен қатар, Америка Құрама Штаттарында, Египетте және Тайваньда бұл аурудың таралуы жоғары[4].2021 жылы Бангладеште жүргізілген популяцияға негізделген зерттеу 1000 балаға 3,4 церебральды сал ауруының таралуын анықтады [5]. Балалардың 68,2% - ы жүре алмады, сонымен қатар қатар жүретін бұзылулардың таралуы көру, есту және эпилепсияны қоса алғанда, халықаралық нормалардан едәуір жоғары болды.
Мысырдағы церебральды сал ауруы, Tallawy бірге.,басқа авторлардың мәліметтері бойынша зерттеулерінде 1000 тірі туылғанға 3,06 құрайды [6]. Сонымен қатар, отандық ғалымдар аурудың таралу көрсеткіштері елдің әртүрлі аймақтарында ерекшеленетінін атап өтті. Балалардың церебральды сал ауруының таралуы бойынша ең қолайсыз аймақтар-Марий Эл Республикасы, Кемерово облысы, Қалмақия Республикасы [7]. В.Б. Зафирова мен К. Р. Амлаевтың айтуынша, Ставрополь өлкесінде церебральды сал ауруының 12,3% - ға өсуі байқалады [8].
Церебральды сал ауруы бар науқастар арасындағы өлім - жітім деңгейі де қозғалыс тапшылығы мен қатар жүретін аурулардың дәрежесіне тікелей байланысты.Ерте өлімнің тағы бір болжаушысы-интеллекттің төмендеуі және өзіне-өзі қызмет ете алмау. Осылайша, Еуропа елдерінде церебральды сал ауруы және интеллект коэффициенті 20 - дан аз пациенттер жағдайлардың жартысында 18 жасқа толмағандығы, ал церебральды сал ауруы бар науқастардың 35-92% - дан астамы 20 жылдан астам өмір сүргені көрсетілген[9].
Орташа алғанда, Ресейде перинаталдық патологиясы бар балалардың саны бүкіл балалар халқының шамамен 24% құрайды.86% жағдайда балалардағы мүгедектікке әкелетін неврологиялық аурулар жүктілік және босану патологиясының салдары болып табылады, ал мұндай патологияның нәтижесі 30% жағдайда қалпына келтіру, 30% - тұрақты мүгедектік, 40% жағдайда шартты түрде мүгедектік болып табылады, олар уақтылы және дұрыс оңалту кезінде ішінара немесе тіпті толығымен қайтымды болуы мүмкін.Ресей Федерациясының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі Ресейде церебральды сал ауруы (церебральды сал ауруы) туралы статистиканы жариялады. Министрліктің баспасөз қызметінің хабарлауынша, 2018 жылы Ресей Федерациясында 0-14 жас аралығындағы осы ауыр диагнозы бар 71 500-ге жуық бала және 15-17 жас аралығындағы 13 500-ден астам бала болған. 2009 жылы бұл диагноз алғаш рет 7409 науқасқа, 2010 жылы 6978 балаға қойылды[10].
Ал Қазақстанда статистикалық мәліметтерге сәйкес бүгінгі таңда церебральді сал ауруы диагнозы қойылған 19 мыңнан астам бала бар. Бұл жағдай 2018 жылдың 1 қаңтарында осы диагнозбен тіркелген балалардың санынан 7%-ға артық.Олардың тек 20%-ы ғана оңалтудан өтеді, ал қалғандары тиісті орталықтарда орын болмаудың себебімен бірнеше жыл кезек күтуге немесе шетелге кетуге мәжбүр[11].
Церебральды сал ауруы диагнозы бар мүгедек балаларды күту бойынша мейірбикелік процесті ұйымдастыру кезінде мейірбике пациенттің биологиялық, психологиялық және әлеуметтік және оның отбасының психологиялық және ақпараттық мәселелерін шешуге бағытталған шаралар жүргізуде рөлі зор.Сондықтан да таңдалған тақырып өзекті болып саналады.
Мақсаты:Церебральды сал ауруы диагнозы бар мүгедек балалардың өмір сапасын бағалаудағы шетелдік зерттеулерге шолу жасау
Міндеттері:
* Тақырыпқа байланысты әдебиеттерді шолу;
* Балалар церебральды сал ауруы диагнозы бар мүгедек балалардың өмір сапасын бағалауда шетелдік зерттеулерді анализдеу
* Нәтижесін талдау және қорытынды жасау;
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы
Курстық жұмыстың таңдалған тақырыбы бойынша церебральды сал ауруы диагнозы бар мүгедек балалардың өмір сапасын бағалауда және әеср ететін қауіп факторын анықтауда мейіргерлік күтімнің маңызы зор болып табылады.Шетелдік зерттеулерді талдау бойынша мүгедек балалардың өмір сүру сапасына әсер ететін бірнеше қауіп факторлары анықталды.
Курстық жұмыстың көлемі мен құрылымы
Курстық жұмыс 28 компьютерлік мәтін бетінен тұрады.Курстық жұмыс кіріспе,әдебиеттерді шолу,зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеудің нәтижелері,қорытынды,пайдаланылған ақпараттар тізімі 40 әдебиеттен,оның ішінде 30 шетелдік әдебиет,5отандық әдебиет, 5 интернет көзі және қосымшалардан тұрады.

