Қазақстан Республикасының өнеркәсібі мұнайхимия саласының қазіргі жай-күйін талдау

Кіріспе

Қазақстан өнеркәсiптiң мұнай-химия саласын дамыту үшiн көмiрсутек шикiзатының iрi қорына - табиғи және iлеспе газдарға, мұнай және оны өңдеуден алынатын өнiмдерге, сондай-ақ мұнай битуминозды жыныстарға ие. Негізгі кен орындары Қазақстанның батыс өңiрлерiнде игерiлген. Геологиялық барлаудың болжамдық деректерi бойынша солтүстiк, орталық және шығыс аудандарда да көмiрсутектердiң қорлары аз емес.
Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасы өнеркәсiбiнiң мұнай-химия саласына көмiрсутек шикiзаты негiзiнде (полистирол, полипропилен, резеңке-техникалық бұйымдар, шиналық өнiмдер, мұнай өнеркәсiбi үшiн реагенттер: деэмульгаторлар, өрт сөндiруге арналған көбiк жасағыштар, тотықтыру ингибиторлары, тұз түзiлiмдерi, парафин түзiлiмдерi, депрессорлық қондырғылар және т.б.), өнiм шығару жөнiндегi кәсiпорындар жатады. Барлық мұнай-химия кәсiпорындары өз ресурстары болмауынан негізiнен Ресей Федерациясынан импортталатын шикiзатпен жұмыс iстейдi. Жиырмасыншы ғасырдың сексенiншi жылдарында Қазақстанның мұнай-химия кешенi КСРО-ның бiрыңғай кешенiннiң құрамдас бөлiгі ретiнде қалыптасты және жалпы өндiрiстiк- технологиялық кешенiнде аралық буын болып табылды.
Қазақстан Республикасын дамытудың Стратегиялық жоспарының және Қазақстанның 2010 жылға дейiнгі экономикалық дамуының бiрiншi кезектегі мiндеттерiнде ғылымның отандық және Дүниежүзiлiк алдыңғы қатарлы әзiрленiмдер базасында көмiрсутек шикiзатын тереңдетiп өңдеу жөнiндегi жоғары технологиялық жаңа өндiрiстердi жасау белгіленген.
Құрылымдық қалыптасуы көмірсутек шикiзатын шығарудан бастап оның кешенді өңделуi және жоғары қосылған құнмен тауарлық өнім шығарумен ұлттық немесе iрi Дүниежүзілік мұнай-химия компанияларының базасына негізделген сатылас интеграцияланған құрылымдар республиканың экономикалық қауiпсiздiгін, көмірсутек шикiзатының Дүниежүзiлiк

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының өнеркәсібі мұнайхимия саласының қазіргі жай-
күйін талдау

      Қазақстан өнеркәсiптiң мұнай-химия саласын дамыту үшiн көмiрсутек
шикiзатының iрi қорына - табиғи және iлеспе газдарға, мұнай және оны
өңдеуден алынатын өнiмдерге, сондай-ақ мұнай битуминозды жыныстарға ие.
Негізгі кен орындары Қазақстанның батыс өңiрлерiнде игерiлген. Геологиялық
барлаудың болжамдық деректерi бойынша солтүстiк, орталық және шығыс
аудандарда да көмiрсутектердiң қорлары аз емес.
      Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасы өнеркәсiбiнiң мұнай-химия
саласына көмiрсутек шикiзаты негiзiнде (полистирол, полипропилен, резеңке-
техникалық бұйымдар, шиналық өнiмдер, мұнай өнеркәсiбi үшiн реагенттер:
деэмульгаторлар, өрт сөндiруге арналған көбiк жасағыштар, тотықтыру
ингибиторлары, тұз түзiлiмдерi, парафин түзiлiмдерi, депрессорлық
қондырғылар және т.б.), өнiм шығару жөнiндегi кәсiпорындар жатады. Барлық
мұнай-химия кәсiпорындары өз ресурстары болмауынан негізiнен Ресей
Федерациясынан импортталатын шикiзатпен жұмыс iстейдi. Жиырмасыншы ғасырдың
сексенiншi жылдарында Қазақстанның мұнай-химия кешенi КСРО-ның бiрыңғай
кешенiннiң құрамдас бөлiгі ретiнде қалыптасты және жалпы өндiрiстiк-
технологиялық кешенiнде аралық буын болып табылды.
      Қазақстан Республикасын дамытудың Стратегиялық жоспарының және
Қазақстанның 2010 жылға дейiнгі экономикалық дамуының бiрiншi кезектегі
мiндеттерiнде ғылымның отандық және Дүниежүзiлiк алдыңғы қатарлы
әзiрленiмдер базасында көмiрсутек шикiзатын тереңдетiп өңдеу жөнiндегi
жоғары технологиялық жаңа өндiрiстердi жасау белгіленген.
