Абайға апарар жол

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Абайға апарар жол

Абай- туған халқының, болашақ ұрпақтың өнегелі тәрбиешісі, асқар тау, ағар бұлағы, қасиетті ана тілінің шешендік бастауы, қазақ халқының руханияты мен мәдениетінің символы, күллі қазақ жұртының кемеңгер идеологы. Абай- мәңгілік поэзияның өшпес жұлдызы.

Кеңдік. Биіктік. Тереңдік. Осынау бір- бірінен ажырамас үш ұғым арқылы Абай жырындағы, Абай сөзіндегі ұлылықты ұғып, ұрпаққа ашып айтамын, не биікке шығамын, не тереңге бойлаймын деген адамның өзі жоғары шықса басы айналары, төмен түссе, тұншығары анық. Өйткені, Абай рухы аспандай асқақ, қара жердей қасыретті, мұхиттай терең, ақын ойы қазақтың кең байтақ даласындай барлық құпия сырын ішке түйіп жатыр. Абайдың бір өзі- тұтас тұнып тұрған әлем және көрінген есік қақса ашыла бермейтін, қалтарысы, сыры мен қыры көп жұмбақ әлем, ішіне терең бойлап ену, екінің- бірдің қолынан келмес, шешуі қиын жұмбақ. Абай әлемі, зерттелмеген мұхит, игерілмеген ғарыш, шешілмес жұмбақ. Абай қазақ даласындағы қатерлі дерт, асқынған аурудың алдын алуға талпынған, сол сырқаттың диагнозын дәл тауып, емделу жолдарына дейін айтып берген халық емшісі, іштің мұңын, көздің жасын, жүректің қанымен еріткен қайталанбас тұлға. Абай- әлемдік тұлға. Абайды әлемге таныту үшін, алдымен өзіміз жете танып барып, өзгелерге өнеге ету үшін де жанкешті тірлік керек. Ұлы ақын өмірі, мұрасы ақындықтың, ойшылдықтықтың мектебі ғана емес, ең бастысы, ұлтын сүюдің, халқының жанашыры болудың өмірлік өнегесі. Ол- нағыз ғұлама. Абайдың поэзиясының өне бойынан адамдарға деген сүйіспеншілік пен жанашырлықтың лебі есіп тұрады. Сонымен қатар ол адамның көкірек көзін тұмшалайтын қараңғылық пен надандыққа қарсы бітпес күреске шақырды. Осынау қазақ ақынын толғандырған мәселелер қазірдің өзінде кез келген халық өкілінің көңіл пернесін дөп басып тұр десем, артық айтқандығым емес. Егер, бүгінгі талғаммен қарасақ, Абай қазақтың ғана емес, адамзаттың ақыны. Абайдың білім мен адами құндылыққа деген сенімі демократияны ұстануға негіз болды. Өзін- өзі басқаратын көзі ашық адамдар қоғамы оның саяси идеалына айналды. Осы себепті ол әлеуметтік әділетсіздікке қарсы күресіп, даулы мәселелерді шешуде зорлық- зомбылықты қолдануға қарсы болып, ұлтаралық өзара түсіністікті жақтады. Абай- өте күрделі тұлға. Абай- дана, ал даналардың құпиясы ешқашан да толығымен шешілмейді.

Ендігі кезекте, Абайды тану жолдары, Абайды ұғыну кезеңі қашаннан бастау алғанына тоқталып өтейін. Қай халықтың болмасын белгілі бір тарихи кезеңде өнері мен әдебиеті, яғни бүкіл мәдени болмысы өзгеше бір биікке көтеріліп, кейінгі өрлеу мен дамуға кең жол ашары сөзсіз. Ендеше біздің казақ халқының да тарихында сондай кезеңдердің бар екені шындық. Қазақ халқының руханияттық дамуында осындай толағай өзгерістер мен ерекше серпілістердің көзге айрықша шалынар сәті- ХХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басы. Ақындардың әдебиет тарихы сахнасына шарықтап көтерілген тұсы. Бұл ғасыр қазақ экономикалық реформалар жүрген уақыт. Мұндағы реформаның, отаршылдық жүйенің басты мақсаты " хан- біреу, халық тіреу" деген жылдар бойы қалыптасқан қалыпты ұғымды жойып, біз тізгінге бағынып үйренген жүйені ішінен қирату, түбегейлі күйрету болды. Сүйтіп, қазақтың саяси сахнаға жеткен билігінің шыңы болыстықтан әрі аспады. Хандық жүйенің сахнадан кетуі рухани дүниеден жырау жыршылардың да кетуіне алып келді. Хан билігі мен қараша тілегінің көрері болған жыраулардың орнын, әлеуметтің мұрат- масқсатын көздейтін, олардың мұң- мұқтажын өз көңілінің жабырқау күйіне салатын ақындарды рухани сахнаға көтерді. Әлихан Бөкейханов Абай өмірі туралы жазған мақаласында: " Бозбалақ жасына қарамастан Абай сол кездегі қайраткерлердің арасынан көрнекті орын алып, бидің заманының өткеніне қарамастан, оны ел- жұрт би етіп сайлады. Жиырма жасқа келгенде Абай от тілді шешен, халық өмірі мен әдет- салтын, қазақ даласындағы атақты билердің әр істі шешкендегі төреліктерін жақсы білетін ділмар атанды", - деп жазған. Қос ғасырдың тоғысар тұсында «Ғылымды іздеп, дүниені көздеп» екі жаққа үңілген ұлы Абай, халықты өркениеттің өріне алып шығар амалды тапты. Ол ғылым мен білім, өнер үйрену жолы еді. Замананың тұрпатын, ұлт тұрмысының кемшілікті тұстарын Абайдай көре білген, ұлы ақындай таныған жан кемде-кем. Абай жасампаздығының мәңгілігі мен өнерінің өрістілігі осында жатса керек. ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасыр басындағы Абай феномені - қазақ ұлтының өркениеттік болмысындағы орны айтып болмас ұлы құбылыс!Абай ұлылығын, шығармашылық тұлға ретіндегі болмысын тап басып тануға біраз уақыт қажет болды. Ал абайтануды алғаш жүзеге асырғандар - ХХ ғасырдың басындағы қазақ зиялылары. Олар өздері міндет етіп алған ұлт үшін атқарылар ұланғайыр істердің бастау көзі ұлы Абайды тану мен танытуда деп біліп, ең алдымен, сол ұлы ұстаздың ұлылық қасиетін ардақтауға ұмтылды. Абайды өздері ғана қадір тұтып қоймай, оның ұлт абызы ретіндегі кемеңгерлік тұлғасын өздері айтпақшы «жұртқа», яғни көпке танытуды мақсат тұтты.

Қазақ зиялылары ә, дегенде-ақ, Абай туралы туралы келелі ойларын сол кездегі түрлі басылымдарда жариялай бастады. Замана ауыртпалығын, елдің басына түскен зорлық-зомбылықты терең сезініп, жүрегімен түсініп, жырлай білген Абайды «Қазақ» газетінің авторлары пір тұтқан, ұлы ұстаз тұтқан. Олардың бәрі Абайды поэзия әлеміндегі ұлы ұстаз тұтты. Ұлы ақын дәстүрін жаңашылдықпен дамытты. Сол арқылы қазақ поэзиясында мәңгілікке өшпес із қалдырды. Ұлы Абайдың шығармашылық мұрасы - халқымыздың ғасырлар бойы маңызын жоймайтын рухани қазынасы. Маңызын жоймау былай тұрсын, заман өзгеріп, қоғамдық санада күрт сапырылыстар пайда болған сайын бұл қазына өзінің жаңа бір қырларымен жарқырай ашылып, қадірін арттыра түсетініне Абайдан кейінгі уақыт айқын көз жеткізді. Абайдың ең бір артық ерекшелігі - заманының айдаған ыңғайына жүрмей, өзіне Алла Тағала берген өзгеше қабілеттердің арқасында айналасына ашық, сын көзбен қарап, барлық құбылысты, өзгерістерді дәл суреттеп, қағазға түсіргені. Қорыта келгенде, Абай жолы өшпес жол. Бізді Абайға апаратын жол, білім мен ізгілік, қайрат пен ақыл, рухани кемелдену. Абай жыры келешекке де мәңгі-бақи сәулесін шашып, жолымызды нұрландырып тұратыны анық. Асыл сөзді ісдесек, Абайды оқиық, өлеңдеріне енейік. Біз үшін сол жол мәңгілік мұрат болмақ.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.