1-тарау.ЦЕРЕБРАЛЬДЫ САЛ АУРУЫ ДИАГНОЗЫ БАР МҮГЕДЕК БАЛАЛАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР
1.1 Церебральды сал ауруы:белгілері,түрлері,себептері және асқынулары.
Балалар церебральды сал ауруы (БЦП) қимыл-қозғалтың бұзылуын тудыратын жетілмеген мидың зақымдануынан туындайды. Бұл босанғанға дейін немесе босану кезінде немесе олардың өмірінің алғашқы екі жылында болуы мүмкін[12].
Церебральды сал ауруы бар балалар мен ересектерде бұлшық еттерін қозғалту, бақылау және үйлестіру проблемалары бар. Кейбір церебральды сал ауруымен ауыратын адамдарда ақыл-ой кемістігі, құрысулар және көру немесе есту қиындықтары бар. Емдеу жоқ болса да, медицина қызметкерлері терапия, дәрі-дәрмек және хирургия арқылы симптомдарды азайта алады.
Церебральды сал ауруы - Америка Құрама Штаттарындағы балалардағы ең көп таралған моторлық мүгедектік. Америка Құрама Штаттарында жыл сайын туылған әрбір 1000 нәрестенің 1-ден 4-ке дейінгісі церебральды сал ауруымен ауырады. Ұлдар БЦП алу ықтималдығы жоғары, ал бұл жағдай бірнеше еселенген адамдар арасында жиі кездеседі. Мерзімінен бұрын немесе салмағы төмен туылған нәрестелерде БЦП қаупі жоғары[13].
Церебральды сал ауруы екі жолмен жіктеледі - дененің қай бөліктері көбірек зардап шегеді және қандай қозғалыс бұзылысы көбірек көрінеді.
Церебральды сал ауруының төрт түрі бар. Олар мидың әртүрлі аймақтарының зақымдануынан туындайды.
Церебральды сал ауруының түрлері:
Спастикалық церебральды сал ауруы: БЦП бар адамдардың шамамен 75% -ында спастикалық церебральды сал ауруы бар. Спастикалық БЦП бар адамдар бақыланбайтын жиырылатын қатты, тығыз бұлшықеттерге ие. Олардың қимылдары, соның ішінде жүру және сөйлесу, бұлшықет спазмы (қаттылығы) салдарынан серпіліс болып көрінуі мүмкін[14].
Дискинетикалық церебральды сал ауруы: Атетоидты церебральды сал ауруы деп те аталады, бұл БЦП түрі аяқ-қолдарда, бет пен тілде тұрақты емес қозғалыстарды тудырады. Қозғалыс тегіс және баяу немесе жылдам және серпінді болуы мүмкін. Адам бұралған немесе бұралған сияқты көрінуі мүмкін. Адам белсенді болған кезде қозғалыстар ауыр болады. Дискинетикалық БЦП бар адамдар жиі сілекейлерін жұту қиынға соғады, сондықтан олар ағып кетуі мүмкін[15].
Атаксиялық церебральды сал ауруы: БЦП бұл түрі терең қабылдау, үйлестіру және тепе-теңдік проблемаларын тудырады. Оларға теңселмей немесе құламай тұру немесе жүру қиын болуы мүмкін. Мұндай СП түрі бар балалар көбінесе аяқтарын алшақ жайып жүреді. Олар қозғалған кезде дірілдеп тұрғандай көрінуі мүмкін.
Аралас түрлері: Мидың бірнеше аймағының зақымдануы бірден бірнеше белгілерді тудыруы мүмкін. Аралас БЦП бар адамда спастикалық, дискинетикалық және атаксиялық церебральды сал ауруының комбинациясы бар.
Дененің церебральды сал ауруына әсер ететін аймақтары:
-Барлық төрт аяқ (квадриплегия).
-Тек аяқтар (диплегия).
-Дененің бір жағындағы аяқ-қолдар (гемиплегия).
Симптомдары мен себептері
Церебральды сал ауруы әркімге әртүрлі әсер етеді және симптомдар жеңілден ауырға дейін өзгереді. Кейбір БЦП бар адамдар бір қолында немесе аяғында жеңіл әлсіздікке ие. БЦП бар басқа адамдарда сөйлеуді, жүруді немесе күнделікті тапсырмаларды орындауды қиындататын ауыр мүгедектік бар.
Церебральды сал ауруының белгілері туған кезде немесе өмірдің алғашқы жылдарында пайда болуы мүмкін. Симптомдар БЦП түріне байланысты өзгереді. Оларға мыналар жатады:
Дамудың кешігуі:БЦП бар нәрестелер жиі отыру, аударылу, жорғалау немесе жүру сияқты даму кезеңдерін орындауда кідірістерге ұшырайды. БЦП бар балаларда сөйлеудің кешігуі немесе оқуда ақау болуы мүмкін.
Төмен бұлшықет тонусы: Кейбір БЦП бар нәрестелерде бұлшықет тонусы төмен (гипотония). Олар иілгіш, әлсіз немесе әлсіреген сезінеді және нашар қалыпқа ие. Гипотониясы бар нәрестелер бастарын басқара алмауы мүмкін. Олардың аяқ-қолдары өте икемді болуы мүмкін.
