ГАЖ-де мұнай-газ саласындағы жобаларды экологиялық бақылау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Әл- Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы

География және табиғатты пайдалану факультеті

СӨЖ

Тақырыбы : ГАЖ-де мұнай-газ саласындағы жобаларды экологиялық бақылау

Орындаған: Сандыбай Г. С.

Қабылдаған: Қайранбаева Г. К.

Алматы, 2019

Жоспары

Кіріспе . . . 3

ГАЖ-де мұнай-газ саласындағы жобаларды экологиялық бақылау . . . 4-8

Қорытынды . . . 9

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 10

Кіріспе

Географиялық ақпараттық жүйелер (ГАЖ) деректерді көрнекі көрсетудің және оларды талдауға арналаған құралдардың сан-алуан түрлерінің есебінен көптеген ғылыми, практикалық және басқару мәселелерін тиімді және жедел шешудің басты элементі.
ГАЖ технологияларын қолдану үлкен көлемді картографиялық және тақырыптық ақпаратты, оның ішінде қашықтан зондылаудың (ғарыштық суреттердің), далалық ғылыми зерттеулердің, инженерлік зерттеулердің, мониторингтің, түрлі шаруашылық қызметтің, құжат айналымының деректерін бірыңғай құрылымға біріктіруге мүмкіндік береді.
«Терра» қашықтан зондылау және географиялық ақпараттық жүйелер орталығы» ЖШС ГАЖ құру, табиғатты қорғауды жобалау, орман шаруашылығы, экология, табиғатты пайдалану, геологиялық барлау, топография мен картография, мұнай-газ кешені үшін жобалау салаларындағы түрлі мәселелерді шешу үшін деректерді жинақтау және жүйелендіру тәжірибесі мол.

«Терра» қашықтан зондылау және географиялық ақпараттық жүйелер орталығы» ЖШС өз жұмыстарында географиялық ақпараттық технологияларды кеңінен пайдаланады және осы салада келесі қызметтер көрсетеді:

географиялық ақпараттық жүйелерді жеке деңгейден корпоративтік деңгейге дейін дайындау;
ArcGIS бағдарламалық өнімдерінің негізінде модульдер мен қосымшалар дайындау (деректерді басқару, талдау, модельдеу) ;
сандық картография, географиялық деректер қорын құру;
кеңістіктік деректерді географиялық өңдеу және талдау;
дайындалған географиялық ақпараттық жүйелерді, модульдер мен қосымшаларды техникалық қолдау;
тапсырыс берушінің қызметкерлерін орындалатын жобаның шеңберінде ГАЖ-ды пайдалануға үйрету.

ГАЖ құру үшін базалық ақпарат ретінде кеңістіктік анықтықтары әртүрлі суреттер түсіретін ең заманауи ғарыштық аппараттардан алынған Жерді қашықтан зондылау деректері пайдаланылады.

Компания қызметінің болашағы зор бағыттарының бірі географиялық порталдар дайындау. Географиялық портал жасаудың негізгі мақсаты - географиялық ақпаратқа WEB-сервистер арқылы қол жеткізу мүмкіндігін ұсыну. Компания пайдаланатын географиялық ақпараттық технологиялар географиялық порталдардың қызметтік және пайдаланушылық мүмкіндіктерін үнемі арттырып отыруды қамтамасыз етеді [1] .

ГАЖ-де мұнай-газ саласындағы жобаларды экологиялық бақылау

Мұнай және газ өнеркәсібіндегі инвестициялық-құрылыс жобаларын экологиялық сүйемелдеу бірқатар нормативтік құжаттарды қамтиды, олардың ішіндегі ең маңыздысы - қоршаған ортаға әсерді бағалау (ҚОӘБ) . ҚОӘБ құру кезіндегі негізгі кемшіліктер арасында кешенді тәсілдің болмауын және балама нұсқаларды таңдаудың болмауын, яғни объектілерді орналастырудың моноварианттылығын атап өтуге болады. Басқа кемшіліктерден бағалауды жүргізудің жаңа әдістері мен құралдарын (мамандандырылған компьютерлік жүйелер, қашықтықтан зондтау және т. б. ) нашар пайдалануды көрсету қажет. Осының салдарынан өндірістік қызмет кезінде қосымша материалдық және қаржылық шығындар пайда болады(қоршаған ортаны ластағаны үшін айыппұл санкциялары және табиғат пайдалану үшін жоспарлы төлемдер, көбінесе мүмкін болатын сомалар бойынша оңтайлы емес) .

Табиғи ортаның жай-күйін сипаттау кезінде бірыңғай табиғи-техникалық жүйелер шеңберінде қоршаған ортаның құрамдас бөліктерін қарай отырып, жүйелік тәсілді пайдалануға ерекше назар аудару керек. Бұл Ландшафттардың барлық компоненттері бойынша ақпараттың алып көлемін өңдеуді білдіреді, бұл тек әзірлеушіде қуатты құрал - жобаны экологиялық сүйемелдеу ГАЖ болған жағдайда ғана мүмкін болады.

