Май ауданы бойынша көші-қон халықтарының статистикалық мәліметтерінің бағдарламасын құрастыру

Жоспар

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе 5
1 Есептің қойылуы 7
1.1 Есептің қалыптастырылуы 7
1.2 Кіріс және шығыс құжаттарының сипаттамасы 8
1.3 Бағдарламаның интерфейс талаптары 9
2 Жобалау бөлімі 14
2.1 Ақпарат базасының сипатттамасы 14
2.2 Алгоритмнің сипаттамасы 17
2.3 Қолданушы интерфейсін ұйымдастыру 22
3 Дипломдық жобаны орындаудың аспаптық құралдары 23
3.1 Қолданылған операциялық жүйенің қысқаша мінездемесі 23
3.2 Программалау тілінің қысқаша мінездемесі 27
4 Эксплуатация 35
4.1 Аппаратық жабдықтарға қойылатын талаптар 35
4.2 Қолданушыға нұсқаулар 36
4.3 Программистке нұсқаулар 41
5 Қауіпсіздік техникасы және еңбек қорғау шарасы 44
Қорытынды 50
Қолданылған әдебиеттер тізімі 51
Қосымша А Дисктің мазмұны 53
Қосымша Б Бағдарламаның мәтіні 55
Кіріспе

Бұрынғы Кеңес Одағының аумағында жаңа тәуелсіз мемлекеттер құрылғаннан
кейін осы мемлекеттердегі экономикалық және әлеуметтік-демографиялық
жағдайдың түбегейлі өзгеруіне байланысты жаңа мәселелер туындады. Қазақстан
Республикасының тәуелсіздік алуының және оны әлемдік қоғамдастықтың
мойындауының нәтижесінде пайда болған жаңа экономикалық және саяси жағдалар
бүкіл елдегі және оның аймақтарындағы көші-қондық үдерістердің түрі мен
бағытына едәуір маңызды өзгертулер енгізді. Ұзақ мерзім бойы Қазақстан
халықаралық миграциясы эпизодтық сипаттағы туристік және жеке сапарлармен,
спорттық және мәдени іс-шараларға қатысумен шектелген жабық ел болды. Ол
негізінен, социалистік және дамушы елдердегі өндірістік кәсіпорындар мен
басқа да объектілердің құрылысына жоғары білікті жұмысшылардың іссапарлары
түрінде жүзеге асты.
Жүргізіліп отырған елдің ашық болуы саясаты, эмиграцияға байланысты
көзқарастардың либералдануы халықтың Қазақстаннан басқа елдерге қоныс
аударуларын күшейтіп жіберді, мұның өзі еңбек әлеуетін азайтты. Қазақстан
үшін жоғары білікті кадрлардың ғылым саласынан іс-әрекеттің басқа
салаларына ауысып кетуі көкейкесті мәселеге айналып отыр.
Сонымен қатар Қазақстанға шетелдерден халықтың көп көлемде көшіп келуі
тән болып отыр. Бұл мемлекеттік шекаралардың ашық болуына, республиканың
геосаяси орналасуына, ұлтаралық қатынастардың тұрақтылығына, сондай-ақ көші-
қон жөніндегі заңдардың жетіліспегендігіне, әрі көші-қон үдерістерін
мемлекеттік реттеу тәжірибесінің жеткіліксіздігіне байланысты туындап отыр.
Мемлекеттің саяси тұрақтылығы, оның нарықтық қатынастарға мақсатты түрде
бағыт алуы Қазақстанды шетел капиталы мен жұмысшы күші үшін тартымды етіп
отыр. Мұның өзі Қазақстандағы халық санының өзгерулеріне әсер етуде. Елге
көшіп келушілерге байланысты жаңа мәселелер туындауда.
Экономикалық реформалардың тереңдей түскен кезінде елдің демографиялық
жағдайында едәуір өзгерістер болуда, бүкіл елдегі және Қазақстан
Республикасының аймақтарындағы көші-қон үдерістерінің сипатына, түрі мен
бағытына маңызды түзетулер енгізілуде, республиканың еңбек ресурстарының
едәуір бөлігі босап шығуда. Халықтың миграциялық жылжымалылығының
қарқындылығы да сөзсіз өсіп келеді.
Жан-жақты әлеуметтік-экономикалық, аймақтық даму, өмір сүрудің,
халықты жұмыспен қамтудың, оның табысының және экономикалық дамудың жоғары
қарқынына қол жеткізу мәселелері маңызды болып табылады. Дамудың объективті
факторларынан туындаған Қазақстанның аймақтарының дамуының әркелкілігі
мәселесі жұмыспен қамтудың құрылымын жетілдіруді талап етіп отыр.
Көші-қон үдерісі түсінігі адам ресурстары өндірісі, үлестірілуі,
алмасулары және тұтынулары тұрғысынан алғандағы қоғамдық қатынас
салаларының негізгі белгілерінің кең ауқымын қамтиды.
Қазақстан Республикасы үшін экономикалық дамудың қазіргі жағдайларында
болашақ дамудың: көші-қонның теріс ықпалы үнемі өсіп отырған дамушы елдің
шаруашылық жүйесінен бастап, көші-қон үдерістері жалпы дамуға жағымсыз
әсерін тигізе алмайтын қуатты жаңа мемлекетке айналуға дейінгі кең спектрі
бар. Оның үстіне мұндай таңдау — республика халқының саны ұлттық
экономикалық қауіпсіздікке қауіп төндіретін шекке дейін азаятындай дәрежеге
дейін төмендеуі мүмкін.
Сонымен қатар, қазіргі заманғы экономиканың жоғары қарқынмен
өзгерулері жағдайында болып жатқан оқиғаларда бірқатар елдердің түпкілікті
емес халықтың саны басым болған мемлекетке айналу қаупінің шындыққа айналып
келе жатқанын байқауға болады. Соған орай көші-қон үдерістеріне байланысты
мәселелерді жүйелі тұғырнамалық талдап-зерделеудің қажеттігі мәселесі алға
шығады.
Осы дипломдық жобасыны негізгі мақсаты бұл қазіргі замандағы
Май ауданының аумағында халықтын көшіп-қонуын қадағалау және статистикалық
мәліметтерді жинау болып келеді.
Жобаны құрастыру үшін келесі жұмыс істелінді:
- Май ауданы бойынша көшіп-қонудың статистикалық мәлімет базасы
құрастырылды;
- статистикалық мәлімет базасын өндеу мен толтыру және өзгертулерді
енгізу үшін осы базамен жұмыс істейтін бағдарлама құрастырылды.
Бағдарламалық өнім Delphi 7.0. объектті-бағытталған бағдарламалау
тілінде өңделген.
Дипломдық жобада Май ауданы бойынша көшіп-қону миграциялық мәліметтер
қолданылады және осы бағдарлама мынадай жұмыстарды атқара алады, бұл :
деректерті енгізі, деректерді өзгерту және деректерді жою және де
дерректерді фильтрациялауға болады.
Дипломдық жобалау алты бөлімдерден құралған:
Есептің қойылуы бөлімі, жобалау бөлімі, дипломдық жобаны орындаудың
аспаптық құралдары, эксплуатация бөлімі, экономикалық бөлім, қауіпсіз
техникасы және еңбек қорғау шарасы бөлімі. Қорытынды бөлімінде жасалған
жұмыс нәтижесі бойынша қысқаша айтылып өтіледі және де осы бағдарламаны
қолдану бойынша ұсыныстар мен кәсіпорынға кірістіру мен өңдеу перспективасы
туралы жазылады.

1 Есептің қойылуы

1.1 Есептің қалыптастырылуы

Май ауданы бойынша көші-қон халықтарының статистикалық мәліметтерінің
бағдарламасын өндеу. Көші-қон статистикалық мәліметтер базасы
бағдарламасында жаңа жазбаны енгізуге, оған тағы өзгертулер енгізуге, көшіп-
қонған адамдардың тізімін көруге, оларды фильтрация жасау және жою
функцияларын атқару керек. Жаңа жазбаны құрған кезде келуші немесі кетуші
мәлімет базасына аты-тегі, әкесінің аты, туған жылы, жынысы, ұлты, куәлік
номері және куәліктін берілу күні мен берген органның аты, балалар болса
балалар саны және миграция полициясында тіркелу күні, келуші немесе
кетушінің туған жері мен соңғы тіркелу жері және де кету немесе келу мекен
жайы деген мәліметтер енгізілу керек.
Қолданушының дұрыс жұмыс істемеуіне және мәліметтерді дұрыс енгізе
алмауына қарамастан оны керекті қалпына келтіруге өзгертуге тиімді және
тұрақты бағдарлама болуы керек.
Біріншіден белгілі бір мәліметтерді жоярдың алдында бағдарлама
қолданушыдан осы іс - әрекетті қайтадан анықтап сұрауы тиіс.
Екіншіден деректер базасы тұрақты болуы тиіс (индекстің дұрыс болмауы,
қандай да бір мәліметті қосқаннан немесе жойғаннан кейінгі нұсқаудың
жойылуы).
Үшіншіден барлық функциялар мұғаліммен немесе тапсырыс берушімен
құрылған шартында орындалуы керек.
Бағдарлама Delphi 7.0 бағдарламалау аумағында жасалану керек.
Delphi, бүгінгі таңда мәліметтер базасында қосымшаларды құрудан ең көп
таралған құрал болып саналады. Жүйенің ерте версияларынан мәліметтер
базасының көп таралған форматтарға керекті қатынау драйверлерінің тобымен
қамтамасыздандырылған. Сонымен қатар, экранда кескінделген терезелерді
құрастыру үшін визуалды компоненттер коллекциялардың көп мөлшері
жеткізіледі.
Бағдарламамен табысты жұмыс істеу үшін, қолданушыға Windows-
қосымшалармен жұмыс істеуге бейімделген болуы керек.
Мәліметтер базасы барлық керекті мәліметтерді сақтайды. Мысалы іздеу
нәтижесін керекті адамның кету немесі келу мәліметтерін көру және табу үшін
фильтр болу керек және осы мәліметтерді қарап шығуа бағдарлама бейімделген
болу керек
Дипломдық жобада бағдарламма келесі функцияларды іске асыратын болу
тиіс: Май ауданы бойынша көшіп-қонушы адамдардың деректерін енгізу мен
құрастыру, керекті деректерді фильтрациялау процесін өндіру, қолданушымен
мәлімет базаға енгізілетін деректерді сақтау, енгізілген деректерді түзету
және деректерді жою.

1.2 Кіріс және шығыс құжаттарының сипаттамасы

Май ауданы бойынша көшіп-қонушылардың мәліметтері келу парақтар мен
кету парақтар құжаттар қолданылды: келуші немесе кетуші адамның аты-тегі,
әкесінің аты, туған жылы, жынысы, ұлты, куәлік номері және куәліктін берілу
күні мен берген органның аты, балалар болса балалар саны және миграция
полициясында тіркелу күні, келуші немесе кетушінің туған жері мен соңғы
тіркелу жері және де кету немесе келу мекен жайы.
Бағдарламада қолданылған, кірістірілген құжаттар 1.1 кестеде
көрсетілген.

1.1 Кесте – Кіріс құжаттары
Кіріс құжаттары Белгілеулер Деректер түрі
Тегі Fam мәтіндік
Аты Im мәтіндік
Әкесінің аты Otech мәтіндік
Туған жылы GodR Датавремя
Жынысы Pol мәтіндік
Ұлты Nazional мәтіндік
Куәлік номері №Udos мәтіндік
Куәліктін берілген күні GodVidUd Датавремя
Куәлік берген мекеменін аты NaimVidOrg мәтіндік
Тіркелу күні DataRegist Датавремя
Балалар саны KolDeti сандық
Туған жері мемлекет MesRozhGos мәтіндік
Облыс Oblost мәтіндік
Аудан Raion мәтіндік
Ауыл Selo мәтіндік
Көше Uliza мәтіндік
Үй Dom мәтіндік
Квартира Kvart мәтіндік
Тіркелу мекен жайы, мемлекет MesRigistrGos мәтіндік
(келуші мәлімет)
Соңғы тіркелу мекен жайы, MesPoslRigistrGos мәтіндік
мемлекет (кетуші мәлімет)
Кету мекенжайы MesUbitiaGos мәтіндік
Келу мекен жайы MesPribitiaGos мәтіндік

Шығарылатын құжаттарға бағдарламаның жұмыс нәтижелерін жатқызуға
болады: деретерді көру, фильтрациялау. Мысалы туған жылы бойынша
фильтрациялаудын нәтижесі 1.1 сурет көрсетілген.

1.1 Сурет – Туған жылы бойынша фильрациялау нәтижесінің көріндісі

Енгізу құжаттары мәлімет базасын толтыру үшін қажет. Delphi аспаптар
құралдары құжаттармен басқару, өзгерту, жою және жаңа құжаттарды қосу болып
келеді. Шығару құжаттары келуші немесе кетуші адамның аты-тегі, әкесінің
аты, туған жылы, жынысы, ұлты, куәлік номері және куәліктін берілу күні мен
берген органның аты, балалар болса балалар саны және миграция полициясында
тіркелу күні, келуші немесе кетушінің туған жері мен соңғы тіркелу жері
және де кету немесе келу мекен жайы мәліметтер көріндісі.

1.3 Бағдарламаның интерфейс талаптары

Бағдарламаның интерфейсі қарапайым және нақты қолданушыға және
тәжірибесіз қолданушыға ыңғайлы түрде оқу, түсінікті болуы керек.

Берілген дипломдық жобаның интерфейсі қолданушы интерфейсінің
реализация принципіне сәйкес орындалуы шарт.