Бұлшықет тонусының жоғарылауы: БЦП кейбір түрлері бұлшықет тонусының жоғарылауын тудырады (гипертония).БЦП бар нәрестелер әрқашан арқаларын бүгіп немесе қолдарын созып жатқандай көрінуі мүмкін. Олардың аяқтары қайшы сияқты қатайып, қозғалуы мүмкін, ал бұлшықеттері бақылаусыз жиырылуы мүмкін.
Сөйлеу және жұту қиын: Бұлшықет тонусы мен бұлшықетті бақылау проблемалары БЦП бар адамдарға сөйлеуді қиындатады. Олар ауыз, тіл және тамақ бұлшықеттерін шайнау, жұту және бақылау проблемаларына байланысты тамақтану немесе ішу қиын болуы мүмкін.
Дененің бір жағына артықшылық беру: Гемиплегиялық БЦП бар нәрестелер тек бір аяғы мен бір қолымен жорғалай алады. Олар тек бір қолмен заттарға жете алады. Егде жастағы балалар жүргенде ақсап қалуы мүмкін.
Церебральды сал ауруымен бірге қандай жағдайлар болуы мүмкін?
Церебральды сал ауруы жиі бірқатар басқа жағдайлар мен бұзылулармен бірге жүреді[16].
Церебральды сал аурыуы бар балалар мен ересектерде де болуы мүмкін:
-Қуық пен ішекті бақылау проблемалары;
-Созылмалы (ұзақ мерзімді) ауырсыну;
-Эпилепсия және құрысу аурулары;
-Асқазан-ішек мәселелері, ас қорыту проблемалары және созылмалы гастроэзофагеальды қышқыл рефлюксі;
-Зияткерлік бұзылыстар, оқудағы қиындықтар және мінез-құлық мәселелері;
-Омыртқаның ауытқулары және сколиоз;
-Көру немесе есту проблемалары.
БЦП дамушы мидың зақымдануынан туындайды. Зақым ана құрсағында, туылу кезінде немесе нәресте өмірінің алғашқы екі жылында болуы мүмкін. Көптеген жағдайларда провайдерлер мидың зақымдануына не себеп болғанын білмейді.
Нәрестенің церебральды сал ауруына шалдығу қаупіне бірнеше факторлар әсер етуі мүмкін. Мерзімінен бұрын (37 аптаға дейін) немесе салмағы төмен туылған нәрестелердің қаупі жоғары. БЦП-ға әкелетін мидың зақымдануы мыналардан туындауы мүмкін[17]:
Туу кезіндегі асқынулар:БЦП бар нәрестелердің аз саны бұл жағдайды туа біткен жарақатқа байланысты дамытады. Босану кезіндегі бірнеше асқынулар балаға оттегі ағынын тежейді, бұл БЦП тудыруы мүмкін.
Инфекция: Жүктілік кезіндегі токсоплазмоз немесе қызамық (неміс қызылшасы) сияқты инфекциялар мидың зақымдануын тудыруы мүмкін, бұл БЦП-ға әкеледі. Өмірдің алғашқы екі жылындағы менингит және энцефалит сияқты аурулар да БЦП-ға әкелуі мүмкін.
Жарақат немесе ауру: Алғашқы екі жыл ішінде бас жарақаты немесе инсульт алған нәресте церебральды сал ауруына шалдығуы мүмкін. Орақ тәрізді жасуша ауруы, қан ұюының бұзылуы немесе жүрек аурулары бар нәрестелерде БЦП ықтималдығы жоғары.
Жаңа туылған нәрестелердегі сарғаю: Емдеусіз ауыр сарғаю жаңа туған нәрестелерде мидың зақымдалуына әкелуі мүмкін. Сарғаю терінің және көздің ақ қабатының сарғаюына әкеледі. Жүкті әйелде қан ақуызы (Rh факторы) жетіспесе және нәрестеде ақуыз болса, ауыр сарғаю және басқа да асқынулар болуы мүмкін[18].
Диагностика және сынақтар
Церебральды сал ауруын диагностикалау үшін сіздің дәрігеріңіз балаңыздың бұлшықет тонусын, моторикасын, координациясын және қозғалысын тексереді. Сіздің провайдеріңіз балаңыздың дамуы мен туу тарихы туралы бірнеше сұрақ қояды. Сіз балаңыздың жеткен белестері, сондай-ақ кез келген кешігулер туралы ақпаратты бөлісуіңіз керек.
Сіздің дәрігеріңіз балаңыздың миының анық суретін көру үшін сканерлеуге тапсырыс беруі мүмкін. Магнитті-резонансты томография (МРТ) және компьютерлік томография (КТ) мидың зақымдануының орнын және ауырлығын көрсетеді. Бұл суреттер балаңыздың провайдеріне дәл диагноз қоюға және ең тиімді емдеу әдістерін ұсынуға мүмкіндік береді. Дегенмен, церебральды сал ауруын диагностикалау үшін суретті сканерлеу қажет емес, сондықтан сіздің балаңыздың провайдері балаңызды зерттеу үшін анестезияға қоймау үшін олар қартайғанша күтуді ұсынуы мүмкін. Немесе олар сіздің балаңызға басқа процедура немесе сынақ үшін анестезия кезінде сканерлеуді бір уақытта алуды ұсынуы мүмкін.
