Мақта дақылының аурулары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ
АГРОНОМИЯ КАФЕДРАСЫ

РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Мақта өсімдігінің аурулары мен зиянкестері және олармен күресу шаралары

Орындаған: Абдикадирова Л
Тобы:АГ-401
Тексерген: Досжанова А

Алматы 2022 жыл

Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
Мақта дақылының зиянкетері
Мақта дақылының аурулары

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Талшықты өсімдіктер тоқыма өнеркәсібінің негізгі шикізаты. Ең көп тараған талшықты дақылдарға мақта, зығыр және сора өсімдіктері жатады. Бұл өсімдіктер тоқыма өндірісі шикізатының 95% қамтамасыз етеді.
Бұл өсімдіктердің тұқымдары құрамында тамаққа және техникалық мақсатқа пайдаланылатын майлар бар. Қазақстанда негізінен мақта өсімдігі өсіріледі.
Халық шаруашылығындағы маңызы таралуы, өнімі. Әлемде пайдаланылатын тоқыма заттары ішінде мақта талшығы бірінші орын алады. Ол тоқыма өнеркәсібіне шикізат болумен бірге автомобиль, авиация өнеркәсіптерінде және т. Б. әртүрлі өндіріс салаларында кеңінен қолданылады.
Шитті мақтаның әр центнерінен (талшықты тұқымынан) 32 кг талшық, 65 кг тұқым, 1 кг қысқа талшық (линтер) алынады. Ал 1 кг мақта талшығынан 20 м іш киімдік мата немесе 14 м коленкор, 12 м шыт, 8 м ақжаймалық, 3 м киімдік мата алады.
Мақтаның ұзын талшықты сорттарынан арнайы және бағалы бәтес, маркизет, сәтеннің, бумазей маталарының жоғары сорттарын тоқиды.
Мақта талшығы жүнмен араластырылғанда жіңішке, жартылай жүнді тоқыма алуға пайдаланылады. Өте қысқа мақта талшықтарынан әсемдік және іш киімдік тканьдар, тоқыма жұмсақ сүлгілер және басқа да қажетті заттар шығарады.
Тұқым түгінен, үзілген талшықтан немесе кысқа талшықтан (линтерден) дәрігерлік мақта, жанғыш пілте, жасанды фетр, целлюлоза, коллодиум, целлофан және целлулоид, жасанды жібек, кино-фото пленкаларын, машинаның темір бөлшектерін сырлауға арналған бояу, қағаз және басқа да заттар алуға пайдаланылады.
Шитті мақта өнімінің 65% алатын мақта тұқымы құрамында тамаққа, түрлі консервілер мен маргарин әзірлеуде, сонымен қатар сабын қайнату, глицерин мен спирт шығаруда, олиф алуда және т. Б. Қолданылатын 18-27% май болады.Мақтаның 1 ц тұқымынан 17-19 кг өсімдік майын, 40-42 кг күнжара, 38-40 кг тұқым қабығын алады.Мақта күнжарасы құрамында 40% ақуыз бар, сондықтан оны мал азығы үшін пайдаланады. Бірақ күнжарада улы зат - госсинол болады. Сол себепті күнжарасын аз мөлшерде, ірі қараға тәулігіне 2-3 кг береді, ал шошқаға беруге болмайды.Тұқым қабығы мал азығына, қағаз жасауға, органикалық қышқылдар, целлюлоза, ксилит және т. Б. Заттар алуға қолданылады.Мақта сабағы (гуза-пая) отын ретінде, бояйтын және басқа заттар алуға пайдаланылады. Мақта жапырағынан өндірістік әдіспен 10% шамасында лимон қышқылын алуға болады. Ауыспалы егісте отамалы дақыл есебінде дәнді және басқа дақылдар үшін жақсы алғы дақыл болғандықтан мақтаның агротехникалық маңызы зор. Сонымен қатар, мақта гүлдерінде бал шырыны бар.

Негізгі бөлім
Мақта дақылының зиянкетері
Мақта дақылына (қозаға) көптеген омыртқасыззиянкестер зақымкелтіреді. Негізгі зиянкестері көбінесе полифаг бітелер, темекі трипсі, күздік көбелек,
карадрина (кішкене жер көбелегі), мақта көбелегі, кəдімгі өрмекші кене, т.б.
болып табылады.
Бітелердің бақша (мақта)-Aphis gossypii Glov., жоңышқа-A. craccivora Koch., үлкен мақта-Acyrtosiphon gossypii Mordv. түрлері кең тарағандары жəне ерекше зиянды. Бақша бітесі дернəсіл немесе имаго түрінде арамшөптердің түбіндегі жапырақтарда қыстайды. Жоңышқа бітесі ұрықтанған жұмыртқа түрінде жоңышқа мен жұмыршақ шөптерінде қыстап шығады. Үлкен мақта бітесі бітелердің ең ірісі. Жұмыртқалары қыстайды. Ерте көктемде жұмыртқадан дернəсілдер шығып партеногенетикалық ұрғашыларға айналады. Барлық бітелер көктемде алғашында қыстайтын орындарына жақын арамшөптерде қоныстанады жəне сонда қоректенеді. Кейін мақта көгі шығысымен бітелер оларды мекендей бастайды.
Бітелер əдетте өсімдіктің үстіңгі өскіндері мен жаңа жайылған жапырақтарына қоныстанып, қозаның шырынын сорып қоректенеді. Осының
салдарынан өсімдіктің дамуы тежеледі, түйіншелері мен көсектерін төгеді, жапырақтар бүрісіп, сабағы бұралып қалады, түсі де өзгере бастайды. Зақымданған қозаның берер өніміне бітелер көп шығын келтіреді. Шығаратын
сұйықтық балтамшы жапырағына, мақта талшығына жайылады жəне желімдеп тастайды. Сапрофитті құрым саңырауқұлақтар өсіп шитті мақта сапасын төмендетеді. Талшықтың бұлайша бүлінуін қусырылу (шиыру) дейді. Бітелер өте тез өсіп-көбейеді. Жаз бойы олар ұрықтандырусыз партеногенетикалық жолмен көбейеді. Маусым кезеңінде бітелер 20 ұрпақ бере алады.
Темекі трипсі (Thrips tabaci Lind.) - макталыққа үлкен зиян келтіре алады. Ересек трипстер ұсақ, ұзындығы 1 мл. Ұрғашылары өсімдіктің жапырақтарына 100 шамасындай жұмыртқа салады. 3-5 күнде олардан дернəсілдер пайда болады. Дернəсілдер мен ересектері мақта жапырақтарының шырынын сорып тіршілік етеді. Бір ұрпағының өсіп-жетілуі
12-20 күнге дейін созылады. Маусым кезеңінде мақталықта трипстер 8-10 ұрпақ беріп дамиды.
Кəдімгі Өрмекші кене - Tetranychus turcestany Ug.et.Nilk. Микроскопиялық ұсақ зиянкес, ересек аналықтардың ұындығы - 0,3-0,6мм, аталықтардың ұзындығы - 0,2-0,3мм. Түстері жазда сарғыш-жасыл, күзге сары-кызыл, қысқа қарай - қызыл-қоңыр.
Өрмекші кене мақта өсімдіктері жапырағының астыңғы бетінде тіршілік етеді. Ауыз аппараттары шаншып - сорғыш. Жапырақта закымданған жерлері астынан қоңырланады, үстінен қызарып кетеді. Зақымдалған өсімдіктің өсуі тежеледі, жапырақтары, түйіншелері мен көсектері түсіп, ал қауашақтары жеңілдеп калады. Қаттызакымданғанда бұталар өнімбермейді.
Өрмекші кене тез өсіп-өніп көбейеді. Аналықтары 100-140 жұмыртқа салады. Бір маусымда кене 15-18 ұрпақ беріп дамиды.
Ұрықтанған аналық кенелер топырақтың үстіңгі қабатында, өсімдік қалдықтарының астында, ағаштардың қуыстары мен жарықтарында қыстайды. Ерте көктемде, күн 8-10°С жылысымен кенелер қыстаған жерінен шығып, арамшөптерде үйір-үйір болып көбейеді. Содан соң əр түрліжолмен мақта өсімдіктеріне ауысады.
Мақта көбелегі(Helicovera armigera Hubn.) -- қанаттарында бүйрек теңбілдері мен жолақтары бар қоңырқай сары түсті көбелек. Өсімталдығы жалпы 500, кей кезде 1000 жұмыртқа жəне одан да астам. 5-7 күннен кейін жүмыртқадан жұлдызқұрттар шығып 25- 30 күнде өсіп-жетіледі. Маусымда 2-3 ұрпақ беріп дамиды.
Мақта көбелегі қуыршақтар түрінде жұлдызқұрттары қоректенген алқаптарда қыстайды. Бірінші ұрпақтың жұлдызқұрттары арамшөптерде, жонышқада, ноқатта, темекіде, қызанақта, жүгеріде қоректенеді. Екінші ұрпақ көбелектерінің жаппай жұмыртқалауы мақта шанақтану жəне гүлдену кезіне келеді. Көбелек мақта жапырақтарына жəне генеративтік мүшелеріне жұмыртқа салады. Алғашында жұлдызқұрт гүл түйнектерін, содан кейін көсектерді кеміріп зақымдайды, дөңгелектеп қуыс жасайды. Жұлдызқұрт 20-ға дейін жемістік мүшесін зақым келтіре алады. Үшінші ұрпағының жұмыртқа салуы тамыз айында басталады; кейбір жылдары мақта көбелегі жылына төрт ұрпақ береді.
Күресу шаралары. Мақта егістігінің, тікелей өзінде жүргізілетін агротехникалық шараларға жататындар: мақтаны жинап алу, жерді сүдігер терең жыртып көктемде тамыр жая бастаған арамшөптерді құрту, қыста суару, ауыспалы егіс жүйесін енгізеді. Бұл шаралар қыстап шыққан ұрпақтарды қорегінен айырады, қыстаған жерінде егіс алдындағы кезеңде жояды. Мақта дақылы зақымдана бастаған алғашқы кезеңде, яғни зиянкестер əлі қаулап көбеймей тұрғанда, оны химиялық жолмен өндеу керек. Бүл үшін кəдімгі өрмекші кенеге қарсы қолданылатын жүйелі жəне қоспалы фосфорлы- органикалық препараттар (инсектоакарицидтер: БИ-58, 40% э.к., золон, 35% э.к., нурел Д э.к., акарицидтер: омайт, 57% э.к., неорон, 50% э.к. жəне т.б.) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.