Қоршаған орта және адам қоғамының тұрақты дамуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Қоршаған орта және адам
қоғамының тұрақты дамуы.

Жоспар.

1.Әлеуметті – экологиялық дағдарыс және тұрақты даму.
Экология және олардың тұрақты дамуға ықпалы.

2. Тұрақты дамуды қамтамасыз етуде халықаралық
ұйымдардың қызметі. Қоршаған ортаға және тұрақты
дамуға қатысты Рио-де-Жанейро декларациясы.

3. Экологиялық мәселелерді шешу жолдары.

1. Әлеуметті-экологиялық дағдарыс және тұрақты даму.
Экология және олардың тұрақты дамуға ықпалы.

ХХ ғасыр жаңа әлуметтік әкологиялық дағдарыс алып келді. Оның
белгілері 60-70 жылдары бірігіп көріне бастады. Жердің азон
қабатының бұзылуы туралы хабарлама қоғамда ерекше серпініс тудырды.
Бұл хабарламалар су және жер ресурстарының деградация туралы
ақпаратпен бірге тереңдей түсті. Адамзат тарихы осындай қоршаған
ортаны бұзу темпімен дамй беретін болса жер шары қалып өмірінің
құлдырауы щақ алдында тұратындығы айдын – анық бола бастады.
Сондықтан да Римдік клуб 1968ж сияқты ұйым мен Grunpeace 1971 ж
сияқты экологиялық қозғалыстар пайда болып адамзатты ғаламдық
дағдарыстан алып шығу жолын іздестірумен айналыса бастады.
1972 жылы Массаучсет технологиялық институтында, жүйелік
динамика саласындағы маман Даннис Мендауздың жетекшілігімен Римедік
клубка ‘‘Өсу шектері‘‘ атты алғашқы баяндама даярлады. Зерттеудің
нәтижесінде болашаққа деген бұрынғы болжамдарды берді. 1975 жылдан
кейін шикізаттық ресурстар сарқылады және өнім, азық – түлік
тапшылығы апаттық жағдайға айналады, егер экономикалық даму
қарапайым өндіріске ауыстырылмаса, ал жер шарының тұрғындарының
өсуі қатаң бақылыуға алынбаса.
‘‘Нөлдік өсу концепсиясы‘‘ деген атау алған баяндама
тұжырымдамасы қоғамда ұлкен реаксия тудырады және ол туралы
бүкіл әлем әңгімен қылады. 1974-1975 жылғы дағдарыс адамзат
қоғамының барлық саласын сілкіндіріп Рим клубының болжамдары
ойын еместігін көрсетті. Сөйтіп экономикалық өсудің танымалы
терияларын бірақ шайқалатын.
Рим клубына екінші баяндаманы 1974 жылы американдық
матаматик Михайло Мессарович дайындап, мынаны дәлелдеді.Экономиканың
стихиясын дамуы рацианалды емес және ғаламдық денгейде
жоспарлық басқаруды талап етеді. Қоршаған жем тірі ағза ретінде
қарастырылады. Ол жерде әр ел, әр аумақ өзара байланысқан
әлемдік қауымдастықтан өзінің ерекше рольн ойнайды.
‘‘Халықаралық тәртіпті қайта құру‘‘ деп атаған. Екінші
баядама Рим клубына 1977 жылы даярланды. Баяндама көрсеткендей,
Әлемдік экономикалық тәртіп өз тәртіп реттілікнің бастапқы
тұрақтылығын жоғалтқан. 1974 жылы Б.Ұ.Ұ. Бас Ассамбиясы жаңа
халақаралық экономикалық тәртіп пен әрекет бағдарламасын орнату
турала Декларация қабылдады. Рим клубы бұндай жұбаның
разработкасын жасауға шешім қабылдады.
Гибергентің сөзіне қарағанда әлемдік қауымдастықтың негізгі
мақсаты ‘‘Әлемнің барлық азаматтарына лайықты өмір мен игілікті
қамтамасыз етуге ‘‘ құралған.
Қазіргі заманғы өркениет пен табиғат ортаның өзара әрекеті
мәселесінде Стакгольмде 1972 жылы өткен қоршаған орта жөніндегі
бірінші бүкіл әлемдік конференция арналды. Коференцияның бас
хатшысы Морис Стронг алғаш рет экологиялық негізделген элуметтік
экономикалық даму түсінігін қалыптастырады. Одан адамдардың
игіліктерінің өсуі табиғи экожүйенің деградациясы мен өмір
сүру ортасының нашарлауымен бірге жүрмеу керек. Экодаму
идеяларының практикалық түрде жүзеге асыру бұл қазіргі
заманның басты тапсырмаларының бірі. Ол әлемдік дамудың жүрсін
, ресурстардың пайдалану және бөліну страгедияларының түрімен
өзгерісін қарастырады.
Стокгольмдық деклорация осы міндеттерді алға қойым мына
сұрақ жөнінде ойлануды ұсынады: ары қарый қалай өмір сүруге
болады, экологиялық бағыттағы прогресс идеясын қалай жұзеге
асыруға болады.
1983 жылы Б.Ұ.Ұ. Бас Хатшысының бастамасы бойынша қоршаған орта
және даму жөніндегі халықаралық комисия құрылды. Оны Норвегияның
премер- министірі Гру Харлем Брунталанд басқарды. 1987 жылы
комисияның ‘‘Біздің ортаның болашақ‘‘ атты есы жарияланды.
Бұл құжат өркениет дамудың жаңа моделін іздестіру қажет деген
сұрақты алға қойған жоқ. Одан негізінен ірі экологиялық
тапсырмаларды әлуметтік, әкономикалық және саяси мәселермен
байланыстан тыс шешуге болмайтындығын көрсетті. Комисия
айттқандай экономика адамдардың қажеттілігін қанағаттандыру керке,
алайда адамдардың санасының өсуі экологиялық мүмкіндіктердің
шегінен шықпау керек. ‘‘Қоршаған ортаға қауіпсіз экономикалық
дамудың жаңа дәурені‘‘ деген ұран тасталды. Брутланд
комиссиясының құжаттарында тұрақты даму табиғи ортасының
деградациясына әкеліп соқтырмайтын тұрақты экономикалфық өсуді
Ұзақ уақықа қамтамасыз даму ретінде анықталады.
2002жылы Иоханнесбург тегі Бүкіл әлемдік тұрақты даму
Самлитінде бүкіл планета адамдарының арасындағы келісімге қол
жеткізу бойынша айтарлықтай алға жылжу боғандығы аталып
өтіледі. Сомлиет адамдық артықшылықты тұтастығына және оның
өмір сүруінің негізгі шартарына барар жолды жылдамдатуға
негізделеді: таза су, адекватта санитария, өнеркәсіп қауіпсіздігін,
энергия, денсаулық сақтау және биотүрлерді қорғау.