Өкінішке орай, ГАЖ экологиялық сүйемелдеудің әр түрлі кезеңдерінде (ҚОӘБ, экологиялық мониторинг) қолдану электронды картографиямен, яғни дайын қағаздағы авторлық түпнұсқаларды цифрлаумен шектеледі. Көптеген жағдайларда жаңа карталарды, мысалы, ландшафтық немесе ландшафтық-экологиялық карталарды жасау үшін әртүрлі кеңістіктік ақпарат көздерінің ГАЖ көмегімен интеграция (оверлей) жоқ. Осы уақытқа дейін ГАЖ-да кеңістіктік модельдеу негізінде Ландшафттардың техногендік әсерге тұрақтылығын бағалау әдістемесі нашар әзірленген. Автордың пікірі бойынша, жобалардың экологиялық сүйемелдеуімен айналысатын және қымбат тұратын аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз етуге ие (мысалы, ArcInfo) ұйымдардың көпшілігінде осы кешендердің 30-40% - ы ғана нақты пайдаланылады. Мұның себебі, біздің елімізде ГАЖ-ға программистік-математикалық тұрғыдан осы уақытқа дейін басым болып келеді. Көптеген ұйымдарда ГАЖ-мен негізінен физика - математика ғылымдарынан келген мамандар (ең жақсы жағдайда-геодезистер) жұмыс істейді. Ұйымның тиісті бөлімдерінде табиғаттанушы мамандар (ландшафтанушылар, топырақтанушылар, геологтар, ормантанушылар, ботаниктер) өте сирек кездеседі. Ал ГАЖ-мен жұмыс істеуге арналған қазіргі заманғы бағдарламалық құралдар пайдаланушы интерфейсін тұрақты оңайлату жолымен дамиды және, ең алдымен, табиғат саласындағы қолданбалы мамандарға бағытталған. Сонымен қатар, қоршаған ортаны басқару міндеттерін шешу үшін экологиялық ГАЖ құру және қолдану әдістемесін әзірлеу аса өзекті болып отыр.

Типология бойынша экологиялық ГАЖ жергілікті деңгейдегі ғылыми-өндірістік жүйелердің класына жатқызуға болады. Әдетте, олар 50-500 км2 аумақты қамтиды және 1:25 000 және одан үлкен масштабта құрылады.

Инвестициялық-құрылыс жобаларын экологиялық сүйемелдеу кезінде ГАЖ қолданудың 5 негізгі кезеңін бөліп көрсетуге болады:

табиғи ресурстардың кәсіпшілік түрлерінің бар-жоғы және құны туралы ақпаратты қоса алғанда, геожүйелердің барлық компоненттері туралы мәліметтерді біріктіруге тиіс электрондық ландшафтық карта жасау (ДБ экономикалық құрамдас бөлігі) ) ;

орнықтылық факторлары бойынша интегралдық баллдық бағалау негізінде антропогендік әсердің әртүрлі түрлеріне геожүйелердің (және олардың жекелеген компоненттерінің) тұрақтылығын бағалау және осы бағаларды электрондық ландшафтық картаның деректер базасына қосу (ДБ экологиялық құрамдас бөлігі) ) ;

Ландшафттардың жайластыру объектілерінің карталарымен техногендік жүктемеге тұрақтылық карталарын біріктіру және шаруашылық игеру үшін ықтимал қауіпті аумақ учаскелерін бөлу (экологиялық тәуекелді бағалау) ;

экономикалық, сондай-ақ экологиялық деректер базасын құрауыштарды ескере отырып жобалау кезінде оңтайлы стратегияны таңдау (басқарушылық шешімдерді қабылдауды қолдау) ;

жоғары рұқсат етілген ғарыштық түсірілімдерді қоса алғанда, ГАЖ базасында жер үсті (далалық) бақылаулар мен ДДЗ материалдарын пайдалана отырып, экологиялық мониторинг жүйесін ұйымдастыру.

Жүйеде сақталатын кеңістіктік ақпараттың негізгі көлемін ГАЖ-да кеңістіктік талдау нәтижесінде алынған деректер құрайды. Осылайша, осындай жүйенің ақпараттық пәк 300-400% жетеді. Ақпараттық полюстер рөлінде ландшафтық карта және рельефтің сандық моделі болады. Осы полюстерден "меридиандармен"басқалармен, негізінен, туынды тақырыптық карталармен ақпараттық байланыстар тарайды. Ақпараттық ағындардың жүйенің "табиғи" және "шаруашылық" элементтерінен қиылысуы аумақты шаруашылық пайдаланудың әр түрлі нұсқаларын таңдауды негіздеу кезінде негіз болатын "экологиялық-экономикалық" ақпараттық деректер банкін тудырады. Экологиялық ГАЖ-да басқарушылық шешімдерді қабылдауды қолдау табиғи (табиғи) және антропогендік (шаруашылық) сипаттағы кеңістіктік деректерді интеграциялау және экономикалық және экологиялық көрсеткіштер тығыз байланыста болатын бірыңғай "экологиялық-экономикалық" кеңістік құру есебінен іске асырылады. Бұл менеджерге қоршаған ортаны басқару процесінде пайда болатын сұрауларға тез және оңай жауап алуға мүмкіндік береді.

Бағдарламалық жасақтама ретінде ESRI Inc өнімдері қолданылады. : ArcInfo толық функционалды бағдарламалық кешені және Spatial Analyst және 3D Analyst модульдері бар ArcView GIS үстел үсті. ДДЗ-мен жұмыс істеу үшін ERDAS IMAGINE (ERDAS Inc. ) . Мұндай таңдау осы бағдарламалардың бір-бірімен тамаша үйлесімділігімен, кеңістіктік деректердің үлкен көлемімен жұмыс істеу кезінде керемет функционалдылығымен және жылдамдығымен байланысты.

Бастапқы кезеңде келесі бастапқы деректер қол жетімді:

1:25 000 масштабтағы топографиялық карталар;

масштабы 1:50 000 орман түгендеу карталары (орман таксациялық түсірудің кадастрлық деректері) ;

1:100 000 масштабтағы және ұсақ топырақ карталары;

1:200 000 масштабтағы геологиялық карталар;

жобалық құжаттама (масштабы 1:10 000 және ірірек көлік дәліздері мен шаруашылық объектілерінің карталары) ) ;

далалық зерттеу материалдары (ландшафтық профильдер, геоботаникалық алаңдар, сынамаларды іріктеу нүктелері және GPS-түсіру негізінде олардың координаттары) .

Ақпараттың маңызды көзі ДДЗ: 1:10 000 немесе 1:15 000 масштабтағы көпмаршрутты материалдары, сондай-ақ жоғары және аса жоғары рұқсат етілген ғарыштық суреттер (Ресурс-О, SPOT, IRS, Ресурс-Ф, Комета, Ikonos және т. б. ) болып табылады.

"Ресурс-О" жерсеріктерінен геологиялық, топырақтық карталар мен ғарыштық түсірілімдерді басқа көздермен масштабтың үлкен байламсыз болуына байланысты ГАЖ-да цифрлау және кеңістіктік операциялар үшін тікелей пайдалану қиын, алайда оларды бастапқы кезеңде жоғары иерархиялық деңгейдегі (жергілікті жердің типтері) геожүйелердің шекараларын анықтау үшін ландшафтық картаны жасау кезінде белсенді қолдану қажет.

Рельефтің сандық моделін құру (ЦМР) ArcInfo Createtin командасының көмегімен жүзеге асырылады. Бұл мәліметтер көзі болып топосегізден алынған биіктік белгілер (mass points), көлденең, гидрожелілер және су ойықтары (breaklines) болып табылады. Түзету үшін далалық зерттеулер материалдары (ландшафтық профильдердің нивелирлік трассалары және жобалаушылардың материалдары) пайдаланылады. Алынған триангуляциялық желі беттің еңіс бұрыштарының келесі карталарына, беткейлердің экспозицияларына (Tinarc командасы), беткі ағын негізіндегі геохимиялық көші-қондарға, сондай-ақ үш өлшемді модельдерге негіз болып табылады.

Ландшафтық картаны жасау кезінде алдымен жергілікті жердің шекаралары анықталады. Дифференциация кезінде геоморфологиялық факторларға жетекші рөл беріледі. Бұл ретте ЦМР үлкен маңызға ие. Осылайша, көлбеу бұрыштары >2, 5-3о (Eliminate командасы) бар барлық шектес аумақтарды (желінің үшбұрыштарын) өзен аралықтарының баурайларына жатқызуға болады. Келесі қадам-шатқалы деңгейінің геожүйелерінің шекарасын анықтау. Аудандастырудың осы деңгейінде өсімдік және топырақ жамылғысының шекараларының рөлі күшейтіледі. Өсімдіктер түрлерінің шекарасын анықтау үшін ДДЗ пайдаланылады. Аэрофото және ғарыштық суреттер ERDAS IMAGINE пакетінде шифрленеді. Бұл үшін олар алдымен топокарталар шегіне байланады, содан кейін жарықтығы мен бейненің құрылымы ұқсас полигондар бөлінеді және топокарталар, орман түгендеу және далалық бақылаулар мәліметтерімен салыстырылады. Алынған полигон қабаты ArcInfo жүйесіне айырбасталады. Оверлей операциялары кезінде "паразиттік" полигондарды (Eliminate командасы) жоюға аса мұқият қарау керек, өйткені, мысалы, орталық Жайылмадағы Ландшафттардың көпшілігі созылған құрылымға ие. Мекен түрлері бойынша атрибутивтік деректер базасын толтыру үшін INFO кестесінде қарапайым файл (TXT) жасауға болады, содан кейін Joinitem командасының көмегімен атрибутивтік ДБ (TXT) кеңістіктік (PAT) бар біріктіруді жүзеге асыруға болады. Нәтижесінде ландшафтық картаның әрбір полигоны бойынша ландшафттың әрбір компоненті туралы мәліметтер (атрибуттар) бар алып деректер базасы алынды.

Антропогендік әсердің әртүрлі түрлеріне ландшафтардың тұрақтылығын анықтау үшін келесі тұрақтылық факторлары бойынша интегралдық баллдық бағалауды пайдалануға болады: