Мұнай-газ саласын дамыту

ЖОБА

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ

МҰНАЙ-ГАЗ САЛАСЫН ДАМЫТУДЫҢ

2010 - 2014 АРНАЛҒАН

БАҒДАРЛАМАСЫ

Астана, 2010 жыл

Бағдарламаның құрылымы

1. Бағдарламаның паспорты

2. Кіріспе

Қазақстан Республикасының 2010-2014 жылдарға арналған мұнай-газ саласын дамыту бағдарламасы (бұдан әрі - Салалық бағдарлама) 2010 жылғы 19 наурызда Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 958 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасын үдемелі индустриалық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының (бұдан әрі Мемлекеттік бағдарлама) шеңберінде әзірленді.

Ел экономикасындағы мұнай-газ саласының ролін тұрақты нығайту қажеттілігі Салалық бағдарламаны әзірлеуге себеп болды.

Мұнай-газ саласы еліміздің және оның жекелеген өңірлерінің дамуына маңызды әлеуметтік-эконикалық әсер келтіреді, шын мәнінде мемлекеттің бүкіл экономикасы үшін алға тартушы күш болып табылады, экономиканың басқада салаларының дамуына ықпал етеді. Өңір мен бүкіл мемлекет ауқымындағы анағұрлым маңызды әлеуметтік бағдарламалардың іске асуы мұнай-газ кешені кәсіпорындарының жұмысына байланысты.

Мұнай-газ саласының серпінді дамуы Қазақстанның бүкіл экономикасы үшін өте маңызды. Бүгінгі таңда мұнай-газ саласы Қазақстан Республикасы экономикасының құрылымында айқындаушы роль атқарады. Статистика органдарының оперативтік деректері бойынша 2009 жылы ІЖӨ-дегі мұнай-газ саласының үлесі 20, 8 %, ал 2008 ресми есеп бойынша - 21, 8% құрады.

2009 жылдан бастап енгізілген салық жеңілдіктеріне қарамастан, мұнай-газ саласынан түсімдер мемлекет бюджетінің елеулі көлемін құрады. Атап айтқанда, кірістердегі сала үлесі 2008 жылмен салыстырғанда 1, 2 проценттік тармаққа ұлғайып, 1531, 2 млрд. теңге немесе 40, 5 % құрады. Ұлттық қорға мұнай-газ саласының төлемдері алдындағы жылдағыдай 1371, 4 млрд. теңге немесе мемлекеттік кірістердегі 36, 3% құрады.

2009 жылы минералдық-шикізатық кешендегі инвестициялар көлемі 3, 2 трлн. теңге (21, 4 млрд. $ АҚШ) құрады.

Жақын болашақта еліміздің мұнай-газ секторы серпінді дамитын болады, бұл еліміз үшін өндірістік, әлеуметтік және экологиялық бағыттағы объектілер құрылысын қамтитын, бірыңғай кешенді саланы дамыту жоспарларын жасақтау жолымен барлық мүдделі тараптардың үйлесімді жұмысын талап етеді.

Бағдарлама қаралып отырған кезеңдегі салалық мәні бар маңызды міндеттердің шеңберін айқындайды және, тиісінше, оларды шешуге бағытталған өзара байланысты ұйымдық, норма шығарушылық, әлеуметтік, экономикалық, қаржылық және басқа да шаралар кешенін қалыптастырады.

Бағдарламаны іске асыру қорытындылары бойынша саланың тиімділігін арттыру арқылы көмірсутегі шикізатын өндіру және өңдеу деңгейін өсіруден, мұнай мен газ ресурстарын тиімді пайдаланудан, халықаралық транзит көлемдерін өсіруден әлеуметтік-экономикалық әсерді ұлғайтуды қамтамасыз ету, сондай-ақ еліміздің толық энергетикалық тәуелсіздігіне, ішкі нарықты мұнай өнімдері мен газға қажеттіліктерін үздіксіз және толық қамтамасыз ету көзделеді.

