Қара өлең

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Біз әдебиеттің эпос, драма, лирика тектері бар десек, онда фольклор орындалу мәнері мен ел арасында өмір сүру жағдайына байланысты өзінше текке және жанрға саралануы керек. Осы тұрғыдан келгенде, фольклорды қара сөз(проза), өлең(стих) және сөйлесу(диалог) деп үш үлкен текке бөлуге болады. Қазақ фольклорында бұлардың үшеуі де бар. Үшеуін де тек деп қарайтын болсақ, оларды жанрға бөлуге болады.
Проза түріндегі фольклордың жанрларына миф, әңгіме, ертегі жатса, өлең үлгісіндегі фольклордың жанрлары болып жыр, тақпақ, қара өлең, мақал-мәтелдерсаналады, ал диалогқа - айтыс пен шешендіксөзді жатқызуға болатын секілді.Ескеретін нәрсе: бұл жерде жанрды біз кең ұғымда алуымыз керек. Әдебиет теориясында жанрды түр мағынасында қолданып жүргені сияқты, біз де фольклордың тектерін бірден жанрға бөлген дұрыс деп ойлаймыз.
Қара өлең.Қазақ фольклорының ең кең тараған, құрылысы қарапайым, тұрақты шумағы мен ұйқасы бар жанры. Қара өлеңнің тақырыбы әр алуан, оның меншіктеп алған әуені болмайды. Мұнда жеке бастың да, қауымның да мәселелері сөз болады. Ол белгілі бір ситуацияға қатысты айтылады, сол себепті оның мазмұны ситуативті болып келеді. Сонымен бірге қара өлеңде нақтылықтан гөрі жалпылық басым болады, онда баршаға қатысы бар, тіпті "мәңгілік" ой мен сезім айтылуы да мүмкін. Қара өлең жастардың ойын-сауығында, қыз бен жігіттің сөз сайысында жиі орындалған.
Фольклортанушы, академик Сейіт Қасқабасовтың "Ойөріс" атты еңбегі жаңашыл сипатымен ерекшеленеді. Автордың: "Фольклор жанрларын этнографияға сүйенбей зерттеу мүмкін емес. Этнография фольклорлық жанрлардың ерте замандағы сипатын, алғашқы даму жолдарын зерттеуде өте пайдалы. Себебі, жанрлардың да, сюжеттер мен мотивтердің де пайда болуы ғана емес, сондай-ақ олардың өмір сүруі мен өзгеру, даму жолдары да тұрмыспен, болмыспен тікелей байланысты. Бірінші - фольклор мен әдебиеттің бірдей еместігі. Мұның себебі, олардың пайда болуы мен өмір сүру түрінің өзгешелігінде. Бұл өзгешелік оларды зерттеу әдістерінің екі түрлі болуын талап етеді" деген сынды тұжырымы осы ойымыздың айғағы. Өйткені, қазақ тілі мен әдебиеті мамандықтарына арналған қолданыстағы оқулықта фольклорды тек сөз өнері, ауыз әдебиеті деп тар шеңбер аясында біржақты қарастыратын.
Кітап фольклордың болмыс-табиғатын, синкретті, көпфункциялы қызметін, оның байырғы дүниетаным, наным-сенімдермен, оның ішінде, тотемизм, магия, табу, шамандықпен астасқан қырларын аша көрсетумен басталады. Мұнан соң фольклордың улитарлық қызметіне, дәлірек айтсақ, тұрмыспен, әдет-ғұрыппен келетін тұсы, сөз өнері ретіндегі қасиеттеріне толымды түсінік беріледі. Фольклорды тарихи ұзақ даму ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.