Теңіздер. Мүхиттар мен теңіздер суының қозгалысы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Диханова Диана ШетЖОББМ

Теңіздер. Мүхиттар мен теңіздер суының қозгалысы
Теңіз -- мұхиттың бір бөлігі. Суының ңасиеттері, ағыс- тары, онда тіршілік ететін ағзалар жөнінен оның мұхит- тан айырмашылығы болады. Теңіздер көбінесе ңүрлың жағалауында болады, біраң кейде ашың мұхитта да кез- деседі (Саргас теңізі, Фиджи теңізі).
Материкке ңатысты жағдайына қарай теңіздер ішкі жөне шеткі теңіздер болып бөлінеді. Материкке іштері еніп жататын теңіздерді ішкі теңіздер деп атайды (Қара теңіз, Жерорта теңізі, Каспий теңізі). Материктердің шетінде орналасңан теңіздерді шеткі теңіздер деп атай-ды. Оған Беринг, Қар теңіздері жатады.
Шыганақ (залив) - мұхиттың (теңіздің) бір бөлігі, ол құрлықңа тереңдеп еніп жатңанымен, мұхитпен (теңіз- бен) еркін жалғасады. Шыганақтар Бискай, Бенгал су- ының ңасиеттері, ағыстары, онда тіршілік ететін ағза- лар жөнінен мұхиттан айырмасы аз. Кейбір шығанақ- тарды, Мысалы, Мексика шығанағын теңіз деп айтуға болады.
Дүниежүзілік мұхиттың бөліктері өзара бүғаздар ар- ңылы жалғасады. Бүғаз (пролив) екі жағынан материк- тердің немесе аралдардың жағаларын шектеп тұрған айтарлықтай енсіз су айдыны.
Мұхиттың немесе теңіздің 200 м-ге дейінгі тереңдік- тегі су түбін материктік ңайраң деп атайды. 200 м-ден 2500 м тереңдікке дейін материктік беткей болады. 2500 м-ден 6000 м-ге дейінгі тереңдік мұхит түбі бола-ды. 6000 м-ден астам тереңдіктер терең су ойыстары не-месе науа болып табылады.
5000 м-ге дейінгі тереңдікте мұхит түбін баңалшаң- тар мен бір клеткалы жәндіктердің ңаңқаларынан тура- тын тұнба алып жатады. Өте терең аймаңтардағы мұхш түбінде ауа мен теңіз ағыстары айдап өкелетін жанартау- лық тозаңдардың ыдырау өнімдерінен ңұралған ңызыл саз болады.
Мұхит жан-жаңты зерттеледі. Судың қасиеттері, оның әр түрлі тереңдіктегі ңозғалысы, теңіз ағзалары- ның ерекшеліктері және олардың таралуы аныңталады, тереңдіктер өлшенеді, су түбіндегі шөгінділерден үлгі- лер алынып зерттеледі.
Мұхит түбінде 10-20м тереңдікте су асты лабораториясы үйлерін салады, судың терең ңабаттарын зерттеуде әр түрлі сүңгуір аспаптар пайда- ланылады. Батискафты сүңгуірді дирижабль деп атай- ды. Сүңгуірлер скафандр киеді (екі баллон, маска, жар- так; аяқ).
Теңіз суында оған кермек тұзды дәм беретін өр түрлі түздар ерітіндісі болады. Су тұздылығын теңіз суының 1000 л болатын тұз мөлшерімен аньщтайды да, промилле деп аталатын немесе % 0 белгісімен белгіленетіні өлшемнің шыңқан бір бөлігімен өлшейді. Тұщы судың тұздылығы 1%0-дан кем.
Дүниежүзілік мұхит суында жер бетіндегі белгілі заттардың бәрі еріген, біраң олар- дың мөлшері өр түрлі. Барлың еріген заттардың 45-ін ас тұзы ңұрайды. Магний тұзының әсерінен судың дәмі ащы болады. Мұхит суынан өте аз мөлшерде болса да алюминий, мыс, күміс, алтын табылған. Мысалы, 2000 т суда не бары 1 грамм алтын бар.
Мұхит суының тұздылығы барлЫқ бөлігінде бірдей емес. Өзендер құйылатын материк ішіндегі теңіздер суы онша тұзды болмайды. Қара теңіз суының тұздылығы 14-19% 0, Балтық теңізінікі 8-12%0. Құрғаң климатты аймаңтардың аралығындағы теңіздер суының тұздылығы жоғары: Жерорта теңізі - 38-39% 0 ңызыл теңізінікі - 41% 0. Су тұздылығы жауын-шашын мөлшеріне, өзен суының ңұйылуына, мұзтаулардың (айсберг) еруі мен судың булануына байланысты болады.
Мұхит күн көзінен көп жылу алады. Күн сәулелері судың тереңдігі не бары бірнеше метр болатын үстіңгі қабатын ғана қыздырады. Судың үнемі араласуы нөтижесінде жылу бұл қабаттан төмен ңарай ауысады. 1000 метрден тереңде оныңтемпературасыәрңашан 2-3°С. Мұхит түбіндегі жер ңыртысының жарыңтарынан кейде ыстың су шығатыны аныңталды. Тынық мұхитының түбіндегі осындай бұлаңтардың бірінің температурасы 400°С.
Мұхит бетіндегі ең жоғарғы температура экватор ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.