Сондай-ақ Бағдарлама мұнай-газ кешенін дамыту мәселерінен басқа, өндірістік, әлеуметтік және экономикалық ілеспе объектілерін жақсарту мүмкіндіктерін қарастырады.

3. Ағымдағы жағдайды талдау.

3. 1. Ағымдағы жағдайды, саланың елдің әлеуметтік-экономикалық

және қоғамдық-саяси дамуына әсерін бағалау

Көмірсутегі шикізаты бойынша жоспарлы геологиялық барлау жұмыстары Қазақстанда 50-ші жылдардың ортасынан жүргізіле бастады. Қазіргі уақытта республиканың шамамен 900 мың шар. км алаңы 1958-1965 және 1975-1995 жылдары Қазақстан мен Ресейдің әртүрлі ұйымдары жасаған өңірлік, іздеу және егжей-тегжейлі сейсмикалық бейіндермен қамтылған. Республиканың бүкіл аймағы гравиметрикалық және магниттік түсірілімдермен қамтылған, олардың негізінде Республиканың гравиметрикалық және магниттік карталары жасалған. Гравиметрикалық зерттеулердің жаңа техникасы мен технологиялардың негізінде “Қазақстан қалдықты аномалияларының гравиметрикалық картасы” жасалып шығарылды, ол Қазақстанның бүкіл аймағының геологиялық құрылымын зерттеуге геофизикалық негіз болып табылады. Карта гравитациялық алыңның толық суреттемесін береді және өңірлік геологиялық, тектоникалық және болжау карталарын жасаған кезде, сондай-ақ өңірлік геологиялық-геофзикалық зерттеулер кезінде негіз ретінде қолданыла алады. Сонымен бірге Қазақстанның аймағы геологиялық түсіру жұмыстары, параметрикалық, іздеу және барлау ұңғымаларын бұрғылау арқылы зерттелді.

Негізінен геологиялық барлау жұмыстары 5 белгілі мұнай-газ өндіретін: Каспий маңы, Оңтүстік Маңғышлақ, Үстірт Бозашы, Оңтүстік Торғай және Шу Сарысу бассейндердің аймағында жүргізілді, бұлардың шегінде шамамен 240 көмірсутегі шикізатының кен орындары барланды. Бүгінгі күні бұл бассейіндердің шегінде 100ден астам көмірсутегі шикізатының кен орындары игерілуде. Пайдалы қазба қорларының мемлекеттік балансында ескерілген мұнай қорларының 65% астамы, табиғи газдың 70% астам пайдалануға тартылған. Бұдан басқа он бассейн: Арал, Сырдария, Солтүстік Торғай, Солтүстік Қазақстан, Теңіз, Іле, Балқаш, Алакөл, Зайсан, Ертіс маңы перспективті мұнай-газды бассейндер болып табылады.

Қазақстан Республикасындағы көмірсутегі шикізатының жалпы болжамды шығарылатын ресурстары 17 млрд. тонна құрайды, олардың 8 млрд. тоннасы Каспий теңізінің қазақстандық секторына (бұдан әрі - КТҚС) тиесілі. Расталған қорлары бойынша Қазақстан әлемдегі 15 жетекші елдердің санына кіреді. Қазақстан көмірсутегі шикізатының елеулі қорларына - әлемдік қордың 3, 3% иелік етеді (шығарылатын мұнай қорлары 4, 8 млрд. тонна және, Каспий қайраңындағы жаңа кен орындарын ескергенде, шығарылатын газ қорлары 3 трлн. тек. м асады, ал ықтимал ресурстары 6-8 трлн. тек. м деп бағаланады) .

Республиканың 172 мұнай және 42 конденсатты кен орыны орналасқан (оның ішінде, 80 астамы игерілуде) мұнай-газды аудандары Қазақстан аймағының шамамен 62% ауданын алып жатыр. Қазақстандағы мұнайдың негізгі қорлары (90% астамы) ең ірі 15 кен орнында шоғырланған, олар - Теңіз, Қашаған, Қарашығанақ, Өзен, Жетібай, Жаңажол, Қаламқас, Кенқияк, Қаражанбас, Құмкөл, Солтүстік Бозашы, Әлібекмола, Орталық және Шығыс Прорва, Кенбай, Королевское, жартысы - екі алып мұнай кен орны Қашаған мен Теңізде.