БЦП емдеудің мақсаты қозғалысты, сөйлеуді және өмір сапасын жақсарту болып табылады. Терапия церебральды сал ауруын емдеудің ең кең таралған әдісі болып табылады[19].
Терапияны мүмкіндігінше ертерек бастау өте маңызды. Білікті терапевтер балаларға жүруді, қарым-қатынас жасауды және өзін-өзі күтуді үйренуге көмектеседі. Сондай-ақ олар сіздің балаңызға үйде емдік мүмкіндіктер беруді үйренуге көмектеседі. Емдеу жоспарлары әркім үшін әртүрлі және мыналарды қамтуы мүмкін[20]:
Терапия: Физикалық, кәсіптік және сөйлеу терапиясы баланың қозғалуын, ойнауын және әлеммен қарым-қатынасын жақсартады.
Дәрілер: Ботулинум токсині (Ботокс(R)) инъекциялары қозғалыс ауқымын және қаттылықты жақсарту үшін бұлшықеттерді уақытша әлсіретеді. Баклофен сияқты бұлшықеттерді босаңсытатын препараттар қаттылық пен спазмды емдеуге көмектеседі.
Хирургия: Сіздің провайдеріңіз ұтқырлықты жақсарту үшін операцияны ұсынуы мүмкін. Хирургтер сіңірлер мен бұлшықеттерді ұзарта алады немесе омыртқаның проблемаларын түзете алады. Кейбір емделушілер селективті дорсальды ризотомия (SDR) деп аталатын процедураны пайдалана алады. SDR-де хирургтар омыртқадағы шамадан тыс белсенді нервтерді кесу арқылы аяқтардағы бұлшықет спазмылығын азайтады.
Церебральды сал ауруы бар адамдардың болжамы әртүрлі және жағдайдың ауырлығына байланысты. Церебральды сал ауруымен ауыратын көптеген балалар терапия және басқа емдеу әдістерімен жақсарады. Жеңіл церебральды сал ауруы бар адамдар толыққанды, тәуелсіз өмір сүреді. Симптомдар неғұрлым ауыр болса, балаға тамақтану, шомылу, киіну және ваннаны пайдалану кезінде тәулік бойы күтім қажет болуы мүмкін.
Церебральды сал ауруы бар балалардың көпшілігі өздігінен немесе жаяу жүргінші немесе балдақпен жүруді үйренеді. Церебральды сал ауруы прогрессивті ауру емес. Симптомдар сіздің балаңызға өсіп, дамып келе жатқанда басқаша әсер етуі мүмкін болса да, егер басқа медициналық жағдай денсаулыққа қатысты проблемаларды тудырмаса, олар уақыт өте келе нашарламауы керек[21].
Жақында жүргізілген мета-талдау (2017), профессорлар Иона Новак Австралиядан әлемнің әр түрлі елдерінен келген 40 маманның қатысуымен, сондай-ақ түзетілген 5 айға дейін баланың церебральды сал ауруының дамуы туралы айту ықтималдығы жоғары екенін көрсетеді. Бірақ бұл мәлімдеме келесі мәліметтер жиынтығын міндетті түрде талдауға негізделуі керек:
1)Мидың моторлы аймақтарының нейроанатомиясының бұзылуын анықтай отырып, мидың МРТ (әдістің сезімталдығы 86-89%);
2)Прехтл әдісі бойынша ұзақ бейнежазбаның көмегімен жалпыланған қозғалыстарды сапалы бағалау (әдістің сезімталдығы 98%);
3)Хаммерсмит шкаласы бойынша неврологиялық бағалау-3 айға 57 балдан кем (әдістің сезімталдығы 90%)[22].
1.2 Церебральды сал ауруы диагнозы бар мүгедек балалардың өмір сапасына әсер ететін факторлар
Церебральды сал ауруының негізгі қауіп факторларын сипаттаған кезде, церебральды сал ауруы жағдайларының 50% нақты этиологиясы жоқ екенін атап өткен жөн, дегенмен этиологиялық факторлардың өздері салыстырмалы түрде көп: антенатальды (жүктіліктің физиологиялық ағымының бұзылуы оның әртүрлі кезеңдерінде - үзіліс қаупі, жатырдан қан кету, плацентарлы қан айналымының бұзылуы, токсикоздар және нефропатия, плацентаның тұсаукесері және немесе бөлінуі, ананың кәсіби зияндылығы, алкогольді жәненемесе есірткіні тұтыну, жедел және созылмалы экстрагенитальды аурулар, стресс, психологиялық ыңғайсыздық және т. б.), интранатальды (босану белсенділігінің әлсіздігі, ұзақ сусыз аралық, ұзақ мерзімді кезең босану каналындағы ұрықтың бастары, босану қызуы, жедел босану, аспаптық босану), босанғаннан кейінгі (инфекциялық, гипоксиялық ишемиялық, травматикалық)[23].