2.Тұрақты дамуды қамтамасыз етуде халықаралық ұйымдардың

қызметі. Қоршаған ортаға және тұрақты дамуға қатысты

Рио-де-Жанейро декларациясы.

Қазіргі кезең адамның ерекше биосфералық қызметі – биосфераны
қорғаумен сақтап қалу қызметімен анықталып отыр.Экологиялық мәселелер- дің
алдын алу үшін адам ретсіз дамудан тиімді, реттелген, табиғат пен қоғам ның
даму заңдарына негізделген дамуға өтуі тиіс. Тек осы кезде ғана адамзат
қоғамының дамуы үздіксіз, ұзақ уақыттық,бірқалыпты жағдайда, табиғи және
әлеуметтік дағдарыссыз дамиды. Мұндай дамуды- тұрақты даму деп атайды.
Бірақ бұл үшін адамдардың сана-сезімі, олардың мақсаты мен адамгершілік
бағыттылығы өзгеруі тиіс.
1987 жылы БҰҰ-ның Дүниежүзілік қоршаған орта мен даму комиссиясы
Біздің жалпы болашағымыз атты есебінде қоршаған орта үшін қауіпсіз,
жолда экономикалық дәуірге аяқ басуға шақырады.
Алғаш рет тұрақты даму концепциясы ұсынылды.
Тұрақты даму дегенде қазіргі уақыттың қажеттілігін қамтамасыз ете
отырып,болашақ ұрпақтардың өзінің қажеттіліктерін қамтамасыз етуіне қауіп
туғызбайтын даму деп түсіну керек. Біз ата-бабаларымыздың Жерін мұраға
алған жоқпыз. Біз оны өзіміздің балаларымыздан қарызға алдық..
1992 жылдың маусым айында Рио-де-Жанейро қаласында өткен БҰҰ-ның
қоршаған орта мен дау бойынша өткен конференциясы Тұрақты даму
концепциясын және ХХІ ғасырдың күн тәртібіне атты ауқымды бағдарла- мада
шешілуі болашақта тұрақты дамуды қамтамасыз ететін жалпы мәселе- лер
қарастырылған.
БҰҰ-ның конференциясы барлық елдердің үкіметтерін тұрақты даму-
дың ұлттық концепцияларын қабылдауға шақырады.