Бағдарламаның интерфейсі – қолданушының назарына түсетін ең басты
объект. Бағдарламаның интерфейсі қолданушыға қолайлы болған жөн. Себебі,
қолданушының бағдарламамен жұмыс істеу немесе істемеуі бағдарламаның
интерфейсіне байланысты. Delphi бағдарламалау ортасында қолданушы
интерфейсті стандартқа сай келтіруі тиіс. Бағдарламада қолданылатын
түстердің түсі көзді ауыртпайтындай болуы керек, және де олардың бір –
біріне сәйкес болғаны дұрыс. Мысалы көк, сұр, қоңыр тағы да басқа түстер
көзді ауыртпайды. Ал ашық көк, қызыл, ашық жасыл тағы да басқа түстер көзді
ауыртады, және де оларды қолданбаған жөн. Тек қана қызыл түсті бағдарламада
қажетті бір хабарлануды немесе тыйым салуды шығарған кезде бірден көзге
түсу үшін қолданған қолайлы. Тіпті Delphi бағдарламалау ортасының өзінде
де бағдарламаның қатесі болса, ол қызыл түспен экранға шығарылады. Бұдан
басқа қолданушы мен компьютер арасындағы сұхбат терезесінде де достастық
интерфейсі сақталуы керек. Сол сияқты берілген бағдарламасында да
стандартқа сай түстер қолданылады. Оның барлық бөлімдерінің терезелерінде
сұр түс қолданылады. Одан басқа қолданушы мен компьютер арасындағы сұхбат
терезесінде де достастық интерфейсі сақталады.

Ұйымдастырылған интерфейстен қолданушының назарына бірден көзге
түсетін элемент – фон түсі. Фон түсі әрқашанда қолданушының көзін
ауыртпайтын, психологиясына кері әсер жасамайтын, адамның көңілін көтеретін
болу керек. Фон түсі табиғаттың тыныштандыратын түстерімен боялуы тиіс.
Демек, бағдарлама интерфейсі қолданушы талаптарына сай болу керек.
Құрастырылған бағдарлама жұмысының ұйымдастырылған интерфейс
терезелері негізгі үш түстен тұрады: сұр, қара және көк. Көк пен сұр – фон
түстері, ал қара – шрифтің түсі. Көк пен сұр түсті фонында қара түсі анық
көрінеді де, текст мәтінін бірден оңай-ақ оқи аласыз.
Фон түсінен басқа қолданушылық интерфейсінің талаптарына сай
бағдарламаның жасаған әрбір қадамын түсіндіретін коментариялар болуы тиіс,
сондықтан бағдарламада осы талап жүзеге асырылды, керекті түсініксіз
жерлерде сұқбат берілген.
Дұрыс ұйымдастырылған интерфейс – бағдарламаның нарықтағы сұранысын
көтеру үшін үлкен рөл атқарады. Интерфейс бағдарламаның өзінен кейінгі
екінші орында тұр.
Интерфейс – ол қолданушының дербес компьютермен қанынасу тәсілі,
қолданушының қолданбалы бағдарламалармен және бағдарлама арасында қатынасы
болып келеді. Интерфейс компьютердің бағдарламалық қамтамазысдандырумен
басқаруды ыңғайлатату үшін қызмет етеді.
Қолданушы интерфейсін құрудың көпдеңгейлі ұйымы досшыл құрастырылған.
Досшыл интерфейс сөзінің мағынасы интерфейстердің қасиеттер жиынтығы деген
ұғымды білдіреді. Ол қолданушыға бағдарламамен жеңіл жұмыс істеу
мүмкіндігін береді. Бұл қасиеттерінің кейбіреулерін атап шығайық:
- қолданушыға түсінікті терминдерді, белгілерді және суреттерді қолдану;
- жүйелік анықтаманың бар болуы;
- қолданушының қателіктеріне сыпайы қарау;
- интерфейсті қолданушыға қарап жасауға керек (білім деңгейіне
байланысты);
- Қолданушы интерфейсінің жалпы талаптарына:
- унификациялау;
- досшыл;
- нақты үнсіз жағдайда параметрлерді анықтайды. Мәтін орнына
пиктограмманы реализациялауға, командаларды жедел енгізу әдісінің
көмегінен тұрады;
- баптау құрылғыларының көмегімен берілетін иілгіштік;
- сұхбатты құрылғыларға бөлу, яғни қолданушы интерфейстерінің
компоненттерін қиындық деңгейлеріне бөлу;
- қолданушының қателіктерін табу және оларды өзгерту мүмкіндігі, яғни
қате әрекеттерді алып тастау мүмкіндігі.
Ағымдық терезелер экранның кез – келген жеріне орналаса алады да, олар
бастыпқы терезеге тәуелсіз орын ауыстыра алады. Үнсіз түрде ақырғы
терезенің орын ауыстыруы, егер мұндай байланыс әдейі қосымшада
реализацияланмаса ғана одан пайда болған ағымдық терезелердің жағдайына
әсер етпейді.
Берілген бағдарлама бөлімдері арнайы дағдыларды талап етпейтін,
ыңғайлы түрде қолданылуы керек, керекті функцияларды тез және қарапайым
түрде орындау.
Берілген дипломдық жобаның интерфейсі қолданушы интерфейсінің
реализация принципіне сәйкес орындалуы шарт.
Бағдарлама берілгендер мен командаларды әртүрлі тәсіл арқылы (пернелер
тақтасы, тышқан, басқа да құрылғылар) енгізу мен қосымша функцияларға деген
көпнұсқаулық (“ыстық пернелер”, мәзір...) мүмкіндігін беру керек, сонымен
қатар бағдарлама терезеден терезеге, режимнен режимге қосылу мүмкіндігін
қамтамасыз етуге тиіс. Яғни нақтырақ айтқанда интерфейсте қолданушының сана
сезіміне кері әсерін тигізетін элементтердің болмағаны жөн. Онымен қоса ол
келесі жағдайларды дұрыс өңдеуі қажет: басқа аппараттық (бағдарламалық)
платформаға ауысқанда қолданушы интерфейсі мен соңғы қосымшаның ауысуы
автоматты түрде орындалу.
Қолданушы интерфейсін құрудың көпдеңгейлі ұйымы досшыл құрастырылған.
Досшыл интерфейс сөзінің мағынасы интерфейстердің қасиеттер жиынтығы деген
ұғымды білдіреді. Ол қолданушыға бағдарламамен жеңіл жұмыс істеу
мүмкіндігін береді. Бұл қасиеттерінің кейбіреулерін атап шығайық:
қолданушыға түсінікті терминдерді, белгілерді және суреттерді қолдану;
жүйелік анықтаманың бар болуы;
қолданушының қателіктеріне сыпайы қарау;
интерфейсті қолданушыға қарап жасау керек (білім деңгейіне байланысты).
Интерфейс шешімдері үш кезеңіне бөлінеді:
- физикалық есептеуіш жүйелерінің техникалық құрылғыларымен
ассоциялайды (перне тақтада пернелердің орналастырылуы, тышқанның
функциялары, дисплейдің графикалық және түстер сұранысы);
- синтаксистік. Қосымша мен қолданушы арасындағы сұқпаттың шегінен
ақпаратты көрсетуді реттеу;
- семантикалық. Қолданушы интерфейсінің элементтерінің мағынасымен
байланысты;
Қолданушы интерфейсінің жалпы талаптарына:
- унификациялау;
- досшыл;
- нақты үнсіз жағдайда параметрлерді анықтайды. Мәтін орнына
пиктограмманы реализациялауға, командаларды жедел енгізу
әдісінің көмегінен тұрады;
- баптау құрылғыларының көмегімен берілетін иілгіштік;
- сұхбатты құрылғыларға бөлу, яғни қолданушы интерфейстерінің
компоненттерін қиындық деңгейлеріне бөлу;
- қолданушының қателіктерін табу және оларды өзгерту мүмкіндігі,
яғни қате әрекеттерді алып тастау мүмкіндігі.
Қолданушы интерфейсінің концептуалдық проекциялау негізгі
есептеулердің шешімдерін құрайды:
- терезелердің құрылымын және атрибуттарын анықтау;
- ақпараттардытағайындаудың сызбасын өңдеу;
- оқу материалдарының навигациялығын беретін қолданушы интерфейсінің
құрылғыларын анықтау;
- сұхбат сызбасын өңдеу;
- қолданушы интерфейсінің басқару элементтерінің жиынтығын анықтау;
- қолданушы интерфейсінің баптау параметрлерін белгілеу;
Терезелердің негізгі атрибуттарына:
- басты көлемдер мен орналастырылуы (терезені шақырған кездегі
жоғарғы сол жақ бұрыштың өлшемі);
- терезе көрсетудегі стандарттық манипуляциялау операцияларын көрсету
(манипуляциялау, максимизациялау, қайта құру, ауыстыру, көлемді
өзгерту);
- басқа терезелерге қарағандағы терезелердің көрсетуін реттеу;
- көлемдердің өзгерту шегі;
- әшекейлендіру стильі (рамка түрі, фон түсі, атаудың бар болуы,
жылжу сызықтарының болуы және т.б. );
- атауда көрсетілген жол;
- терезенің жұмыс аумағында орналасқан тышқан курсорының формасы;
- тереземен ассоцияланатын пиктограмма.
Нақты мәселеге қарамастан өндірушінің квалификациясы қорғалатын кейбір
формальдық талаптарды айта кетуге болады:
1) терминологиялық орта және интерфейс. Белгілі бір диалог шығатын
жерде қолданушыға түсінікті терминдер қолданылуы тиіс, және де
оған түсініксіз өндірушінің терминдері жазылмауы керек
(жазба,индексация т.б.). Диалогта қолданылатын сөздер сыпайы
түрде жазылып, ДҚБЖ-ның ағылшын тіліндегі көмекші хабарларын
экран бетіне шығармауға тырысу керек. Және де бағдарламада
қолданылатын терезелердің түсі стандартқа сай келуі керек;
2) пернелер тақтасын қолдану. Қандай да бір пернені басқан кезде
(әсіресе функционалдық) алдын–ала қарастырылған іс–қимылдар
шақырылуы тиіс. Осы іс–қимылдардың пернелерге байланысы тиісті
түрде орындалуы керек. F1 – көмек; Enter – келісу, енгізудің
соңы; Esc – келіспеу, алгоритмнің бұдан бұрынғы бұтағына қайтып
оралу (экран формасын қалпына келтіру арқылы); Tab – келесі
жолға, терезеге т.б. көшу; Sift+Tab – бұдан бұрынғы жолға қайтып
оралу т.б.
3) қозғалыс реті. Алгоритм ағашымен “жоғарыдан төмен” қарай
қозғалғанда барлық өтілген бұтақтың аты шығуы керек. Енгізілген
мәліметтерді сақтау арқылы ғана бұдан бұрынғы деңгейге қайтып
оралуға болады (мєзір бөлімі мен жазба нұсқауларын таңдау
арқылы);
4) көмек көрсету мен жарнаманың түрлері. Бағдарламаны іске қосқанда
осы бағдарламаның мәні мен мүмкіндігін көрсететін жарнамалық бет
пен автордың мәліметтері шығады. Кез–келген алгоритмнің бөлігінде
осы уақыттағы барлық белсенді пернелер көмек көрсету жолында
көрінуі тиіс. Кез – келген сәтте F1 пернесін басқан кезде
контекстік – бағынышты (оқиғаға бағынышты) көмек көрсету мәтіні
шығу керек;
5) кірістірілген және шығарылған құжаттардың бейнесі. Енгізу мен
жөндеуге арналған экран формасы қолданушының үйреншікті құжатына
максимум ұқсас болуы керек. Жұмыс нәтижесі тек қана экран бетінде
ғана емес, сонымен қатар қолданушыға үйреншікті пішінінде жөндеу
және баспаға шығару мүмкіндігімен текстік файлда да шығарылуы
керек;
6) құжаттардың құрылғылары. Бағдарлама ішкі құжаттарда комментария,
көмек құрылғысы, мәзір құрылғысы мен диалог түрінде, ал сыртқы
құжаттарда құрамында минимум есептің қойылуы, деректер базасының
құрылысы, құрамында жарнаманың элементтері, алгоритмінің жазылуы,
экран пішіні, кірістірілген және шығарылған құжаттардың мысалдары
бар қолданушыға арналған нұсқау есеп түрінде
қамтамасыздандырылады.
Қарастырылып отырған есепке қолданылатын терезе типтерінің тағайындалу
анықтамасы кіреді және олардың арасындағы ара – қатынас. Басқаша айтқанда
осы немесе басқа жағдайда әртүрлі мінездегі ақпаратты көрсету үшін
терезелердің қандай түрлерін қолдану керек екендігін және де олардың
арасында қандай байланыстар реализацияланатындығын спецификациялау қажет.