Кен орындары Қазақстанның он төр облысының алты аймағында. Бұл Ақтөбе, Атырау, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қызылорда және Маңғыстау облыстары. Бұл ретте көмірсутегі қорларының шамамен 70% Қазақстанның батысында шоғырланған.

Мұнайдың неғұрлым барланған қорлары Атырау облысына тиесілі, оның аймағында өнеркәсіптік санаттағы 930 млн. тонна қормен 75 астам кен орны ашылды.

15тен астам көмірсутегі кен орны Батыс Қазақстан облысының аймағында орналасқан. Мұнай-газдық әлеует тұрғысынан Ақтөбе облысы тағы бір перспективті өңір болып табылады. Бұнда 25тей кен орын ашылды. Маңыздығы бойынша Қазақстанның бесінші мұнай-газдық провинциясы - Қызылорда және Қарағанды облыстарының мұнай өндіру саласының негізін Құмкөл кен орындар тобы құрайды.

Каспий және Арал теңіздерінің айдынында республика жүргізіп жатқан кен ауқымды жер қойнауын зерттеулер Қазақстанның мұнай-газ саласының ресурстық әлеуетін одан әрі молайтуға ықпал етеді.

Каспийді солтүстігінде 2000 жылы ашылған 2, 02 млрд. тонна шығарылатын болжамды қормен Қашаған кен орны соңғы 30 жыл ішіндегі әлемдік тәжірибедегі ең маңызды оқиға деп аталды.

Мұнай мен газды іздеу перспективаларын Каспий маңы ойпатындағы, Арал маңындағы зерттелмеген терең жатқан құрылымдармен, сондай-ақ Солтүстік, Орталық және Оңтүстік Қазақстан объектілерінде айқындалған сейсмикалық барлау нәтижелерімен байланыстырады.

Қазақстан үшін табиғи газ неғұрлым перспективті энергия тасығыш болуда, оның қорлары бойынша Қазақстан әлемдегі 14 орынды және ТДМ елдерінің арасында Ресей, Түрікменстан мен Өзбекстаннан кейінгі 4 орынды иеленуде.

Географиялық тұрғыдан газ қорының 98% Маңғыстау, Атырау, Батыс Қазақстан және Ақтөбе облыстарының аумақтарына тиесілі Батыс Қазақстан қойнауында орналасқан.

Қазақстан Республикасындағы мұнай өндіру көлемінің 70 % астамын АҚШ, Қытай, Ресей, еуропалық елдердің шетелдік инвесторлары қамтамасыз етеді, ExxonMobil, Сhevron, Agip, BG, BP/Statoil, Shell, Total, INPEKS, Philips, ЛУКойл, Оман Ойл, Eni сияқты және тағы басқа ірі ұлттық және трансұлттық компаниялар жұмыс істеуде.

Мұнай мен газды өндіру

2009 жылы республикада 2008 жылмен салыстырғанда 8, 3% ұлғайып, мұнай мен газды өндіру көлемі шамамен 76, 5 млн. тонна құрады, мұнай мен газ конденсатының экспорты 68, 1 млн. тонна құрап, 8, 4% өсті.

Қазақстан Республикасының аймағында 2009 жылдың қорытындылары бойынша «Теңізшевройл» ЖШС (22, 5 млн. тонна), «Қарашығанақ Петролеум Оперейтинг Б. В. » ЖШС (11, 9 млн. тонна), «ҚазМұнайГаз» БӨ АӨ (8, 9 млн. тонна), «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» АҚ (6, 0 млн. тонна) және «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ (5, 7 млн. тонна) негізгі мұнай өндіруші компаниялар болып табылды.

Республика аймағындағы көмірсутегі шикізатының құрылықта игеріліп жатқан кен орындарының көбі жылдық өндірудің ең жоғары деңгейіне жетті. Құрылықтағы өндірістің одан әр өсуі бірінші кезекте Теңіз және Қарашығанақ кен орындарының интенсивті игерілуіне байланысты. 2012 жылдың аяғында Қашаған кен орнын тәжірибелі өнеркәсіптік игеруді іске асыра бастау жоспарлануда. Құрылықтағы қалған кен орындарда (Теңіз бен Қарашығанақты есептемегенде) өндіру көлемі 45, 0 млн. тонна немесе 2009 жалпы өндіру көлемінің 58, 8% құрайды, 2014 жылы бұл көрсеткіш 44, 9 млн. тоннаға дейін немесе жалпы өндіру көлемінің 52, 8% дейін төмендейді.

Қазақстан Республикасындағы жер қойнауын пайдаланушылардың газды өндіруі өндіру көлемдерінің тұрақты өсу үрдісін растайды - 2009 жылы 36, 0 млрд. тек. м газ өндірілді, бұл 2008 жылдағы газ өндіру деңгейінен 7, 5% жоғары.

«Қарашығанақ Петролеум Оперейтинг Б. В. » (15, 0 млрд. тек. м), «Теңізшевройл» ЖШС (8, 9 млрд. тек. м), «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» АҚ (3, 0 млрд. тек. м), «Толқынмұнайгаз» ЖШС (2, 3 млрд. тек. м), “ҚазМұнайГаз” БӨ АҚ (0, 4 млрд. тек. м) Қазақстан Республикасы аймағындағы негізгі газ өндіруші компаниялар болып табылады (2009 жылғы деректер бойынша) .

Қазақстанның оңтүстік өңірлерін тұрақты газбен қамту қажеттілігін ескере отырып, Амангелді кен орындары тобын 300-330 млн. тек. м/жыл одан әрі игеру газ өндіру құрылымындағы орны маңызды. Бұл кен орындары тобын одан әрі дамыту мәселесі Қазақстан Республикасы Үкіметінің кен орындарының табиғи газын сату бағасын кезең-кезеңмен көтеріп отыру саясатына байланысты болады, себебі газға бағаның кезең-кезеңмен өсуіне тосқауыл қою жер қойнауын пайдаланушы компанияларға кен орындарының келісім-шарттық аймағын барлау және игерудің өндірістік бағдарламасын жүзеге асыру үшін қажет қаражат көлемін шоғырландыруға мүмкіндік бермейді.

Сонымен бірге, газдың елеулі көлемін жер қойнауын пайдаланушылар өз қажеттіліктеріне пайдаланатынын немесе кері айдау үшін жұмсайтынын ескере отырып, таратылатын тауарлық газдың көлемі маңызды көрсеткіш болып табылады (1-кесте) .

1-кесте

2009 жылдағы тауарлық газды өндіру және шығару теңгерімі

млрд. тек. м

Ішкі тұтынудың 36% газ импорты есебінен қамтамасыз етіледі, ол Қарашығанақ газын Қазақстан Республикасының оңтүстігіне (Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан және Алматы облыстары) Өзбекстан арқылы, сондай-ақ Қостанай облысына Ресей арқылы қарсы жеткізілімдер жолымен свопталады. Бұндай жағдай аталған облыстардағы газ магистралі жүйесінің кеңестік газ тасымалдау жүйесі салынған кезеңде құрылуына байланысты (2кесте) .

2-кесте

2009 жылдағы тауарлық газды тарату теңгерімі

* - СВОП операцияларын ескергенде

Мұнай мен газды өңдеу

Бүгіні күні Қазақстан Республикасында үш мұнай өңдеу зауыты жұмыс істеуде, олар Атырау мұнай өңдеу зауыты (АМӨЗ), Павлодар мұнай химия зауыты (ПМХЗ) және Шымкент мұнай өңдеу зауыты (ПКОП) (ҚР МӨЗ) .