Қоршаған ортаға және тұрақты дамуға қатысты
Рио-де-Жанейро декларациясы.

Қоршаған ортаға және тұрақты дамытуға қатысты
Біріккен Ұлттар Ұйымының Конференциясы
Преамбула

Өткізіле отырып,1992 жылы 3-14 маусым аралығында Рио-де-Жанейрода,
мақсат қыла отырып, мемлекеттер, қоғамның негізгі секторлары мен
адамдар арасындағы ынтымақтастықтың жаңа деңгейлеріне шығу жолдары
арқасында жаңа, глобальдық әділетті серіктестікті орнату үшін;
күш сала отырып, барлығының мүдделерін құрмет тұтып және қоршаған
орта мен дамытудың глобальдық біртұтастығын қорғауды қамтамасыз ететін
халықаралық келісімдерге қол жеткізу үшін;
мойындай келіп, ортақ үйіміз Жер сипатының тұтастығы және өзара бай-
ланыстылығын жариялайды:

1-принцип
Адам қамын ойлау орнықты даму үшін қарастырылатын талап-мүдделер-дің
өзегі болмақ. Олар табиғатпен жарасымдылық тауып салауатты және баянды өмір
сүруге құқықты.
2-принцип
Мемлекеттер БҰҰ жарғысы мен халықаралық құқық принциптеріне, қор-
шаған орта мен дамға қатысты өздерінің дербес саясаттарына сай ресурстар-
ын игеруге егеменді құқыққа ие және олардың құзыр немесе бақылау аясын- да
сол қызмет атқару жауапкершілігі өзге мемлекеттердің немесе ұлттық
юрисдикция шеңберінен тыс жататын жерлердің қоршаған ортасына зардап
әкелуге себепші болмайды.

