Қоғамдық шаруашылықтың түрлері. Тауар-ақша қатыастарының дамуы. Нарықтық шаруашылықтың негізгі сипаттамасы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қоғамдық шаруашылықтың түрлері. Тауар-ақша қатыастарының дамуы. Нарықтық
шаруашылықтың негізгі сипаттамасы.

1. Қоғамдық шаруашылықтың негізгі нысандары мен үлгілері.

2. Натуралды шаруашылық, оның белгілірі мен ерекшеліктері.

3. Тауарлы шаруашылық - пайда болу шарттары мен себептері, негізгі
белплері.

Мақсаты: Натуралды және тауарлы шаруашылықтың мәнін, ақшаның пайда болуы
тарихы мен атқаратын қызметтері туралы түсінік қалыптастыру. Нарықты
экономика туралы жалпы түсінікті қалыптастыру, оның негізгі құрылымдарын,
институттарын қарастыру және құнның (бағалылықтың) еңбектік және шекті
пайдалылық теорияларын қарастыру, осы аталған түсініктерді кейінгі
тақырыптарды оқығанда қажеттігін түсіндіру.

Негізгі түсініктер мен терминдер
Айырбас құны, Ақша, Құн заңы, Натуралды шаруашылық, Тауар, Тауарлы
шаруашылық, Тұтыну құны, Құн заңы

Дәріс мәнмәтіні.

Адамзат қоғамының тарихында қоғамдық өндіріс екі түрлі формаға бөлінеді:
натуралды шаруашылық және тауарлы шаруашылық. Натуралды және тауарлы
шаруашылық төмендегі келтірілген ерекшеліктермен сипатталады:

2. кесте
Натуралды және тауарлы шаруашылық сипаттамасы

Натуралды шаруашылық Тауарлы шаруашылық
1. Экономикалық қатынастар тұйық 1.Экономикалық қатынастар ашық жүйелі
жүйелі түрде болады. түрде болады.
2. Еңбек бөлінісі дамыған негізінде 2. Еңбек бөлінісі мен тауар айырбасы
қолмен жасалатын еңбектің түрі. мамандарылған еңбек.
3. Өндіріс пен тұтынудың арасында 3. Өндіріс пен тұтынудың арасындағы
тікелей экономикалық байланыста жанама экономикалық байланыс.
болады. Өндірілген өнім айырбасқа Өндірілген өнім нарықта айырбасқа
қатыспай-ақ тікелей тұтынылады. сатуға түсіп, кейін тұтынылады.

Бұл қоғамдық өндірістің екі түріне қысқаша төмендегідей сипаттама
беруге болады.

Натуралды шаруашылық - қоғамдық өндірісті ұйымдастырудың ертедегі түрі
болып табылады. Алғашқы қауымдағы адамның еңбек құрал сайманының
қарапайымдылығы оған өнімді тек өзінің тұтынысы үшін жасауға мүмкіншілік
береді. Яғни натуралды дегеніміз – адамдар өнімді айырбасқа нарыққа
шығаруға ұмтылмастан, тек өздерінің жеке бас қажеттіліктерін өтеу үшін
өндірілетін шаруашылықты айтамыз. Олардың негізгі белгілірі мыналар:

– өндіргіш күштер мен оларды ұйымдастыру аса қарапайым;
– өндірілетін өнімдер жиыны ғасырлар бойы өзгерместен жылдан- жылға бірдей
көлемде өндіріледі.
Алайда өндірдік- тұтындық- приципі бойынша өмір сүру мүмкін емес
екендігі кейінірек қоғамда дәлелдене бастады, яғни мұндай саясат елдің
әлемдік рыноктан оқшаулануына экономикалық ғылымның артта қалуына әкелді,
сондықтан экономикалық ұйымдастырудың бұл формасын қолдану мүмкін емес.
Осыдан кейін тауарлы шаруашылық қалыптасты. Мұның мәні мынада: Тауарлы
деп- өнімдер сату үшін өндіріліп, ал өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы
байланыс нарықтың көмегімен жүзеге асырылатын шаруашылық аталады.
Тауарлы шаруашылықтың пайда болуының қажетті шарты: нақты бір өнім
шығарушыға өндірушілердің мамандануын білдіретін қоғамдық еңбек бөлінісі,
яғни тауарлы шаруашылық - өндірілген өнім айырбасқа (сатуға) түседі.
жеке меншіктің болуы;
тауар өндірушілердің экономикалық оқшаулануы.

Тауарлы өндірістің шығу себебі жеке меншік және шаруашылық қатынастары
арқылы өндірушілердің бір - бірінен оқшаулануы. Ол жеке меншік алғашқы
қауымдық қоғамның ыдырау кезеңінде бой көтерді. Белгілері: Тауарлы
өндірістің даму сипаты айырбаспен нарықтың дамуына байланысты.
• жеке меншіктің пайда болуы;
• тұтынушылар өз қажетін қанағаттандыра алу қабылеттілігі;
• еркін кәсіпкерлікпен айналысуға жол ашылды;
• қоғамдық өнімнің басым бөлігі тек жеке тұтыну үшін емес, нарық арқылы
сатуға арналды;
• экономикада мемлекеттік және жеке сектордың болуымен сипатталады.
Тауар – сатуға немесе айырбасқа түсетін өнім. К.Марстың ойынша,
тауардың екі қасиеті бар:

– адамның сұранысын қанағаттандыру, яғни тұтыну құны;
– басқа затқа айырбастау мүмкіндігі, яғни айырбас құны (өз құны).
Тұтыну құны – тауардың пайдалылығы, адамның белгілі бір қажеттілігін
қанағаттандыру қасиеті.

Айырбас құны (тауардың өз құны) – тауардың басқа тауарларға
айырбасталу қабілеттілігі. Тауардың мұндай қасиеттері оны өндіруге
жұмсалған еңбектің екі жақты сипатына байланысты:

Бірінші жағынан, еңбектің нақты түрі белгілі бір тұтыну құнын
өндірумен сипатталады. Яғни, нақты еңбек арнайы еңбек құралдарын
пайдаланумен, жұмыскердің мамандығымен, одан қалды нақты нәтижесімен
көрінеді. Сондықтан тұтыну құнын жасайтын еңбекті нақты еңбек деп атайды.
Адамның жұмыс күші шығындары тұрғысында барлық еңбек біркелкі және оның
нақты түріне тәуелсіз. Мұндай еңбек абстрактылы еңбек. Нақты және
абстрактылы еңбек – бұл тауарды жасайтын бір еңбектің екі жағы.

Құн заңы - өндірушілер арасындағы байланыстарды, сондай-ақ қоғамдық
еңбекті бөлу мен ынталандыруды реттеп отырған экономикалық заң. Бұл заңның
мағынасы: тауар өндіру мен айырбастау оның қоғамдық қажетті шығындарымен
(ҚҚЕШ) өлшенеді.

Құн заңы нарықта баға заңы ретінде көрінеді, немесе баға – құн заңының
көрінісі. Бағаның өзгеруі құн заңының өндіріс салалары арасында өндірістік
ресурстарды қайта бөлу қызметін атқаратынын көрсетеді.

Қандай бір қоғамда болсын, ақшаның қажеттілігі тауар өндірісі мен
тауар айналымынан туындайды. Көптеген тауарлар массасынан белгілі бір
немесе бірнеше тауарлар айырбас кезінде делдалдық қызмет атқару мақсатымен
бөлініп шығады. Мұндай тауарлар ұлу қабыршығы, аң терісі, мал мен алтын,
тағы басқа да көптеген басқа тауарлар болуы мүмкін. Бірақ уақыт өте келе
бұл құнның жалпыға ортақ формасының пайда болуына әкелді. Кез келген басқа
тауарларға тікелей айырбастауға қабілеті бар тауар жалпылама эквивалент
деген ат алды. Сонымен, бұл қызметті барлық жерде дерлік үнемі күміс пен
алтын атқаратын болды. Ақша айналыс құрамында шақа формасы ретінде көрініс
алады.

Монетаның отаны ретіндегі Лидия мемлекеті болып есептеледі. Онда
монета алғашқы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.