2 Жобалау бөлімі

2.1 Ақпарат базасының сипаттамасы

Май ауданы бойынша көшіп-қонушылардың мәлімет базасына мына мәліметтер
енгізіледі: келуші немесе кетуші адамның аты-тегі, әкесінің аты, туған
жылы, жынысы, ұлты, куәлік номері және куәліктін берілу күні мен берген
органның аты, балалар болса балалар саны және миграция полициясында тіркелу
күні, келуші немесе кетушінің туған жері мен соңғы тіркелу жері және де
кету немесе келу мекен жайы.
Дипломдық жоба Delphi 7.0 бағдарламасында жазылған және Май ауданы
бойынша көшіп-қонушылардың мәліметі Access мәлімет базасы арқылы
жасалынған, осы мәліметтер Миграция.mdb базасында сақталынады. Май ауданы
бойынша көшіп-қонушылардың мәліметтер кестелер түрінде ұйыдастылрылған.
Мәліметтер базасы екі түрге бөлінеді кетушіліер кестелері және келушілер
кестелері. Әр түр төрт кестелерден құрастырылған. Кестелерде қолданылған
өрістердің аттары мен түрлері 2.1, 2.2 2.3, 2.4 2.5, 2.6 2.7, 2.8
кестелерде көрсетілген.

2.1 Кесте – Келушінің жеке мәліметтері
Жол атауы Деректер түрі Сипаттамасы
Fam мәтіндік Тегі
Im мәтіндік Аты
Otech мәтіндік Әкесінің аты
GodR Датавремя Туған жылы
Pol мәтіндік Жынысы
Nazional мәтіндік Ұлты
№Udos мәтіндік, кілт Куәлік номері
GodVidUd Датавремя Куәліктін берілген күні
NaimVidOrg мәтіндік Берген мекеменін аты
DataRegist Датавремя Тіркелу күні
KolDeti сандық Балалар саны

2.2 Кесте – Келушінің туған жері туралы мәліметтері
Жол атауы Деректер түрі Сипаттамасы
№ мәтіндік кілт
MesRozhGos мәтіндік Туған жері мемлекет
Oblost мәтіндік Облыс
Raion мәтіндік Аудан
Selo мәтіндік Ауыл
Uliza мәтіндік Көше
Dom мәтіндік Үй
Kvart мәтіндік Квартира

Кесте 2.3 – Келушінің тіркелі мекен жайы туралы мәліметтері
Жол атауы Деректер түрі Сипаттамасы
№ мәтіндік кілт
MesRigistrGos мәтіндік Тіркелу мекен жайы,
Oblost мәтіндік Облыс
Raion мәтіндік Аудан
Selo мәтіндік Ауыл
Uliza мәтіндік Көше
Dom мәтіндік Үй
Kvart мәтіндік Квартира

2.4 Кесте – Келушінің келу мекен жайы туралы мәліметтері
Жол атауы Деректер түрі Сипаттамасы
№ мәтіндік кілт
MesPribitiaGos мәтіндік Келу мекен жайы
Oblost мәтіндік Облыс
Raion мәтіндік Аудан
Selo мәтіндік Ауыл
Uliza мәтіндік Көше
Dom мәтіндік Үй
Kvart мәтіндік Квартира

2.5 Кесте – Кетушінің жеке мәліметтері
Жол атауы Деректер түрі Сипаттамасы
Fam мәтіндік Тегі
Im мәтіндік Аты
Otech мәтіндік Әкесінің аты
GodR Датавремя Туған жылы
Pol мәтіндік Жынысы
Nazional мәтіндік Ұлты
№Udos мәтіндік, кілт Куәлік номері
GodVidUd Датавремя Куәліктін берілген күні
NaimVidOrg мәтіндік Куәлік берген мекеменін аты
DataRegist Датавремя Тіркелу күні
KolDeti сандық Балалар саны

2.6 Кесте – Кетушінің туған жері туралы мәліметтері
Жол атауы Деректер түрі Сипаттамасы
№ мәтіндік кілт
VibRozhGos мәтіндік Туған жері мемлекет
Oblost мәтіндік Облыс
Raion мәтіндік Аудан
Selo мәтіндік Ауыл
2.6 Кестенің жалғасы
Жол атауы Деректер түрі Сипаттамасы
Uliza мәтіндік Көше
Dom мәтіндік Үй
Kvart мәтіндік Квартира

2.7 Кесте – Келушінің соңғы тіркелі мекен жайы туралы мәліметтері
Жол атауы Деректер түрі Сипаттамасы
№ мәтіндік кілт
VibMesPoslRigistrGos мәтіндік Соңғы тіркелу мекен жайы,
мемлекет (кетуші мәлімет)
Oblost мәтіндік Облыс
Raion мәтіндік Аудан
Selo мәтіндік Ауыл
Uliza мәтіндік Көше
Dom мәтіндік Үй
Kvart мәтіндік Квартира

2.8 Кесте – Кетушінің кету мекен жайы туралы мәліметтері
Жол атауы Деректер түрі Сипаттамасы
№ мәтіндік кілт
MesUbitiaGos мәтіндік Кету мекенжайы
Oblost мәтіндік Облыс
Raion мәтіндік Аудан
Selo мәтіндік Ауыл
Uliza мәтіндік Көше
Dom мәтіндік Үй
Kvart мәтіндік Квартира

Мәлімет базасының кестелер арасындағы байланыстардың үш түрі
анықталады: бірден-көпке, бірден-бірге, көптен-бірге. Бірден-көпке
реляционды мәлімет базалары көп таралған. Ол иерархиялық мәліметтерді
моделдеуге мүмкіндік береді. Бірден-көпке байланысының екі түрін
анықтайды – бірінші жағдайда үлкен талап ұсынылады, онда аналық кестеде кез
келген жазбалардың балалық кестенің жазбаларына сай болуы керек. Екінші
жағдайда ұқсас емес талап, аналық кестеде кейбір жазбалар балалық кестеде
жазбаларымен байланысы болмауы мүмкін. Берілген дипломдық жобада екінші
жағдай көрсетіледі. Аналық кестенің бір жазбасы балалық кестенің бірнеше
жазбаларына сай болғанда, бірден-көпке байланысы анықталады. Кестелер
арасындағы байланыстарды 2.1 сурет және 2.2 суреттерде көруге болады.

2.1 Сурет – Кетушілер туралы кестелер арасындағы байланыстар

2.2 Сурет – Келушілер туралы кестелер арасындағы байланыстар

2.2 Алгоритмнің сипаттамасы

Берілген дипломдық жобаның бағдарламасы Delphi 7.0 объектті
бағыттылған бағдарламалау ортасында жазылған.
Мәліметтер базасы Миграция.mdb файлында орналасқан. Осы файл
Microscoft Access бағдарламасында жасалынған, содан кейін ADO технологияны
пайдаланып жасалған бағдарламамен байланыстырған.
Microscoft Access-те мәлiметтер қорын құрылымын екi режимде жасауға
болады, 2.3 суретте көрсетілген:
кесте режимi, онда мәлiметтердi енгiзу, оны шолу және өңдеу үшiн арналған,
сурет 2.3 көрсетілген;
конструктор режимi, онда кестенi жасауға және оның құрылымын өзгертуге
болады 2.4 сурет көрсетілген.

Сурет 2.3 – Жаңа кестені жасау терезесі

Жобалау процесінде конструктор режимі қолданылды. Конструктор
режимiнде кестеде: мәлiметтер типiн өзгертуге, өрiстер атын, кестеге жаңа
өрiстердi қосуға, өрiстердi жоюға болады. Кестенің конструктор режимі

2.4 Сурет – Жаңа кестені жасау терезесі

Конструктор режимiне ауысу үшiн, Түр, Кесте конструкторы
командаларының көмегiмен өтемiз. Конструктор режимiнiң терезесi екi
бөлiктен түрады. Жоғарғы бөлiгiнде мәлiметтер қоры өрiстерiнiң аттары және
осы өрiстегi мәлiметтер типтерi, ал төменгi бөлiгiнде ағымдағы өрiстердiң
барлық параметрлерi көрсетiледi.
Кестелер құрастырғаннан кейін, Миграция.mdb атымен сақталынды. Одан
қарай, бағдарлама Delphi 7.0 бағдарламалау ортасында жасалынды.
Жасалған бағдарлама тоғыз модульдерден тұрады. Модульдердің құрылымдық
схемасы 2.5 суретте көрсетілген.

Сурет 2.5 - Модульдердің құрылымдық схемасы

Бағдарлама тоғыз модульден тұрады, олар:
– unit1 – бағдарламаның титулка терезесін шықыру модулі;
– unit2 – бас терезені шығаратын модулі;
– unit3 – келушілер туралы мәліметтер қосу терезесін
шықыратын модулі;
– unit4 – кетушілер туралы мәліметтер қосу терезесін
шықыратын модулі;
– unit5 – жазбаларды енгізуге және өзгерту терезесін
шықыратын модулі;
– unit6 – диаграмма корсету терезесін шықыратын модулі;
– unit7 – Excel-ге экспортировать терезесін шақырту модулі;
– unit8 – фильтрация жасау терезесін шақырту модулі;
– aboutbox – бағдарлама туралы терезесін шықырады.
Барлық модульдердің сипаттамасы 2.3 кестеде келтірілген.