3-принцип
Бүгінгі және келешек ұрпақтың даму мен қоршаған ортаға қатысты қажет-
тері әділ ескеріле отырып қана дамуға деген құқық жүзеге асырылуы тиіс.
4-принцип
Даму үздіксіз жүзеге асуы үшін қоршаған ортаны қорғау, даму процесінің
тұтас бір бөлігін құрауы тиіс және одан бөлек қарала алмайды.
5-принцип
Өмір деңгейі алшақтығын азайту және дүние жүзі халықтарының басым
көпшілігінің қажеттерін ойдағыдай өтеу жолында, сонымен қатар орнықты
дамудың міндетті шарты болып табылатын жарлықты түбімен жоюға бағыт- талған
аса маңызды мәселелер төңірегінде барлық мемлекеттер мен халықтар
ынтымақтасады.
6-принцип
Дамушы елдердің қажеттері мен айрықша жағдайлрына, оның ішінде дам-
уы мейлінше кенже қалған және қоршаған ортасы соғұрлым ушыққандарға арнайы
ерекшелік беріледі. Қоршаған орта мен даму саласындағы халықара- лық іс-
шаралар барлық елдердің мүдделері және қажеттерімен астасып жат- қаны жөн.
7-принцип
Жер экожүйесінің тұтастығы мен салауаттылығын сақтау,қорғау және қал-
пына келтіру мақсатында мемлекеттер глобальдық серіктестік рухында ынты
мақтасады. Глобальдық қоршаған ортаның бүлінуіне қосқан үлес салмақтары на
қарай, мемлекеттер жалпы ортақ, бірақ түрлі жауапкершілікте болады. Ол-
ардың иелік жасап отырған технология мен қаржы ресурстары ортаға өз қо-
ғамдарының жасап отырған қысымшылықтарын есепке ала отырып, орнықты дамуға
қол жеткізу жолындағы халықаралық ұмтылыс іс-шаралар аясында да мыған елдер
өз жауапкершіліктерін мойындайды.
8-принцип
Орнықты дамуға және барлық адамдардың жоғарылау өмір сүру сапасына қол
жеткізу үшін өндіріс пен тұтынудың өміршең емес моделін мемлекеттер
қысқартып және көзін жойып, сондай-ақ тиесілі демографиялық саясат жүргі
зіп отырғандары жөн.
9-принцип
Ғылыми технологиялық білімдермен алмасу жолымен ғылыми негізде өз-
ара түсінікті ұлғайту арқасында сонымен бірге технологияны, оның ішінде
жаңа мен жаңартылған технологияны дамыту, үйрену, тарату және онымен өзара
бөлісуді күшейту арқасында орнықты дамудың іштей толығу дүниесін нығайту
үшін мемлекеттер ынтымақтасуы қажет.
10-принцип
Қоршаған орта мәселесі, тікелей қатысы бар азаматтардың қажетті деңгей-
де жұмылуы арқасында ең тиімді шешімін табады. Қауіпті материалдар туралы
ақпараттармен қоса қоршаған ортаға қатысы бар мемлекет билігі құз- ырындағы
ақпаратқа, олардың қауымдарындағы іс-әрекеттерге және шешім қабылдау
процесіне қатысу мүмкіндігіне әрбір адамның ұлттық деңгейде ара-ласуға
тиесілі мүмкіншілігі болады. Ақпаратты кеңінен таратып, жою арқасы нда
жұртшылықты жұмылдыру мен хабардар етуді мемлекет қуаттайды және дамытып
отырады. Түзеттіру және шара қолданумен қоса заң мен әкімшілік
мүмкіндіктерін пайдаланудың тиімді жолдары жүргізіледі.
11-принцип
Мемлекеттер қоршаған орта саласында тиімді заң жүзіндегі актілер қабыл
дайды. Қоршаған ортаға қатысты стандарттар, бсқару негіздері және приорит
тер өздері қолданыс табатын қоршаған орта мен даму аясын қамтығандары жөн.
Кейбір елдердегі енгізілген стандарттар қолдануға келмеуі, еш дәлелмен
айқындалынбаған экономикалық және әлеуметтік шығындармен астасып жат уы
мүмкін.
12-принцип
Мемлекеттер қоршаған орта ахуалының бүінуі мәселесін тиімдірек шешу
үшін барлық елдерде орнықты даму мен экономиканың ғарыштануына әкеп
соқтыратын қолайлы және ашық халықаралық экономикалқ жүйені жасау жо лында
ынтымақтасулары тиіс. Сонымен қатар сауда саясаты саласында қор-шаған
ортаны қорғау мақсатымен қабылданған шаралар халықаралық сауда- ны жасырын
түрде шектеуге немесе оған қатысты байқаусыз не еш дәлелсіз қиындық
тудыруға әкеп соқтырмауы тиіс.Импорттаушы елдер құзырларынан сырт жатқан
қоршаған орта мәселелерін шешуге бағытталған шаралар сонша лық мүикін
болғанша халықаралық консенсусқа негізделініп отырады.
13-принцип
Мемлекеттер қоршаған ортангың ластануы мен басқадай зардаптарынан зиян
шегушілерге төленетін өтем мен жауапкершілікке байланысты ұлттық заңдар
жасап дайындауға тиіс. Мемлекеттер өз құзырларындағы немесе бақы лауларына
бағынышты іс-әрекет арқасында құзырларында сырт жататын ай- мақтарға әсер
етуші қоршаған ортаның зиянды зардаптары үшін төленетін келешекке жасап
дайындау мақсатында да жедел және неғүұрлым табанды түрде ынтымақтасып
отырады.
14-принцип
Адам баласы денсаулығына зиянды саналатын немесе қоршаған ортаның
құлдыратып, азып-тозуына әкеп соқтыратын кез-келген қызмет түрлері мен
заттарды басқа мемлекеттерге тасымалдау мен тиеп жіберуді болдырмау немесе
ауыздықтау мақсатында мемлекеттер тиімді ынтымақтастықты орнатқандары жөн.
15-принцип
Мемлекеттер қоршаған ортаны қорғау мақсатында қолдарындағы бар
мүмкіндіктерінен шыға отырып, алдын алу шараларын кеңінен қолданып отырады.
Елеулі немесе орны қайтып толмас зиян келтірілген жағдайда қоршаған ортаның
азып-тозуына бөгет қоюға бағытталған экономикалық тиімді шаралар қабылдауды
артқа ысырудың себебі ретінде толық ғылыми айқындылықтың болмауын
пайдалануы жөнге жатпайды.
16-принцип
Халықаралық сауда мен инвестиция тәртібін бұзбай және қажетті деңгейде
қоғам мүддесін ескере отырып, ластаушы ластануға байланысты келтірген
шығынды өтеуі тиіс дейтін принципті есепке ала отырып, ұлттық билік
органдар қоршаған ортаға қатысты шығындауды халықаралықтандыру
және экономикалық тетіктерді пайдалану жолында ат салысуға ұмтылып
отырулары тиіс.
17-принцип
Қоршаған ортаға зардабын, елеулі теріс әсер тигізетін және білікті
жетік ұлттық органның шешімімен бекітілуге жататын қаралу ықтималылығы мол
қызмет түрлеріне қатысты қоршаған орта зардабын бағалау ұлттық тетік
ретінде жүзеге асырылады.

18-принцип
Мемлекеттер өзге мемлекеттердің қоршаған орталарын күтпеген жерден
зиянды зардап шеккізуге душар етуі мүмкін кез-келген табиғи апат немесе
басқа да төтенше жағдайлар жөнінде оларды дереу хабардар етеді. Одан зардап
шеккендерге көмек көрсетуге халықарлық қауымдастықтың қолдан келер әрбір
мүмкіндігі пайдаланылады.
19-принцип
Мемлекеттер елеулі трансшекаралық зардабы боларлық іс-әрекеттері
жөнінде тиесілі ақпаратты одан зардап шегіп қалуы мүмкін мемлекеттерге
алдын-ала және уақытында хабар жіберіп отырады.
20-принцип
Қоршаған ортаны басқару және даму процесінде қыз-келіншектер өміршең
маңызды рөл атқарады. Сондықтан да, олардың толыққанды араласуы орнықты
дамудың жүзеге асуы үшін маңызды болмақ..
21-принцип
Орнықты дамуға қол жеткізу және бар адамдар үшін жарқын болашақты
орнату жолындағы глобальдық серіктестікті нығайту мақсатында дүние жүзі
жастарының жасампаздығы, мұраттары мен батылдықтары бағытталынып,
жұмылдандырылғаны жөн.
22-принцип
Байырғы халық және олардың қауымдары, сондай-ақ басқа да жергілікті
қауымдардың өкілдері өздерінің білімдері мен дәстүрлі өнегелері болғандығы
үшін ғана қоршаған ортаны басқару мен даму процесінде өміршең сипаттарын,
мәдениетін және мүдделерін тануы және қолдау көрсетіп отыруы, сонымен бірге
орнықты дамудың жүзеге асу жолында олардың тиімді қатысуын қамтамасыз еткен
жөн.
23-принцип
Езгіде болу, үстемдік астында қалу және басып алуға ұшырау жағдайларын
басынан кешіруші халықтардың қоршаған орталары мен табиғи ресурстары
қорғалынуы тиіс.
24-принцип
Соғыс орнықты даму процесіне о бастан бұзып бүлдіру ықпалын тигізеді.
Сол себепті, мемлекеттер қоршаған ортаның қарулы қақтығыстар кезінде
қорғалуын қамтамасыз ететін халықаралық құқықты құрмет тұтулары тиіс және
қажет болған жағдайда одан әрмен дамыту жолында ынтымақтасулары тиіс.
25-принцип
Бейбітшілік, даму және қоршаған ортаны қорғау өзара бір-бірімен
байланысты, бірінен-бірі ажыратылмайды.
26-принцип
Мемлекеттер қоршаған ортаға қатысты дауларын бейбіт жолмен және БҰҰ
жарғысына сәйкес тиесілі әдіспен шешіп отырады.
27-принцип
Мемлекеттер мен халықтар осы декларацияға енген принциптердің
орындалуы жолында, сондай-ақ орнықты даму бағытында халықаралық құқықты
одан әрмен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.