Gibson C.S. және басқа авторлардың деректерінде (2018) церебральды сал ауруының антенатальды себептері арасында аурудың тұқым қуалайтын тромбофилиямен, вирустық және бактериялық инфекциялармен байланысын, сондай-ақ жұқпалы аурулардың генетикалық анықталған әсерін қарастырады[24].
Crisham Janik M. D. Зерттеулеріне сәйкес (2016), анасындағы семіздік олардың ұрпақтарында церебральды сал ауруының қаупін ішінара анықтайды. Аналардың семіздікке немесе патологиялық семіздікке шалдығуы олардың балаларында церебральды сал ауруы қаупінің жоғарылауымен статистикалық тұрғыдан сенімді байланысты болды[25].
McIntyre S. және басқа да аторлардың деректерінде (2016) дамыған елдерде толық мерзімді туылған нәрестелердегі церебральды сал ауруы бойынша қауіп факторларына жүйелі шолу жасап, осы санаттағы пациенттер үшін 10 негізгі қауіп факторын атап өтті: 1)плацентаның даму ауытқулары, 2)босану кезіндегі үлкен және кіші ақаулар, 3)туу салмағының төмендігі, 4)меконий аспирациясы, 5)аспаптықшұғыл кесариялық бөлім, 6)босану асфиксиясы, 7) неонатальды құрысулар, 8)тыныс алудың бұзылуы синдромы, 9)гликемия, 10)неонатальды инфекциялар [26]. Авторлар бұл факторлардың кейбіреулері толығымен алдын алуға болатынын атап көрсетеді.
Гастроэнтерологиялық проблемалардың ішінде, көбінесе церебральды сал ауруымен байланысты, мыналарды атап өту керек: тәбеттің төмендеуі, дисфагия (ауызша, фарингальды, эзофагеальды), гастроэзофагеальды рефлюкс ауруы, тамақ дисфункциясы, сиалорея, созылмалы іш қату және т. б. [27].
Sherman V. және басқа даавторлар (2018) церебральды сал ауруы бар балаларда жұту және тамақтану қиындықтарын сипаттайды. Тамақтану мен ассимиляцияға байланысты проблемалар және қоректік заттардың метаболизмі тамақтану жағдайының бұзылуымен бірге жүруі мүмкін екендігі белгілі (малнутриция, семіздік) [28].
Церебральды сал ауруы кезінде тамақтанудың жеткіліксіздігі келесі себептер мен факторлардың салдары болып табылады: 1) шайнау және жұтылу бұзылыстары нәтижесінде тамақтандырудың қиындықтары (ерін, тіл, таңдай және жұтқыншақ бұлшықеттерінің қызметін үйлестіру);2) тамақтану мен өсуді қамтамасыз ететін ми орталықтарының зақымдануы нәтижесінде баяу даму (гипоталамус орталықтары);3) тіс кариесі эмаль гипоплазиясы;4) тамақтану әдеттерінің жеке энергетикалық қажеттіліктерге сәйкес келмеуі; 5)антиконвульсанттарды созылмалы қабылдаудан немесе белсенді қозғалыстардың болмауынан туындаған минералды заттардың тапшылығы [29]. Азық-түлікке төзбеушілік жағдайлары (лактаза жеткіліксіздігі, целиак ауруы және т.б.) және церебральды сал ауруымен бірге жүретін мальабсорбция балалардағы тамақтану жағдайының бұзылуын тудыруы жәненемесе нашарлатуы мүмкін.
Dan V. (2016) және Herrera-Anaya E. зерттеулерінде (2016) церебральды сал ауруы бар балалардағы церебральды функцияның тамақтануына және мидың пластикасына тәуелділікті қарастырады [30]. Ерекше проблема-энтеральды тамақтану,гастростома [31] көмегімен тамақтану жетіспеушілігі бар балаларға қарқынды тамақтану қолдауын ұйымдастыру екені атап өтілді.
Сал ауруына шалдыққан балалар мен жасөспірімдердің тамақтану жағдайының бұзылуының алдын алутүзету үшін энергиямен, макро - және микроэлементтермен қажеттілігін сараланған қамтамасыз ету мәселесі барған сайын маңызды бола түсуде.Arrowsmith F. E. зерттеулерінде (2019),нутритивті реабилитация деп аталатын тамақтану (барабар таңдалған емдік тамақтану) церебральды сал ауруы бар балаларда демалу кезінде энергия шығынын арттыруға мүмкіндік береді[32].
Хуснутдинова 3-А., Эткна Э. И. және Zaffuto-Sforza C D, (2019) зерттеулері негізінен церебральды сал ауруына байланысты мүгедек балалардың медициналық-әлеуметтік мәселелеріне арналған-Sundrum R. "әлеуметтік - экономикалық жағдайы төмен отбасыларда церебральды сал ауруы бар баланың туылу қаупі жоғары екені дәлелденді. Бұл ішінара шала туылған және салмағы аз нәрестелердің туылу жиілігінің жоғарылауына байланысты. Зерттеушінің пікірінше, церебральды сал ауруы бар баланы тәрбиелеп отырған отбасының әлеуметтік-экономикалық жағдайы аурудың ауырлығына және баланың өмір сүру ұзақтығын болжауға айтарлықтай үлес қосады.
