Экологиялық мониторинге түсінік және оның міндеттері туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Экологиялық мониторинге түсінік және оның
міндеттері.

Экологиялық мониторинг – табиғи құбылыстардың және антропогендік іс-
әрекеттердің әсерінен қоршаған орта жағдайының өзгеруін бақылау,тексеру
және болжау жүйелері. Мониторинг деген термин Монитор-
сақтандырушы,қадағалаушы деген латын сөзінен алынған. Бұл термин Б.Ұ.Ұ-ның
қоршаған орта жөніндегі Стокгольм конференциясының алдында (1972
жыл,маусымда), бақылау ұғымын толықтыру ретінде пайда болды.
Табиғи және антропогендік әсерлердің ерекшеліктері жеткілікті.
Антропогендік әсердің деңгейін шектеуші көрсеткіш болып экологиялық
шектеулі рауалы жүктеме саналады. Экологиялық шектеулі рауалы жүктеме
былайша айтқанда, бұл экожүйенің тұрақтылығы шегінен аспайтын адамның
шаруашылық қарекеті. Бұл шектен асушылық экожүйенің тұрақтылығының
бұзылуына және ыдырауына апарып соғады. Барлық экологиялық жүктемелердің
жердегі бүкіл жиынтығы биосфераның шаруашылық сиымдылығы шегінен асып
кеткенде ғана қауыпті ахуал, экологиялық дағдарыс басталып, ол бүкіл
биосфераның азуына, қоршаған ортаның адамның денсаулығы мен оның
шаруашылығының тұрақтылығы үшін ауырып соғады. Қазіргі уақытта бұл шектен
асушылық орын алып отыр деп пайымдауға барлық негіз бар, яғни жергілікті
экологиялық шектеулі жүктемелердің жиынтығы ғаламдық экологиялық шектеулі
жүктеме шамасынан асып кетті.
Табиғи факторлардың әсерінен биосфера жағдайының үздіксіз өзгеруі
қайтадан әдетте бастапқы жағдайға оралып отырады. Мысалы, ауа мен
топырақтың температурасының, қысымның, ылғалдықтың өзгеруі кейбір тұрақты
орташа шамалар шегінде өтеді. Не болса да дағдыдағыдай, табиғи процестердің
әсерінен аумақты экожүйелер өте баяу түрде өзгереді. Себебі, қоршаған
ортаны өзгертетін сыртқы әсерді жоюға бағытталған экожүйенің өзіне тән
тұрақтылық қабілеті бар. Ғаламдық экожүйе қоршаған ортаның тұрақтылығын
антропогендік әсерлерге төтеп бере алатын жағдайға дейін яғни тұрақтылық
шегінен шыққанға дейін сақтай алады. Биота мен қоршаған орта өздерінің
тұрақтылығын кез келген геологиялық кезеңдерде мыңдаған жылдар бойы
өзгеріссіз сақтап отырады. Табиғи факторлар биосфераның жағдайын аз
уақыттың ішінде өзгерте алады. Осы процестердің өзгеруін бақылауды
дүниежүзіндегі барлық экологиялық тұрғыдан қызмет атқаратын
(гидромстеорологиялық сейсмикалық, ионсфераның және басқалар) жүйелер
жүргізеді.
Биосфераның абиотикалық құрамының антропогендік өзгеруін және осы
өзгерістерге биоталардың жауабын, сонымен қатар, антропогендік әсердің
арқасында кезекті экожүйелерде болатын өзгеістерді өлшеуге, бағалауға,
болжауға экожүйе мониторингтің информациялық жүйесі жасалады.
Антропогенді әсерлердің экологиялық мониторингінің негізіг міндеттері:
1.антропогендік әсер тигізетін көздерді бақылау.
2.антропогендік әсер факторларын бақылау.
3.антропогендік факторлардың әсерінен табиғи ортада жүретін процестерді
және оның жағдайының өзгеруін бақылау.
4.табиғи ортаның физикалық жағдайын бағалау.
5.антропогендік факторлар әсерінен табиғи ортада болатын өзгерістерді
болжау және болжамдаған табиғи ортаның жағдайын бағалау.

Мониторинг жүйесін топтастыру.

Экологиялық мониторинг үш сатыдан тұрады.
1.жағдайды бақылау
2.бағалау және болатын өзгерістерді болжау. Мониторинг схемасы 11.1 –ші
суретте келтірілген.

11.1-ші сурет. Мониторинг схемасы

Мониторинг объектілеріне атмосфера, атмосфералық жауын-шашын, құрғақ жердің
беткі сулары мұхит пен теңіздер, жер асты сулары, криосфера (климаттың
жүйені құрушылар) жатады.
Бақылау объектілері келесі түрлерге бөлінеді.Атмосфералық, ауалық,
гидросфералық (жиынтықты түрде гидрометеорологиялық) топырақтық, климаттық
мониторинг, сейсмикалық, ионосфералық, күн, магнитометриялық, биологиялық,
өсімдіктер, жануарлар, тұрғындар денсаулығының мониторингі және т.б.
Мониторинг жүйесі факторларға, көздерге және әсер ауқымына байланысты
да топтастырылады.
Әсер факторларының мониторингі- әртүрлі химиялық ластағыштардың
(ингрединктік мониторинг) түрлі-түрлі табиғи және физикалық факторлар
әсерінің (электр магнитті сәулелену күн радиациясы, шу діріл) мониторингі.
Ластағыш көздердің мониторингі- нүктелі стационарлы көздер (зауыттардың
мұржалары), жылжымалы (көлік),кеңістік (қалалар, химиялық заттектер
ендірілетін егістік жерлер) көздер.
Әсер аумағына байланысты сипаттамасына қарай мынадай мониторинг жүйелерін
құрайды.
1.ғаламдық (биосфера) – халықаралық ынтымақтастық негізінде жер
биосферасындағы әлемдік құбылыстар мен процестерді зерттеу арқылы назарға
ұстап, экстремальды қолайсыз жағдайлардың болуы туралы уақытылы ескерту
жасап отыру.
2.базалық (фондық)- жалпы биосфералық, абиғи құбылыстарды бақылау
3.ұлттық – бір мемлекеттің шегінде арнайы құрылған органдық арқылы
жүргізетін мониторинг.
4.аймақтық – халық шаруашылығын қарқынды игеру барысында ірі-ірі
аудандардың көлемінде құбылыстар мен процестерді зерттеу арқылы бақылау.
5.жерггілікті (локальды) – елді мекендерде, өнеркәсіп орталықтарында,
кәсіпорындарда қоршаған ортаның сапалық өзгеруіне бақылау жүргізу.
6.импактылық – ерекше қауіпті зоналар мен жердегі аймақтық және жергілікті
антропогендік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.