2.9 Кесте – Модульдердің сипаттамасы
Модуль Процедура Процедураның сипаттамасы
атауы
Unit1 TForm1.Button1Click Далее батырмасы, титулдық
терезені жабу және келесі форманы
шақырту
TForm1.FormCloseQuery Терезені жабу алдында бағдарламадан
шығу туралы сұраныс жасау
Unit2 Button1Click(:); Келушілер мәліметтер тезесін
шақыртады
Button2Click(:); Кетушілер мәліметтер тезесін
шақыртады
Button3Click(:); Диаграмма терезесін шақырту
Button4Click(:); О программме терезесін шақырту
Button5Click(:); бағдарламадан шығу туралы сұраныс
жасау
TForm2.FormCloseQuery Терезені жабу алдында бағдарламадан
шығу туралы сұраныс жасау
Unit3 TForm3.N2Click Терезені жабу
TForm3.N3Click бағдарламадан шығу туралы сұраныс
жасау
TForm3.N5Click Деректерді енгізі терезесін шақырту
TForm3.Dobavlenia; Деректерді базаға енгізу
процедурасы
TForm3.Red_Dob; Деректерді өзгертулерді енгізуге
терезеге мәліметтерді шығару
TForm3.N7Click Деректерді жою
TForm3.N6Click Деректереді өзгерті терезесін
шақырту
TForm3.Exel1Click Экспорттау терезесін шақырту
TForm3.N10Click Тегі бойынша фильтрациялау
терезесін шақырту
TForm3.N15Click Фильтерді өшіру командасы
TForm3.N11Click Туған жылы бойынша фильтрациялау
терезесін шақырту
TForm3.N12Click Тіркелі күні бойынша фильтрациялау
терезесін шақырту
TForm3.N14Click О программе терезесін шақырту
2.9 Кестенің жалғасы
Модуль Процедура Процедураның сипаттамасы
атауы
Unit4 TForm4.N2Click Терезені жабу
TForm4.N3Click бағдарламадан шығу туралы сұраныс
жасау
TForm4.N5Click Деректерді енгізі терезесін шақырту
TForm4.Dobavlenia1 Деректерді базаға енгізу процедурасы
TForm4.Red_Dob1 Деректерді өзгертулерді енгізуге
терезеге мәліметтерді шығару
TForm4.N7Click Деректерді жою
TForm4.N6Click Деректереді өзгерті терезесін
шақырту
TForm4.Excel1Click Экспорттау терезесін шақырту
TForm4.N10Click Тегі бойынша фильтрациялау терезесін
шақырту
TForm4.N11Click Фильтерді өшіру командасы
TForm4.N12Click Туған жылы бойынша фильтрациялау
терезесін шақырту
TForm4.N13Click Тіркелі күні бойынша фильтрациялау
терезесін шақырту
TForm4.N15Click О программе терезесін шақырту
Unit5 TForm5.Button1Click Dobavlenia1 немесе Dobavlenia
процедураларын шақырту
TForm5.Button3Click Өңделген деректерді сақтау
TForm5.Button4Click Терезені жабу
TForm5.Button2Click Терезені жабу
TForm5.Edit5KeyPress Тек қана сандарды жазу қорғаушы
командасы
Unit6 TForm6.Button1Click Есептеулер жасау және сол
мәліметтерді диаграммаға шығару
TForm6.Button2Click Терезені жабу және бас терезені
шақырту
TForm6.N4Click Диаграммаларды баспаға шығару
TForm6.N2Click Терезені жабу
TForm6.N3Click бағдарламадан шығу туралы сұраныс
жасау
Unit7 TForm7.Button1Click Excel-ге экспорттау
TForm7.Button2Click Терезені жабу
Unit8 TForm8.Button2Click Фильтрацияны жүктеу
TForm8.Button1Click Терезені жабу

2.3 Қолданушы интерфейсінің ұйымдастырылуы

Қазіргі уақытта кез келген мамандырылған функционалдық бағдарламалық
өнімнің мақсаты – қолданушының жұмыс процесінің жеңілдігі мен ыңғайлығы.
Функционалды бағдарламалаудың интерфейсі жалпы көпшілікпен қолданылған
стандартқа сәйкес келуі тиіс. Қолданушы жұмысы процесін реализациялаудың
қарапайымдылығы мен ыңғайлылығы – ол біздің қазіргі заманымыздағы кез –
келген мамандандырылған функционалдық бағдарламалық өнімнің мақсаты болып
табылады.
Функционалды бағдарламалаудың интерфейсі жалпы көпшілікпен қолданылған
стандартқа сәйкес келуі тиіс.
Берілген бағдарламалық өнімнің ең басты мақсаты берілгендерді енгізу
процесін жеңілдету мен алынатын ақпараттарды өңдеу мен оны сақтау болып
табылады. Сондықтан осындай бағдарламаларда ашық визуалды эффектілерден
алшақ болған жөн.
Егер біз бағдарламада ашық көк, қызыл, көгілдір немесе тағы да басқа
осындай түстерді қолдансақ әрбір қолданушының бұл бағдарламамен жұмыс жасау
мүмкіндігі кемиді де, оның көзі ауырады. Сондықтан бағдарламада
қолданылатын түстердің түсі көзді ауыртпайтындай болғаны дұрыс, өйткені
егер бағдарламада түрлі – түсті түстер қолданылса онымен жұмыс жасауға
қиын, әрі ыңғайсыз болып табылады. Мысалы көк, сұр, қоңыр тағы да басқа
түстер көзді ауыртпайды. Тек қана қызыл, жасыл тағы да басқа түстерді
бағдарламада қажетті бір хабарлануды немесе тыйым салуды шығарған кезде
бірден көзге түсу үшін қолданған қолайлы. Сонымен қатар бұл түстердің бір –
біріне сәйкес келгені де дұрыс. Мысалға алсақ, егер біз қарапайым көзді
ауыртпайтын түстерді алып, олар бір – біріне сәйкес келмей, бағдарлама
терезесі әдемі түрде көрінбесе, онда осы жағдайда да бұл бағдарламаға деген
сұраныс төмендейді.
Осы бағдарламалық өнімнің сыртқы терезесінің түрі қатал классикалық
стильде жасалған. Интерфейс адамның жүйке жүйесіне, оның көңіл – күйіне,
және де ең ақырында оның жұмыс жасау қабілетіне де өз әсерін тигізеді.
Берілген бағдарламалақ өнімдегі негізні түстер – сұр және ақ. Ол офистік
бағдарламалардың дизайнына оптималды түрде сәйкес келеді.
Берілген бағдарламалақ өнімді құрастыру процесінде бірінші орында
қолданушы қажеттіліктері қарастырылып отыр. Өйткені бағдарламамен жасалатын
жұмыс қарапайым және ыңғайлы формада ұйымдастырылуы тиіс.
Бұдан басқа қолданушы мен компьютер арасындағы сұхбат терезесінде де
достастық интерфейсі сақталынды.
Сонымен берілген дипломдық жобаның бағдарламасында стандартқа сай
түстер, оның барлық бөлімдерінің терезелерінде сұр мен ақ түстер, қара
түсті қаріп қолданылады да қолданушы мен компьютер арасындағы сұхбат
терезесінде достастық интерфейсі сақталынды. Бағдарламаның бас терезесі
бірінші бөлімінде, сурет 1.1 көрсетілген.

3 Дипломдық жобаны орындаудың аспаптық құралдары

3.1 Қолданылған операциялық жүйенің қысқаша мінездемесі

Windows операциялық жүйесі программистерге қолданушы интерфейсін жасау
үшін барлық қажетті құрылғыларды береді, сол себепті қолданушыға әрбір жаңа
бағдарламамен жұмыс істеген кезде интерфейсті жаңадан оқытудың қажеті жоқ,
себебі олардың барлығы бір-біріне ұқсас. Windows операциялық жүйесі бір
уақытта бірнеше бағдарламалармен жұмыс істеуге және бір бағдарламадан
екінші бағдарламаға көшуге мүмкіндік береді.
Windows операциялық жүйесі келесі режимдерде жұмыс істеуі тиіс:
- стандарттық режим;
- кеңейтілген режим.
Windows операциялық жүйесін жіберген кезде, өз конфигурациясы жөнінде
win.ini және system.ini файлдарын оқиды және де кейбір қосымша
бағдарламалар автоматты түрде жіберіледі. Мысалы пернетақтаның драйвері.
Кез – келген операциялық жүйе сияқты Windows мынадай мәселелердің
орындалуын қамтамасыз етеді:
- компьютердің барлық ақпараттық құрал – жабдықтарын басқару;
- файлдық жүйемен жұмыс істеуді қамтамасыз ету;
- қолданбалы бағдарламаларды іске қосу.
Бұған қоса Windows жүйесі:
- бір уақытта бірнеше бағдарламалардың жұмыс істеуі;
- әртүрлі бағдарламалар арасында мәліметтер алмасу;
- масштабталатын қаріптерді қолдану;
- мультимедия мүмкіндіктерін пайдалану;
бірыңғай анықтамалық жүйе жұмысын қолдануды қамтамасыз ету.
Терезе Windows жүйесіндегі ең негізгі ұғым болып саналады. Windows
сөзінің нақты аудармасы “терезелер” екені осыны білдіреді.
Терезе – экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, онда әртүрлі
бағдарламалар орындалады, кез – келген мәліметтер өңделіп түзетіледі және
басқару әрекеті жүргізіледі. Windows терезесінің экранды толығымен,
жартылай немесе белгілі бір бөлігін ғана қамтуы мүмкін, яғни экран
бетіндегі бағдарламалар мен құжаттар орналасатын терезелер үш түрге
бөлінеді:
- толық экранды терезе, яғни терезе экранды толығымен алып тұрады;
- қалыпты күйдегі терезе, яғни терезе экранның белгілі бір бөлігін
ғана алып тұрады;
- белгіше (пиктограмма) түрінде, яғни терезе кішірейтіліп белгішеге
айналып кеткен.
Жұмыс столы – екінші негізгі ұғым.
Жұмыс столы ұғымы қазіргі барлық операциялық жүйелер интерфейсінің
элементі болып саналады. Жұмыс столында кітаптар, мәліметтер салынған
бумалар, құрал – жабдықтар орналасуы мүмкін.
Windows ортасында жұмыс столының рөлін дисплей экраны атқарады. Онда
жұмыс істейтін бағдарламалардың терезелері, құжаттардың жеке файлдары
белгілер түрінде орналасқан.
Белгіше (Icon) – бұл экран бетіндегі қысқаша жазуы бар кішірейтілген
графикалық бейне. Ол дисплей экранындағы бағдарламаны, терезені, функцияны,
файлды, тағы да басқаларын бейнелеп тұруы мүмкін. Әр белгіше белгілі бір
терезеге сәйкес келеді және ол қажет болғанда үлкейту батырмасы арқылы
терезеге айналады. Экранда мынадай белгішелер кездеседі:
- қосымша (қолданбалы) бағдарламалар белгішесі;
- белгілі бір топтар белгішесі;
- функциялар белгішесі.
Жарлық (shortcut) – бұл белгілі бір объектімен тікелей қатынас жасауды
іске асыратын командалық файл. Мысалы, жарлық арқылы каталогтың, желідегі
дискінің ішіндегісін көрсетуге болады, тез арада басқа каталогта орналасқан
бағдарламаларды іске қосуға, файлды да жылдам ашуға болады және тағы да
басқалары. Жарлықты пайдаланғанда негізгі объектілердің өздері өз
орындарында ешбір өзгеріссіз тұрады. Ал сол объектілермен қатынас жасау
shortcut файлында сақталған ақпараттың көсегімен іске асырылады.
Бума (folder) экранда каталогтарды және бағдарламалық топтарды
белгілеу үшін қолданлады. Мұның мағынасы мынада: каталог пен бағдарламалар
тобы белгілі бір объектілерді орналастыруда қолданылатын контейнер болып
табылады.
Windows ортасында пернелер тақтасының көмегімен жұмыс істеуге болады,
бірақ тышқан тетігімен басқарылатын графиктік сілтемені (point) немесе
олардың комбинацияларын (бірге) қолдану өте тиімді. Стол бетімен тышқанды
жылжыту экран бетіндегі тышқан сілтемесінің, яғни курсордың жылжуымен сай
келеді.
Тышқан тетігінің екі немесе үш батырмасы болады. Жұмыс барысында
негізінен (көбінесе) оның сол жақтағы, ал анда – санда оң жақтағы батырмасы
пайдаланылады. Тышқан тетігінің ортаңғы батырмасы (егер бар болса) Windows
ортасының тек кейбір бағдарламасымен жұмыс істеуде пайдаланылады.
Тышқан тетігімен орындалатын операциялар:
- экран бетімен курсордың қозғалуы;
- шерту (click);
- екі рет шерту (double – click);
- тасымалдау (drag & drop).
Windows жүйесінің негізгі технологиялық принциптері.
1) “point – and – click” (көрсету және шерту) принципі. Бұл тәсілмен
төмендегі әрекеттерді орныдауға болады:
- бағдарлама немесе құжат терезесінің аумағын кішірейту, үлкейту және
бұрынғы қалпына келтіру;
- көлденең орналасқан мәзір пунктерін таңдау;
- экранға шығатын мәзір командаларын таңдау;
- аспаптар тақтасы командаларын таңдау;
- мәліметтері бар тізімнің бір жолын белгілеу;
- командалық батырманы басу, таңдау;
- ауыстырып қосқыштың мәнін өзгерту;
- мәтіндік ақпаратты енгізу кезінде курсордың орналасуын өзгерту;
- мәтін енгізілетін өріс жолдарының бірін таңдап, оған мәлімет енгізу
және көптеген басқа әрекеттер;
2) “select” (ерекшелеу, белгілеу) принципі. Бағдарламалар терезесінде
құжатпен жұмыс істеу барысында бізге үнемі мәтін фрагменттерімен,
үзінділермен әртүрлі операциялар орындауға тура келеді. Ол операциялар
мынадай іс - әрекеттерден тұрады:
- фрагментті көшіру, тасымалдау, жою, олардың қаріптерін, мөлшерін
өзгерту, жиектеу, кейбір жерлеріне көлеңке түсіріп қараңғылау тағы да
басқалары. Мұндай операциялар екіге бөлініп орындалады: ең алдымен біз