“ҚазМұнайГаз” ҰК АҚ “ҚазМұнайГаз” сауда үйі” АҚ еншілес компаниялары арқылы “АМӨЗ” ЖШС 99, 49% үлесін, “ПКОП” ЖШС 49, 7% үлесін және “ПМХЗ” АҚ мүліктік кешенінің меншікті иесі және 58%акцияларының иесі болып табылатын «Refinery Company RT» ЖШС жарғылық капиталындағы 100% қатысу үлесін иеленген. “ПМХЗ” АҚ қалған 42% акцияларын Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитетінің тұлғасында мемлекет иеленген.

2008 жылғы деңгеймен салыстырғанда 2009 жылы нақты мұнай өңдеу көлемі 12, 1 млн. тонна немесе 98, 8% құрады.

Республикада 2000 және 2009 жылдары мұнай өнімдерінің негізгі түрлерін тұтыну өндіріс құрылымы мен мұнай өнімдерін тұтыну арасындағы белгілі бір дисбалансты көрсетті (3-кесте) .

3-кесте

2000 және 2009 жылдардағы өндіріс пен мұнай өнімдерінің негізгі түрлерін тұтынуды салыстыру

мың тонна

Авиа отынды тұтыну айтарлықтай жоғары болғанмен, мұнай өнімінің бұл түрін өндіру артта қалуда, тапшылық 47% дейін барып, импорт есебінен толықтырылды.

Автомобиль бензинін өндіру және тұтыну жағдайы да осылай қалыптасты, бұнда да өндіру тапшылығының өсуі орын алды. Соңғы жылдары жоғары октанды бензинді тұтынушылық өсуде. Жалпы автомобиль бензинін тұтынудың 70% жоғары октанды бензинге тиесілі. Бұл ретте жоғары октанды бензинге қажеттіліктің 35% импорт есебінен жабылады.

Авиа отынды және жоғары октанды бензинді өндіру тапшылығы мен дизелдік отын мен мазутты ішкі тұтынудан артық өндіру мұнай өнімдерін тұтыну қарқыны мен құрылымындағы өзгерістерді қанағаттандыра алмайтын мұнай өңдеу саласының қазіргі базасының жай-күйін сипаттайды.

Атырау және Шымкент МӨЗ технологиялық мүмкіндіктері шектеулі және мұнайы терең өңдеуге мүмкіндік бермейді, мазут пен вакуумдық газойлды өңдеу процестері болмағандықтан, бұл өнімдері өндіру үлесі жоғары.

Қазіргі уақытта Павлодар МХЗ толығымен Ресей Федерациясынан жеткізілетін мұнайды өңдеуде, Шымкент МӨЗ 50% дейін ресей мұнайын өңдейді. Жалпы, қазақстандық мұнай өңдеу зауыттарында өңделетін барлық мұнайдың 50 % ресей мұнайының көлемдері құрайды.

Павлодар зауыты бағытындағы тасымалдау инфрақұрылымының дамымағандығы ресейлік мұнай жеткізілімдеріне тәуелді болудың бірден бір себебі болып табылады, оларға шикі мұнай кеңес уақытында салынған мұнай құбыры бойынша жеткізіледі. Сонымен бірге, Қазақстанның Батыс өңірінен Павлодар зауытына қарай мұнай құбырын салу экономикалық жағынан тиімсіз болып табылады.

Республика экономикасының құрылымы шикізаттық бағытта дамыған, өндірілетін көмірсутегі шикізатының негізгі көлемі экспортқа жіберіледі және отын нұсқасы бойынша пайдаланды. Жиырмасыншы ғасырдың сексенінші жылдары Қазақстанның мұнай-химия кешені ҚСРО бірыңғай кешенінің құрамдас бөлігі ретінде қалыптасып, ортақ өндірістік технологиялық тізбектегі аралық буын болып табылды.

Қазіргі уақытта Қазақстанда Теңіз және Қарашығанақ кен орындарында көмірсутегі шикізатын өңдеу мұнай мен газды сепарациялаумен шектеледі, мұнай-химиялық шикізат одан әрі тиімді пайдаланбайды.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс