4-5 жастағы балалармен логопедиялық жұмыс

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

4-5 жастағы балалармен логопедиялық жұмыс.

Жалпы сөйлеу тілінің дамымауы(ЖСТД)

Куренбаева А. К

e-mail: kurenbaeva. ak@gmail. com

Аннотация . Мақалада 4-5 жастағы балалармен логопедиялық жұмыстың ерекшеліктері ашылады. 4-5 жастағы баланың қалыпты-дамып келе жатқан тілінің теориялық аспектілері. Сондай-ақ сөйлеудің жалпы дамымау дәрежесін көрсету. Жалпы тіл дамымаған 4-5 жастағы балалардың сөйлеу тілінің әр түрлі жақтарын дамыту жөніндегі жұмыс бағдарламасының жоспары қарастырылуда. 5 жасқа қарай балада грамматикалық құрылым, фонематикалық есту, жасына қарай сөздік, сондай-ақ байланысты сөз-қарапайым сөйлемдер мен қысқа әңгімелер қалыптасуы тиіс. Бірақ сөйлеу қабілеті бұзылған балаларда бұл салалар бұзылған, сондықтан сөйлеу саласының бұзылған саласын түзету және қалыптаспаған саланы дамыту қажет. Ол үшін көптеген бағдарламалар әзірленеді. Ұсынылған бағдарламада блоктар сипатталған, олардың міндеттері сабақтарда шешіледі, бұл сөйлеу саласын дамытуға ықпал етеді және онсыз қажетті нәтижелерге жету қиын болар еді. Блоктардың әрқайсысы сабақтарда, кез келген салада ашылады, ол үстел үстінде немесе балалармен, педагогпен бірлескен ойында, сондай-ақ шығармашылық тапсырмаларды орындауда болсын.

Түйінді сөздер : баланың сөйлеу тілінің қалыпты дамуы, жалпы сөйлеу тілінің дамымауы, сөйлеуді түзету және дамыту жоспары

Норма бала 5 жасқа қарай ана тілінің барлық жүйесін меңгеруі тиіс: бір-бірімен сөйлесіп, өз ойын толық баяндау, күрделі сөйлемдерді оңай құру; әңгімелерді және ертегілерді қиындатпай айту. Мұндай бала барлық дыбыстарды дұрыс айту керек, көп күрделі сөздерді оңай ойнату керек.

Сөйлеу қабілеті бұзылған балаларға фонетикалық-фонематикалық және лексикалық-грамматикалық қателері тән. Олар шектеулі сөздер қоры, фонематикалық есту, сөздің буындық құрылымы бұзылған. Олардың байланысы жеткіліксіз. Мұндай балаларға көрсетілген сөйлеу ерекшеліктерімен қатар сөйлеу қызметімен тығыз байланысты үдерістердің жеткіліксіз қалыптасуы тән, атап айтқанда:

-зейінді және еске алуды бұзу;

- ұсақ және артикуляциялық моториканың бұзылуы;

- көрнекі-бейнелі және сөздік-логикалық ойлау жеткіліксіз қалыптасқан.

Баланың сөйлеу тілінің фонетикалық-фонематикалық және лексикалық-грамматикалық құрылымындағы олқылықтардың жиынтығы олардың жалпы үлгідегі балабақша бағдарламасын, ал одан әрі жалпы білім беретін мектеп бағдарламасын меңгеруіне елеулі кедергі болып табылады. Осылайша, сөйлеудің жалпы дамымауы және фонетико-фонематикалық дамымауы бар балалар үшін арнайы құрылған топтық (6 адамнан) логопедиялық жұмыс қажет.

Сөйлеуді меңгеру мінез-құлықты сезінуге, жоспарлауға және реттеуге ықпал етеді. Тілдік қарым-қатынас әр түрлі қызмет түрлерін дамыту үшін қажетті жағдай жасайды. Баланың түсініксіз сөйлеуі оның адамдармен қарым-қатынасын қиындатады және жиі оның сипатына белгі қояды. Белгілі зерттеушілердің еңбектерінде (Р. Е. Левина, Л. Ф. Спирова, О. Н. Усанова, С. Н. Шаховская, Т. Б. Филичева және т. б. ) лексиканың, фонетиканың, грамматикалық құрылымның және тілдің жалпы дамымағандығының құрылымындағы байланыс тілінің дамымағандығы толық қарастырылды. Ффн кезінде фонематикалық процестердің дамуымен Т. айналысты. Ткаченко, оның кітаптарында түзету жұмысы толық сипатталған.

Сөйлеудің жалпы дамымаған балалары дамудың ерекше ерекшеліктеріне ие.

Қалыпты сөйлеу дамуы кезінде балалар 5 жасқа қарай толық сөз тіркесін, күрделі сөйлемдердің әртүрлі құрылымдарын еркін пайдаланады. Олар жеткілікті сөздік қоры бар, сөз жасау және сөз өзгерту дағдыларын меңгерген. Осы уақытқа дейін дұрыс дыбыс шығару, дыбыстық талдау мен синтезге дайын болу қалыптасады. Алайда, барлық жағдайларда бұл үдерістер сәтті өтіп бара бермейді: кейбір балаларда тіпті қалыпты есту және интеллект кезінде тілдің әрбір компонентінің: фонетика, лексика, грамматика қалыптасуы күрт кешіктіріледі. Бұл бұзушылық алғаш рет Р. Е. Левинамен сөйлеудің жалпы дамымауы ретінде анықталған. Сөйлеуі дамымаған барлық балаларда дыбыс айтудың бұзылуы, фонематикалық естудің дамымауы, сөздік қорын және грамматикалық құрылысты қалыптастырудағы айқын артта қалуы байқалады. Сонымен, баланың сөйлеу тілінің фонетикалық-фонематикалық және лексикалық-грамматикалық құрылымындағы аталған оқулықтардың жиынтығы олардың жалпы үлгідегі балабақша бағдарламасын, ал одан әрі жалпы білім беретін мектеп бағдарламасын меңгеруіне елеулі кедергі болып табылады.