фрагментті белгілеп алуымыз керек, ал сонан соң нақты команданы орындау;
3) “drag - & - drop ” принципі (тасымалдау және барған орнында
қалдыру). Windows жүйесінде “drag – and – drop” әдісімен келесі
операцияларды орындау жиі жүргізіледі:
- үлкейтілмеген терезелер мен белгішелердің орнын ауыстыру;
- графикалық редактордың жұмыс аумағындағы суреттің белгіленген
фрагментін жаңа орынға ауыстыру немесе оның көшірмесін алу;
- word редакторында мәтіндік ақпараттың белгіленген фрагментін басқа
жерге ауыстыру немесе оның көшірмесін алу;
- суреттер мен кестелердің орнын ауыстыру немесе көшірмелерін алу;
- мәтін беттеріндегі абзацтың жаңа жолын және оның оң жақ, сол жақ
шекараларын көлденең сызғыштың жоғарғы және төменгі кішкене үшбұрыштарын
тасымалдау арқылы тағайындау;
- дайын белгішелер жиынынан әрбір адам өзі қолданатын құрал –
саймандар тақтасын құрастыру;
4) wysiwyg принципі (не көрсеңіз, соны аласыз). Экранда мәтіндік
құжатты баспаға дайындау кезіндегі символдар бейнесі басылып шыққан қағаз
бетіндегі символдармен бірдей болады. Бірақ мұнда көңіл аударарлық сәттер
де жоқ емес. Windows жүйесі символдарды экранда бейнелегенде олардың
шеттерін нықтап анық етіп көрсетеді, ал қағазда таңбалар бейнесі дәл
экрандағыдай болмай қалуы да мүмкін;
5) OLE технологиясы – объектілерді байланыстыра отырып кірістіру
(Object Linking and Embedding – OLE). Бұл бағдарламаларды кірістірудегі
(интеграциялаудағы) ең басты құрал болып табылады. Ол бір бағдарлама
өңделген объектіні баспа бағдарламалардың құжаттары арасында енгізіп, оны
негізгі, яғни бастапқы бағдарлама құралдарымен редакциялауға мүмкіндік
береді;
6) DDE технологиясы – объектілерді динамикалық түрде байланыстыру.
Объектілерді басқа құжатқа не бағдарламалық қолданбаға енгізе отырып,
негізімен байланыстырудың ең қуатты түрі, мұнда объектіні бастапқы
бағдарламада түзетсек, ол түзету онымен DDE технологиясы арқылы байланысқан
екінші бағдарламада да автоматты түрде жүзеге асады.
Windows – тің алдыңғы версияларына қарағанда Windows XP операциялық
жүйесіне ең жақсы деген қасиеттер кірістірілген: сенімділік, Windows 2000 –
нан бірқалыптылық пен басқарушылық, қарапайым және түсінікті интерфейс,
және де Windows 98 – ден Plug & Play технологиясы.
Windows XP-да өзіне топтау мен құжаттарды іздеудің жаңа
мүмкіндіктерін, жаңа сыртқы түр мен қолданушылардың тез қосылу мүмкіндігін
және тағы да басқаларын қосатын қолданушылардың жаңа интерфейсі пайда
болады. Windows XP Professional Edition – да Windows NT, Windows 95,
Windows 98-дердің интерфейстерін эмуляциялау мүмкіндігі бар.
Windows XP-да Windows 9x операциялық жүйесінің ортасында қолдануға
өңделген 1000 – ға жуық негізгі қосымшалар мен Windows 2000 – ның
басшылығымен жұмыс істейтін кез – келген қосымшаларды біріктіру мүмкіндігі
де қамтамасыз етіледі (вирусқа қарсы бағдарламаларды, жүйелік қызмет
бағдарламалары мен жаңарту жұмыстары олардың өңдеушілерімен дайындалған
архивтеу қосымшаларын қоспағанда).
Windows XP – да компьютер құрылғыларын орнату мен баптау процесі
жеңілдетілген. Ол Windows 2000 – да қарастырылмаған Plug & Play
технологиясын жүздеген құрылғыларға қосады және де IEEE 1394 стандартты PCI
(Peripheral Component Interfase) интерфейсті, сонымен қатар көптеген басқа
да шиналардың стандарттары мен типтерінде осы USB (Universal Serial Bus)
шинасы бұрынғысынан да күштірек жақсартылған болып табылады. Windows XP –
да DVD – RAM оптикалық дисктеріндегі жазбаларды оқу мен UDF 2.01 форматын
оқу мүмкіндігі бар. Сонымен қатар IMAP (Image Mastering API) интерфейсінің
көмегімен Windows XP қолданушысы бір немесе бірнеше жазбаларды жазуға
мүмкіндік беретін (CD – R немесе CD – RW) форматтағы компакт – дисктерді
қарапайым тасу әдісі арқылы немесе сәйкес келетін мастерлер арқылы жасай
алады. Universal Plug and Play стандартын іске қосу Plug & Play
технологиясының қызмет ету аумағын барлық желіге көбейту арқылы
құрылғыларды орнату процесін жеңілдетуге алып келеді. Нәтижесінде желілік
құрылғыларды тауып алу (желілік принтерлер, интернет – шлюз және шаруашылық
электронды құрылғыларды қосқанда) мен оларды басқару мүмкіндігі пайда
болады.
Windows XP – бұл Microsoft компаниясымен шығарылған жаңа операциялық
жүйе. Бұл операциялық жүйе бұдан бұрын болған W9X және NT операциялық
жүйені біріктіреді. Ең басында бұл жоба Whistler деп аталса, содан кейін ол
екі бөлімге бөлінді, Windows XP – W9X және W2kPro операциялық жүйенің
орнына келсе, Windows.Net. – NT Server – дің барлық сорттарын ауыстырады.
Бұл көпесепті 32 разрядталған операциялық жүйе. Бұл операциялық жүйенің
негізінде барлық NT – ның принциптері жатады:
– сәйкестілік (Compatibility). Бұл жүйеде Windows отбасының
операциялық жүйенің кәдімгі интерфейсі болады. Бірақ оның кейбір
қосымшалары қосылған NTFS5, NTFS4, FAT16 және FAT32 жүйелік файлдарымен
қамтамысыз етіледі, сонымен қатар OS2 және POSIX арқылы кейбір
бағдарламалар жіберіледі де кедергісіз функционалдайды. NT – ны
проекциялаған кезде жүйені әртүрлі жүйелік орталарда жұмыс істеу
мүмкінідігі болу үшін істеген. Сондықтан оны құрамына Unix және Novell
жүйелерінде жұмыс істеу үшін құрылғылар бар;
– орын ауыстыру (Portability). Жүйе Inter және AMD өндірісінің X86
ұясының әртірлі процессорларымен жұмыс істейді. Inter Hakim жұмыс істеуге
арналған 64 битті Windows XP және Windows NET версиясы пайда болды;
– масштабтық (Scalability). Windows XP - да SMP технологиясы көмегі
бар. Ал Windows NET Advanced ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.