      Құрылымдық қалыптасуы көмірсутек шикiзатын шығарудан бастап оның
кешенді өңделуi және жоғары қосылған құнмен тауарлық өнім шығарумен ұлттық
немесе iрi Дүниежүзілік мұнай-химия компанияларының базасына негізделген
сатылас интеграцияланған құрылымдар республиканың экономикалық
қауiпсiздiгін, көмірсутек шикiзатының Дүниежүзiлiк бағаларының өзгерулеріне
экономикалық жұмылдырудың жоғарғы дәрежесiн қамтамасыз етедi. Қазақстанда
осындай сатылас интеграцияланған құрылымдарды "ҚазМұнайГаз" ҰК" ЖАҚ-ның,
"ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз" ААҚ-ның және т.б. кәсіпорындарының
базасында құруға болады.
      Мұнай-химиясы үшiн тиісті шикізаттық қорлардың болуы кезінде
деңгейлес интеграцияланған құрылымдар полистирольдық пластиктер,
полипропилен, полиэтилен, жасанды каучук, резеңке-техникалық бұйымдар,
шиналық өнiмдер, пластикалық құбырлар және қосылған құнмен өнiм жасаудың
технологиялық тiзбегi бойынша басқа да өнiмдер өндірісімен жұмыс істеп
тұрған және құрылатын мұнай-химиялық кәсiпорындардың базасында пайда болды.
          Қазiргі уақытта Қазақстанның көмірсутек шикiзатын қайта өңдеу,
негізінен мұнай-химиялық шикізатты онан әрi тиiмдi қолданусыз, мұнай мен
газды айырумен шектеледі. Қазақстанның мұнай-химиялық және тұтыну рыногына
жұмыс жасайтын солармен шектес химиялық өндiрiстерiнiң үлесі 15%-дан
төмен, экономикалық дамыған елдерде бұл көрсеткiш 50-60%-ке жетедi.
Қазақстан Республикасы көмірсутек шикiзатының зор қорларына ие бола тұра,
оларды өңдеу бойынша жеткілiктi қуаттары жоқ, сондықтан өнеркәсіптің мұнай-
химия салалары үшiн өз шикізаттық қорларымен өзін жеткілікті көлемде
қамтамасыз ете алатын жағдайда емес.
      Интеграция, өндірістерді құрамалау, ағымдарды оңтайландыру,
инфрақұрылым объектілерiн қолданудың арқасында оң нәтиже бередi. Мұнай-
химиялық қондырғылар шикізатты төмен бағалармен ала алады және масштаб пен
арзан шикiзатты құрамалаудың тиімділiгі есебiнен өнiм бәсекеге қабілеттi
болады.
     Ipі мұнай-химия орталықтары Қытайда және Иранда құрылған. Мысалы,
Қытайда Шанхайда және Янцзыда әлемдегі ең ірі мұнай-химия орталығының
құрылысы басталып кетті. Мұнай алыптары BP және Sinopec Corp (50%
үлесiмен) қытай компаниясы 2005 жылы іске қосу мерзімімен құны 2,7 млрд.
доллар тұратын іpi мұнай-химия кешенінің негізiн салды. Жылына 900,0 мың
тонна этилен шығару жоспарланды.
      BASF - YPC Соmраnу Ltd - BASF немiс компаниясы мен қытайлық Petroleum
& Сhеm Corp. (50%-де 50% үлеспен) бiрлескен кәсіпорны Янзцы провинциясында
интеграцияланған мұнай-химиялық кешенді іске қосуға әзірленуде. Кешеннiң
негізінде жылына 600,0 мың тонна этилен өнімдiлігімен булы крекинг
қондырғысы бар, ол тоғыз зауытты жабдықтайтын болады. Жобаға салынатын
жалпы инвестиция 2,65 млрд. долларды құрайды.
      Иранда салынып жатқан тоғыз мұнай-химиялық кәсіпорындар 70-90%
даярлық сатысында тұр, 2004 жылы қатарға қосылатын болады. Жалпы өнiмдiлiк
жылына 2,75 млрд. доллар сомасына 6 млн тонна. 2005 жылдан 2013 жылға дейiн
Иран мұнай-химия саласына 7,5 млрд. доллар (олефин, хош иiстi заттар,
метанол бойынша 4 зауыт) салынатын болады.
      Бұл бағдарламаларда көмiрсутектер ресурстарын игеру бойынша инфражүйе
өнеркәсiптерiнiң аймақтарына жақын маңда бiрнеше мұнай-химия кешендерiн
салудың бiрнеше инвестициялық жобаларын iске асыру көзделген. Шикiзат
базасы тiкелей өндiрiске жақын маңда болатындықтан, инфрақұрылымдарға жақын
маңда құрылыстар салу, көмiрсутектерi шикiзатын негiзгi көлемiн игеру
нұсқасы экономикалық жағынан тиiмдi болғандықтан, ТМД-ның, алыс шетелдердiң
қазiргi бар мұнай-химия кешендерiне қарағанда энергия сыйымдылықтарының,
шикiзат құнының, көлiктiк шығыстардың өзiндiк құны және соның салдары
ретiнде өнiмнiң босату бағасы анағұрлым төмендейтiн болады.