Соңғы жылдары шетелдік зерттеушілер әртүрлі патологиялары бар, соның ішінде церебральды сал ауруы (церебральды сал ауруы) бар балалардың өмір сүру сапасын бағалау мәселелеріне мұқият назар аудара бастады.
Waters E, және тең автор, (2018). LifXakG.S. (2020) физикалық денсаулық, ауырсыну және ыңғайсыздық, күнделікті өмір, физикалық және әлеуметтік әрекеттерге қатысу, эмоционалдық мәртебе және өзін-өзі бағалау, қоғамдастықпен қарым-қатынас, отбасы денсаулығы, қаржылық тұрақтылық, әлеуметтік әл-ауқат сияқты аспектілер бойынша өмір сапасының төмендеуін көрсетті. Сонымен қатар, Vittel M. G жұмысында өмір сапасының нашарлауы тек екі шкала бойынша көрсетілген[33].
Vargas-Adams J. (2017) физикалық жұмыс деңгейі аурудың ауыр түрлерінде ғана бұзылатын психоәлеуметтік аспектілерге қарағанда көбірек зардап шегетінін көрсетті.
Бұлшықеттердің үйлесімді жұмысының бұзылуы, паретикалық бұлшықеттердегі спастикалық тонус, зақымдалған бұлшықеттердің қалыпты қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылуы-зақымдалған аяқ-қолдардың өсуінің артта қалуына, патологиялық позаның қалыптасуына және өсіп келе жатқан баланың қаңқасының одан әрі деформациясына әкеледі. Омыртқаның қисаюы, жамбастың шығуы, буындардағы контрактуралар церебральды сал ауруымен ауыратын науқастарға тән проблемалар болып табылады.
Церебральды сал ауруының ортопедиялық асқынулары баланың өсу процесінде қалыптасады және қаңқаға жүктеме артқан сайын дамиды. Көбінесе қаңқа және буын деформациялары ауырсынумен бірге жүреді, бұл қозғалыс белсенділігін мүмкін емес етеді. Ортопедиялық асқынуларға массаж, физикалық күш салу және ортездеу арқылы алдын - алу арқылы бастапқыда жол бермеу ұсынылады; егер қаңқаның 18 деформациясы пайда болса, оларды түзету хирургиялық жолмен жүзеге асырылады.
Уақытының көп бөлігін жатып өткізетін және тамақты жұту және шайнау проблемалары бар церебральды сал ауруы бар балаларда созылмалы аспирациялық синдром жиі байқалады, бұл бронхтар мен өкпеде қабынуға әкеледі. Сонымен қатар, мұндай науқастар ағзаның инфекциялардан иммундық қорғанысының төмендеуімен сипатталады.
Дене қозғалысының жеткіліксіздігіне байланысты церебральды сал ауруы бар балаларда ас қорыту проблемалары жиі кездеседі, көбінесе созылмалы іш қату. Мүгедектер арбасына таңылған балалардың семіздік қаупі бар. Дұрыс тамақтану және тұрақты жаттығулар мұндай жағдайлардың қаупін азайтады.
Церебральды сал ауруы бар науқастарда көру,есту,сөйлеу бұзылыстары болуы мүмкін.Сонымен қатар, пайдалану кезінде мүгедек креслосының не басқа түзету креслосының жабдық балада трофикалық жаралар немесе ойық жаралар.пайда болуы мүмкін
1.3 Церебральды сал ауруы диагнозы бар мүгедек балаларға көрсетілетін мейіргерлік күтім
Церебральды сал ауруы бар балаға күтім жасау ата-анадан ерекше шыдамдылық пен күш талап етеді. Дәрігерлер тағайындаған емнен басқа, осы аурумен ауыратын балаларға арнайы күтім жасау керек. Күнделікті гигиеналық процедуралардан басқа, балаға арнайы жаттығулар мен массаж қажет, бұлшықет топтарын нығайтуға немесе керісінше босаңсуға бағытталған әр балаға арнайы жасалған жаттығулар жиынтығы.
Алғаш рет церебральды сал ауруымен ауыратын баланың өмірінің айлары ол кем дегенде жиырма сағат ұйықтауы керек, екі айдан алты айға дейін балалар 18 сағаттан, алты айдан үш жасқа дейін 15 сағаттан ұйықтайды. Аурудың ауырлататын түрлерімен ұйқының ұзақтығы артады. Баланы тыныш ұйықтау керек, асықпай, оны кенеттен қозғалыстармен және жағымсыз процедуралармен қоздырмай. Баланың позасын қалыпқа келтіру церебральды сал ауруымен ұйқысын жақсартуға көмектеседі.
Бала неғұрлым үлкен болса,ата-аналарға соғұрлым қиын болады, өйткені салмақ қосу енді белгілі бір процедураларды тез және жедел жүргізуге мүмкіндік бермейді. Мұндай балаларға күтім жасауда вертикализаторлар (техникалық оңалту құралдары) жақсы көмекші болып табылады. Олар көлденең позицияны тік күйге өзгертуге мүмкіндік беріп қана қоймайды, бұл тек бейімделуге ғана емес, сонымен қатар оңалтуға да мүмкіндік береді, өйткені осы жабдықтың арқасында аяғы мен артқы бұлшықеттері жұмсақ режимде жаттығады. Вертикализаторлар мобильді болып бөлінеді, бұл пациентке тігінен қозғалуға мүмкіндік береді және статикалық, олар қозғалу мүмкіндігінсіз бір жерде бекітіледі[34].
Мүгедек балаларда көптеген қайталама бұзылулар болуы мүмкін және бұл балалар қарқынды және ұзақ мерзімді күтімді қажет ететіндігі науқас немесе мүгедек балалардың ата-аналарының физикалық және психикалық денсаулық мәселелеріне көбірек ұшыратады және бұл олардың өмір сүру сапасының деңгейіне әсер етеді.
Тонусымен және дене бітімімен проблемалар,ақыл-ой кемістігі, тамақтанудағы, киінудегі, шомылудағы, дәретхананы пайдаланудғы қолайсыздықтар, қозғалысқа икемділік пен әлеуметтік қатынасты қоса алғанда, өзін-өзі күтудегі шектеулер сияқты басқа проблемалар осы балалар мен олардың ата-анасының өміріне жағымсыз әсер етеді.Мысалы физикалық, психологиялық, әлеуметтік-экономикалық және мінез-құлық факторлері өмір сапасын төмендетеді.
Қозғалыс дисфункциясы балалардағы церебральді сал ауыруының ерекше белгісі болып табылғаны мен,сенсорлық когнитивтік және вербальді бұзылыстар және де оқу-үлгерімдегі кешігулер мен мінез-құлық проблемалары қатар жүреді. Ұзақ мерзімді функционалдық шектеулері бар балаға күтім жасау қиын.Себебі ол эмоционалды және физикалық ауыртпашылық тудырады.
Мүгедек баланың анасы, сол баланың қамқоршысы болып табылады. Бала күтімі ананың міндеті, ал егер функционалдық шектеулері бар баланың ата-анаға ұзақ уақыттық тәуелділікке әкеп соғатын болса онда ананың өзіне алатын жауапкершілігі үлкен. Осындай ата-аналардың басты мәселері балаға күтімді екіжақтап көрсетіуі қажет, денсаулығымен проблемалар және күнделікті өзінің қажеттіліктерін камтамасыз етуі ге үйрету басқаша аитқанда аналар көпқырлық пен күш жігер қажет ететін, узақ уақыттық мүгедектікпен күресуді өз мойынына алуы керек [15].Отбасында психикалық немесе физикалық ауытқуы бар баланың дүниеге келуі әрқашан ата-ана үшін күшті эмоционалдық күйзеліс. Ата-аналар отбасындағы өмірдегі ұстанымдарын, рөлдік көзқарастарын және қарым-қатынастарын түбегейлі өзгертуге мәжбүр.
Мүмкіндіктері шектеулі балаларға күтім көрсету міндетінен бөлек оларға эмоционалды, физикалық және қаржылық мәселелерді жүктейді және олардың физикалық және психологиялық денсаулық жағдайына әсер етеді және өмір сапасын төмендетеді [17]. Өмір сапасы мәселсі өте маңызды себебі ол физикалық, эмоционалдық, әлеуметтік және қаржылық аспектілер сияқты бірнеше факторларды қамтиды. Өмір сапасы адамның өзінің өмірдегі орыны, құндылықтары, мақсаты, үміті, стандарттары мен проблемаларын қабылдауына байланысты анықталады [18]. Күтім көрсетушілер пациенттерге күнделікті іс-әрекеттерді жүзеге асыруға көмектесу арқылы олардың өмір сүру сапасын жақсартуға тырысса, олардың өмір сүру сапасы өзгеруі мүмкін; Сондықтан күтім көрсетушілердің эмоцианалды жанып кетуін болдырмау мақсатында көрсетушілердің өмір сапасына әсер ететін қауіп факторларын анықтау өте маңызды.
Иранда жүргізілген зерттеулердің қортындысы бойынша церебральді сал ауырумен ауыратын балалардың ата-анасының өмір сапасына социалды-каржылық статус,некемен қанағаттануы, шаршау және жеткілікті мөлшерде қолдау көрсетілмеуі әсер етеді [13].
Созылмалы аурумен күреске байланысты стресс психологиялық проблемалардың туындауының негізгі қауіп факторы болып табылады, сол себепті церебральді сал ауыруымен ауыратын балалардың аналарының өмір сапасының төмендеуіне әкеледі [19].
Соңғы жылдары денсаулықсақтаудағы өзгерістер көптеген амбулаторлық емделушілерді үй жағдайына көшуге әкеп соқты, ал ол өз кезегінде үйде күтім көрсетушілердің жауапкершілгін көбейтті [17]. Сол себепті күтім көрсетуші тұлғалардың бала күтіміндегі алатын орынын есепке ала отырып, олардың өмір сапасына әсер ететін факторлар жәйлі мағлұмат алуымыз қажет.Балаға күтім көрсетуші тұлғалардың өмір сапасы денсаулықсақтаудағы маңызды сұрақтардың бірі жәнеде балалардағы церебральді сал ауыруы бар балаларға күтім көрсетуші тұлғалардың өмір сапасы медициналық қызметкерлерді уайымдатады.
Балға жиі күтім көрсететін аналары болғандықтан, олардың оңалтудағы алатын орыны үлкен былайша аитқанда ата-анасының қолдауы болмаса емшарадан оптимальды пайда көру мүмкін емес[15]. Осы ретте әсер етуші факторларды табу және оларды қадағалау балға күтім көрсетуші тұлғаның да науқас баланың да өмір сапасын жақсартуға септігін тигізуі мүмкін.
Анасының психосоциалды әлауқатының жақсы болуы баланың жақсы оңанлтуының алғы шарты болып табылады, және ол балаға көрсетілетін күтімнің спасымен тығыз байланысты [20]. Мүмкіндігі шектеулі балалардың ата-анасының өмір спасына әсер ететін факторларды анықтау арқылы, сол топқа жататын ата-анаға колдау көрсету деңгейін анықтайаламыз.Балалардағы церебральді сал ауруымен ауыратын балалардың өмір сапасы жайлы зерттеулер көп болғанымен, олардың ата-анасының өмір сапасы жайлы зерттеулер өте аз. Көптеген зерттеу жұмыстары батыс мемлекеттерінде жасалады алайда даумшы мемлекеттерде бұндай балалар саны аз емес, осындай жағдайларда күтім көрсетушілердің басына туатын ауртпашылық жайлы зерттеу жұмыстары салыстырмалы түрде аз.Сонымен қатар жүргізілген зерттеу жұмыстарының көбі балалардың не ата-аналарының характеристикалары негізгі өмір сапасын төмендетін кауіп факторы ретінде алынған [21].
Науқас балаға күтім көрсету өте ауыр әрі төзімділікті талап ететін жұмыс. Сондықтан да көп жағдайда күтім көрсетуші тұлғалар эмоционалды тұрғыда жанып кетеді және стресске душар болады.
Мейірбикенің рөлі амбулаториялық жағдайда мейірбике процесінің барлық кезеңдерін сауатты ұйымдастыруда ғана емес, сонымен қатар баланың туыстарын күтімнің негізгі және терең ерекшеліктеріне үйретуде.
Мейірбикеге пациентпен және оның туыстарымен кері байланыс қалыптастыру бойынша жалпы ұсыныстар:
Баланың ата-анасымен әңгімелесу: бала туралы мүмкіндігінше толық ақпарат алу керек (мінез, мінез-құлық, әдеттер және т.б. ерекшеліктері). негізгі мамандарға кеңес беру ұсынылады: бала ұзақ уақыт бойы бақыланатын маман дәрігер, дефектолог мұғалім, психолог, логопед, физиотерапевт, массаж терапевті, жаттығу терапевті. Кері байланыс принципі бойынша бірлескен жұмысты жоспарлау (медбике ата-ана-пациент).Балалар мен ата-аналарды баланы оқытуға дайындау
Баланың ата-анасымен әңгімелесу: бала туралы мүмкіндігінше толық ақпарат алу керек (мінез, мінез-құлық, әдеттер және т.б. ерекшеліктері);негізгі мамандарға кеңес беру ұсынылады;бала ұзақ уақыт бойы бақыланатын маман дәрігер, дефектолог мұғалім, психолог, логопед, физиотерапевт, массаж терапевті, жаттығу терапевті. Кері байланыс принципі бойынша бірлескен жұмысты жоспарлау (медбике ата-ана-пациент).Балалар мен ата-аналарды баланы оқытуға дайындау.
Церебральды сал ауруы кезіндегі мейірбикелік қызмет
Науқас баланы күту бойынша мейірбикелік процесті ұйымдастыру кезінде мейірбике пациента пациенттің (биологиялық, психологиялық және әлеуметтік) және оның отбасының (психологиялық және ақпараттық) мәселелерін шешуге бағытталған.Әрине, жалғыз өзі отбасына оның үлесіне түскен сынақты жеңу өте қиын болады және оңалтудың сәттілігі көбінесе әртүрлі мамандардың үйлесімділігі мен келісілген жұмысына байланысты болады.Алайда, олар кеңесшілер мен көмекшілер позициясын алады, және бұл көп уақытты қажет ететін және ұзақ процесте жетекші рөл нәресте үшін ең жақын және жақын адамдарға беріледі.
Мейірбикелік қызмет мыналарды қамтиды:
Науқас баланы және оның айналасындағыларды психологиялық қолдау; ата-аналарға заманауи емдеудің маңызды аспектілерін түсіндіру; ата-аналарды оңалту қажеттілігі туралы хабардар ету; баланы әлеуметтік бейімдеуге көмектесу; сал ауруына шалдыққан балаларды тәрбиелеу әдістемесі бойынша ұсынымдар;сал ауруы бар балаға арналған киімді дұрыс таңдау туралы ұсынымдар; сал ауруы бар баланы тамақтандыру техникасы бойынша ұсыныстар беру; ата-аналарға массаж әдістерін үйрету; элементтері кинезотерапия;
Массаж және кинезотерапия.
Церебральды сал ауруы кезінде кәсіби массаж және жаттығу терапиясы аурудың дамуын тоқтатады және асқынулардан арылтады. Емдік массаж процедураларын мүмкіндігінше ертерек бастау керек.Массаж әсерлерінің кешені церебральды сал ауруының формасына сәйкес әр науқас үшін жеке әзірленеді[8]
Церебральды сал ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.