Сөйлеудің фонетикалық-фонематикалық бұзылулары бар балаларда бұрмаланған дыбыс айтылу, фонетикалық бұзылулар, фонематикалық қабылдаудың қалыпталмауы байқалады.

Дыбыстардың бұрмаланған айтылу себебі әдетте артикуляциялық моториканың жеткіліксіз қалыптасуы немесе оның бұзылуы болып табылады. Бұл сөздің мағынасына әсер етпейтін фонетикалық бұзушылықтар.

ФФНР бар балалардың фонематикалық қабылдау жағдайы.

ФФНР бар балалардың бұзылған дыбыс айтуының сипаты фонематикалық қабылдаудың төмен деңгейін көрсетеді. Олар қандай да бір дыбысты немесе слогты айту кезінде қолын көтеріп, мұқият тыңдай отырып, ұсынған кезде қиыншылықтарды сезінеді. Логопедтің артындағы бу дыбыстары бар буындарды қайталағанда, белгілі бір дыбысқа басталатын сөздерді өз бетінше таңдағанда, сөзде бастапқы дыбысты бөлгенде, берілген дыбысқа сурет таңдау кезінде қиындықтар туындайды. Фонематикалық қабылдаудың қалыптаспауы:

- Өз және бөтен сөздегі фонмен дауыстап ажырата білу;

- дыбыстық талдау мен синтездің қарапайым формаларына дайын болмауы;

- сөйлеудің дыбыстық құрамын талдау кезіндегі қиындықтар.

ФФНР бар балаларда айтылу мен фонематикалық қабылдаудың аталған ерекшеліктерінен басқа: жалпы сма-сөйлеу заннамасы; анық емес дикция, сөздіктің қалыптасуындағы және тілдің грамматикалық құрылымындағы кейбір кідірістер (мысалы, іс аяқтарындағы қателіктер, сандарды қолдану, сын есімдер мен сандарды зат есімдермен келісу) .

Л. П. Носкова фонетико-фонематикалық жүйені түзету бағыттарының бірі ретінде тілдік қабілеттілікті дамытудың мынадай шарттарын бөледі:

1. Балалардың және балалардың қатысуымен ересектердің бір-бірімен тұрақты, үздіксіз, дәлелді (нақты жағдайға және іс-әрекетке байланысты) сөйлеуі есебінен толыққанды сөйлеу ортасын жасау.

2. Ересектермен сөйлеу кезінде барлық тілдік нормаларды сақтау: орфоэпиялық, грамматикалық, стилистикалық.

3. Балаларды түрлі практикалық қызметке арнайы сабақтарда, тұрмыста да қосу.

4. Сөйлеу тілінің дыбыстық жағын қалыптастырудың физиологиялық негізі ретінде есту қызметін дамыту және тілдік қабілеттің қалыптасуының маңызды шарттары орындалуы тиіс.

5. Қарым-қатынас формаларын жан-жақты дамыту: ахуалдық-жеке қарым-қатынас және ахуалдық-іскерлік қарым-қатынас, содан кейін бала үшін қолжетімді нақты жағдайдың мазмұны, эмоциялық байланыс, нақты заттармен іс-қимыл жасау және осы пәндер мен іс-әрекеттердің белгілері ретінде сөз тілін біртіндеп меңгеру.

6. Балалардың ересек адамның пәндік және сөйлеу әрекеттерін дамыту. Баланың қолын және сөйлеуші адамның қимылдарына назарын аудару, баланың кез келген сөйлеу реакциялары мен іс-әрекеттерін қолдау, олар ересек адамның сөйлеу үлгісінен алыс емес еді.

7. Балаларды оның қалыптасуының барлық деңгейлерінде және әр түрлі формада сөйлеуді белсенді қолдануға ынталандыру: дауыстық реакциядан, жеке дыбыстарды немесе буындарды артикуляциялау және айтуға әрекеттерден жекелеген фонмен ауыстыруға болатын сөздің дыбыстық құрылымын неғұрлым дәл жаңғыртуға дейін.

Осы жақтардың барлығын топтық сабақтарда дамытуға және түзетуге болады. Бағдарлама түрі сөйлеу, ойын және коммуникативтік сипатта болуы тиіс.

Бағдарламаның міндеттеріне мыналар кіреді:

Сөздік пен грамматикалық құрылысты кеңейту.
Фонематикалық есту қабілетін дамыту.
Ұсақ моториканы дамыту.
Кеңістіктік түсініктерді және қабылдауды дамыту.
Уақытша түсініктерді қалыптастыру.
Қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру.
Танымдық қызығушылықты және еркіндікті қалыптастыру.

Бағдарлама 4-5 жастағы балаларға 1-3 деңгейдегі сөйлеудің жалпы дамымауы, фонетико-фонематикалық дамымауы, шаршағандығы жоғары және азықтығы бар. ОНР және ФФНР бар балалардың дұрыс сөйлеуін көрсету үшін топқа нормативтік сөйлеу дамуы бар баланы енгізуге болады.

Бағдарламаның тиімділігі және оны қадағалау тәсілдері .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.