      Бұдан басқа, мұнай-химия кәсiпорындары үшiн отандық ресурстардың
болмауына қарамастан, қазiргi уақытта мұнай-химия кәсiпорындарының жұмысы
қайта қалпына келуде. Өндiрiс қуаттарының 20-30%-ке жүктелуi кезiнде
кәсiпорын сыртқы рынокта бәсекеге қабiлеттi өнiмдер шығарып отыр.
Кәсiпорындардың толық емес өндiрiс қуаттарымен жұмыс iстеуi кезiндегi
саладағы жұмыс жасаушылардың саны 5000-ға жуық адамды құрайды.
      Осылайша, мұнай- және газхимиялық кешендерiн салу мен iске қосу,
сондай-ақ жұмыс iстеп тұрған мұнай- және газ өңдеу зауыттарын жаңғырту және
технологиялық жаңарту:
      - Қазақстан Республикасында мұнай мен газ өндiру және тазартудан
бастап көмiрсутек шикiзатын тереңдетiп өңдеу және жоғары қосылған құнмен
тауарлық мұнай-химия өнiмдерiн шығару бойынша жұмыс iстейтiн технологиялар
мен өндiрiстер құруға дейiнгi қызмет жүзеге асырылуы мүмкiн сатылас-
интеграцияланған кешендер қалыптастыру үшiн негiз жасайды;
      - көмiрсутек шикiзатын терең өңдеу жөнiндегi құрылымдарды, отандық
мұнай-химия саласын дамыту базалары ретiнде құруға кiрiсуге мүмкiндiк
бередi, бұл жоғары қосылған құнмен мұнай-химия өнiмдерi рыногының жасалуы
туралы айтуға мүмкiндiк бередi;
      - Қазақстан экономикасының мұнай мен газға Дүниежүзiлiк бағалардың
конъюнктурасына тәуелдiлiгiн азайтады, iшкi рынокты отандық мұнай-химия
өнiмдерiмен толықтыруды қамтамасыз етедi.
Қазақстанда үш мұнай өңдейтiн зауыт (МӨЗ) және үш газ өңдейтiн
зауыт (ГӨЗ) бар. Барлық мұнай-газ өңдейтiн зауыттар iске қосылған, бiрақ
отындық нұсқа бойынша жұмыс iстейдi. Iс жүзiнде барлық МӨЗ және ГӨЗ
зауыттары өңдеген барлық өнiм көлемiнiң бiр де бiр тоннасы өнеркәсiптiң
мұнай-химия салалары үшiн шығарылмайды, сондықтан кәсiпорын шикiзатты
Ресей Федерациясынан импорттайды.
      Мұнай өңдейтiн зауыттар: 1 "Атырау мұнай өңдеу зауыты" ААҚ (АМӨЗ); 2)
"Павлодар мұнай-химия зауыты" ЖАҚ (ПМХЗ); 3) "Петро Казахстан Ойл Продакс"
ААҚ (ПКОП), өндiрiстiк қуаттардың толық жүктелмеуiнен және шикiзатты терең
өңдеудiң төмендiгiнен республиканың мұнай өнiмдерiне деген сұранымын
қамтамасыз етпейдi. Өндiрiстiк қуаттар жылына 18,6 млн. тонна құрайды, бұл
ретте МӨЗ-ның орташа жүктемесi (шамамен 40%) жабдықтардың жұмысы мен
шикiзаттың терең өңделуiне терiс әсер етедi.
АМӨЗ 1945 жылы салынған болатын. Зауыттың өндiрiстiк қуаты жылына 5
млн. тонна мұнайды құрайды, құрамында парафинi бар ауыр мұнайды өңдеу
тереңдiгi 2002 жылы 63,96 %, мөлдiр фракцияларды таңдап алу 41,1 % құрады.
AMӨЗ мұнай өңдеушi кәсiпорындармен тұрба құбырлары жүйесi арқылы
байланысады, технологиялық және негізгі жабдықтар табиғи және моральдық
жағынан тозған. 2003 жылға дейiн АМӨЗ-ты сұйытылған газ, автобензин,
дизельдік отын, мазут, авиакеросин, майлар, пештік отын, кокс, уайт-спирит,
битум шығарды. Мұнай өнімдерiнің өзіндік құны ресейліктердің осы тақылеттес
өнiмiнен жоғары және ПКОП пен ПМХЗ-ың мұнай өңдеу шығындары 2 есе дерлік
жоғары.
      ПМХЗ - 1978 жылы пайдалануға берiлген. Зауыттың техникалық жай-күйi
мұнай өнiмдерінің мынадай кең ассортиментiн шығаруға мүмкіндік бередi:
автобензин, керосин, дизельдік отын, мазут, қазандық отын, битум,
сұйытылған газ, күкiрт, кокс, жанама өнiм түрінде - пропан - пропилен
фракциясы (зауыттың толық қуатты жұмысы кезiнде), соның iшiнде пропилен,
бутан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.